Η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος γενικά

Το ακόλουθο κείμενο προέρχεται από το ημερολόγιο Παχυάμμου του 2025, και αποτελεί το Β’ μέρος.

Δείτε το Α’ μέρος:  Το πρόσωπο του Χριστού διαχρονικά στη ζωή της Εκκλησίας

………………………………

Αμέσως μετά τους διωγμούς και το διάταγμα των Μεδιολάνων περί ανεξιθρησκίας ξέσπασε εντός της Εκκλησίας μία μεγάλη αίρεση που απειλούσε να την καταστρέψει συνθέμελα. Πρόκειται για την αίρεση του Αρείου που αμφισβήτησε την Θεότητα του Ιησού Χριστού. Ο αυτοκράτορας Μέγας Κωνσταντίνος συγκάλεσε Σύνοδο στην Νίκαια της Βιθυνίας για να λυθεί το πρόβλημα και να υπάρξει ειρήνη στην Εκκλησία αλλά και γενικότερα στην αυτοκρατορία. Η Σύνοδος αυτή που διήρκεσε τριάμισι χρόνια ονομάστηκε Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος και αποτέλεσε το πρότυπο και για τις άλλες Οικουμενικές και τοπικές Συνόδους. 

Οι 318 πατέρες της Συνόδου προσήλθαν με εμφανή τα στίγματα από τα μαρτύρια που υπέστησαν κατά τους διωγμούς, όπου ως ομολογητές αγωνίστηκαν και έμειναν σταθεροί και προσηλωμένοι στην πίστη τους στον Ιησού Χριστό. Οι Άγιοι Πατέρες μέσα από την ορθόδοξη διδασκαλία τους αλλά και με τα θαυμαστά σημεία που επιτέλεσαν (βλέπε Αγίου Σπυρίδωνα, Αγίου Αχιλλείου, Αγίου Νικολάου) κατοχύρωσαν την Θεότητα του Χριστού και καταδίκασαν τον Άρειο, και τη διδασκαλία του καθώς και τους οπαδούς που τον ακολουθούσαν. Η ορθόδοξη διδασκαλία σε συνδυασμό με τα θαύματα πιστοποιούν την αλήθεια περί του προσώπου του Χριστού.  Καθόρισαν, επίσης, τον χρόνο εορτασμού του Πάσχα, ώστε να μην συμπίπτει με το Πάσχα των Ιουδαίων. 

Διακρίθηκαν στη Σύνοδο ο Άγιος Αλέξανδρος Κωνσταντινουπόλεως, ο Άγιος Αλέξανδρος Αλεξανδρείας, ο Μέγας Αθανάσιος ως διάκονος τότε, ο Άγιος Ευστάθιος Αντιοχείας, ο Άγιος Μακάριος Ιεροσολύμων, ο Όσιος Παφνούτιος, ο Άγιος Σπυρίδων Τριμυθούντος, ο Άγιος Νικόλαος Μύρων, κ.α.

Η αίρεση του Αρείου εδραζόταν πάνω στην φιλοσοφία, την διαλεκτική, την ευστροφία του λόγου και τη δεινότητα της ρητορικής τέχνης. Ο Άρειος προσπάθησε να μιλήσει εγωιστικά για τον Θεό μέσω της λογικής και της φιλοσοφίας κάτι που ο ίδιος ο απόστολος Παύλος καταδικάζει (Κολ. 2, 8). Πολύ ορθά σημειώνει ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως γράφοντας για την αίρεση του Αρείου και εξηγώντας τι είναι αίρεση: «…Ἐπειδὴ ὅμως ὁ χριστιανισμὸς εἶναι σοφία ἐξ ἀποκαλύψεως, δὲν ἀποβαίνει δὲ καταληπτὴ καθ᾿ ὅλου τοῖς μέτρῳ φιλοσοφικῶς μετροῦσιν αὐτήν, διὰ τοῦτο δὲν ἐγίνετο ἀσπαστὸς καθ᾿ ὅλου, ἀλλὰ κατὰ μέρος. Ἐπειδὴ ὅμως τὸ μέρος δὲν ἠδύνατο νὰ ἱκανοποιήσῃ τὰς ἀπαιτήσεις τοῦ φιλοσοφικοῦ νοός, οὗτος ἐμόρφου ἴδιον σύστημα, ἐν ᾧ ἐφρόνει ὅτι εὑρίσκετο ἡ ὅλη ἀλήθεια. Τὸ σύστημα τοῦτο ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας ἀποδοκιμαζόμενον ἐκαλεῖτο αἵρεσις τοιούτῳ τρόπῳ ἐμoρφώθησαν αἱ διάφοροι αἱρέσεις, αἵτινες οὐδὲν ἄλλο ἦσαν ἡ φιλοσοφικὰ συστήματα φέροντα ἀντὶ τοῦ φιλοσoφικoῦ τρίβωνος τὴν χριστιανικὴν ἁλουργίδα. Ὁ χριστιανικὸς αὐτῶν χαρακτὴρ ἣν ἁπλῶς ἡ ἐξωτερικὴ αὐτῶν χροιὰ οὐσιαστικῶς ὅμως ἦσαν καθαρὰ προϊόντα τῆς Νεοπλατωνικῆς φιλοσοφίας…». «…Ὁ κατὰ τοῦ Ἀρειανισμοῦ ἀγὼν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐγένετο λίαν σφοδρὸς διότι ἡ περὶ Θεοῦ ἔννoια αὐτοῦ δὲν εἶχεν ἁπλῶς Ἰουδαϊκὸν χαρακτῆρα, ἀλλ᾿ ἧτο ἀνάμιξις Ἰουδαϊκῶν καὶ Ἐθνικῶν στοιχείων, καὶ κατὰ τοῦτο ὁ Ἀρειανισμὸς ἀπέβαινε λίαν ἐπικίνδυνος…» . 

Η ορθόδοξη πίστη μας εδράζεται στην αποκάλυψη όπως μας την παρέδωσε ο ίδιος ο Κύριος, οι άγιοι απόστολοι καθώς και όπως την βίωσαν και βιώνουν παραδοσιακά και διαχρονικά οι άγιοι πατέρες μας. Οι Άγιοί μας διαπνέονται από πνεύμα ταπείνωσης και υπακοής σε όσα οι προηγούμενοι Πατέρες δίδαξαν και βίωσαν αγιοπνευματικά, μακριά από νεοτερισμούς και φιλοσοφικά ρεύματα.

Τον Χριστό τον πιστεύουν πολλοί λανθασμένα. Χιλιάδες αιρέσεις πιστεύουν στο Χριστό. Στον Χριστό πιστεύει και ο διάβολος και φρίττει. Δεν αρκεί αυτό. Χρειάζεται να πιστεύουμε στον Χριστό της Ορθοδοξίας και των Αγίων που άλλοι βασανίστηκαν, άλλοι εξορίστηκαν, άλλοι κακοποιήθηκαν, άλλοι υπέστησαν μαρτυρικό θάνατο, γιατί πίστευαν στον Χριστό εν αληθεία και όχι όπως ο καθένας τον φαντάζεται. Θα σωθούν όχι οι απλά πιστεύοντες στον Χριστό αλλά μόνο οι ορθώς πιστεύοντες σε Αυτόν.

Η Εκκλησία μας όρισε όπως εορτάζεται πανηγυρικά η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος την Στ΄ Κυριακή από του Πάσχα μέσα στην αναστάσιμη περίοδο του Πεντηκοσταρίου και ευθύς μετά την Ανάληψη ώστε Ανάσταση και Ανάληψη μαζί διατρανώνουν το δόγμα περί της Θεότητας του Χριστού.

Προσοχή στις αιρέσεις – πως προστατευόμαστε

Οι αιρέσεις των πρώτων αιώνων σχεδόν επαναλαμβάνονται με το ίδιο ή διαφορετικό περιεχόμενο, αυξάνονται και πληθύνονται μέχρι και τις μέρες μας. Αίρεση παράγεται από το ρήμα αιρέω – αιρώ που σημαίνει διαλέγω, επιλέγω κάτι διαφορετικό από ό,τι η ορθόδοξη παράδοση παρέλαβε, ακολουθεί και διδάσκει. Ο αιρετικός διαλέγει ένα διαφορετικό δρόμο από αυτό που κήρυξε ο Χριστός και οι Άγιοι Απόστολοι και που βίωσαν και βιώνουν όλοι οι άγιοι μας. Κινείται από εγωισμό και υπεροψία βασιζόμενος στην λογική του, στοχάζεται τα περί τον Θεό πράγματα με βάση παλαιότερες και νέες φιλοσοφίες. 

Πολλές δε φορές οι αιρετικοί αναμιγνύουν διάφορες διδασκαλίες διαφόρων θρησκειών, ενώ δεν τους ενδιαφέρει κατά βάθος η αλήθεια της πίστεως αλλά η αυτοπροβολή, η ανάδειξη μεταξύ των ανθρώπων, το εύκολο κέρδος κ.α. Οι ορθόδοξοι πατέρες αντίθετα διακατέχονται από το Άγιο Πνεύμα που χαρακτηρίζεται από ταπείνωση, υπακοή και θυσιαστική διάθεση να προσφέρουν ακόμα και την ζωή τους, προκειμένου ούτε ένα ιώτα να αλλάξει από την πίστη των αγίων μας. Δεν κινούνται με βάση τα διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής, αλλά με βάση την ορθόδοξη παράδοση. 

Ο τρόπος να αναγνωρίζουμε αν κάποιος είναι ορθόδοξος και αν ορθοτομεί είναι να ελέγχουμε αν αυτά που διδάσκει συμφωνούν με την διδασκαλία των Αγίων Πατέρων και τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στις μέρες μας απέναντι στις διάφορες αιρέσεις και διδασκαλίες, είναι είτε παλαιές και έχουν καταδικαστεί από την Εκκλησία, είτε είναι νεότερες και δεν έχουν καταδικασθεί ακόμα.

Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η αίρεση δεν οδηγεί ποτέ στον Θεό αλλά στην απώλεια, γι’ αυτό θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να φυλαγόμαστε από αυτούς που τις ακολουθούν και τις διδάσκουν. Μερικοί τρόποι για να προφυλαγόμαστε από τις αιρέσεις, παλαιότερες και νεότερες, είναι να εφαρμόζουμε απαραίτητα τα πιο κάτω:

1. Να έχουμε μυστηριακή ζωή· ιδιαίτερα θα πρέπει να προσερχόμαστε συχνά στα μυστήρια της Μετανοίας – Εξομολογήσεως και της Θείας Κοινωνίας, ώστε να φωτίζεται ο νους μας προς τον σωστό δρόμο.
2. Να έχουμε πνεύμα ταπείνωσης και υπακοής προς τα της Εκκλησίας. Να μην κάνουμε δηλαδή ό,τι θέλουμε, αλλά να προσπαθούμε να εφαρμόζουμε ό,τι ο Χριστός, οι απόστολοι και όλοι οι άγιοι μας δίδαξαν.
3. Να έχουμε σωστό πνευματικό οδηγό· δεν φτάνει να πάμε στον τυχαίο πνευματικό αλλά να βρούμε ένα ορθόδοξο – πατερικό πνευματικό, που αυτά που μας λέει και διδάσκει να είναι μέσα από το ευαγγέλιο και την ζωή και διδασκαλία των αγίων πατέρων μας και τα βιώνει ο ίδιος.
4. Να μελετάμε με την ευχή του πνευματικού μας καθημερινά την Αγία Γραφή, τους βίους και τους λόγους των αγίων μας. Να μάθουμε τα βασικά δόγματα της Εκκλησίας μας. Ό,τι δεν κατανοούμε να ζητούμε βοήθεια και εξήγηση από τον πνευματικό μας. Η μελέτη των λόγων και των έργων του Χριστού και των αγίων μας είναι πνευματική τροφή της ψυχής που τρέφει και δυναμώνει την πίστη, την ελπίδα και τις άλλες αρετές.
5. Να ποθούμε κάθε λεπτό τον Χριστό στη ζωή μας. Το «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον με» να μην λείπει, αν είναι δυνατόν, ούτε λεπτό από τα χείλη μας. Η συνεχής μνημόνευση με πίστη του ονόματος του Χριστού κατά τους αγίους μας «Φωτίζει τον νου μας και διώκει τους δαίμονας». Όταν το επιτύχουμε αυτό, θα μπορούμε να φυλαγόμαστε από τις πλάνες του διαβόλου, αλλά και ταυτόχρονα να οδηγούμαστε με ασφάλεια κοντά στον Χριστό. 
6. Να απομακρυνόμαστε από κάθε άνθρωπο που μας επηρεάζει προς ξένα ήθη, παραδόσεις και διδασκαλίες της Εκκλησίας μας, όπως ο απόστολος Παύλος μας παραγγέλνει: «Πάντα δὲ δοκιμάζετε, τὸ καλὸν κατέχετε· ἀπὸ παντὸς εἴδους πονηροῦ ἀπέχεσθε» (Α΄ Θεσσ. 5, 21-22). Να μην διαβάζουμε ή ακούμε αιρετικές διδασκαλίες και να προσέχουμε τυχόν προβατόσχημους λύκους. Να προσέχουμε ιδιαίτερα τις νεότερες αιρετικές τάσεις και διδασκαλίες της εποχής μας, όπως του Οικουμενισμού, της Νέας Τάξης Πραγμάτων, της Νέας Εποχής, της μεταπατερικής και νεοπατερικής Θεολογίας κ.α. που τείνουν να ανατρέψουν κάθε ορθόδοξη παράδοσή μας. 
7. Αρχή και τέλος όλων να είναι οι άγιοι Πατέρες μας που η ζωή μας όλη πρέπει να ταυτίζεται με αυτούς. Αν κάτι το είπαν ή το έκαναν οι άγιοι μας, αυτό να ακολουθούμε. Αν κάτι που μας διδάσκουν δεν το είπαν ή δεν το βίωσαν οι άγιοι μας, να μην το ακολουθούμε.

† Ο Πάφου Τυχικός

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ΄

Ὑπερδοξασμένος εἶ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ   φωστῆρας ἐπὶ γῆς, τοὺς Πατέρας ἡμῶν θεμελιώσας, καὶ δι’ αὐτῶν, πρὸς τὴν ἀληθινὴν πίστιν πάντας ἡμᾶς ὁδηγήσας, Πολυεύσπλαγχνε δόξα σοι.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ΄

Τῶν Ἀποστόλων τὸ κήρυγμα, καὶ τῶν Πατέρων τὰ δόγματα, τῇ Ἐκκλησίᾳ μίαν τὴν πίστιν ἐκράτυνεν· ἣ καὶ χιτῶνα φοροῦσα τῆς ἀληθείας, τὸν ὑφαντὸν ἐκ τῆς ἄνω θεολογίας, ὀρθοτομεῖ καὶ δοξάζει, τῆς εὐσεβείας τὸ μέγα μυστήριον.

Μεγαλυνάριον

Ὡς Υἱὸν καὶ Λόγον σε τοῦ Θεοῦ, Σύνοδος ἡ Πρώτη, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, ὀρθῶς σε κηρύττει, τὸν δι’ ἡμᾶς παθόντα, καὶ λύει τοῦ Ἀρείου, Σῶτερ τὸ φρύαγμα.

Δόξα… Ἦχος πλ. δ΄ (Γεωργίου Νικομηδείας)

Τῶν ἁγίων Πατέρων ὁ χορός, ἐκ τῶν τῆς οἰκουμένης περάτων συνδραμών, Πατρός, καὶ Υἱοῦ, καὶ Πνεύματος ἁγίου, μίαν οὐσίαν ἐδογμάτισε καὶ φύσιν, καὶ τὸ μυστήριον τῆς θεολογίας, τρανῶς παρέδωκε τῇ Ἐκκλησίᾳ· οὓς εὐφημοῦντες ἐν πίστει, μακαρίσωμεν λέγοντες· Ὦ θεία παρεμβολή, θεηγόροι ὁπλῖται, παρατάξεως Κυρίου, ἀστέρες πολύφωτοι, τοῦ νοητοῦ στερεώματος, τῆς μυστικῆς Σιὼν οἱ ἀκαθαίρετοι πύργοι, τὰ μυρίπνοα ἄνθη τοῦ Παραδείσου, τὰ πάγχρυσα στόματα τοῦ Λόγου, Νικαίας τὸ καύχημα, οἰκουμένης ἀγλάϊσμα, ἐκτενῶς πρεσβεύσατε, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

impaphou.org