Ἡ ἀρχαιοελληνική ὀλυμπιακή παράδοση, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, καί ἡ σωρεία προβλημάτων τῶν συγχρόνων μας ὀλυμπιάδων.

Εὐάγγελος Στ. Πονηρός Δρ Θ., Μ.Φ.

Ἡ ἀρχαιοελληνική ὀλυμπιακή παράδοση, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, καί ἡ σωρεία προβλημάτων τῶν συγχρόνων μας ὀλυμπιάδων.

            Ὀλυμπιακοί ἀγῶνες: Ἕνας θεσμός προερχόμενος ἀπό τήν ἑλληνική ἱστορία, ἀπό τήν ἑλληνική παράδοση. Ἕνας θεσμός, τοῦ ὁποίου ἡ ἀρχή χάνεται στήν ἑλληνική προϊστορία, καθώς ἱδρυτής του θεωρεῖται ὁ ἥρωας Ἡρακλῆς, ἀσχέτως τοῦ ὅτι ἡ πρώτη ἱστορικῶς καταγεγραμμένη ὀλυμπιάδα διοργανώθηκε τό 776 π.Χ. Ἦταν τό κορυφαῖο ἀθλητικό γεγονός τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ κόσμου, μολονότι ἦταν ἕνα μόνον ἀπό τά πολλά ἀρχαῖα ἑλληνικά ἀθλητικά δρώμενα, ἀφοῦ οἱ πρόγονοί μας δέν ἦταν ἁπλῶς φίλαθλοι, ἀλλά δίδαξαν τόν ἀθλητισμό σέ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα.

            Οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, παρ΄ ὅλα ὅσα μερικοί ἐπιχειροῦν, εἴτε σκόπιμα ὤστε νά παραπληροφορήσουν, εἴτε λόγῳ σκανδαλώδους ἀγνοίας, νά διαδίδουν, δέν ἦταν ἀντίθετοι καί ἐχθρικοί πρός τόν ἀθλητισμό. Λαμβάνουν ὡς παράδειγμα τόν Ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος χρησιμοποιεῖ ἀθλητική ὁρολογία ὥστε νά περιγράψει τούς κόπους, τούς ὁποίους κατέβαλε γιά τήν πίστη τοῦ Χριστοῦ. Τούς κόπους πού καμμία ποιητική δεξιοτεχνία δέν ἔχει καταφέρει μέχρι τώρα νά ἐξάρει ἐπαρκῶς:

            "τόν ἀγώνα τόν καλόν ἠγώνισμαι, τόν δρόμον τετέλεκα, τήν πίστιν τετήρηκα· λοιπόν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὅν ἀποδώσει μοι ὁ Κύριος ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, ὁ δίκαιος κριτής, οὐ μόνον δέ ἐμοί, ἀλλά καί πᾶσι τοῖς ἠγαπηκόσι τήν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ.[1]"

            Οἱ ὅροι "ἀγών", "δρόμος" καί "στέφανος" προέρχονται καθαρά ἀπό τόν χῶρο τοῦ ἀθλητισμοῦ, καί τούς δανείζεται ὁ Ἀπόστολος ἄφοβα, ὥστε νά δώσει στούς ἀποδέκτες τῆς ἐπιστολῆς, τούς τότε ἀλλά καί στούς ἀείποτε, νά κατανοήσουν, ὅσο εἶναι τοῦτο δυνατόν, πόσο ἔχει μοχθήσει, πόσο ἔχει πονέσει!

            Ἀπό δέ τούς ἀνεξάντλητους θησαυρούς τῆς πατερικῆς σοφίας θά παραθέσουμε ἐδῶ, δειγματοληπτικῶς καί μόνον, - ἀφοῦ ἄλλο εἶναι τό κυρίως θέμα τοῦ ἄρθρου αὐτοῦ καί ὄχι οἱ θέσεις τῶν ἁγίων πατέρων ἔναντι τοῦ ἀθλητισμοῦ - μία γνώμη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου. Ἀναφέρει, λοιπόν, ὁ μέγας τῆς οἰκουμένης διδάσκαλος:

            "Ὥσπερ οὖν οὐχ οἱ τά φαῦλα πράσσοντες μόνον, ἀλλά καί οἱ τούτους ἐγκωμιάζοντες τῆς αὐτῆς ἤ καί χαλεπωτέρας ἐκείνοις κοινωνοῦσι κολάσεως, οὕτως οἱ τούς ἀγαθούς ἐπαινοῦντες καί θαυμάζοντες συμμερισταί τῶν ἐκείνοις ἀποκειμένων στεφάνων εἰσί. Καί τοῦτο αὐτό πάλιν ἀπό τῆς Γραφῆς ἔστιν ἰδεῖν. Πρός γάρ τόν Ἀβραάμ διαλεγόμενός φησιν ὁ Θεός· "εὐλογήσω τούς εὐλογούντας σε καί τούς καταρωμένους σε καταράσομαι". Τοῦτο καί ἐπί τῶν Ὀλυμπιακῶν ἀγώνων συμβαῖνον ἴδοι τις ἄν. Οὐ γάρ ὁ τόν στέφανον περικείμενος ἀθλητής, οὐδέ ὁ τούς πόνους ὑπομένων καί τούς ἰδρώτας μόνον, ἀλλά καί ὁ θαυμαστής τοῦ νενικηκότος οὐκ ὀλίγην ἐκ τῆς εὐφημίας ἐκείνης καρποῦται τήν ἡδονήν."[2]

            Eἶναι πασιφανές τό ὅτι ὁ μέγας πατήρ καί διδάσκαλος κατατάσσει τούς ὀλυμπιακούς ἀγῶνες στά "ἀγαθά" καί ὄχι στά "φαῦλα", διότι ἄλλως δέν θά τούς παρέθετε ὡς παράδειγμα πρός μίμηση καί ὄχι πρός ἀποφυγή. Ὅπως, λοιπόν, λέγει, ὅσοι πράττουν τά φαῦλα ἀλλά καί ὅσοι τούς ἐγκωμιάζουν ἔχουν τήν αὐτή, ἀλλά καί χειρότερη ἀπό ἐκείνους τιμωρία, ἔτσι καί ὅσοι ἐπαινοῦν τούς ἀγαθούς καί τούς θαυμάζουν, συμμερίζονται τίς ἀμοιβές, οἱ ὁποῖες προορίζονται γιά ἐκείνους. Διότι ὁ Θεός ὑπόσχεται στόν Ἀβραάμ, πώς θά εὐλογήσει ὅσους τόν εὐλογοῦν καί θά καταρασθεῖ ὅσους τόν καταρῶνται. Ἔτσι, λέγει ὁ μέγιστος τῶν ρητόρων τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, θά ἰδοῦμε νά συμβαίνει καί στούς ὀλυμπιακούς ἀγῶνες: Ὄχι μόνον ὁ λαμβάνων τόν στέφανο ἀθλητής, ὄχι μόνον ὅποιος ὑπομένει τούς κόπους καί τούς ἰδρῶτες, ἀλλά καί ὅποιος θαυμάζει τόν νικητή ἀπολαμβάνει ὄχι λίγη ἡδονή ἐπαινώντας ἐκεῖνον.

            Καί πρέπει στό σημεῖο αὐτό νά προσέξουμε μία ἀλήθεια, ἡ ὁποία ἰσχύει ὡς κανόνας στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἐδῶ καί εἴκοσι αἰῶνες, ἀπό τήν ἵδρυσή της μέχρι καί σήμερα: Οὐδέποτε θά ἦταν δυνατόν ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὅπως καί ὅλοι οἱ ἅγιοι πατέρες καί διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, νά φέρει ὡς παράδειγμα ὁτιδήποτε ἀντίθετο πρός τήν ἐν Χριστῷ ἀποκάλυψη, τό ὁποῖο, κατά συνέπεια θά ἀνῆκε στόν κύκλο τῶν "φαύλων", ὅπως π.χ. αἱρέσεις, μαγεία, μαντεία, δεισιδαιμονίες, προλήψεις ἤ τά πάσης φύσεως ἐγκλήματα, ὅσα σήμερα περιλαμβάνει τό ποινικό δίκαιο. Θεωρεῖ, ὅπως σαφῶς εἴδαμε, πώς οἱ ὀλυμπιακοί ἀγῶνες ἀνήκουν στά "ἀγαθά" καί ὅσοι τούς παρακολουθοῦν καί ἐπαινοῦν τούς στεφανούμενους ἀθλητές ὠφελοῦνται κατά τρόπο παράλληλο μέ ὅσους ἐπαινοῦσαν τόν Ἀβραάμ καί τούς λοιπούς δικαίους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.

            Τί ἀναφέρει ὁ ἅγιος πατήρ καί διδάσκαλος ὡς χαρακτηρίζοντα τούς ὀλυμπιακούς ἀγῶνες: Ἔντιμες νίκες, στεφάνια καί ἄδολος θαυμασμός. Αὐτά ἦταν ὁ κανόνας στήν ἀρχαία Ἑλλάδα, αὐτά διατηρήθηκαν καί μέχρι τήν ἐποχή τοῦ Ἰωάννου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου, ὁπότε ἦταν πλέον οἱ ἀγῶνες αὐτοί στή δύση τους, πλήν ὅμως ἐξακολουθοῦσαν νά διδάσκουν, ἐξακολουθοῦσαν νά ἀποτελοῦν ὑγιές παράδειγμα πρός μίμηση. Γι΄ αὐτό καί ὁ μέγας πατήρ καί διδάσκαλος δέν διστάζει νά χρησιμοποιήσει τό παράδειγμα αὐτό.

            Καί σήμερα, τί συμβαίνει σήμερα στούς ἐπανιδρυμένους ὀλυμπιακούς ἀγῶνες; Τί παραδείγματα μᾶς δίνουν; Τί γεύση μᾶς ἀφήνουν; Ὁπωσδήποτε βρίθουν προβλημάτων, τά ὁποῖα διαρκῶς αὐξάνονται, καί τείνουν νά κυριαρχήσουν.

            Τό μέγιστο πρόβλημα εἶναι ἡ φαρμακοδιέγερση (doping), ἐξ αἰτίας τῆς ὁποίας διεξάγεται σέ κάθε περίπτωση ἕνας ἄγνωστος πόλεμος. Πόλεμος μεταξύ τῶν ἁρμοδίων ἀρχῶν ἐλέγχου καί τῶν ἐντίμων ἐπιστημόνων ἐναντίον τῶν παραβατῶν καί τυχόν ἀνεντίμων ἐπιστημόνων. Κι ἔχει ἀναχθεῖ ἡ ἀναζήτηση, ὁ ἐντοπισμός καί ἡ σύλληψη τυχόν παραβατῶν ἀθλητῶν καί συνενόχων τους στό σπουδαιότερο ἄθλημα τῶν ὀλυμπιάδων, ἀλλά καί τῶν ὁποιωνδήποτε ἀθλητικῶν ἀγώνων παγκοσμίως, ἀλλιῶς θά καταντοῦσε ὁ παγκόσμιος ἀθλητισμός νά μή εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπό ἀγώνας δρόμου ὅπου θά νικοῦσε ὅποιος χρησιμοποιοῦσε τήν πλέον ἐξελιγμένη μορφή φαρμακοδιεγέρσεως. Δέν θά ὑπῆρχε, ἀσφαλῶς, τό πρόβλημα αὐτό, ἐάν ὑπῆρχε σωστή παιδεία, ἐάν εἶχε ὁ κάθε ἀθλητής συνειδητοποιήσει πόσο βλάπτει τήν ὑγεία του χρησιμοποιώντας τέτοιου εἴδους μέσα. Ὅμως ὅταν τό βραχυπρόθεσμο κέρδος καθίσταται ὑποχρεωτικός στόχος, σωστό ἰδανικό ζωῆς, τότε παραβλέπεται ἡ μακροπρόθεσμη ζημία. Καί, ἐν τέλει πιστεύουμε, ὁπωσδήποτε δέν ἦταν αὐτό, οὔτε καί ὅσα θά ἐκθέσουμε κατωτέρω, τό ὄνειρο τῶν Pierre de Coubertin καί Δημητρίου Βικέλα, αὐτῶν τῶν ἐξεχόντων ἀνδρῶν στούς ὁποίους ὀφείλεται ἡ ἀναβίωση τῶν ὀλυμπιακῶν ἀγώνων κατά τόν ΙΘ΄ αἰώνα!

            Ὡς πρός τά οἰκονομικά ὀφέλη τῆς ὅλης ὑποθέσεως εἶναι τά δεδομένα λίαν ἀμφιλεγόμενα. Διότι, ναί μέν ὑποστηρίζεται, ὅτι πάντοτε καταβάλλονται σύντονες, ὅσο καί ἐπιτυχεῖς, προσπάθειες ὥστε νά ἀφήνουν ἐν τέλει κέρδος στή χώρα διοργανώσεως καί νά μή τή βυθίζουν σέ οἰκονομική χρεωκοπία, ἡ ὁποία θά ἔχει ὡς συνέπεια πλεῖστα ὅσα κοινωνικά προβλήματα, ὅμως δέν ἔχει ἀπαντηθεῖ ἐπαρκῶς τό ἑξῆς ἐρώτημα: Ὠφελοῦν ἐν τέλει τά ἐμφανιζόμενα ὡς οἰκονομικά κέρδη, κάποιες φορές ὄχι εὐκαταφρόνητα ποσά, σύνολη τήν κοινωνία ἤ μήπως καταλήγουν στά ταμεῖα τῶν ὀλίγων καί ἀπομένουν στούς πολλούς μόνο τά χρέη;

            Καί πάμε στήν τελευταία (2024) ὀλυμπιάδα τῆς σύγχρονης ἐποχῆς, ὅπου πολλά καί διάφορα ἀλλοπρόσαλλα συνέβησαν. Καί, κατ΄ ἀρχήν, θά ἀναφερθοῦμε σέ ἕνα εἶδος θεατρικοῦ δρωμένου, τό ὁποῖο θεωρήθηκε ὡς παρωδία τoῦ ἔργου τοῦ Leonardo da Vinci "ὁ Μυστικός Δεῖπνος". Ὁ δημιουργός του ἀρνήθηκε ὅτι παρωδοῦσε τόν Μυστικό Δεῖπνο τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καί ἐξήγησε ὅτι παρίστανε παγανιστικό θέαμα μέ προεξάρχοντα ἡθοποιό βαμμένο γαλάζιο, ὁ ὁποῖος παρίστανε τόν Διόνυσο. Ὅπως, ὅμως, καί ἄν ἔχει τό πράγμα, τό θέαμα ἦταν ἄσχετο μέ τήν ἱστορία τῶν ὀλυμπιακῶν ἀγώνων, ἀλλά καί καθ΄ ὑπερβολήν γελοῖο ὅσο καί ἀνάρμοστο γιά ὁποιαδήποτε διοργάνωση χαρακτηριζόμενη ἀπό σοβαρότητα.

            Ἄλλο ἕνα ζήτημα, τό ὁποῖο εἶναι ἀδύνατο νά τό λησμονήσουμε, εἶναι ἡ περίπτωση τῆς Ἰταλίδας πυγμάχου Angela Carini, ἡ ὁποία, ἀμέσως ἀφοῦ ἀναγκάσθηκε νά ἐγκαταλείψει τόν ἀγώνα, ψιθύριζε, "non e giusto, non e giusto", τ.ἔ. "δέν εἶναι δίκαιο, δέν εἶναι δίκαιο". Τό δέ γεγονός ὅτι ἡ ἐν λόγῳ ἀθλήτρια ὑποχρεώθηκε νά ἀντιμετωπίσει ἄνθρωπο μέ ἀνδρικά χρωμοσώματα, τ.ἔ. ΧΥ, καί δέχθηκε ἀπό αὐτόν κτυπήματα τά ὁποῖα δέν ἦταν σέ θέση νά ἀντέξει, χαρακτηρίσθηκε ἀπό ἀρκετούς ὡς "κακοποίηση γυναίκας". Κι ἄν ἦταν ἤ ἄν δέν ἦταν κάτι τέτοιο δίκαιο, ὁπωσδήποτε θά τό κρίνει ὁ Δικαιοκρίτης Κύριος ὁ Θεός.

            Ὁμοίως ἀξέχαστη παραμένει καί ἡ περίπτωση τῶν ἀθλητῶν, οἱ ὁποῖοι ὑποχρεώθηκαν νά κολυμβήσουν στόν Σηκουάνα καί ἐξ αἰτίας αὐτοῦ παρουσίασαν γαστρεντερικές λοιμώξεις, ἀφοῦ ὁ ποταμός εἶναι σέ πολλά σημεῖα του μολυσμένος, σωστός ὀχετός - πλήν ὅμως αὐτό ὑπῆρξε ἐξ ἀρχῆς ἀδιάφορο μέγεθος γιά τούς διοργανωτές. Καί ὅλα αὐτά στήν σημερινή ἐποχή, τήν ἐπιστημονικῶς τόσο προηγμένη, ὅπου θά ἀρκοῦσε μιά σειρά ἀπό ἐργαστηριακές ἐπιστημονικές ἀναλύσεις, ὥστε νά ἀποδειχθεῖ ὅτι τά νερά τοῦ ποταμοῦ εἶναι ἀκατάλληλα γιά κολύμβηση! Ὅμως δέν ἀρκεῖ νά ὑπάρχει ἡ ἐπιστήμη, ὀφείλουμε καί νά τή λαμβάνουμε ὑπ΄ ὄψη!

            Ἀρνητική ἐντύπωση προκάλεσε ἡ περίπτωση τῶν ἀθλητριῶν, οἱ ὁποῖες ἐμφανίζονταν μέ ψιμύθια (makeup) στό πρόσωπο. Δεῖγμα τοῦ ὅτι ὅποιος ἀποφασίζει νά αὐθαιρετήσει εἰς βάρος τῆς σοβαρότητας μιᾶς τόσο σημαντικῆς διοργανώσεως, ἐπιβάλλει τελικά τούς δικούς του κανόνες καί μετατρέπει τόν στίβο σέ πασαρέλα.

            Ἡ ἀλγεινότερη ὅμως ἐντύπωση προκλήθηκε ἀπό τό γεγονός, ὅτι ἡ ἑλληνική σημαία βρέθηκε στά χέρια τριῶν γελωτοποιῶν, τριῶν μεταμφιεσμένων μέ τερατώδεις καί ἀποτρόπαιες μεταμφιέσεις. Ἡ ἑλληνική σημαία, ἡ ποτισμένη μέ τό αἷμα τῶν προγόνων μας. Ἡ ἑλληνική σημαία, πού ἀντιπροσωπεύει θυσίες ὁλοκλήρων γενεῶν Ἑλλήνων, στά χέρια ἀνθρώπων μέ γελοῖες μεταμφιέσεις! Καί δέν ὑπῆρξε καμμία ἀπολύτως διαμαρτυρία ἀπό ἑλληνικῆς πλευρᾶς! Ἡ ἑλληνική κυβέρνηση δέν χαρακτήρισε τό θέαμα ἀνάρμοστο. Ἀνάρμοστο διότι ἡ σημαία μας δέν εἶναι παιχνίδι γιά γελωτοποιούς! Καί δέν ἔχει τήν παραμικρή σημασία, τό ἐάν ἀποσκοποῦσε ἤ ὄχι τό ἐν λόγῳ θέαμα στή γελοιοποίηση τῆς ἑλληνικῆς σημαίας, τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους καί τῆς Ἑλλάδος. Ἐδῶ ἰσχύει ὡς  κανόνας τό "οὐ καλόν τό καλόν, ὅταν μή καλῶς γένηται", τ.ἔ. "τό καλό δέν εἶναι καλό, ὅταν δέν γίνεται μέ καλό τρόπο".

            Ὅλα αὐτά δέν συνιστοῦν τό "ἀρχαῖο ἀθάνατο πνεῦμα", αὐτό τό ὁποῖο ὁ μεγάλος μας ποιητής Κωστής Παλαμᾶς ἔχει στόν Ὀλυμπιακό Ὕμνο του ὀνομάσει "πατέρα τοῦ ὡραίου, τοῦ μεγάλου καί τοῦ ἀληθινοῦ". Ὁδηγοῦν σέ παρακμή, ἡ ὁποία, ὀφείλουμε νά προσευχηθοῦμε, ἀλλά καί νά ἐργασθοῦμε, ὥστε νά εἶναι ἀναστρέψιμη, ὥστε νά μή ὁδηγήσει καί σέ ζημίες πολύ μεγαλύτερες ἀπό ὅσες ἔχουν ἤδη πλήξει ἀθώους, ἀλλά συχνά καί ἐνόχους.

---

[1]          Β΄ Τιμ. 4,7-8.

[2]          Εἰς τά κατά τόν Δαυίδ καί τόν Σαούλ, Ὁμιλία Β΄, Ὅτι μέγα ἀγαθόν οὐ τό μετιέναι μόνον ἀρετήν ἀλλά καί τό ἐπαινεῖν ἀρετήν, Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ἅπαντα τά ἔργα, τόμ. 8Α, ἐκδ. Ἐλευθερίου Μερετάκη, Πατερικαί Ἐκδόσεις "Γρηγόριος Παλαμᾶς", Θεσσαλονίκη 1990, σ. 210, 212.