Πολλοί άνθρωποι
γίνονται οπαδοί της Ν.Ε χωρίς να το γνωρίζουν
Αυτοβελτίωση: Από την Αναζήτηση Ευτυχίας στην Τυραννία
του Ευ Ζην
Ξεκινώντας από τα τέλη του 19ου αιώνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, ως αντίδραση στον επιστημονικό και θρησκευτικό δογματισμό, το κίνημα της Νέας Εποχής εισήγαγε ιδέες που σήμερα διαπερνούν τα ράφια των βιβλιοπωλείων και τα feeds των social media. Βιβλία όπως το “Devenir riche est une science” ή “Les sept lois cosmiques” δεν είναι απλώς οδηγοί αυτοβοήθειας· είναι φορείς μιας φιλοσοφίας που βλέπει αόρατες δυνάμεις να επηρεάζουν τη ζωή μας, προτρέποντας σε μια προσωπική αναζήτηση αλήθειας βασισμένη στην διαίσθηση.
Η Élisabeth Feytit, ντοκιμαντερίστρια, παρατηρεί ότι “πολλοί άνθρωποι γίνονται οπαδοί χωρίς να το γνωρίζουν“, καθώς υιοθετούν πρακτικές όπως η “νόμος της έλξης” ή η “θετική σκέψη“, πιστεύοντας ότι εκπέμποντας θετικές δονήσεις μπορούν να προσελκύσουν υγεία, πλούτο και ευτυχία.
Αυτή η αθέλητη εμπλοκή ξεκινά αθώα: ένα βιβλίο για καλύτερη ζωή, μια καθημερινή ρουτίνα καταγραφής προθέσεων, ή ακόμα και η ανάφλεξη ενός κεριού σε ένα αυτοσχέδιο βωμό στο σπίτι. Ξαφνικά, η αναζήτηση για βελτίωση μετατρέπεται σε πνευματική πρακτική, χωρίς ο άνθρωπος να συνειδητοποιεί ότι έχει μπει σε έναν κόσμο όπου η ευεξία γίνεται θρησκεία.
Η γοητεία αυτής της προσέγγισης έγκειται στην απλότητά της. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές θρησκείες, η νεοεποχίτικη φιλοσοφία, που διεισδύει στην αυτοβελτίωση, προωθεί μια προσωπική, διαισθητική αναζήτηση, όπου ο καθένας είναι υπεύθυνος για τη δική του ευτυχία. Ωστόσο, αυτή η υπερβολική ευθύνη κρύβει παγίδες. Η Feytit προειδοποιεί ότι “αν δεν είσαι καλά, πρέπει να δουλέψεις πάνω σου”, μια ιδέα που μπορεί να είναι ενδυναμωτική αλλά και ενοχλητική, οδηγώντας σε αισθήματα ενοχής όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά. Η “θετική σκέψη” γίνεται όπλο διπλής όψης: ψυχολογικές μελέτες δείχνουν ότι η επιβολή της σε άτομα με άγχος ή κατάθλιψη μπορεί να επιδεινώσει την κατάστασή τους, ενώ ενθαρρύνει την απομόνωση από “τοξικές” σχέσεις, κόβοντας δεσμούς που θα μπορούσαν να προσφέρουν πραγματική υποστήριξη. Παραδείγματα όπως η Anne-Marie Moreira, αποκαλύπτουν την ψευδαίσθηση: μετά από τέσσερα χρόνια, εγκατέλειψε το επάγγελμα, χαρακτηρίζοντάς το “πώληση ψευδαισθήσεων”. Ρωτάει: “Βοήθησα ανθρώπους, σίγουρα, αλλά πόσοι άλλοι θα είχαν βρει πραγματική λύση σε επαγγελματία υγείας;” Η επίδραση placebo μπορεί να δώσει προσωρινή ανακούφιση, αλλά σε σοβαρές περιπτώσεις, όπως καρκίνος, καθυστερεί την ιατρική φροντίδα, με καταστροφικές συνέπειες.
Αυτή η αθέλητη εμπλοκή εκτείνεται πέρα από τα άτομα, διαμορφώνοντας μια κοινωνία όπου η αυτοβελτίωση γίνεται υποχρεωτική. Οι προωθητές νεοεποχίτικων ιδεών συχνά παραποιούν επιστημονικούς κλάδους όπως η νευροεπιστήμη ή η κβαντική φυσική για να νομιμοποιήσουν έννοιες όπως η “δονητική ενέργεια”, που όμως αναιρούνται από την επιστημονική βιβλιογραφία. Σε βιβλιοθήκες, τα ράφια αυτοβελτίωσης γειτνιάζουν με αυτά της πνευματικότητας, δείχνοντας μια πορώδη γραμμή που πολλοί διασχίζουν χωρίς να το αντιληφθούν. Η Feytit τονίζει ότι “ψάχνουμε μεθόδους για να νιώσουμε καλύτερα και, χωρίς να το καταλάβουμε, υιοθετούμε τελετουργικά κοντά σε πνευματική πρακτική”, δημιουργώντας μια κρυφή εξάρτηση από ιδέες που υπόσχονται τα πάντα αλλά παραδίδουν ελάχιστα.
Η Τυραννία του Ευ Ζην και οι Κοινωνικές Συνέπειες
Η αυτοβελτίωση, ωστόσο, δεν είναι απλώς μια προσωπική επιλογή· έχει μετατραπεί σε τυραννία του ευ ζην, όπως περιγράφει ο Benoît Heilbrunn στο βιβλίο του “La tyrannie du bien-être”. Από τη Σύσταση του ΠΟΥ το 1946, που ορίζει την υγεία ως πλήρη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία, η έννοια έχει εξαπλωθεί σε κάθε πτυχή της ζωής – σπίτι, εργασία, άθληση, αναψυχή – γινόμενη avatar της ευτυχίας. Ο Heilbrunn υποστηρίζει ότι “η ιδεολογία του ευ ζην φέρει το ανεξίτηλο σημάδι αυτής της παραίτησης από την ευτυχία”, αντικαθιστώντας φιλοσοφικές έννοιες όπως η ηθική και η αρετή με μια εστίαση στην ατομική άνεση και αισθητηριακή εμπειρία. Αυτή η στροφή προς το εσωτερικό, ενισχυμένη από την “ανατολικοποίηση” της Δύσης, φέρνει πρακτικές όπως η γιόγκα, που αρχικά αποθρησκευτικοποιήθηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά αργότερα επαναπνευματικοποιήθηκαν, αντανακλώντας την εξάπλωση New Age αξιών.
Ο καπιταλισμός παίζει κεντρικό ρόλο σε αυτή την τυραννία, μετατρέποντας το εσωτερικό σε εμπόρευμα. Για να πουλήσει ευ ζην, “ή μάλλον για να περάσει την ηδονή ως ευτυχία, πρέπει πρώτα να δημιουργήσει δυσφορία, δυσαρέσκεια”, εξηγεί ο Heilbrunn. Βιομηχανίες όπως καλλυντικά, τρόφιμα και αναψυχή εκμεταλλεύονται μοτίβα φύσης, καθαρισμού και ισορροπίας, δημιουργώντας έναν κύκλο όπου η αυτοβελτίωση γίνεται καταναλωτική υποχρέωση. Στον χώρο εργασίας, το ευ ζην χρησιμοποιείται για να αυξήσει την παραγωγικότητα, μετατρέποντας υπαλλήλους σε μηχανές αυτοβελτίωσης. Η Νέα Εποχή με την αόριστη φύση της – “κύρια χαρακτηριστική της είναι να αντιστέκεται σε κάθε προσπάθεια ορισμού” – γίνεται ιδεολογικό υπόστρωμα, προωθώντας μια πνευματική άποψη της ύπαρξης όπου η αυτοεξερεύνηση είναι κεντρική.
Οι κοινωνικές συνέπειες είναι βαθιές καθώς αυτή η εστίαση στο ατομικό οδηγεί στην φετιχοποίηση της εσωτερικής εμπειρίας που αντικαθιστά τις συλλογικές σχέσεις και την φιλοξενία. Η αυτοβελτίωση, αντί να ελευθερώνει, απομακρύνει από τον ορθολογισμό, την επιστήμη και τους άλλους, δημιουργώντας μια σολιψιστική, αισθητηριακή και εγωιστική ύπαρξη. Σε έναν κόσμο όπου η ευεξία γίνεται δόγμα, η αποτυχία να είσαι “ευτυχής” γίνεται προσωπική ήττα, ενισχύοντας την απομόνωση. Η Moreira μιλά για την ψευδαίσθηση που πουλάει, ενώ η Feytit προειδοποιεί για την καθυστέρηση σε πραγματική βοήθεια. Τελικά, η αυτοβελτίωση, από εργαλείο ανάπτυξης, γίνεται τυραννία, όπου η αναζήτηση ευ ζην θυσιάζει το “καλώς ζην” για χάρη της αγοράς και της ψευδαίσθησης. Σε αυτή την εποχή, η αληθινή βελτίωση μπορεί να έγκειται στην αμφισβήτηση αυτής της τυραννίας, επιστρέφοντας σε σχέσεις και ηθική που υπερβαίνουν το ατομικό.
ΠΗΓΕΣ:
-La-tyrannie-du-bien-etre-Note-de-lecture.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου