Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Β )

Δείτε σχετικά και: -Προσέγγιση στο μυστήριο του Σταυρού (Α΄)

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Β )

Η θεωρία περὶ ἱκανοποιήσεως τῆς  θείας Δικαιοσύνης, τὴν ὁποία,  ὅπως ἀναφέραμε ἤδη, ἀνέπτυξε τὸν 11ο αἰώνα ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Καντερβουρίας τῆς Ἀγγλίας Ἄνσελμος, ἀποτέλεσε τὴν πρώτη ἀπόπειρα νὰ  ἑρμηνευθεῖ τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ μὲ διαφορετικὸ ἀπὸ τὴν πατερικὴ παράδοση τρόπο.

Τὶς ἰδέες του τὶς διετύπωσε ὁ Ἄνσελμος στὸ περίφημο ἔργο του «Cur Deus  Homo?» (Γιατί ὁ Θεὸς ἔγινε ἄνθρωπος;). Ὁ τίτλος ἔχει ἀπὸ τότε καθιερωθεῖ ὡς καίριος θεολογικὸς ὅρος, στὸν  ὁποῖο ἀναφέρονται πλῆθος θεολογικῶν μελετῶν καὶ συζητήσεων στὴ διάρκεια τῶν αἰώνων. Πλήρη καὶ συστηματικὴ παρουσίαση τοῦ ἔργου αὐτοῦ στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα ἔκανε ὁ καθηγητὴς τῆς Δογματικῆς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Θεσσαλονίκης κ. Δημ. Τσελεγγίδης1.

Ἡ ἐργασία τοῦ κ. Τσελεγγίδη εἶναι ἐξαιρετικὰ ἐνδιαφέρουσα, καθὼς προσφέρει πλήρη εἰκόνα τῶν ἰδεῶν τοῦ Ἀνσέλμου, διαλύοντας ταυτόχρονα ἀρκετὲς λανθασμένες περὶ αὐτοῦ ἀντιλήψεις.

Τὸ πρῶτο ποὺ διευκρινίζει ὁ καθηγητὴς Τσελεγγίδης στὴ μελέτη του εἶναι ὁ σκοπὸς γιὰ τὸν ὁποῖο συγγράφει ὁ Ἄνσελμος, ποὺ εἶναι κατὰ βάσιν ὄχι δογματικὸς ἀλλὰ ἀπολογητικός. Τὸ ἔργο του ἀπευθύνεται πρωτίστως στοὺς  ἀπίστους (infi deles) καὶ μόνο δευτερευόντως στοὺς πιστούς (fi deles).

Γιατί αὐτό; Διότι τὴν περίοδο ἐκείνη τοῦ 11ου αἰώνα εἶχε ἀναπτυχθεῖ ἔντονος διάλογος ἀνάμεσα στὴ χριστιανικὴ πίστη ἀπὸ τὴ μιὰ πλευρά, καὶ τοὺς Μουσουλμάνους καὶ τοὺς Ἑβραίους ἀπὸ τὴν ἄλλη. Αὐτοὶ οἱ τελευταῖοι ἔθεταν τὸ καίριο ἐρώτημα: Γιὰ ποιὸ λόγο  θὰ ἔπρεπε νὰ γίνει ὁ Θεὸς ἄνθρωπος καὶ νὰ σταυρωθεῖ, ἀφοῦ μποροῦσε νὰ σώσει τὸν κόσμο συγχωρώντας τὸν ἄνθρωπο μὲ μόνη τὴν εὐσπλαχνία του (sola misericordia);

Τὶς παραδοσιακὲς ἀπαντήσεις μέσα ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ μάλιστα τὴν  Καινὴ Διαθήκη αὐτοὶ δὲν μποροῦσαν νὰ τὶς δεχτοῦν, δεδομένου ὅτι δὲν ἀναγνώριζαν τὴ θεοπνευστία της. Ζητοῦσαν ἀπόδειξη λογική.«Λογικὴ ζητᾶς, λογικὴ θὰ πάρεις», ἀπάντησε ὁ Ἄνσελμος, καὶ ἐμπνεύστηκε ὡς λογικὴ ἑρμηνεία τοῦ μυστηρίου τοῦ Σταυροῦ τὴν ἔννοια τῆς ἱκανοποιήσεως τῆς θείας δικαιοσύνης.

Ἡ ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου, εἶπε ὁ Ἄνσελμος, αὐτὴ καθ’ ἑαυτήν, ἔχει περιορισμένη σημασία, ἐπειδὴ ὅμως ἀποτελεῖ προσβολὴ τοῦ ἀπείρου Θεοῦ, ἀποκτᾶ  ἄπειρο βάρος. Σὲ τί συνίσταται ἡ προσβολὴ τοῦ Θεοῦ; Εἶναι προσ βολὴ τῆς τιμῆς τοῦ Θεοῦ, διότι διασαλεύει τὴν τάξη τοῦ κόσμου, ὅπως τὴν καθιέρωσε ὁ Θεός.

Πῶς μπορεῖ νὰ ἀποκατασταθεῖ αὐτὴ ἡ τάξη καὶ νὰ ἀποδοθεῖ ἡ πρέπουσα τιμὴ στὸν Θεό; Αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει ἀπὸ κάποιον ἄνθρωπο, διότι ὁ ἄνθρωπος εἶναι πεπερασμένος, καὶ κανένα πεπερασμένο πλάσμα δὲν μπορεῖ νὰ προσφέρει ἄπειρη ἱκανοποίηση, ὅπως ἀπαιτεῖ ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ ποὺ καθιέρωσε τὴν τάξη τοῦ κόσμου. Ἡ ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου πρέπει νὰ τιμωρηθεῖ στὸ πρόσωπο ἑνὸς ἀνθρώπου μὲ  ἄπειρη ἀξία. Τέτοιος ἄνθρωπος ὅμως  δὲν ὑπῆρχε, ἀφοῦ ὅλοι εἴμαστε πεπερασμένοι καὶ ἁμαρτωλοί.

Ποιὰ λοιπὸν εἶναι ἡ λύση; Δὲν ὑπῆρχε ἄλλος τρόπος παρὰ νὰ γίνει ὁ ἴδιος  ὁ Θεὸς ἄνθρωπος, καὶ στὸ πρόσωπό Του, ποὺ ὡς πρόσωπο Θεοῦ ἔχει ἄ πειρη ἀξία, νὰ τιμωρηθεῖ ἡ ἁμαρτία, νὰ ἀποκατασταθεῖ ἡ τάξη τοῦ κόσμου καὶ νὰ ἱκανοποιηθεῖ ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ θὰ τῆς ἔχει ἀποδοθεῖ ἡ πρέπουσα τιμή.

Αὐτὴ εἶναι σὲ γενικὲς γραμμὲς ἡ θεωρία τοῦ Ἀνσέλμου, ἡ ὁποία, ἐνῶ εἶναι ἀμφίβολο ἂν βοήθησε κάποιον ἄπιστο νὰ γίνει Χριστιανός – πράγμα ποὺ ἀποτελοῦσε τὸν κύριο λόγο τῆς δημιουργίας της – εἶναι βέβαιο ὅτι προξένησε πολλὰ προβλήματα στὴν ἴδια τὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς πιστούς.

Πλήρη κριτικὴ αὐτῆς τῆς θεολογικῆς θεωρίας θὰ παρουσιάσουμε σὲ ἑπόμε-να ἄρθρα

…………………………………….

1. Δημητρίου Ἰ. Τσελεγγίδη, Ἡ ἱκανοποίηση τῆς θείας δικαιοσύνης κατὰ τὸν Ἄνσελμο Καντερβουρίας, Θεσσαλονίκη 1995.

Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ” 1/10/2013