Ο Mητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας για τη μέλλουσα Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας

Απόσπασμα συνέντευξης του Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνα, Προέδρου του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας στο πρακτορείο ειδήσεων «Interfax-Religia»

Το γεγονός ότι οι συναντήσεις των Προκαθημένων των Εκκλησιών της περιοχής έγιναν πιο τακτικές, μήπως οφείλεται μόνο στις πολιτικές συνθήκες της εποχής; Στην προχεσή Σύναξη των Προκαθημένων στην Κωνσταντινούπολη θα συζητηθούν μόνο τα περιφερειακά θέματα ή επίσης και τα θέματα πανορθοδόξου ενδιαφέροντος;

- Έθεσα αυτή την ερώτηση και στους τρεις Πατριάρχες. Ο Παναγιώτατος Πατριάρχης Βαρθολομαίος μου απάντησε ότι η συνάντηση θα ασχοληθεί πρωτίστως με θέματα της Μέσης Ανατολής. Αυτό το επιβεβαίωσαν και οι Πατριάρχες Αντιοχείας Ιγνάτιος και Ιεροσολύμων Θεόφιλος, ο οποίος άλλωστε πρόσθεσε ότι στις συναντήσεις τους οι Προκαθήμενοι μπορούν να συζητήσουν οποιαδήποτε ζητήματα που τους ενδιαφέρουν.

Τώρα δυσκολεύομαι να απαντήσω εάν στη Σύναξη θα συζητηθεί το θέμα της μέλλουσης να συνέλθει Πανορθοδόξου Συνόδου. Άλλα φρονώ ότι τα θέματα διορθοδόξου ενδιαφέροντος πρέπει να συζητηθούν από όλες τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες προς αποφυγή δημιουργίας εντυπώσεως ότι μια ομάδα Εκκλησιών επιχειρεί τη λήψη της αποφάσεως εκ μέρους και ερήμην των κατά τόπους Εκκλησιών.

- Στις συναντήσεις με τους Πατριάρχες Αντιοχείας και Ιεροσολύμων εφίγη επίσης και το θέμα της μέλλουσης να συνέλθει Πανορθοδόξου Συνόδου και της προετοιμασίας αυτής;

- Μάλιστα, το θέμα επίσης εφίγη. Σήμαντικό ήταν να συζητήσω με Προκαθημένους του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και αυτών των Εκκλησιών τον ενδεχόμενο κανονισμό λειτουργίας της Συνόδου, τη θεματολογία, την εκπροσώπηση των Εκκλησιών και την ακολουθούμενη μέθοδο λήψης αποφάσεων. Σήμερα στη διορθόδοξη συνεργασία η μοναδική μέθοδος λήψης αποφάσεων είναι η συναίνεση, επί της οποίας στηρίζεται η δυνατότητα της συνεργασίας μεταξύ των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών. Αυτή ακριβώς η μέθοδος συμβάλει στην σε πνεύμα αδελφικής αγάπης επίλυση των αναφυομένων ζητημάτων και την εξασφάλιση της συναινέσεως επί θεμάτων, όπου υπάρχει η διαφωνία.

Τα τελευταία ακούγονται μεμονωμένες φωνές υπέρ της καταργήσεως αυτής της μεθόδου, ωστε οι αποφάσεις στη Διορθόδοξη Σύσκεψη να λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία. Όμως αυτή η ριζοσπαστική τροποποίηση στον κανονισμό λειτουργίας των διορθοδόξων οργάνων μπορεί να οδηγήσε σε εξαιρετικά επώδυνα αποτελέσματα: σε περίπτωση εάν έστω και μια Εκκλησία τάσσεται κατά μιας αποφάσεως, ενώ με ψηφοφορία η άποψή της παραθεωρείται, αυτό αναπόφευκτα θα διασπάσει την οικογένεια των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Και έαν αυτή η διάσπαση δε θα αντιμετωπισθεί στην προκταρκτική φάση, θα δημιουργηθεί στο επίπεδο της ίδιας της Πανορθοδόξου Συνόδου. Αυτός είναι ο λόγος διατί είναι εντελώς αδύνατο να αντιπροταθεί σήμερα μια άλλη διαφορετική μέθοδος εκτός από τη συναίνεση.

- Σεβασμιώτατε, κατά τη γνώμη Σας, ποια θα είναι τα ποσοστά εκπροσώπησης στην προσεχή Πανορθόδοξη Σύνοδο; Πρόκειται για εκατονδάδες ή μόνο για μερικές δεκάδες Επισκόπους, που θα συμμετάσχουν;

- Πιστεύω ότι το συγκεκριμένο θέμα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο συζητήσεων της Πανορθοδόξου Προπαρασκευαστικής Επιτροπής. Εάν θέλουμε να συγκαλέσουμε την όντως Πανορθόδοξη Σύνοδο, κρίνω ότι πρέπει να προσκληθούν όλοι οι επαρχιούχοι Επίσκοποι, ώστε η κάθε τοπική Εκκλησία θα εκπροσωπείται στη Σύνοδο από τον Επίσκοπό της, όπως άλλωστε συνέβαινε την εποχή των Οικουμενικών Συνόδων. Ο Συνολικός αριθμός των επαρχιούχων Επισκόπων όλων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών ανέρχεται περίπου σε πεντακόσια, και κατά τη γνώμη μου, θα είναι πλήρως ρεαλιστικό να συγκεντρωθούν τα πεντακόσια άτομα για μια σύσκεψη. Εάν, όμως, για λόγους τεχνικούς θα είναι αδύνατη η σύγκληση του τόσο αντιπροσωπευτικού φόρουμ, τότε, βέβαια, οι Εκκλησίες πρέπει να εκπροσωπούνται ανάλογα με το μέγεθός τους.

Σήμερα υπάρχουν οι μηχανισμοί της διορθοδόξου συνεργασίας, όπου η κάθε Εκκλησία εκπροσωπείται από ένα ή δυο αντιπροσώπους. Στην περίπτωση όμως της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας πρέπει να γίνει αντιληπτό, ότι τα πιστά τέκνα της υπερτερούν αριθμητικά του συνόλου των πιστών όλων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών μαζί. Το μέγεθος της Εκκλησίας δε μπορεί παρά να ληθφεί υπόψη κατά τον καθορισμό του ποσοστου εκπροσώπησης αυτής στην Πανορθόδοξη Σύνοδο.

- Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις Σας, που και πότε μπορεί να συνέλθει αυτή η Σύνοδος;

- Ο Παναγιώτατος Πατριαρχης Βαρθολομαίος εξέφρασε την επιθυμία να συνέλθει στον Ιερό Ναό Αγίας Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη, όπου το έτος 381 συνήλθε και η Β΄Οικουμενική Σύνοδος. Πιστεύω πως αυτή η Σύνοδος θα μπορούσε να γίνει στο ορατό μέλλον, προηγουμένης, μάλιστα, της εξαντλητικής συζητήσεως και ρυθμίσεως των θεμάτων, που αφορούν την εκπροσώπηση, το πρωτόκολλο και την ημερήσια διάταξη.

- Είναι δυνατό να πούμε ότι, με την προϋπόθεση να επιτευχθεί η συμφωνία επί όλων αυτών των θεμάτων, σήμερα το Πατριαρχείο Μόσχας τάσσεται υπέρ της συγκλήσεως της Συνόδου;

- Τασσόμαστε υπέρ της συγκλήσεως αυτής της Συνόδου, διότι ενώπιον των σημερινών προκλήσεων, τις οποίες αντιμετωπίζει η Ορθόδοξη Εκκλησία άνα τον κόσμο, πρέπει να ακούγεται μια και συντονισμένη φωνή της Ορθοδοξίας. Αυτός είναι ο λόγος γιατί πρέπει να υπερβαίνουμε όλες τις τρέχουσες διαφωνίες στο προκαταρκτικό στάδιο, ώστε η μέλλουσα να συνέλθει Σύνοδος να γίνει ενωτικός και όχι διχαστικός παράγοντας. Γι΄αυτό απόλυτα επιβεβλημένη είναι η ανάγκη να παραμείνει η συναίνεση ως μοναδική μέθοδος λήψης αποφάσεων, όπως εφαρμόζεται ήδη κατά τη διορθόδοξη συνεργασία.

- Δικές τους προσδοκίες έχουν και οι ορισμένοι εκπρόσωποι του εκκλησιαστικού κοινού: συνελθούσης της Ογδόης Οικουμενικής Συνόδου, θα γίνει η ακύρωση όλων των αποφάσεων των επτά παλαιότερων…

- Αυτοί οι φόβοι είναι αβάσιμοι, διότι, πρώτον, η Σύνοδος δεν προκειται να λάβει καμία απόφαση, η οποία δεν ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας πενηνταετίας από την Προπαρασκευαστική Επιτροπή. Οι αποφάσεις της Προπαρασκευαστικής Επιτροπής είναι γνωστές, δεν κρύβονται από κανένα: και τα κείμενα, και τα πρακτικά των συνεδριάσεων αυτών των Επιτροπών είναι διαθέσιμα για όσους επιθυμήσουν. Πολλά εκ των κειμένων της Προπαρασκευαστικής Επιτροπής δημοσιεύθηκαν στο «Περιοδικό του Πατριαρχείου Μόσχας» στο διάστημα 1970-1980.

Επιπλέον, εάν ληφθεί η απόφαση για τη σύγκληση της Πανορθοδόξου Σνόδου (θα ήθελα να υπογραμμίσου, ότι αυτή η απόφαση λαμβάνεται μόνο από το σύνολο των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών), όλα τα θέματα, που συζητήθηκαν στις προπαρασκευαστικές προσυνοδικές συνεδριάσεις κατά τη διάρκεια της πενηνταετίας, θα επανεξετασθούν. Θα γίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών που άλλαξαν. Οι αποφάσεις, που θα ληφθούν, θα είναι γνωστές από πριν. Δεν υπάρχει λόγος να περιμένουμε κάποπιες εκπλήξεις από αυτή τη Σύνοδο.

- Είναι δυνατόν να πούμε, ότι με εφαρμογή της αρχής της συναίνεσης στη Σύνοδο, αποκλείεται η λήψη αποφάσεων που μπορούν να προσκρούσουν στην εκκλησιαστική παράδοση, πράγμα, το οποίο προκαλεί φόβο σε μια μερίδα των πιστών;

- Ναί, αποκλείεται, διότι η αρχή της συναινέσεως προβλέπει τη συμφωνία όλων των Εκκλησιών επί της λαμβανομένης αποφάσεως. Σε περίπτωση, εάν έστω και μια Εκκλησία δε συμφωνεί σε κάτι, αυτό σημαίνει, ότι έχει λόγους, οι οποίοι οφείλονται στην παράδοση της μιας ή της άλλης τοπικής Εκκλησίας.

Σημειωτέον ότι ανάμεσα στις Ορθόδοξες κατά τόπους Εκκλησίες δεν υπάρχει καμία διαφωνία στη διδασκαλία της πίστεως, ούτε διαφωνία στον τομέα του κανονικού δικαίου. Όλα τα εμπόδια, που αντιμετωπίζουμε, αφορούν πρωτίστως τα πολιτικά θέματα, εκείνα, δηλαδή, τα θέματα, τα οποίο μπορούν να επιλύονται είτε μέσα από το διμερή διάλογο μεταξύ των δυο κατά τόπους Εκκλησιών, μεταξύ των οποίων προκύπτουν διαφωνίες, είτε στο διορθόδοξο επίπεδο.

Κάνοντας λόγο για εκείνα τα δέκα θέματα, τα οποία εντάχθηκαν στην ημερήσια διάταξη της Πανορθοδόξου Συνόδου πρίν από πενήντα χρόνια ακόμα, η συμφωνία επί των οχτώ έχει ήδη επιτευχθεί, ενώ τα δυο υπολοιπόμενα είναι, μπορούμε να πούμε, τεχνικής φύσεως. Πρόκειται για τον τρόπο υπογραφής του Τόμου του Αυτοκεφάλου, σε πρίπτωση παροχής αυτού σε μια ή σε άλλη Εκκλησία, και για την τάξη των Εκκλησιών στους επίσημους καταλόγους τα Ιερά Δίπτυχα. Θέλω να τονίσω ιδιαίτερα, ότι αυτά τα θέματα, τα οποία δεν είναι δογματικά, μπορούν να επιληθούν και μετά την Πανορθόδοξη Σύνοδο.

- Εν τω μεταξύ οι εκπρόσωποι των αντικανονικών ομάδων στην Ουκρανία, που σήμερα δεν έχουν κοινωνία με καμία τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία, αναμένουν από τη Σύνοδο, ή ακόμα από την προσεχή, την 1 Σεπτεμβρίου, Σύναξη των πέντε κεφαλών των Εκκλησιών της Μέσης Ανατολής, την αναγνώριση του αυτοκεφάλου τους και την καταγραφή τους σε αυτά τα Δίπτυχα.

- Το θέμα του σχίσματος είναι αρκετά επώδυνο. Το σχίσμα είναι μια πληγή στο σώμα της Εκκλησίας. Η Εκκλησία, βέβαια, πρέπει να καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες για την επούλωση των υφισταμένων σχισμάτων. Πάντα η Εκκλησία καλεί εκείνους τους ανθρώπους, οι οποίοι, εν γνώσει ή εν αγνοία, προσχώρησαν στο σχίσμα, να επανέλθουν στους κόλπους της, και πάντα τους περιμένει με ανοιχτές αγκαλιές.

Φρονώ ότι η μέλλουσα να συνέλθει Πανορθόδοξη Σύνοδος μπορεί να συζητήσει και αυτό το θέμα και να λάβει αποφάσεις, οι οποίες να συμβάλουν στην επαναφορά στους κόλπους της Εκκλησίας των προσχωρησάντων στο σχίσμα αδελφών μας. Αλλά δε νομίζω ότι η Σύναξη των Προκαθημένων των Εκκλησιών της Μέσης Ανατολής, η οποία θα έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα και ασχοληθεί με θέματα αυτής της συγκεκριμένης περιοχής, θα είναι σε θέση να λαμβάνει αποφάσεις στο ουκρανικό θέμα. Η Ουκρανία δεν είναι η Μέση Ανατολή, ενώ ο λόγος γίνεται για μια περιφερειακή συνάντηση, η οποία θα ασχοληθεί με θέματα της περιοχής της Μέσης Ανατολής.

Mospat- Митрополит Волоколамский Иларион: Не стоит ждать сюрпризов от Всеправославного Собора