Το πρόσωπο του αγίου και δικαίου Λαζάρου και ο ομώνυμος ιερός ναός του στη Λάρνακα

*“…Το πρόσωπο του Αγίου Λαζάρου είναι μυστήριο, όσο ο ίδιος ο θάνατος, αλλά προξενεί χαρά όσο η Ανάσταση. Ελάχιστα γνωρίζουμε για το μεγάλο αυτό Άγιο. Όσα ξέρουμε για αυτόν είναι παρμένα από την Καινή Διαθήκη και την Ιερή Παράδοση.

Η σχέση του Αγίου Λαζάρου με την Κύπρο, που είναι και θέμα αυτής της έκθεσης, στηρίζεται αποκλειστικά στην Ιερή παράδοση. Μερικοί αμφισβήτησαν αυτή τη σχέση, επειδή, όπως είπαν, δεν υπάρχουν παλιές γραπτές μαρτυρίες.

Η Ιερή παράδοση όμως, δεν είναι λόγος θεωρητικός, ξεκομμένος από τη ζωή και το βίωμα του λαού του Θεού. Είναι αυτή η ζωή της Εκκλησίας, γιατί η Εκκλησία δεν έχει ανάγκη από νεκρές γραφές, όταν έχει ζωντανά γραμμένα το λόγο στις καρδιές των πιστών.

Και οι χριστιανοί της Κύπρου, αιώνες τώρα ζουν με την παράδοση του Αγίου Λαζάρου. Νιώθουν τον Άγιο Λάζαρο δικό τους. Είναι κομμάτι από την ίδια τη ζωή τους. Τίποτα δεν μπορεί να βγάλει από τη ψυχή των Κυπρίων, πως ο Άγιος Λάζαρος ήρθε στην Κύπρο και έζησε ολόκληρη τη ζωή του μετά την ανάσταση, σ’ αυτό το νησί.

Ένας λαός που πέθαινε καθημερινά από τις ατέλειωτες συμφορές, βρήκε στον Άγιο Λάζαρο το σύμβολο της εν Χριστώ αναστημένης Ελπίδας.  Δυό χιλιάδες χρόνια αυτός ο λαός κατεβαίνει στον Άδη με τον Άγιο Λάζαρο και δεν απελπίζεται. Ανασταίνεται με τον Άγιο Λάζαρο δια του Ιησού Χριστού. Γεύεται μαζί του την πίκρα του θανάτου και τη χαρά της Ανάστασης.

Κι έγινε ο Ναός του στη Λάρνακα το σύμβολο της αναστημένης ζωής. Ενας συνεχής εγκαινιασμός της ψυχής για 1120 χρόνια. Για 11 και πλέον αιώνες στέκει εκεί αγέρωχος και επιβλητικός και μεγαλόπρεπος, κήρυκας του χαρμόσυνου μηνύματος της κοινής αναστάσεως.

Το συναξάρι του Τριωδίου μας πληροφορεί πως ο Αγιος Λάζαρος ήλθε στην Κύπρο και έζησε εδώ στο νησί 30 χρόνια. Ηλθε στην Κύπρο μετά το διωγμό απο τους Ιουδαίους «εβουλεύσατο οι Αρχιερείς ίνα και τον Λάζαρον αποκτείνωσιν» Ολες οι πηγές σιωπούν, λες και θέλουν να μιμηθούν τον Αγιο, που δεν είπε τίποτε για την πέραν του τάφου ζωή.

Η Παράδοση μαρτυρεί πως οι Απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας χειροτόνησαν τον Αγιο Λάζαρο πρώτον Επίσκοπο Κιτίου.

Για τη ζωή και τη δράση του ως Επισκόπου, το συναξάρι αναφέρει τα εξής: «Καλώς και Θεοφιλώς πολιτευσάμενος μετά τριακονταετή χρόνον της αυτού αναβιώσεως θνήσκει πάλιν».

Ο Αγιος Λάζαρος έδινε με τη ζωή και την παρουσία του τη μαρτυρία για τη νέα εν Χριστώ ζωή, η οποία φανερώθηκε δια του Ιησού Χριστού.

Ηταν ο ίδιος «καινή κτίσις» ο καινός εν Χριστώ άνθρωπος, ο αναγεννημένος δια του Ιησού Χριστού και κοινωνός του θανάτου και της Αναστάσεως Αυτού. Ολη του η ζωή ήταν ένα θαύμα, ένα κήρυγμα. Η παρουσία του ανήγγελε διαρκώς την παρουσία του αναστημένου Χριστού. Εδινε μαρτυρία με τη ζωή του, πως ο Θάνατος νικήθηκε.

Ο Ιερός Συναξαριστής, μας παρέχει πληροφορίες πολύ αποκαλυπτικές της προσωπικότητας του Αγίου Λαζάρου. Στη διάρκεια των 30 χρόνων ζωής του στην Κύπρο, μετά τη ανάστασή του, δε γέλασε ποτέ παρά μόνο μια φορά, σαν είδε κάποιο να κλέβει ένα πήλινο αγγείο. Απο το στόμα του ακούστηκαν την ώρα εκείνη λόγια που εκφράζουν όλη τη ματαιότητα του κόσμου. «Το ένα χώμα κλέβει το άλλο χώμα».

Αν κάθε άνθρωπος είναι φαινόμενο μοναδικό, πολύ περισσότερο ο Αγιος Λάζαρος. Εχουμε τη γνώμη, πως η εμπειρία του θανάτου, αλλά και η τετραήμερη παραμονή του στον Αδη, σφραγίζει όλη τη ζωή και την προσωπικότητά του.

Ο Θάνατος είναι η φοβερότερη εμπειρία. Πριν ο Χριστός λυτρώσει τον άνθρωπο απο το διάβολο και το θάνατο με τον σταυρό και την Ανάστασή Του, ο θάνατος ήταν η μεγαλύτερη τραγωδία, μια μυστηριώδης αποτυχία του ανθρώπινου προορισμού.

Ο Αγιος Λάζαρος έζησε αυτή τη φοβερή τραγωδία. Η προσωπικότητα του τραυματίστηκε με το βίαιο χωρισμό της ψυχής απο το σώμα. Εβίωσε την αμαύρωση της εικόνας του Θεού μέσα του, έχασε την κοινωνία με το Θεό και τους συνανθρώπους του και παραδόθηκε στην εξουσία του διαβόλου. Υστερα απο όλα αυτά, ήταν πολύ φυσικό να μη γελάσει ποτέ στη ζωή του. Η παράδοση όμως λέγει, όπως αναφέραμε, ότι γέλασε μόνο μια φορά. Εχουμε τη γνώμη πως ο Αγιος Λάζαρος δεν περιγέλασε το αμάρτημα της κλοπής και της πλεονεξίας αλλά την αμαρτωλή προσκόλληση του ανθρώπου στα μάταια και φθαρτά του κόσμου τούτου, τη λησμοσύνη, (τη λήθη όπως την ονομάζουν οι Πατέρες) της αληθινής φύσεως του «ότι γη εί και εις γην απελεύσει» και τη θεληματική υποταγή του στη δαιμονική απάτη.

Η Ιερή Παράδοση συνδέει τις αλυκές της Λάρνακας με τον Αγιο Λάζαρο. Πεινασμένος, διψασμένος οδοιπόρος ο άγιος, βρέθηκε σ’ένα αμπέλι, ζήτησε ένα τσαμπί σταφύλι απο τον ιδιοκτήτη κι εκείνος αρνήθηκε. Είπε μάλιστα, πως το καλάθι που βρισκόταν εκεί, δεν περιείχε σταφύλι αλλά αλάτι. Βλέποντας ο Αγιος την καρδιά του ανθρώπου εκείνου χωρίς αγάπη και καλοσύνη,  αλλά γεμάτη από ψεύδος και υποκρισία, τα σπέρματα αυτά του θανάτου και του άδου , μετέτρεψε τον αμπελώνα σε λίμνη αλατιού.

Ο Άγιος Λάζαρος είναι ένας από τους μεγαλύτερους προστάτες της Κύπρου ιδιαίτερα της Λάρνακας. Η παρουσία του στο νησί και σύμφωνα και με μιά άλλη παράδοση που σώζεται στους Κώδικες του Αγίου Όρους, συνδέεται με την επίσκεψη της Παναγίας στο Άγιο Όρος. Η παράδοση αυτή αναφέρει πως η Παναγία συνοδευόμενη από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη προσκλήθηκε από τον Άγιο Λάζαρο στην Κύπρο. Το πλοιάριο της όμως παρασύρθηκε από τρικυμία και προσορμίστηκε στον Άθωνα. Ύστερα από σύντομη παραμονή και ευλογία του τόπου εκείνου κατέφθασε στην Κύπρο όπου χάρισε στον Άγιο Λάζαρο ένα ζεύγος επιμάνικα και ένα ωμοφόριο που τα κέντησε με τα ίδια της τα χέρια. Ευλόγησε το νησί και αναχώρησε για την Παλαιστίνη. Ενισχυτική αυτής της παράδοσης είναι και η εικόνα που εκτίθεται στην έκθεση και φυλάσσεται στον Ιερό Ναό Παναγίας Κιτίου, και εικονίζει ένθρονη και βρεφοκρατούσα τη Θεοτόκο και εκατέρωθεν τον Απόστολο Λουκά και τον Άγιο Λάζαρο ως επίσκοπο Κιτίου.

Ο Ναός του Αγίου Λαζάρου στην Λάρνακα ήταν πολύ παλιά γνωστός στο χριστιανικό κόσμο και αποτελούσε μέχρι τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα απαραίτητο συμπλήρωμα στο προσκύνημα των αγίων τόπων. Εκτός αυτού, πολλές θεραπείες και άλλα θαύματα επιτελούνταν εδώ με τη χάρη Του, όπως μας πληροφορεί στις εντυπώσεις του ξένος περιηγητής ο Pietro Della Valle που επισκέφθηκε τη Λάρνακα στα 1614-1626.

Η σημασία του Ιερού Ναού Αγίου Λαζάρου αυξήθηκε σήμερα μετά την ανεύρεση στις 23 Νοεμβρίου 1972 ( κατά τη διάρκεια εργασιών ανακαίνισης του Ναού) μέρους των λειψάνων του Αγίου, βαθιά κάτω από την Αγία Τράπεζα, μέσα σε μαρμάρινη λάρνακα. Όπως είναι γνωστό το λείψανο του Αγίου είχε πρωτοβρεθεί το 890 μ.Χ. στον τάφο του μέσα στο μικρό ναό που υπήρχε την εποχή εκείνη και μέσα σε μαρμάρινη λάρνακα και μέσα στην οποία ήταν χαραγμένα τα εξής «Λάζαρος ο τετραήμερος και φίλος Χριστού».

O τότε Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Λέων Στ΄ο σοφός μετέφερε μέρος των ιερών λειψάνων στην Κωνσταντινούπολη και εις αντάλλαγμα έστειλε χρήματα και τεχνήτες για να κτίσουν το σημερινό περικαλλή ναό που βλέπουμε σήμερα. Είναι αδύνατο να δεχτούμε ότι οι τότε Κιτιείς είχαν δώσει ολόκληρο το λείψανο χωρίς να κρατήσουν ένα μικρό μέρος για την πόλη τους. Γι΄αυτό το γεγονός ότι σήμερα βρέθηκε στον τάφο μέρος μόνο του λειψάνου και όχι ολόκληρο λείψανο αποτελεί μία ισχυρή ένδειξη για την αυθεντικότητα του.

Η εκκλησία του Αγίου Λαζάρου είναι ότι πολυτιμότερο έχει να επιδείξει η Λάρνακα. Ένα πρωτοχριστιανικό μεγαλείο τη χαρακτηρίζει. Ένα «δωρικό» κτίσμα που σε εντυπωσιάζει και σε συναρπάζει. Και το περίφημο εικονοστάσι της με τα ξυλόγλυπτα αριστουργήματα του μοιάζει με τεράστια χρυσοκέντητη δαντέλα.

Ο πολυτιμότερος θησαυρός της εκκλησίας του Αγ. Λαζάρου είναι εκτός από τα άγια λείψανα και η προσκυνηματική εικόνα του Αγίου Λαζάρου... Η εικόνα αυτή βρέθηκε κάτω από τη χρυσή εικόνα του τέμπλου σε εργασίες καθαρισμού και συντήρησης της εικόνας αυτής…”.*

*Απόσπασμα από την ομιλία του Πανιερωτάτου Μητροπολίτη Κιτίου κ. Χρυσοστόμου, η οποία εκφωνήθηκε στα εγκαίνια της έκθεσης με θέμα: "O ΑΓΙΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ. Το προσκύνημα, η εικονογραφία, η λατρεία και οι παραδόσεις του Αγίου στην Κύπρο", (2 Μαρτίου-8 Μαΐου2010).

Εκκλησία Κύπρου