Αρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη, Ιερώνυμος Α΄και εκλογές Αρχιερέων

Ιερώνυμος Α΄και εκλογές Αρχιερέων

Υπό αρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

Ὑπηρέτησε (ὁ Ἱερώνυμος Α΄) ὡς Ἀρχιεπίσκοπος σέ μιά δύσκολη περίοδο γιά τό Ἔθνος μας: Στήν περίοδο τῆς ἑπτάχρονης δικτατορίας (1967-1974). Μερικοί, κρίνοντας προφανῶς ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς, τόν κατηγοροῦν πώς κατήργησε τή «νομιμότητα» στήν Ἐκκλησία. Ὅμως, τό θέμα εἶναι, ἄν μποροῦσε νά ὑπάρξει «νομιμότητα» σέ περίοδο Δικτατορίας. Ἀλήθεια. Ποιός κατ’οὐσία ἐκλέγει τόν Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη, ἡ Ἱ. Σύνοδος ἤ ὁ Δήμαρχος τῆς Πόλεως; Τολμᾶ κανείς νά ἀμφισβήσει πώς ὁ Πατριάρχης μας δέν εἶναι νόμιμα ἐκλεγμένος; Καί «ὁ νοῶν, νοείτω».

Ὁ ἀοίδιμος Ἱερώνυμος Α΄ εἶχε ὅραμα γιά τήν Ἐκκλησία. Ξέροντας πώς τό «ψάρι βρωμάει ἀπό τό κεφάλι», ἔκανε τά πάντα, ὥστε σέ καίριες θέσεις τῆς Ἐκκλησίας (θέσεις Μητροπολιτῶν), νά ἐκλέγονται, ὄχι ἁπλά οἱ ἄξιοι, ἀλλά οἱ πλέον ἄξιοι. Στόν ἐνθρονιστήριο λόγο εἶπε: «Θά ἀποκλείεται ἐκ τῆς ἐκλογῆς πᾶς κληρικός, ὁ ὁποῖος εἴτε μόνος του ἀπευθύνεται πρός τούς ἐκλέκτορας ζητῶν νά ἐκλεγῇ, εἴτε ἀποστέλλει πρός αὐτούς μεσάζοντας. Οἱ ἐκλέκτορες θά ἀναζητήσουν τούς ἀξίους μέν κατά πάντα, οἱ ὁποῖοι ὅμως δέν σπεύδουν πρός τήν ἀρχιερωσύνην. 

Θά εἶναι οὗτοι οἱ ἀφανεῖς ἄξιοι (...), θά εἶναι ὡσαύτως καί ἐκ τῶν ἐπιφανῶν ἐκείνων κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι μέχρι τοῦδε παρηγκωνίζοντο, διότι ἀπό ἀξιοπρέπειαν καί ἀπό σεβασμόν πρός τήν ἀρχιερωσύνην δέν ἔσπευδον νά ἱκετεύουν τούς ἐκλέκτορας, διά νά ἐπιτύχουν τήν εἰς Ἀρχιερέα προαγωγήν των» (Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου, Ἱερώνυμος Κοτσώνης, σελ. 294).

Ὅμως, δέν εἶναι εὔκολο νά «καταφρονεῖς» φίλους, κόλακες, γλείφτες, μεσάζοντες, καί νά «προωθεῖς» τούς ξένους...! Χρειάζεται λεβεντιά. Καί ὁ ἀοίδιμος εἶχε αὐτή τή λεβεντιά. «Κάλεσε γιά ποιμένες καί ἐπισκόπους ἐργάτες τιμίους τοῦ ἀμπελῶνος τοῦ Κυρίου. Πολλοί ἀπό αὐτούς ἔπεσαν γονυπετεῖς στά πόδια του. Παρακαλοῦσαν ὄχι γιά νά γίνουν, ἀλλά γιά νά μή γίνουν ἐπίσκοποι! Θά ξαναζήσει ἆραγε τέτοιο μεγαλεῖο ἡ Ἐκκλησία μας; Ἀπό τούς πρώτους, πού ἐπεστράτευσε ὁ ἀρχιεπίσκοπος Ἱερώνυμος ἦταν ὁ τότε κήρυξ Σάμου καί Ἰκαρίας ἀρχιμ. Ἰωάννης Παπάλης (...). «Περιόδευε σέ χωριό τῆς ἐπαρχίας του ὁ π. Ἰωάννης στίς 7 Ἰουνίου 1967. Στήν πλατεῖα τοῦ χωριοῦ τόν σταματᾶ ἕνας χωρικός πιστός χριστιανός. «Πάτερ Ἰωάννη, ἔγινες δεσπότης!». «Ἐγώ; ἔκανε μ’ἀπορία ὁ σεβάσμιος λευίτης. «Ναί ἐσύ. Ἐσὐ δέν εἶσαι ὁ ἀρχιμ. Ἰωάννης Παπάλης; Ἀκούσαμε στό ραδιόφωνο ὅτι ἡ Σύνοδος ἐξέλεξε Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου τόν ἀρχιμ. Ἰωάννη Παπάλη. Σέ κάνουν δεσπότη παππούλη... «Κάποιο λάθος ἔχει γίνει, ἀγαπητέ. Ἐγώ δέν ξέρω τίποτε...». Τό ἀπόγευμα ἕνα τηλεγράφημα καλοῦσε τόν ἐργάτη τοῦ Θεοῦ νά μεταβῆ ἐκτάκτως στήν Ἀθήνα. Ὄντως εἶχε ἐκλεγῆ ἐπίσκοπος. Τί εὐλογία!» (Ἀρχιμ. Δανιήλ Ἀεράκη. « Ἀπό τή γῆ στόν οὐρανό», τ. 2ος σελ. 41-42).

Τό 1972 ὑπέβαλε στήν Ἱεραρχία «ἔκθεση τῶν πεπραγμένων», μεταξύ τῶν ἄλλων εἶπε: «Οὐδέν σύστημα ἐκλογῆς τῶν Ἐπισκόπων εἶναι τέλειον. Πάντα τά συστήματα ἔχουν τάς ἐλλείψεις των καί τά ἐλαττώματά των. Ἐκεῖνο, τό ὁποῖον ἀποτελεῖ πλήρη καί τελείαν διασφάλισιν διά τήν ἀνάδειξιν τῶν ἀρίστων εἰς τό ὕπατον τῆς ἀρχιερωσύνης ἀξίωμα, εἶναι ἡ βαθυτάτη συναίσθησις τῶν ἐκλεκτόρων, ὅτι διά τῆς ψήφου των εἶναι δυνατόν εἴτε νά εὐεργετήσουν τήν Ἐκκλησίαν, εἴτε νά κακουργήσουν κατ΄αὐτῆς καί τοῦ πληρώματός της, καί νά γίνουν αἴτιοι εἴτε νά δοξάζηται εἴτε νά βλασφημῆται τό ὄνομα τοῦ Κυρίου. Κατά ταῦτα, πρῶτον, οἱ πρός ἀρχιερατείαν ἐκλόγιμοι δέν θά προβάλλουν οἱ ἴδιοι τήν ὑποψηφιότητά των. Ἐάν ἡ Ἱεραρχία δέν γνωρίζη τούς κληρικούς τούτους, σημαίνει, ὅτι οὗτοι δέν εἶναι ἐξ ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι παρουσιάζουν δρᾶσιν τοιαύτην, ὥστε νά εἶναι ἀρκετή νά τούς δείξει Μητροπολίτας» (Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος..., σελ. 294-295).

Εἶχε τέτοια εὐαισθησία σ’ αὐτό τό κορυφαῖο θέμα τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε καί ἐχθρός του νά ἦταν ὁ ἄλλος, ἄν εἶχε τά προσόντα, ἔβαζε στήν ἄκρη τά «προσωπικά» του, καί τόν πρότεινε στή Σύνοδο ὡς Μητροπολίτη! (Ποιός κάνει τέτοιες ὑπερβάσεις γιά τό καλό τῆς Ἐκκλησίας; Ποιός;). «Κορύφωμα τῆς πνευματικῆς του ἔξαρσης, ἦταν ἡ ἐπιμονή του νά ἐκλεγεῖ στόν Μητροπολιτικό θρόνο τῆς Φλώρινας ὁ ἱεροκήρυκας Αὐγουστῖνος Καντιώτης. Ὁ ἄνθρωπος πού στό παρελθόν τόν πολέμησε μέ μανία. (...) Κι ὅταν κάποια ἀπό τά μέλη τῆς Συνόδου πρόβαλαν ἀντίσταση, ἐκεῖνος τούς παρακάλεσε ἀδερφικά νά βραβεύσουν τόν ἀγωνιστή Αὐγουστῖνο μέ τήν ἐπισκοπική τιμή». Καί ὁ Μητροπολίτης Αὐγουστῖνος στόν ἐνθρονιστήριο λόγο του (16.7.1967) μεταξύ τῶν ἄλλων, εἶπε «Εὐχαριστῶ τόν Μακαριώτατον Ἀρχιεπίσκοπον Ἀθηνῶν κ. Ἱερώνυμον διά τήν ἐπιμονήν ἥν ἐπεδείξατο ὑπέρ ἐμοῦ, κατανικῶν πᾶν ἐμπόδιον καί διαλύων πᾶσαν κατ’ ἐμοῦ προκατάληψιν» (Μητροπολίτου Ἀττικῆς..., σελ. 297-298). 

Ἐν ἔτει 1969 ὁ τότε ἀρχιμ. Μελέτιος Καλαμαρᾶς, πού πηρετοῦσε στά Γραφεῖα τῆς Ἱ. Συνόδου, ἀνέφερε στόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἱερώνυμο Α’: «Διάβασα σέ ξενόγλωσσο περιοδικό, πώς ἀπό τώρα καί στό ἑξῆς, «γραμμή» τῶν σκοτεινῶν δυνάμεων, θά εἶναι ἡ αποδυνάμωση τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, ὥστε νά μποροῦν πιό εὔκολα νά περνοῦν τά σχέδιά τους». Καί ὁ Ἱερώνυμος τοῦ ἀπάντησε: «Τό ξέρω, παιδί μου, τό ξέρω. Καί περιμένω νά ἔρθει τό τέλος μου». Καί τό τέλος του ἦρθε. «Ἀπομακρύνομαι τέλος ἐκ τῆς ἐνεργοῦς ὑπηρεσίας, διότι ἕνεκα τῶν συνεχῶν κατ’ἐμοῦ ἐπιθέσεων, μοῦ ἦτο ἀδύνατον νά ἀπασχολοῦμαι δημιουργικῶς», ἀνέφερε μέ νόημα στήν παραίτησή του (Δεκέμβριος 1973).ΑΙΩΝΙΑ ΤΟΥ Η ΜΝΗΜΗ.