Τολμοῦμε!

 

Τολμοῦμε!

Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος

Συχνά, καλοί μου φίλοι, οἱ στόχοι μας δείχνουν δύσκολοι, χωρὶς ὅμως καὶ νὰ εἶναι. Καὶ τὸ διαπιστώνουμε αὐτὸ πότε; Ὅταν δοκιμάσουμε νὰ τοὺς ὑλοποιήσουμε, ὅταν πραγματικὰ τολμήσουμε!

  Ὅταν δὲν ἐπιτυγχάνουμε σπουδαῖα πράγματα, εἶναι γιατί φοβόμαστε νὰ διακινδυνεύσουμε. Ὅταν δὲν τολμοῦμε! Ναί, οἱ δισταγμοί μας στὰ πρῶτα, στὰ μετέπειτα ἢ καὶ στὰ κύρια καὶ ἀποφασιστικῆς σημασίας βήματά μας, ὀφείλονται στὴν ἔλλειψη τόλμης. Γι’ αὐτὸ καὶ πρέπει νὰ μάθουμε νὰ παίρνουμε ἔξυπνα ρίσκα [1], ὅπως θὰ τὸ λέγαμε, δηλαδὴ νὰ τολμοῦμε!

*   *   *

  Τόλμη εἶναι ἡ ψυχικὴ δύναμη ποὺ ἐκφράζει τὴν ἀποφασιστικότητά μας, ποὺ μᾶς κάνει νὰ στεκόμαστε ὄρθιοι μπροστὰ στοὺς κινδύνους, ἀκόμη δὲ καὶ σ’ αὐτὸ τὸ ἄγνωστο! Καὶ μᾶς καθιστᾶ δυνατοὺς στὸ νὰ ὑπερνικᾶμε τὰ ἐμπόδια καὶ τὶς δυσκολίες.

Προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα «τολμῶ», ποὺ σημαίνει ἐνεργῶ ἄφοβα, πὼς ἔχω τὸ θάρρος νὰ ἐπιχειρήσω ἢ νὰ ὑπομείνω κάτι τὸ φοβερὸ ἢ γενικὰ κάτι πολὺ δύσκολο.

  Ἡ τόλμη στηρίζεται ὁπωσδήποτε στὴν ἰσχυρὴ βούληση, τὴν αὐτοκυριαρχία, τὴν ἀγωνιστικότητα, τὸ ἀνώτερο φρόνημα καὶ τὴν αὐτοπεποίθηση.

Ἐνεργοποιεῖ ὅλες μας τὶς δυνάμεις καὶ μᾶς ὁδηγεῖ στὴν ἐπίτευξη τῶν στόχων μας. Ἔπειτα μᾶς δραστηριοποιεῖ, καλλιεργεῖ τὴν πρωτοβουλία καὶ μᾶς γεμίζει μὲ ἐνθουσιασμὸ καὶ αἰσιοδοξία.

Οἱ τολμηροὶ δὲν κάμπτονται στὶς δυσκολίες, ἀκόμη καὶ τὶς πιὸ μεγάλες, πάντα προχωροῦν μὲ θάρρος καὶ τὶς πιὸ πολλὲς φορὲς συμβαίνει νὰ ξεπερνοῦν τὰ συνηθισμένα ἀνθρώπινα μέτρα. Νὰ γιατί ἐπιτυγχάνουν!

*   *   *

  «Ἡ τύχη δίνει τὸ χέρι της στὸν τολμηρό», τονίζει ἡ παροιμία. Τὸ ἴδιο ἔλεγε καὶ ὁ Θουκυδίδης: «Στοὺς τολμηροὺς ἔρχεται βοηθὸς ἡ τύχη»! Τὸ ἴδιο ἔλεγε καὶ ὁ Βιργίλιος: «Ἡ τύχη βοηθᾶ τοὺς τολμηρούς». Καὶ ἄλλοι εἶπαν: «Μόνον αὐτοὶ ποὺ τολμοῦν πραγματοποιοῦν, μόνον ἐκεῖνοι ποὺ ὀργανώνουν ἐπιτυγχάνουν».

Θέλετε νὰ δεῖτε καὶ ἄλλες σοφὲς διαπιστώσεις; «Ἡ τόλμη εἶναι ἡ ἀρχὴ τῆς δράσης», ἔλεγε ὁ Δημόκριτος. «Ἡ τόλμη εἶναι τὸ μυστικὸ τῆς ἀνόδου», ἔλεγε ὁ Τόμας Μούρ. «Ὅποιος δὲν τολμᾶ, δὲν ψαρεύει», τονίζει μία ἄλλη παροιμία. «Ἡ ἐπιτυχία εἶναι τέκνο τῆς τόλμης», κατὰ τὸν Ντισραέλι. Ὡραῖος καὶ τοῦτος ὁ λόγος: «Ἡ κραυγὴ “τολμήσατε” εἶναι σὰν ἐκείνη ποὺ εἶπε ὁ Θεὸς “γεννηθήτω φῶς”»!

Ναί, θὰ πεῖτε, ἀλλὰ ὑπάρχουν πράγματα ποὺ εἶναι πραγματικὰ πολὺ δύσκολα. Τί γένεται μὲ αὐτά; Τὴν ἀπάντηση τὴν δίνει ὁ Σενέκας ὡς ἑξῆς: «Δὲν εἶναι ἐπειδὴ τὰ πράγματα εἶναι δύσκολα ποὺ δὲν τολμοῦμε, ἀλλὰ ἐπειδὴ δὲν τολμοῦμε μᾶς φαίνονται δύσκολα». Σοφότατο!

  Ὁπωσδήποτε στὴν τόλμη στηρίζεται ἡ πρόοδος. Βλέπετε, πίσω ἀπὸ κάθε ἐφεύρεση, πίσω ἀπὸ μία ἐξερεύνηση, πίσω ἀπὸ μία ἀνακάλυψη, πίσω ἀπὸ κάθε ἐπίτευγμα, ἀλλὰ καὶ πίσω ἀπὸ κάθε μεγάλο καὶ θαυμαστό, βρίσκεται τί; Ἕνας ἄνθρωπος ποὺ τόλμησε!

Γι’ αὐτὸ καὶ «πρέπει νὰ τολμᾶ κανεὶς σ’ αὐτὸ ποὺ ἐλπίζει», κατὰ τὸν Εὐριπίδη. Ναί, «πρέπει νὰ ἀποτολμᾶ κανεὶς τὸ κάθε τι», καὶ κατὰ τὴ Σαπφώ.

  Εἶναι κατανοητὸ πλέον αὐτὸ ποὺ ὑποστηρίζεται. Ὅτι, δηλαδή, ὁ συνδυασμὸς μόχθου, ἀγώνα καὶ τῆς τόλμης, ἀποτελεῖ τὸ μυστικὸ κάθε ἐπιτυχίας. Καὶ πὼς αὐτὸς ἀκριβῶς εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος ἀντιμετώπισης τῆς ζωῆς».

Βλέπετε μὲ τὴν τόλμη εἶναι συνυφασμένη ἡ ζωή. Ἔλεγε ὁ Curl Junk: «Ἡ ζωὴ εἶναι ὅλη ρίσκο. Ἂν δὲν ἀναλαμβάνεις ρίσκο, δὲν ζεῖς, καὶ ἂν ζεῖς, τότε ἀναλαμβάνεις ρίσκο»!

*   *   *

  Θέλετε παραδείγματα; Ἡ τόλμη καὶ τὸ θάρρος ἔσωσαν τοὺς λαοὺς ἀπὸ τὴ δουλεία καὶ τὴν ἐξαφάνιση καὶ τοὺς ὁδήγησαν στὴν ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία καὶ τὸ μεγαλεῖο. Ὅπως καὶ τὸν δικό μας τὸν λαὸ ἀνὰ τοὺς αἰῶνες, μὲ ἀποκορύφωμα τὴν ἴδια τὴν ἐπανάσταση τοῦ 1821.

Ἀκόμη καὶ στὴ μυθολογία ὁ Ἡρακλῆς δὲν θὰ κατόρθωνε κανένα ἀπ’ τοὺς ἄθλους του καὶ δὲν θὰ ἦταν ἡμίθεος, ἂν δὲν τολμοῦσε, καὶ προτιμοῦσε νὰ κάθεται ἀναπαυτικὰ στὸ σπίτι του! Πάντοτε οἱ μῦθοι, ὡς ἡ ἄλλη σοφία τοῦ λαοῦ ποὺ εἶναι, ἔχουν τὴ σημασία τους.

  Τί νὰ πεῖ κανεὶς γιὰ τὸν Ἰωσὴφ τὸν ἀπὸ Ἀριμαθαίας, ποὺ τόλμησε [2], βουλευτὴς ὤν, νὰ πάει στὸν Πιλᾶτο καὶ νὰ τοῦ ζητήσει τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, μὲ σκοπὸ νὰ τὸ ἐνταφιάσει; Τότε ποὺ «πέπαυται τόλμα μαθητῶν», οἱ ὁποῖοι μάλιστα κρύβονταν «διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων»; Καὶ δὲν λογάριασε νὰ μὴ χάσει τὸ ὑψηλὸ ἀξίωμα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ὅπως ἦταν αὐτὸ τοῦ βουλευτῆ, οὔτε καὶ τὴν ἴδια του τὴ ζωὴ βέβαια.

Τί νὰ πεῖ κανεὶς καὶ γιὰ τὶς Μυροφόρες; Οἱ ὁποῖ­ες, ἂν καὶ γυναῖκες, μὲ τὴν κατὰ Θεὸ τόλμη τους, ὄχι μόνο «συνακολούθησαν» τὸν Χριστὸ σὲ ὅλη τὴν πορεία τοῦ πάθους Του, ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν ταφή Του ἀπὸ τὸν τολμηρότατο Ἰωσήφ, ἦλθαν μὲ ἀρώματα στὸν τάφο τοῦ Χριστοῦ, γιὰ νὰ Τὸν θρηνήσουν καὶ ἐκεῖ, ἀλλὰ καὶ γιὰ ἀλείψουν τὸ σῶμα Του μὲ ἀρώματα. Καὶ αὐτό, παρὰ τὸν τεράστιο λίθο ποὺ εἶχε τεθεῖ στὴν εἴσοδο τοῦ τάφου Του [3], παρὰ τὸν «φόβο τῶν Ἰουδαίων» καὶ παρὰ τὴν πάν­οπλη φρουρὰ τῶν Ρωμαίων στρατιωτῶν.

  Ἐδῶ πλέον δὲν ἔχουμε «τόλμη», ἀλλὰ τὴν «ἁγία τόλμη», ὅπως θὰ τὴν λέγαμε. Μία τόλμη ποὺ ἔκανε, εἰδικὰ τὶς Μυροφόρες, ὄχι μόνο νὰ μάθουν πρῶτες γιὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ νὰ προσκυνήσουν πρῶτες τὸν ἴδιο τὸν Ἀναστημένο Χριστό!

Τὴν ἴδια τόλμη ἐπέδειξαν καὶ οἱ Ἀπόστολοι στὴ συνέχεια, ὅπως καὶ οἱ Ἅγιοι, γι’ αὐτὸ καὶ τὰ ἀνέτρεψαν ὅλα.

Ὅπως ἀναφέρει ὁ μακαριστὸς γέροντας π. Ἀνανίας Κουστένης «καὶ ἡ γενναιότητα καὶ ἡ τόλμη τοῦ Ἰωσήφ, ἀλλὰ καὶ ἡ μεγάλη ἀγάπη τῶν Μυροφόρων, μᾶς διδάσκουν ἕνα πρᾶγμα, νὰ εἴμεθα τολμηροὶ στὰ μεγάλα καὶ ὑψηλὰ καὶ νὰ τὰ κάνουμε μὲ ἀγάπη καὶ θυσία. Καὶ τότε θὰ πετυχαίνουμε. Καὶ περισσότερο θὰ κερδίζουμε τὴ Θεία Βασιλεία».

*   *   *

  Ἀντίθετα ἡ ἀτολμία ὁδηγεῖ στὴ στασιμότητα, τὴν ἀδράνεια, τὴν ἀβουλία, τὴ μοιρολατρία.

Σαφῶς ὁ ἄτολμος εἶναι δειλός, παθητικός, φοβισμένος, ἀκόμη καὶ ἀνενεργός, καὶ γιὰ ὅλα αὐτὰ ἀνίκανος ν’ ἀντιμετωπίσει τὶς δυσκολίες καὶ τὶς φουρτοῦνες τῆς ζωῆς, μοιάζει ἀδύναμος. Ἑπόμενο εἶναι νὰ βολοδέρνει καθημερινὰ ἐδῶ κι ἐκεῖ, ἂν δὲν ὀπισθοδρομεῖ καὶ παρακμάζει!

Ἡ παροιμία καὶ τούτη τὴ φορὰ εἶναι σαφέστατη: «Αὐτὸς ποὺ τίποτα δὲν διακινδυνεύει, τίποτα δὲν κερδίζει»! Καὶ πραγματικά. Αὐτὸς ποὺ δὲν διακινδυνεύει τὸν χρόνο του, τὶς ἀνέσεις του, τὴ βόλεψή του κ.λπ., τί στ’ ἀλήθεια μπορεῖ νὰ ἐπιτύχει; Ὅπως διαβάζουμε στὴν Ἁγία Γραφὴ «ὅποιος παρατηρεῖ συνέχεια τὸν ἄνεμο, δὲν θὰ σπείρει ποτέ. Κι ὅποιος συνέχεια  ἐξετάζει τὰ σύννεφα, ποτέ του δὲν θὰ θερίσει» (Ἐκκλ. 11, 4).

Κατὰ τὸν Εὐριπίδη, πάλι, «τὰ τολμηρὰ ἐγχειρήματα ἀναλαμβάνουν νὰ τὰ πραγματοποιήσουν οἱ γενναῖοι, ἐνῷ οἱ δειλοὶ δὲν ἀξίζουν γιὰ τίποτα»!

*   *   *

  Ὡστόσο ὑπάρχει καὶ ἡ παράλογη τόλμη. Ἡ ἀπερίσκεπτη. Ἡ ὁποία ὡς τυφλὴ δύναμη ποὺ εἶναι μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει τὸν ἄνθρωπο στὸν ὄλεθρο καὶ τὴν καταστροφή. «Νὰ εἶσαι εὔτολμος, ἀλλ’ ὄχι παράτολμος», ἔλεγε ὁ Μένανδρος.

Ὅπως ὑπάρχει καὶ ἡ τόλμη πρὸς τὰ κακὰ καὶ ἁμαρτωλὰ πράγματα. Γι’ αὐτὴν εἰδικά, ἔλεγε ὁ Θουκυδίδης: «Ἡ τόλμη πρὸς τὰ κακὰ εἶναι ὀλέθρια». Δὲν τὸ συζητᾶμε!

Κατὰ τὸν Ἅγιο Νικόδημο Ἁγιορείτη «γιὰ νὰ κερδίσουμε κάτι, πρέπει νὰ εἴμαστε τολμηροί. Ὅμως καὶ στὴν τόλμη αὐτὴ πρέπει νὰ μᾶς ὁδηγεῖ ἡ φρόνηση». Ναί!

*   *   *

Μὲ τόλμη, λοιπόν. Ποὺ νὰ εἶναι ὅμως ἔξυπνη καὶ συνετή. Καὶ προπάντων ἁγία!

Σημειώσεις:

1. Ἡ λέξη «ρισκάρω» ἔχει λατινικὴ προέλευση καὶ σημαίνει «τολμῶ».

2. «Τολμήσας εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον καὶ ἠτήσατο τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ» (Μᾶρκ. ιε΄, 43).

3. Ὡς καὶ οἱ ἴδιες ἀναρωτιόνταν καὶ ἔλεγαν μεταξύ τους «τὶς ἀποκυλήσει ἡμῖν τὸν λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείου;» (Μᾶρκ.16, 3);

orthodoxostypos