Πλανήτης Ερμής

Πλανήτης Ερμής

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, Συγγραφέα

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: Ο Ερμής είναι ο πλησιέστερος στον Ήλιο πλανήτης και ο μικρότερος του Ηλιακό Σύστήματος. Πήρε το όνομα του αγγελιαφόρου των θεών Ερμή1, ενώ οι Ρωμαίοι τον ονομάτισαν αντίστοιχα Mercurius [Ερμής]. Πριν από τον 5ο αιώνα π.Χ. ο πλανήτης είχε δύο ονόματα καθώς εμφανίζεται εναλλάξ και στις δύο πλευρές του Ήλιου. Το βράδυ ήταν ο Ερμής και το πρωί ο Απόλλων . Ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που κατάλαβε ότι πρόκειται για τον ίδιο πλανήτη. Σύμφωνα με την ελληνική Μυθολογία, ο Ερμής ήταν γιος του Δία και της Μαίας, κόρης του Άτλατα.

Είναι από τους παλαιότερους θεούς του αέρα και η πρώιμη, ακόμη, λατρεία του διαπιστώνεται από μυκηναϊκές επιγραφές. Παρουσιαζόταν με φτερωτά πέδιλα και καπέλο. 

Μεταξύ των χαρακτηριστικών του περιλαμβάνεται η κλεψιά, της οποίας υπήρξε ο πρώτος διδάξας, και η αρπαγή. Συνοπτικά δηλαδή οι αρχαίοι τον φαντάζονταν σαν ένα μεγάλο απατεώνα. Ήταν όμως δεινός ρήτορας, γι’ αυτό και εκτελούσε χρέη αγγελιαφόρου των άλλων θεών. Θεωρούνταν ο εφευρέτης και κατασκευαστής διαφόρων μουσικών οργάνων [αυλού, σύριγγας, λύρας]. Αυτός συνόδευε τους νεκρούς στον Άδη και συμπαραστέκονταν σε οδοιπόρους. Γι’ αυτό και οι αρχαίοι τον τιμούσαν με ένα πλήθος μνημείων, όπως ήσαν οι Ερμαίοι λόφοι [σωροί λίθων στη μέση των οποίων στήνονταν μία επιμήκης πέτρα ή στήλη που συμβόλιζε τον θεό].

ΓΕΝΙΚΑ: Ο Ερμής βρίσκεται τόσο κοντά στον Ήλιο ώστε είναι πολύ δύσκολο να τον διακρίνουμε καθαρά από τη Γη. Επί πλέον είναι μικρός, ελάχιστα μεγαλύτερος από τη Σελήνη. Η ηλιακή του ημέρα (σαν το γήινο 24ωρο), δηλαδή από ανατολή σε ανατολή διαρκεί 176 γήινες ημέρες, διπλάσιες από ότι το έτος του που διαρκεί μόνο 88 γήινες ημέρες. Σε απόσταση μικρότερη των 70 εκατομμυρίων χιλιομέτρων ο πλησιέστερος αυτός πλανήτης στον Ήλιο “τσουρουφλίζεται” συνεχώς από τις ακτίνες του. Είναι ένας καταχτυπημένος πλανήτης, διάσπαρτος από κρατήρες, που οφείλονται κυρίως στη γειτνίασή του με τον Ήλιο, η τεράστια βαρύτητα του οποίου προσελκύει μικρούς και μεγάλους διαστημικούς βράχους με αποτέλεσμα ο Ερμής να βρίσκεται συνεχώς στο στόχαστρο των επερχόμενων εισβολέων, μιας και συχνά ο Ερμής λειτουργεί ως ασπίδα του Ηλίου.

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ: Ο Ερμής περιβάλλεται από ένα λεπτό στρώμα ατμόσφαιρας, αποτελούμενο από ήλιο, οξυγόνο καο υδρογόνο. Η βαρύτητά του δεν υπερβαίνει το 1/3 της γήινης. Το ήλιο προέρχεται από τον λεγόμενο ηλιακό άνεμο που “φυλακίζεται” από το μαγνητικό του πεδίο, ενώ η ποσότητα που υπάρχει είναι τόσο μικρή ώστε για να γεμίσουμε ένα απλό μπαλόνι θα έπρεπε να συγκεντρώναμε όλο το αέριο που περιλαμβάνεται σε μια σφαίρα διαμέτρου 6,5 χιλιομέτρων! Έτσι, η γήινη ατμόσφαιρα είναι ένα τρισεκατομμύριο φορές πιο πυκνή από αυτήν του Ερμή!

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ: Χωρίς αποτελεσματική ατμόσφαιρα γύρω από τον Ερμή δεν υπάρχουν ούτε άνεμοι, ούτε βροχές, αλλά δεν υπάρχει και προστασία από τη ζέστη ή από το κρύο. Στο αφήλιό του, τη μικρότερη δηλαδή απόστασή του από τον Ήλιο οι μεσημεριανές θερμοκρασίες επιφανείας φτάνουν τους 285 βαθμούς Κελσίου, ενώ στο περιήλιο, τη μεγαλύτερη δηλαδή απόστασή του από τον Ήλιο, η θερμοκρασία ξεπερνάει τους 430 βαθμούς Κελσίου, οκταπλάσια, δηλαδή, από τη μέγιστη θερμότητα που εμφανίστηκε ποτέ στη Γη [57,7 βαθμοί Κελσίου, Λιβύη 9/1922). Στη θερμοκρασία αυτή, το ατσάλι σε λίγα μόνο λεπτά κοκκινίζει, ενώ ο μόλυβδος λιώνει αμέσως. Αντίθετα, οι νύχτες του Ερμή, που κρατάν τρεις γήινους μήνες, είναι ιδιαίτερα παγερές και φτάνουν τους -180 βαθμούς Κελσίου, επταπλάσια, δηλαδή, από τη θερμοκρασία ενός καταψύκτη. Σε τέτοια θερμοκρασία στην επιφάνεια του Ερμή, σε μερικά λεπτά μόνο, ένας άνθρωπος θα μετατρεπόταν σε παγοκολώνα. Αυτή η διαφορά θερμοκρασίας του Ερμή (610 βαθμοί Κελσίου) είναι η μεγαλύτερη απ’ ότι σε όλους τους άλλους πλανήτες.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Η επιφάνεια του Ερμή μοιάζει πάρα πολύ με την επιφάνεια της Σελήνης, ενώ αντίθετα το εσωτερικό του μοιάζει μ’ αυτό της Γης. Ο πυρήνας του, αποτελείται κυρίως από σίδηρο και νικέλιο. Ο πυρήνας αυτός αποτελεί το 80% της μάζας του Ερμή και έχει διάμετρο 3.600 χιλιομέτρων. Ο πυρήνας δηλαδή του Ερμή είναι μεγαλύτερος από ολόκληρη τη Σελήνη, ενώ πάνω απ’ αυτόν, ο μανδύας του έχει πάχος 600 χιλιομέτρων. Ανάμεσα στα διάφορα χαρακτηριστικά της επιφάνειας που εντόπισε η διαστημική συσκευή Μάρινερ 10 ήταν και ένα τεράστιο λεκανοπέδιο που ονομάστηκε Λεκανοπέδιο Θερμίδων (Caloris). Τo λεκανοπέδιο διαμέτρου 1.400 χιλιομέτρων, είναι αποτέλεσμα τεράστιας σύγκρουσης του Ερμή με αστεροειδή διαμέτρου τουλάχιστον 100 χιλιομέτρων. Ο αστεροειδής αυτός έπεσε στην επιφάνεια με ταχύτητα 500.000 χιλιομέτρων την ώρα, αφού δεν υπήρχε, τότε, κανένα είδος ατμόσφαιρας για να ελαττώσει την ταχύτητά του, που οφείλονταν, κυρίως, στην μεγάλη βαρυτική δύναμη που ασκούσε στον επερχόμενο αστεροειδή ο Ήλιος.

Σημειώνουμε πως η ένταση της σύγκρουσης σχημάτισε και μια λοφώδη περιοχή στην εκ διαμέτρου αντίθετη επιφάνεια [όπως ένα εξόγκωμα σε μια λαμαρίνα που χτυπήθηκε εξωτερικά και βούλιαξε, δημιουργώντας εξόγκωμα στη μέσα πλευρά!]. Η επιφάνεια του Ερμή καλύπτεται επίσης και από τεράστιες χαράδρες με μήκη μέχρι 500 χιλιομέτρων και όρη ύψους πάνω από 3.000 μέτρα. Οι ειδικοί επιστήμονες υπολογίζουν ότι οι χαράδρες αυτές είναι ρήγματα που δημιουργήθηκαν καθώς ο τεράστιος σιδερένιος πυρήνας του Ερμή συρρικνώνονταν κατά την αργή στερεοποίησή του. Ένα τέτοιο ρήγμα ονομάζεται Santa Maria Rupes με βάθος 3.200 μέτρων. Αν ρίχναμε μια πέτρα από την κορυφή του ρήγματος αυτού θα χρειαζόταν 130 δευτερόλεπτα για να φτάσει στον πυθμένα, αφού η βαρύτητα του Ερμή είναι τρεις φορές μικρότερη από την βαρύτητα στη Γη. Ένας άνθρωπος δηλαδή βάρους 75 κιλών στη Γη, στον Ερμή θα είχε βάρος νηπίου, 25 μόνο κιλών.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ: Το μέλλον του Ερμή είναι προδιαγεγραμμένο απολύτως. Αφού είναι ο πλησιέστερος πλανήτης στον Ήλιο, θα είναι και ο πρώτος που θα καταστραφεί όταν ο Ήλιος φτάσει στο στάδιο της μετατροπής του σε κόκκινο γίγαντα. Σε λιγότερο από πέντε δισεκατομμύρια χρόνια, ο Ήλιος θα αρχίσει να διογκώνεται και η επιφάνειά του θα φτάσει τον Ερμή και θα τον εξαερώσει. Η ίδια κατάληξη επιφυλάσσεται και για όλους τους εσωτερικούς πλανήτες του Ήλιου μας, της Γης συμπεριλαμβανομένης, ο οποίος θα μετατραπεί τότε σε μιμητή του μυθικού Κρόνου, που θα καταπιεί τα ίδια του τα παιδιά.

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ: Η πρώτη διαΣτημική συσκευή που πέρασε από τον Ερμή ήταν ο Μάρινερ 10, που τον επισκέφτηκε τρεις φορές (1974-5). Ο Μάρινερ 10, φωτογράφησε σχεδόν την μισή επιφάνεια του Ερμή, στέλνοντάς μας 10.000 φωτογραφίες που μας αποκάλυψαν το “βλογιοκομμένο πρόσωπο” του πλανήτη από μετεωρικούς κρατήρες. Παρ’ όλες τις ακραίες θερμοκρασίες του πλανήτη, υπάρχουν ορισμένα σημεία στις πολικές περιοχές του Ερμή που θα μπορούσαν να είναι τα σημεία προσεδάφισης μελλοντικών διαστημικών αποστολών. Στα σημεία αυτά, που είναι προστατευμένα από τις καυτές ηλιακές ακτίνες, πρέπει να υπάρχει ακόμη και σήμερα πάγος και παγωμένο δοξείδιο του άνθρακα, υπολείμματα της αρχέγονης εποχής πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια όταν πάγωσαν για πρώτη φορά τα υλικά αυτά μετά την γέννηση του πλανήτη. Η ανάλυση παρόμοιων υλικών από κάποιο μελλοντικό διαστημόπλοιο θα μας πληροφορούσε για την κατάσταση που επικρατούσε τότε. Το δεύτερο διαστημόπλοιο που τον επισκέπτεται είναι το MESSENGER, που έχει πραγματοποιήσει τρεις διελεύσεις χαρτογραφώντας το 98% της επιφάνειας του πλανήτη. Η χαρτογράφηση ολοκληρώθηκε το 2011, οπότε και μπήκε σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη.

…………………………………………………..

1. Στα Ελληνιστικά Χρόνια ονομαζόταν και Στίλπων (λαμπρός-γυαλιστερός).

2. g είναι η επιτάχυνση της πτώσης ενός σώματος στη γήινη επιφάνεια.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΜΗ:

Αφήλιο: 69.816.900 χλμ., Περιήλιο: 46.001.200 χλμ.

Περίοδος περιφοράς (έτος): 87,929, Περίοδος περιστροφής: 58,646 ημέρες

Βαρύτητα επιφάνειας: 3,70 μ./δευτ. ή 0,38g2.

Θερμοκρασία επιφάνειας: -193,15°C° έως 426,85°C

Σύσταση ατμόσφαιρας: 42% Οξυγόνο 29% Νάτριο, 22% Υδρογόνο, 6% Ήλιο, 0,5%

Κάλιο.

Βιβλιογραφία.:

Dunne, J. A. and Burgess, E. (1978). Το ταξίδι του Mariner 10: Αποστολή στην Αφροδίτη και τον Ερμή. NASA History Office