Ποιά Παιδεία τελειοποιεί τον άνθρωπο;

Ποιά Παιδεία τελειοποιεί τον άνθρωπο;

Αρχιμ. Κυρίλλου Κωστοπούλου, Ιεροκήρυκος Ι. Μ. Πατρών -Δρος Θεολογίας

Ο άνθρωπος, ως «ον ατελές και ελλιπές», έχει ανάγκη την Ελληνορθόδοξη Παιδεία, για να τελειοποιηθεί και να ολοκληρωθεί. Και λέγω «Ελληνορθόδοξη Παιδεία» –και σ᾽ αυτό είμαι απόλυτος– διότι εάν δεν έχουμε αυτή την Παιδεία, τότε θα έχουμε ή μόνο την Ελληνική ή  μόνο Ευρωπαϊκή Παιδεία.

Καί εξηγούμαι:

1) Ελληνική Παιδεία: Δεν αμφισβητούμε ότι η Παιδεία στην Αρχαία Ελλάδα ήταν πολύ σπουδαία. Η επιστήμη, η γνωσιολογία, η αγωγή ήσαν σε πολύ καλό δρόμο και οδηγούσαν τον νέο και την νέα στην ακράδαντη πίστη για την αξία πού λέγεται «άνθρωπος». Ωστόσο, κανείς δεν ημπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι και αυτός ο Πλάτων σπεύδει να εξερευνήσει με τον δυνατό νου του κόσμους άγνωστους για τούς μέχρι τότε φιλοσόφους. Κόσμους των αιωνίων ιδεών και ιδεωδών.

Κι αυτό γιατί; Διότι είχε βαθειά επίγνωση της ατέλειάς του. Και πραγματικά. Η Ελληνική αγωγή και Παιδεία ήσαν έξω από τον χώρο της αλήθειας. Έδωσαν, βεβαίως, οι Αρχαίοι Έλληνες μεγάλο βάρος στην αγωγή τού νέου και γενικότερα τού ανθρώπου καi μάλιστα πρώτοι αυτοί χρησιμοποίησαν τόσο την φύση, όσο και την εμπειρία. Παρ᾽ όλα όμως τα επιτεύγματά τους, η αγωγή στην εποχή τους είχε μια βασική έλλειψη για να ολοκληρωθεί. Και αυτή ήταν η Αποκεκαλυμμένη Αλήθεια.

2) Ευρωπαϊκή Παιδεία: Εάν απορρίψουμε την ανθρωπιστική Παιδεία των προγόνων μας –ισχυρίζονται πολλοί– τότε οπωσδήποτε θα ακολουθήσουμε την Ευρωπαϊκή Παιδεία, η οποία «έχει χωνέψει» ό,τι καλό της Αρχαίας Ελλάδος και μαζί με την διδασκαλία των εκπροσώπων της Αναγεννήσεως και τού Ευρωπαϊκού Ουμανισμού έχει να μaς δώσει την τέλεια Παιδεία.

Αυτό είναι μέγα λάθος. Λάθος βαρύτατο. Και αυτό γιατί κανένας Ευρωπαίος φιλόσοφος δεν ημπόρεσε με την ουμανιστική διδασκαλία του να βοηθήσει στην ολοκλήρωση της προσωπικότητος του ανθρώπου. Η Αναγέννηση ήταν η ελπίδα του Ευρωπαίου. Και αυτό γιατί ο αυταρχικός Παπισμός τον είχε μαράνει. Ο Σχολαστικισμός και ο Ιησουιτισμός αφαίρεσαν όλες τις εναπομείνασες δυνάμεις του.

Έτσι έρχεται ο Ρουσσώ με την φυσιοκρατία του και την απομάκρυνσή του από κάθε υπερφυσική σκέψη να απογυμνώσει τον άνθρωπο από την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη προς τον Δημιουργό του. Για να έλθουν κατόπιν ο Λοκ και ο Χιουμ, οι αισθησιάρχες και να πουν ότι όλη η φύση τού ανθρώπου επικεντρώνεται στις αισθήσεις του και με αυτόν τον τρόπο δημιουργούν και αυτοί έναν πρωτόγονο και αγροίκο άνθρωπο.

Ο Ντεκάρτ καί ο Καντ, για να ξεφύγουν από την απαράδεκτη αυτή κατάσταση τού ανθρώπου, πρότειναν έναν άλλου είδους άνθρωπο, τον λογικό άνθρωπο. Ο άνθρωπος, έλεγαν, είναι ένα λογικό όν. Επομένως, διά της λογικής είναι άνθρωπος. Όλα τα άλλα είναι τελείως ασήμαντα γι᾽ αυτόν. Έτσι προετοίμασαν την υποβάθμιση του ανθρώπου σε ζώο. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος απέρριψε την πίστη στην Αποκεκαλυμμένη Αλήθεια. Υστερικές κραυγές ακούστηκαν όταν αναγγέλθηκε στην Ευρώπη ότι ο άνθρωπος κατάγεται από τον πίθηκο και από άλλα θηλαστικά.

Στη συνέχεια, μετά τούς βουλησιοκράτες Σοπενχάουερ καί Στήρνερ, μπαίνει ορμητικά πλέον στη σκηνή τού Ευρωπαϊκού κωμικοτραγικού θεάτρου ο Νίτσε, υποστηρίζοντας ότι ο  άνθρωπος δεν έχει ανάγκη κανενός Θεού παρά μόνον του εαυτού του, ο οποίος πρέπει να υπερπηδήσει τον πιθηκάνθρωπο και να φθάσει στον υπεράνθρωπο. Ο υπεράνθρωπος για τον Νίτσε είναι ο σκοπός της Ιστορίας και το νόημα της ζωής. «Ώ, σεις, οι ανώτεροι άνθρωποι –λέγει ο Ζαρατούστρα, απευθυνόμενος στους μαθητές του– ο Θεός, αυτός ήταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος για σάς, αλλά μη φοβείσθε, ο Θεός πέθανε».

Ο θάνατος τού Θεού είναι η πρώτη αρχή της διδασκαλίας τού Νίτσε. Η δεύτερη αρχή είναι η θεωρία: «Μη λυπάσαι τον πλησίον σου. Πέφτει; Σπρώξε τον ακόμη περισσότερο να συντριβεί». Τρίτη είναι η αρχή τού ανεύθυνου και ανελέητου πόθου της εξουσίας. Τέλος η τέταρτη αρχή του βασίζεται στη θέση ότι για τον υπεράνθρωπο δεν υπάρχει καλό και κακό. Όλα επιτρέπονται. Εδώ κορυφώνεται πλέον το δράμα του Ευρωπαίου ανθρώπου και της Ευρωπαϊκής Παιδείας. Από τον ουμανιστή άνθρωπο φθάσαμε στον υπεράνθρωπο.

Έτσι η Ευρωπαϊκή Παιδεία, αφού «φόνευσε» τον Δημιουργό τού ανθρώπου Θεό, κατασκεύασε έναν άνθρωπο, πού είναι ο χειρότερος και ο «απανθρωπότερος» πού υπήρξε ποτέ στον πλανήτη γη. Αυτή η διαπίστωση έκαμε τον Γκαίτε να αναφωνήσει: «Φώς, περισσότερο φώς». Το φώς το αιώνιο, πού είναι ο Δημιουργός μας Θεός, το έδιωξε ο Ευρωπαίος άνθρωπος και έτσι παρέμεινε στο ουμανιστικό σκοτάδι του.

Ο δικός μας χώρος τώρα, η Πατρίδα μας, μετά την απελευθέρωση άρχισε να υφίσταται τα καταιγιστικά πυρά της Ευρωπαϊκής Παιδείας. Ο ίδιος ο Κοραής, ο οποίος έφερε μία αλλοιωμένη γλώσσα από το Παρίσι, αναγκάζεται πολύ πρώιμα να ομολογήσει: «Άρχισα να φοβούμαι, όχι μη φωτισθεί το Γένος, αλλά μη, πριν αποκτήσει φώτα αρκετά, γίνει η έσχατη πλάνη χείρων της πρώτης». Η απολυτοποίηση των οικονομικών αξιών, το γκρέμισμα τού προσώπου, η απολυτοποίηση της τεχνολογίας στη ζωή μας και η καταστροφή της Ελληνορθοδόξου παραδόσεώς μας οδηγούν το Έθνος μας στην αυτοκαταστροφή.

Πυροδοτείται δε από εκπαιδευτικά κέντρα, ένα αντιχριστιανικό και αντιεκκλησιαστικό πνεύμα στην Παιδεία, από εκείνους που αγνοούν το Σύνταγμα και λησμονούν τον όρκο τους δηλητηριάζοντας  τις ψυχές των μαθητών και φοιτητών με αθεϊστικές, μαρξιστικές και υλιστικές θεωρίες, απομακρύνοντάς τους από την χριστιανική αλήθεια και ζωή.

Δυστυχώς, αγαπητοί μου, αυτή είναι η σημερινή κατάσταση στην Ορθόδοξη Πατρίδα μας. Όμως, τέτοια Παιδεία,  άθρησκη και ανερμάτιστη, έξω από την Ελληνορθόδοξη παράδοσή μας, θα οδηγήσει το Έθνος μας με μαθηματική ακρίβεια στον όλεθρο και την αυτοκαταστροφή.

Για τον λόγο αυτό ζητείται Ελληνορθόδοξη Παιδεία. Και την ζητούμε γιατί είναι η μόνη διέξοδος, για να αποφευχθεί η οριστική καταστροφή τού Έθνους μας.

Είναι απόλυτος ανάγκη να φωτισθεί ο νους των Νεοελλήνων με το φώς τού Θεανθρώπου Κυρίου, το οποίο δεν καλύπτεται ούτε με το πυκνό σκοτάδι της Ευρώπης. Η γνώση οφείλει να συμπορευθεί με την πίστη, δηλαδή με την αποδοχή της αιωνίου Αποκεκαλυμμένης Αλήθειας, για να είναι γνώση αληθινή. Πρέπει δηλαδή η Παιδεία μας να αποκτήσει τα εξής χαρακτηριστικά: Α) Την πίστη στον άνθρωπο, ως εικόνος τού Θεού και ως υπάρξεως ψυχοσωματικής, η οποία ημπορεί νά τελειοποιηθεί «διά τού Θεανθρώπου και εν τω Θεανθρώπῳ». Β) Την Ελληνορθόδοξη διδασκαλία με την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, την άψογη γλώσσα μας και την Ορθόδοξη Πατερική Γραμματεία. Γ) Την Λογοποίηση της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της τέχνης, της χειρωνακτικής εργασίας κ.λπ. διά τού Σταυρωθέντος Λόγου, ώστε τα πάντα να λάβουν το σωστό νόημα διά τού Θεανθρώπου.

Είναι εξαιρέτως σημαντικό να κατανοήσουμε ότι όσο αγιώτερα ζει ο άνθρωπος τόσο λαμβάνει το σωστό νόημα παντός επιστητού. Ο διαφωτισμός και η μόρφωση κατορθώνονται μόνο μέσῳ της Ορθοδόξου Ευαγγελικής ζωής. Οι πλέον τέλειοι φωτισμένοι και παιδαγωγοί είναι οι Άγιοι της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, όπως ο Μ. Βασίλειος, ο Θεολόγος Γρηγόριος, ο Ιερός Χρυσόστομος, ο Συμεών ο νέος Θεολόγος, ο Νικόδημος ο Αγιορείτης και τόσοι άλλοι. Αυτοί προηγούνται στην ζωή. Αυτοί ανατέμνουν την ψυχή τού ανθρώπου και την οδηγούν στην αλήθεια. Ο Ίδιος ο Κύριος μάς έχει πει: «Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή» (Ιωάν. 14, 6). Με το Μυστήριο της Θείας Σαρκώσεως έχουμε την φανέρωση της αιωνίου αληθείας ως ενυπόστατης πραγματικότητας, αδιάσπαστα ενωμένης με το Πρόσωπο τού Θεανθρώπου Κυρίου.

Η Παιδεία μας, για να μη χάνει την αξία της ως χώρος μεταμορφώσεως τού ανθρώπου και καθάρσεως τού κατ᾽ εικόνα, οφείλει να βασίζεται στην Θεανθρώπινη αλήθεια, η οποία υπάρχει στην κοινωνία προσώπων, την Ορθόδοξο Εκκλησία μας. Αυτό, εάν το κατανοήσουμε, θα έχουμε την δυνατότητα να αγαπούμε την Πατρίδα μας Ελλάδα. Εάν όχι, τότε τα πράγματα θα πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο.