Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΑ΄

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΑ΄

Ή έννοια  της δικαιοσύνης

Α'

'Εξετάσαμε στά προηγούμενα άρθρα μας τις έννοιες τής «άμαρτίας» καί τής «όργής του Θεοϋ», πού χρησιμο­ποιούνται συχνά σέ σχέση μέ τή θεω­ρία τοϋ Άνσέλμου. Ήδη δείξαμε ποιά είναι όρθοδόξως ή σωστή χρήση τών όρων «άμαρτία» καί «όργή τοϋ Θεοϋ». Ή όρθή κατανόηση αύτών τών έννοιών έξηγεΐ σέ μεγάλο βαθμό γιά ποιό λόγο ή άνσέλμεια ορολογία χρησιμοποιήθη­κε άπό πληθώρα 'Ορθοδόξων συγγρα­φέων στή διάρκεια τών αιώνων.

Απομένει νά μελετήσουμε καί τόν ση­μαντικότερο άπό τούς χρησιμοποιηθέντες άνσέλμειους όρους, αύτόν τής «θείας δικαιοσύνης» και τής «ίκανοποιήσεώς της».

Ή έννοια «θεία δικαιοσύνη» στή θε­ωρία τοϋ Άνσέλμου κατέχει τήν κεντρικότερη θέση, άποτελεΐτόν κύριο άξονα γύρω άπό τόν όποιο αύτή περιστρέ­φεται.

Τό καίριο έρώτημα είναι τοϋτο: "Εχει θέση ή δικαιοσύνη τοϋ Θεοϋ μέσα στό σχέδιο τής σωτηρίας τοϋ κόσμου; Ή σταυρική θυσία τοϋ Κυρίου έγινε γιά νά άποδοθεΐ δικαιοσύνη; Δέν είναι τό ξεχεί­λισμα τής άπειρης άγάπης τοϋ Θεοϋ;

Τό σημαντικό αύτό έρώτημα άπα- σχόλησε καί τόν Άνσελμο καί τό συ­ζητεί έκτενώς στό κύριο έργο του «Cur Deus Homo?» (Γιατί ό Θεός έγινε άνθρωπος;). Ό Άνσελμος αντιμετώπιζε τήν καίρια ένσταση τών άποδεκτών τοϋ έργου του Μουσουλμάνων και 'Εβραί­ων, πού άμφισβητοϋσαν τήν αναγκαιό­τητα τής ενανθρωπήσεως τοϋ Θεοϋ γιά τή σωτηρία τοϋ κόσμου.

'Εκείνοι έλεγαν: Ό Θεός σώζει τόν κό­σμο μέ μόνη τήν εύσπλαχνία Του («so­la misericordia»), δέν ύπάρχει κανένας λόγος νά δεχθούμε ότι είναι άνάγκη νά γίνει ό "Ιδιος άνθρωπος.

Ή άπάντηση τοϋ Άνσέλμου στήν έν­σταση ύπήρξε έξαιρετικά εύφυής, άν και λανθασμένη στόν 'ίδιο τόν πυρήνα της. Είπε: Δέν άρκοϋσε νά πραγματοποιηθεί ή σωτηρία τοϋ κόσμου «sola misericordia», μέ μόνη τήν εύσπλαχνία τοϋ Θεοϋ, διότι έτσι θά έμενε άνικανο- ποίητη ή προσβεβλημένη άπό τήν ά­μαρτία τοϋ άνθρώπου δικαιοσύνη τοϋ Θεοϋ. Ή προσβολή είχε γίνει πρός τόν άπειρο Θεό, άρα είχε προσλάβει άπει­ρες διαστάσεις. Ήταν επομένως άνάγ­κη νά προσφερθεί άπειρη ικανοποίηση. Τέτοια όμως μόνο ένα θύμα απείρου   άξίας μπορούσε νά προσφέρει. Άπει­ρη άξία έχει μόνο ό Θεός, , ήταν έπομένως άναγκαϊο νά γίνει ό Θεός άνθρω­πος καί νά προσφέρει τήν άπειρου άξί­ας θυσία τοϋ Σταυρού, γιά νά ικανοποι­ηθεί ή προσβεβλημένη δικαιοσύνη Του καί νά άποκατασταθεΐ ή διασαλευμέ­νη θεία τάξη τοϋ κόσμου. Έχουμε άναπτύξει τό σκεπτικό τού Άνσέλμου στό δεύτερο άρθρο αύτής τής μελέτης. Τό έπαναφέραμε σέ γενικές γραμμές έδώ, γιά νά διευκολυνθούμε στό νά κατανο­ήσουμε σωστά τόν λόγο τής άποδοχής τής άνσέλμειας ορολογίας έκ μέρους πολλών 'Ορθοδόξων.

Κι είναι πολύ σημαντικό νά ξεκαθαρι­στεί αύτό τό ζήτημα, διότι ή ένσταση πού άντιμετώπισε πριν άπό 1.000 χρό­νια ό'Άνσελμος, γιά τό άν μπορεί νά σω­θεί ό κόσμος μέ μόνη τή θεία ευσπλαχνία, έπανέρχεται σέ κάποιο βαθμό καί σήμερα, όταν άπό άρκετούς έπικρίνε- ται έντονα ή άπό 'Ορθόδοξους συγγρα­φείς χρήση τής άνσέλμειας ορολογίας περί ικανοποιήσεως τής θείας δικαιο­σύνης μέ τό επιχείρημα ότι ό Θεός σώ­ζει τόν κόσμο μόνο μέ τήν άγάπη Του. Όσοι χρησιμοποιούν αύτό τό έπιχείρημα δέν άρνοϋνται βέβαια τήν άναγκαιότητα τής ένανθρωπήσεως και τοϋ Σταυρού, τούς δίνουν όμως διαφορε­τικό νόημα. Κατ' αύτούς ή ένανθρώπηση, ό Σταυρός, ή Ανάσταση, όλη δη­λαδή ή θεία οικονομία, όπως θεολο­γικούς ονομάζεται, φανερώνει μόνο τήν άπειρη άγάπη τοϋ Θεοϋ, δέν ύπηρετεΐ καμία έννοια δικαιοσύνης και μάλιστα άνάγκης νά ικανοποιηθεί αύτή.

Είναι φανερό ότι έτσι οδηγούνται έξ άντιδράσεως στό άντίθετο άκρο. Άπό τή σωστή έπίκριση τών άκροτήτων τής άνσέλμειας θεωρίας στήν πλήρη άρνη­ση τής έννοιας τής θείας δικαιοσύνης στό σχέδιο τής σωτηρίας τοϋ κόσμου. Μέ τόν τρόπο αύτό έπικεντρώνεται ή θεώρηση τοΰ έργου τής σωτηρίας στό λεγόμενο βασιλικό άξίωμα τοϋ Κυρίου1, ένώ παραγνωρίζεται ή ύποτιμάται ή καίρια θέση τοΰ άρχιερατικοϋ άξιώμα- τός Του2. Ή παραθεώρηση όμως καί ύποτίμηση τοϋ άρχιερατικοϋ αξιώμα­τος έχει καίριες έπιπτώσεις στό λυτρω­τικό έργο τοϋ Κυρίου, διότι τό έμφανί- ζει άνελεύθερο καί έπιβαλλόμενο δυ­ναστικούς στόν κόσμο διά τοΰ βασιλι­κού άξιώματος3.

Ή έννοια όμως τής δικαιοσύνης, ώς συνδεδεμένη άμεσα μέ τό άρχιερατικό άξίωμα τοϋ Κυρίου, είναι κεντρικότα­τη στήν όλη οικονομία τοΰ Θεοϋ γιά τή σωτηρία τοΰ κόσμου. Αύτό άποτελεΐ βασικό δίδαγμα τής Αγίας Γραφής, άναπτύσσεται δέ εις βάθος καί άπό τούς Πατέρες τής 'Εκκλησίας.

Στά έπόμενα άρθρα μας θά παρουσι­άσουμε μέ κατά τό δυνατόν πληρότητα τήν άγιογραφική καί πατερική αύτή δι­δασκαλία.

……………………………………………………………………………………..

1. Γενική θεώρηση τοϋ τρισσοΰ άξιώματος τοΰ Κυρίου παρουσιάζεται άπό άλλον συντάκτη μας στό τεύχος 2083 του περιοδικού.

2. Καρπός αύτής τής ύποτιμήσεως ύπήρξε καί ή λανθασμένη θεώρηση τής αμαρτίας ώς άστοχίας καί αποτυχίας καί ή συνεπακόλουθη απο­βολή τής έννοιας τής ενοχής άπό αύτήν. Τό ζή­τημα αύτό τό έχουμε ήδη έξετάσει έκτενώς στά όγδοο άρθρο αύτής τής σειράς, δημοσιευμένο στό τεύχος 2082/1.2.2014, σελ. 65 τοϋ Περιο­δικού. Από τόν άρρωστημένο ύπερτονισμό της ενοχής τής δυτικής θεολογίας καί μάλιστα τοϋ Καλβινικοϋ Προτεσταντισμού οδηγούνται πολ­λοί στήν άκρότητα τής παντελούς αποβολής της άπό τήν έννοια τής άμαρτίας.

3. Αύτή ή άντίληψη διατρέχει στό σύνολο της καί τήν ύπερβαλλόντως προβεβλημένη μελέτη τοϋ π. Ιωάννη Ρωμανίδη μέ τόν τίτλο «Τό προπατορικόν άμάρτημα». Ή μελέτη έντοπίζει τό σωτηριώδες έργο τοΰ Χριστού κυρίως στή συντριβή τοϋ σατανά καί τή νίκη κατά τοϋ θανάτου.

Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”

Δείτε σχετικά και:

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Ι΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Θ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Η΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Z΄

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΣΤ΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Ε΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Δ΄)

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Γ )