Υπάρχει άραγε Κατήχησις;

ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΡΑΓΕ ΚΑΤΗΧΗΣΙΣ;

Ἀρχιμ. Τιμόθεος Γ. Παπασταύρου,Ἱεροκῆρυξ Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πατρῶν

Πολλάκις, ἐνθυμοῦμαι ἐν τῇ ἡσυχίᾳ μου, τὴν παιδικήν μου ἡλικίαν. Τὰς ἡμέρας ἐκείνας καὶ τὰς ὧρας τὰς ὁποίας ἔζησα εἰς τὸ οἰκογενειακόν μου περιβάλλον, ἀλλὰ καὶ εἰς τὰ σχολεῖα τῆς πρωτοβαθμίου καὶ δευτεροβαθμίου ἐκπαιδεύσεως. 

Τότε ὅτε αἱ συνθῆκαι ἦσαν ἐντελῶς διαφορετικαὶ καὶ εἰς μὲν τὴν οἰκογένειαν ὑπῆρχεν ἡ ἐν Χριστῷ ἀγωγή, ὁ σεβασμὸς εἰς τοὺς γονεῖς ἡμῶν, ἡ πειθαρχία καὶ ἡ συνέπεια, εἰς δὲ τὰ σχολεῖα ὑπῆρχεν ἡ ἐκπαίδευσις, - χωρὶς ἴσως, τὴν σημερινὴν πληθώραν τῆς "γνώσεως" καὶ τῶν τρόπων ἀποκτήσεως αὐτῆς - εἰς τὴν τελείαν, σχεδόν, μορφήν της. Μία ἐκπαίδευσις ἡ ὁποία "ἐστηρίζετο" πρωτίστως εἰς τὴν ἠθικὴν κατὰ Χριστὸν ἀγωγὴν τῶν μαθητῶν, ἀκολούθως εἰς τὴν μάθησιν τῆς ἱστορίας τοῦ Ἔθνους ἡμῶν καὶ τὴν ἀναζωπύρωσιν τῆς Ἐθνικῆς συνειδήσεως, καὶ τέλος εἰς τὴν γενικὴν παιδείαν καὶ γνῶσιν. Μίαν παιδείαν ἡ ὁποία ἤρχιζεν ἀπὸ τὴν πρωϊνὴν (ἢ ἀπογευματινὴν προσευχήν, διότι τότε ὑπῆρχον καὶ τὰ ἀπογευματινὰ σχολεῖα) καὶ περιεῖχεν εἰς τὴν ἑβδομαδιαῖαν λειτουργίαν της, μίαν ἡμέραν τὸν ἀπαραίτητον Ἐκκλησιασμόν, τὴν ὥραν τῆς ἑρμηνείας τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελικοῦ ἀναγνώσματος ἑκάστης Κυριακῆς, ἀλλὰ καὶ τὴν δικαιολογουμένην "παράκαμψιν", ἀπὸ τὰ ... μαθηματικὰ καὶ τὰ ἀρχαῖα καὶ τὴν ἔκθεσιν, εἰς τὴν ἀφήγησιν ἐθνικῶν καὶ θρησκευτικῶν γεγονότων, διὰ νὰ διεγείρουν τὰς μαθητικὰς καρδίας! Εἰς αὐτὰς τὰς ὧρας ἐμάθομεν, τὸ "Πιστεύω ...", τὸ "Πᾶτερ ἡμῶν ...", τὸ "Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι ...", τὸ "Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου ..." καὶ τὸν ὅρκον τῆς φιλικῆς ἑταιρίας, τὰ ἐθνικά μας τραγούδια - "ὅλη δόξα ὅλη χάρη ...", "Περνάει ὁ στρατὸς τῆς Ἑλλάδος φρουρός ...", "Πάντα κι’ ὅπου σ’ ἀντικρύζω μὲ λαχτάρα σταματῶ ...", "Ἔχω μιὰ ἀδελφὴ στὸν κόσμο ξακουστή, τὴν λένε Βόρειο Ἠπειρο, τὴν ἀγαπῶ πολύ ..." -  καὶ πλῆθος ἄλλων εὐχῶν καὶ ὕμνων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλὰ καὶ Ἐθνικῶν λόγων καὶ ἀσμάτων, τὰ ὁποῖα εἰσέτι, παραμένουσιν "ἐγγεγραμμένα ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν".

Ἐνθυμοῦμαι, ἐπίσης, κατ’ αὐτὰς τὰς ὧρας τῆς περισυλλογῆς μου, τὴν φοίτησιν ἡμῶν εἰς τὰ κατηχητικὰ σχολεῖα, ὅτε, καθ’ ἑκάστην Κυριακήν, εὐθὺς μετὰ τὴν Θείαν Λειτουργίαν, ἐσπεύδομεν εἰς τὸ Κατηχητικὸν Σχολεῖον τοῦ ἀειμνήστου γέροντος π. Γερβασίου Παρασκευοπούλου, κρατοῦντες ἀνὰ χεῖρας τὸ τετράδιον (ἐντὸς τοῦ ὁποίου ἐγράφομεν τὰ "Διδάγματα" καὶ τὰ "Ρητὰ" ἑκάστου μαθήματος) καὶ ἀνεμένομεν τὴν νέαν ἀφήγησιν καὶ ἁγιογραφικὴν ἱστορίαν, παρὰ τῆς κατηχητρίας ἡμῶν καὶ νῦν μοναχῆς Μάρθας, ἡ ὁποία μᾶς ἔθελγεν κυριολεκτικῶς καὶ μᾶς ἀνεβίβαζεν πνευματικῶς εἰς ὕψη Παραδείσια. Μετὰ τὴν Κατήχησιν, κατὰ τὴν τάξιν τοῦ "πρώτου Κατηχητοῦ" τῶν Πατρῶν καί, ἴσως, τῆς Ἑλλάδος, ἀκολουθοῦσεν ἡ ὑμνωδία ὑπὸ τῆς ἀειμνήστου μαθητρίας αὐτοῦ, Ἀθηνᾶς Θεοδοσίου ἥτις εἶχεν μαθητεύσει τὴν Βυζαντινὴν Μουσικὴν παρὰ τοὺς πόδας τοῦ, ἐκ τῶν κορυφαίων Μουσικοδιδασκάλων, Ἰωάννου Σακελλαρίδου. Ὑμνωδία, "ἐν ὕμνοις καὶ ὠδαῖς πνευματικαῖς", μανθάνοντες τοὺς Ἐκκλησιαστικοὺς ὕμνους τοὺς ὁποίους ἐν συνεχείᾳ ... "ἐκτελούσαμεν" εἰς τὰς Θείας Λειτουργίας τῆς Ἀναπλαστικῆς Σχολῆς, εἰς τούς, κατ’ ἔτος, Χαιρετισμοὺς πρὸς τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον καὶ ἄλλας λατρευτικὰς συνάξεις.

Ἀργότερα δέ, ὅταν εἴμεθα εἰς τὰς τελευταίας τάξεις τοῦ Δημοτικοῦ καὶ ἐν συνεχείᾳ Γυμνασίου (ἑξαταξίου), εὐτυχήσαμεν ἵνα μαθητεύσωμεν εἰς τὸν "μοναδικὸν κατηχητὴν" τῆς Ἐκκλησίας τῶν Πατρῶν, τὸν ἀείμνηστον Γεώργιον Οἰκονόμου, - διὰ τὸν ὁποῖον ἠξιώθημεν ἵνα συγγράψωμεν ἰδιαίτερον πόνημα - παρὰ τοὺς πόδας τοῦ ὁποίου ἐμάθομεν ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα - ἄνευ τινος ὑπερβολῆς - δὲν ἐμάθαμεν οὔτε εἰς τὴν Θεολογικὴν Σχολὴν τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Κατηχήσεις Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, κατηχήσεις ἱεροῦ Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Θεῖοι καὶ Ἱεροὶ Κανόνες (Ἱερὸν Πηδάλιον), Δογματικαὶ διδασκαλίαι τῆς Ἁγίας ἡμῶν Πίστεως, ἅπαντες σχεδὸν οἱ ὕμνοι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἦσαν τὰ κατηχητικὰ μαθήματα ἑκάστης Κυριακῆς. Κατήχησις καὶ μόνον ... ΚΑΤΗΧΗΣΙΣ!!!

Κατὰ τὴν περίοδον δὲ τῆς φοιτήσεώς μου εἰς τὴν Θεολογικὴν Σχολὴν τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ὅτε διεμένομεν πλησίον τοῦ νεωτέρου πατρὸς τῆς Ἐκκλησίας π. Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου, συμμετείχωμεν εἰς τὰς ἀνδρώας συνάξεις - καθ’ ἑκάστην Κυριακὴν ἑσπέρας - θέτοντες ποικίλας ἐρωτήσεις ἐπὶ Ἐκκλησιολογικῶν καὶ Ἁγιογραφικῶν καὶ ἄλλων θεμάτων, ἐπὶ τῶν ὁποίων καὶ ἀπήντει ὁ μακαριστὸς καὶ σοφὸς γέροντας. Σκοπὸς δὲ πάντοτε τῶν τοιούτων μαθημάτων καὶ κατηχήσεων ἦτο ... ΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ! Ἡ, ἐν Χριστῷ, πορεία ἡμῶν καὶ ἡ δόξα τοῦ Θείου Ὀνόματος καὶ ἡ Οὐράνιος Βασιλεία καὶ Δόξα!   

Ταῦτα ἐνεθυμήθην καὶ ἐνθυμοῦμαι συχνάκις, καὶ μακαρίζω, ἀφ’ ἑνὸς τοὺς εὐλαβεστάτους γονεῖς ἡμῶν, οἱ ὁποῖοι ἐνεπιστεύθησαν τὴν ἐν Χριστῷ διαπαιδαγώγησίν μας, εἰς τοιούτους εὐλογημένους κατηχητὰς καὶ διδασκάλους, ἀλλὰ καὶ αὐτοὺς τούτους, τοὺς κατηχητὰς καὶ κατηχητρίας ἡμῶν, οἵτινες διεπαιδαγώγησαν ἡμᾶς "ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου".

Ὅμως, ἐν συνεχείᾳ, ἡ θλῖψις καὶ ἡ στεναχωρία κυριεύουσι τὴν καρδίαν μου, καθόσον βλέπω εἰς τὴν μὲν ἐκπαίδευσιν νὰ ἔχουσι ἐξοβελισθῇ ... ὅ,τι γνήσιον Θρησκευτικόν, ὅ,τι Ἐθνικόν καὶ Ἑλληνικόν, ὅ,τι Πατροπαράδοτον καὶ ἠθικόν! Οἱ μαθηταί, πλέον, καὶ αἱ μαθήτριαι ὀλιγωροῦσι ἀκόμη καὶ εἰς τὴν στοιχειώδη μάθησιν, καὶ αἱ "ἀπαραίτητοι" λεγόμεναι γνώσεις εἶναι ὅ,τιδήποτε ἄλλο, ἄσχετον πρὸς τὴν ... ἀπαραίτητον ἠθικήν, Ἐθνικὴν καὶ Πνευματικὴν κατάρτισιν! Ἡ μόρφωσις, - ὡς τοῦτο διαπιστοῦται καὶ ἀπὸ τοὺς πλέον ... δυσπίστους - διατηρῆται στοιχειωδῶς καὶ μόνον, εἰς τὴν πρωτοβάθμιον λεγομένην ἐκπαίδευσιν, καὶ ἔκτοτε πλέον ἡ τοιαύτη ἐπαφίεται εἰς τὴν εὐσυνειδησίαν τινῶν καθηγητῶν καὶ καθηγητριῶν (... ἴσως καὶ ὄχι) καὶ εἰς τὴν θέλησιν καὶ ἐπιθυμίαν, γονέων τινων καὶ μαθητῶν!

Ἡ ἰδία, ὅμως, ἄν μη καὶ χειροτέρα κατάστασις ἐπικρατεῖ εἰς τὴν Ἐκκλησιαστικὴν παιδείαν. Ἐκεῖ ὅπου, δυστυχῶς "ὑπεχώρησαν", ... τὰ θαύματα καὶ αἱ παραβολαὶ καὶ ἡ "ἐπὶ τοῦ ὄρους ὁμιλία" τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ δυστυχῶς εἰσῆλθον καὶ ἐπεκράτησαν, ... καινοφανεῖς διδασκαλίαι καὶ ἐξωεκκλησιαστικαὶ ἐκδηλώσεις ... Ἀντὶ εὐπρεποῦς ἐμφανίσεως καὶ ἐνδύσεως, βλέπομεν πολλάκις καὶ ἐξάλλους ἐνδυματολογικὰς καὶ ἄλλας ... ἰδιορυθμίας, ἀντὶ τῶν ὕμνων, ἀκούονται ἄσματα καὶ τραγούδια κοσμικά, (συνοδεύονται δὲ πολλάκις καὶ ὑπὸ μουσικῶν ὀργάνων καὶ χορῶν καὶ ἄλλων ἀνεπιτρέπτων ἐκδηλώσεων! Ἐσχάτως δὲ ἐπληροφορήθημεν ἐκ τῶν μέσων κοινωνικῆς δικτυώσεως, ὅτι εἰς κάποια τοιαῦτα "κατηχητικά" διοργανοῦνται, "μασκὲ" ἑσπερίδες καὶ "πάρτυ Καρναβαλικά"!!!) καὶ ἀντί ἁγιογραφικῶν διηγήσεων καὶ Πατερικῶν κατηχήσεων καὶ Ἱερῶν Κανόνων καὶ Ἁγίας Γραφῆς, ... συζητήσεις ἀνούσιαι καὶ κοινωνικὰ προβλήματα καὶ ... ἕνας (δῆθεν) κοινωνικὸς "καθωσπρεπισμός", διότι "αὐτὰ ἀπαιτοῦνται σήμερον διὰ νὰ ἔλθωσιν οἱ νέοι εἰς τὴν Ἐκκλησίαν". Ἐλάχιστα, πλέον, εἶναι ἐκεῖνα τὰ Κατηχητικὰ Σχολεῖα εἰς τὰ ὁποῖα ἀκούεται ὁ μεστὸς καὶ μοναδικὸς Εὐαγγελικὸς Θεῖος Λόγος καὶ οἱ φοιτῶντες εἰς αὐτά, ἀποφοιτοῦσι ὄντως πεπαιδευμένοι καὶ ἐν Χριστῷ κατηχημένοι! Ὡς παρρηγορία προβάλλεται ὑπὸ τῆς ἐπισήμου Ἐκκλησίας, ὅτι εἰς ἑκάστην Μητρόπολιν ὑπάρχωσιν Κατηχητικὰ Σχολεῖα καὶ θλιβερὰ "ἐπωδὸς" καὶ αὐτο-καθησυχασμός, ὅτι "νέοι δραστηριοποιοῦνται εἰς τὸ ἔργον τῆς Ἐκκλησίας". "Ἔντεχνος" ἰκανοποίησις ἀκούεται καὶ δεικνύεται συχνάκις, ὑπό τινων γονέων, ἀλλὰ καὶ ὑπ’ αὐτῶν τῶν ἰδίων τῶν "κατηχουμένων", ὅτι ... "πηγαίνομεν εἰς τὸ Κατηχητικόν", ἢ "τὰ παιδιά μας φοιτοῦν εἰς τὸ Κατηχητικόν" καὶ "ὁ νοῶν νοείτω ...".

Ὄντως, φοβοῦμαι, ὅτι θὰ θορυβοῦνται τὰ ὀστᾶ τῶν κεκοιμημένων καὶ ἀειμνήστων ἁγίων Κατηχητῶν καὶ Κατηχητριῶν, ὅταν αἱ ἅγιαι καὶ τίμιαι ψυχαί των βλέπωσι τὸ τοιοῦτον "κατάντημα" τῶν δῆθεν Κατηχητικῶν. Ἠρώτησα κάποτε μίαν τοιαύτην "κατηχήτριαν" - ὡς ἡ ἰδία μοῦ συνεστήθη - ποῖα μαθήματα διδάσκει εἰς τὰ παιδία τὰ ὁποῖα ἐξεπαίδευεν "πνευματικῶς", καὶ ἄνευ τινός συστολῆς, μοῦ ἀπήντησεν ὅτι ... "δὲν διδάσκω κάτι˙ ἁπλῶς τραγουδᾶμε καὶ παίζουμε"!

Ἄνευ περαιτέρω σχολίων, θεωρῶ ὅτι δικαίως ... ἀνησυχοῦμεν διὰ τὸ μέλλον!

Αρχιμ. Τιμόθεος Παπασταύρου