Μητροπολίτης Γόρτυνος Ἰερεμίας, Σύντομη βιογραφία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Κυριακή 16 Mαρτίου 2014

ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, θά σᾶς μιλήσω μέ λίγα ἁπλᾶ λόγια γιά κάποιον μεγάλο πατέρα τῆς Ἐκκλησίας μας, πατέρα τοῦ 14ου αἰ., πού καί ὁ βίος του καί ἡ διδασκαλία του εἶναι θαυμαστή. Θά σᾶς μιλήσω γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ. Πάντοτε, ἀλλά σήμερα ἰδιαίτερα, πρέπει νά διαβάζουμε τούς λόγους τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, γιατί ὁ ἅγιος πολέμησε δυνατά τήν αἵρεση τοῦ παπισμοῦ, ἀπό τήν ὁποία κινδυνεύουμε περισσότερο ἀπό τίς ἄλλες αἱρέσεις, χωρίς μάλιστα νά γίνεται καί πολεμική ἐναντίον της ἀπό ἐκεῖ πού πρέπει νά γίνεται, ἀπό μᾶς τούς ἱερεῖς καί ποιμένες σας δηλαδή. Ἡ ἁγία μας Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀγαπητοί, ἐτίμησε πολύ τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, Ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, γι᾽ αὐτό καί ἑορτάζει τήν μνήμη του τήν Β´ Κυριακή τῶν Νηστειῶν, σάν συνέχεια δηλαδή τῆς Α´ Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν, κατά τήν ὁποία ἑορτάζουμε τήν Ὀρθόδοξη πίστη μας. Θεωρεῖται δηλαδή ὁ ἅγιος ὡς ἐκφραστής τῆς Ὀρθόδοξης πίστης μας περισσότερο ἀπό τούς ἄλλους πατέρες καί διδασκάλους.

2. Τό λουλούδι αὐτό τῆς πίστης μας, ἀδελφοί, ὁ ἅγιος Γρηγόριος, φύτρωσε σέ καλό χωράφι. Εἶχε εὐσεβέστατους γονεῖς. Εἶχαν πέντε παιδιά, μέ πρῶτο παιδί τόν Γρηγόριο.  Καί τά πέντε τους παιδιά ἔγιναν μοναχοί!!! Δέν εἶναι θαυμαστό καί θαυμασιώτατο αὐτό; Ναί, εἶναι! Ἀκόμη καί ὁ πατέρας, ὁ Κωσταντῖνος Παλαμᾶς, στά τέλη τῆς ζωῆς του ἔγινε καί αὐτός μοναχός! Εἶχε ἅγια ζωή αὐτός ὁ πατέρας, ἀφοῦ ὅταν οἱ ἄλλοι ἔβλεπαν τά πέντε του παιδιά ψιθύριζαν: «Αὐτά εἶναι τά παιδιά τοῦ ἁγίου»! Τά πέντε του αὐτά παιδιά, τά ὁποῖα ἦταν ἀκόμη μικρά, πεθαίνοντας ὁ ἅγιος πατέρας, τά ἀνέθεσε στήν προστασία τῆς Παναγίας, τῆς Μητέρας τοῦ Βασιλέα τῶν οὐρανῶν.

3. Ὁ μεγαλύτερος υἱός, ὁ Γρηγόριος, ἀφιερώθηκε πρῶτος στόν Θεό καί ἔγινε μοναχός στό Ἅγιο Ὄρος, στήν Λαύρα τοῦ Βατοπεδίου, κοντά στόν διάσημο ἡσυχαστή Νικόδημο. Γενόμενος μοναχός ἔβαλε σάν πρῶτο του καί κύριο σκοπό τό νά ἀποκτήσει τόν θεῖο φωτισμό. Νά μετάσχει καί αὐτός στήν θεία ἔλλαψη. Γιά νά γίνει ὅμως αὐτό πρέπει πρῶτα νά καθαριστεῖ ἡ καρδιά ἀπό τά ἁμαρτωλά πάθη. Καί ὅσο καθαίρεται ὁ νοῦς καί ἡ καρδιά ἀπό τίς ἁμαρτωλές σκέψεις καί ἐπιθυμίες, τόσο καί πιό πολύ ἔρχεται ὁ θεῖος φωτισμός στήν ψυχή. Γι᾽ αὐτό καί ὁ νεαρός μοναχός Γρηγόριος, ἰδιαίτερα στά πρῶτα χρόνια τῆς ἀφιέρωσής του στόν Θεό, ἔλεγε συνέχεια, μέρα καί νύκτα, νύκτα καί ἡμέρα, αὐτήν τήν σύντομη, ἀλλά δυνατή προσευχή: «Κύριε, φώτισόν μου τό σκότος, φώτισόν μου τό σκότος»!  Καί τό δεύτερο ἔτος τῆς παραμονῆς του στό Ἅγιο Ὄρος ὁ νεαρός ἀσκητής εἶδε σέ ὅραμα τόν Εὐαγγελιστή Ἰωάννη τόν Θεολόγο, πού πῆρε τήν Παναγία σπίτι του!, ὁ ὁποῖος τοῦ εἶπε ὅτι ἔρχεται ἐκ μέρους τῆς Παναγίας γιά νά τόν διαβεβαιώσει ὅτι Αὐτή θά τοῦ συμπαρίσταται στόν ἀγώνα του καί θά ἀποκτήσει αὐτό πού θέλει. Δυναμώθηκε ἀπό τό ὅραμα αὐτό ὁ νεαρός μοναχός Γρηγόριος καί μετά ἀπό αὐτό δόθηκε μέ μεγαλύτερη ὁρμή στήν προσευχή καί τήν ἄσκηση.

4. Δέν ἔμεινε ὅμως πολύ ὁ ἀσκητής Γρηγόριος Παλαμᾶς στό ῞Αγιο Ὄρος, γιατί οἱ Τοῦρκοι πειρατές εἶχαν γίνει ἐπικίνδυνοι. Γι᾽ αὐτό, κατά θεία ὑπόδειξη ἀπό τόν ἅγιο Δημήτριο, ὁ ἅγιος Γρηγόριος, μαζί μέ ἄλλους συνασκητές, πού ἀποτελοῦσαν τήν συνοδία του, ἐγκαταστάθηκαν στό ὄρος τῆς Βέροιας, κοντά στήν Θεσσαλονίκη. Ἐπειδή ἡ συνοδία χρειαζόταν ἕναν ἱερέα, κατά τήν ἀπαίτηση ὅλων, δέχθηκε νά χειροτονηθεῖ ὁ Γρηγόριος, ἀφοῦ ὅμως βεβαιώθηκε πρῶτα ὅτι αὐτό εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Σάν  ἱερομόναχος τώρα ὁ ἅγιος Γρηγόριος, ἀδελφοί, ἐπιδόθηκε μέ μεγαλύτερο ζῆλο στήν προσευχή, τήν ἄσκηση καί τήν μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ. Ἀκοῦστε τί ἔκανε: Τίς πέντε μέρες τῆς ἑβδομάδος ἔμενε ἀπομεμονωμένος στό κελλί του καί ἐμφανιζόταν μόνο τό Σάββατο καί τήν Κυριακή, γιά νά τελέσει τήν Θεία Λειτουργία καί νά συναναστραφεῖ τούς συμμοναστές του. Ἡ ὄψη του ἔλαμπε καί αὐτό ἦταν τό καλύτερο κήρυγμά του!

Ἐδῶ στό ὄρος τῆς Βέροιας διαφώνησε ὁ ἅγιος Γρηγόριος μέ ἕνα γέροντα ἐνάρετο μοναχό, τόν Ἰώβ, ὁ ὁποῖος ἔλεγε ὅτι ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή εἶναι ἔργο μόνο τῶν μοναχῶν, ἐνῶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἔλεγε ὅτι ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή καί ἡ ἄσκηση γενικά δέν εἶναι μόνο τῶν μοναχῶν ἔργο, ἀλλά καί τῶν λαϊκῶν χριστιανῶν. Ξέσπασε διαφωνία μεταξύ τῶν δύο ἀσκητῶν, ἀλλά ἀργότερα ὁ Ἰώβ εἶδε στό κελλί του ὀπτασία ἀγγέλου, πού τοῦ φανέρωσε τό λάθος του καί ἀμέσως αὐτός πῆγε στό κελλί τοῦ ἁγίου Γρηγορίου καί τοῦ ζήτησε συγγνώμη γιά τήν διαφωνία του. Βλέπετε, ἀδελφοί χριστιανοί, ὅτι, ὅπως ὑποστήριζε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, καί οἱ λαϊκοί πρέπει νά ζῆτε ἀσκητικά, καί σεῖς οἱ λαϊκοί πρέπει νά ἀγωνίζεστε γιά τόν καθαρμό τοῦ νοῦ σας καί νά τόν στρέψετε πρός τόν Θεό, γιά νά πετύχετε τήν ἀδιάλειπτη προσευχή. Ἔτσι εἶναι βέβαια. Δέν ἔδωσε ὁ Χριστός, ἀδελφοί μου, δύο Εὐαγγέλια, τό ἕνα γιά τούς μοναχούς καί τό ἄλλο γιά τούς λαϊκούς. Ἕνα Εὐαγγέλιο ἔδωσε καί καλούμαστε ὅλοι, μοναχοί καί λαϊκοί, νά τό ἐφαρμόσουμε καί ὅλοι μας νά μετανοοῦμε, ἐπειδή δέν τό ἐφαρμόζουμε.

5. Πέντε χρόνια ἔμεινε ὁ Γρηγόριος ἀσκητεύοντας στό ὄρος τῆς Βέροιας. Οἱ ληστρικές λεηλασίες ὅμως τόν ἀνάγκασαν νά φύγει ἀπό ἐκεῖ καί νά ἐπιστρέψει στό Ἅγιο Ὄρος σέ κάποιον ἡσυχαστικό τόπο τῆς Μεγίστης Λαύρας. Ἐδῶ ὁ ἅγιος προχωράει ἀκόμη περισσότερο στήν ἀρετή, προχωράει πρός τό θεωρητικό στάδιο. Θέλει τήν συγκέντρωση τοῦ νοῦ του, τήν ἀπομάκρυνσή του ἀπό ὅλα τά αἰσθητά, γιά νά ἔχει θέα Θεοῦ, νά ἔχει τήν ἀπόλαυση τοῦ Θεοῦ μέ θεοπτία. Ὁ ἅγιος ἤθελε μία τέλεια ἀποδέσμευση ἀπό τά ὑλικά καί τό ἀπόλυτο δόσιμο στά πνευματικά. Γι᾽ αὐτό καί παρακάλεσε τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο νά ἀναλάβει Αὐτή τήν φροντίδα γιά τά ἀναγκαῖα τῆς διατροφῆς τους, αὐτοῦ καί τῆς συνοδίας του, γιά νά μήν ἀποσπῶνται αὐτοί ἀπό τήν προσευχή καί τήν μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ. Καί ἡ Παναγία τό φρόντισε αὐτό· ἔστελνε συνέχεια εὐλαβῆ Της τέκνα γιά νά φέρνουν στόν ἱερομόναχο Γρηγόριο καί τήν συνοδία του ἀπό ὅλα τά ἀναγκαῖα καί τά χρειώδη. Τώρα, στήν περίοδο αὐτή ὁ ἅγιος, μέ τήν περισσότερη Χάρη τοῦ Θεοῦ πού ἔλαβε γιά τά νέα του ἀσκητικά παλαίσματα, ἀπόκτησε διορατικότητα, ἔκανε θαύματα καί ὁ λόγος του ἔγινε θεολογικώτερος. Γιά τόν θεολογικό του λόγο καί τήν προτροπή νά τόν δίνει, εἶδε ὁ ἅγιος Γρηγόριος μία ὀπτασία, ὅταν βρισκόταν σέ κατάσταση νοερᾶς προσευχῆς. Εἶδε ὅτι κρατοῦσε στά χέρια του ἕνα σκεῦος γεμάτο γάλα, πού ξεχυνόταν καί χυνόταν στήν γῆ καί μεταβαλλόταν σέ εὐχάριστο κρασί μέ δυνατό ἄρωμα. Τότε ἕνας λαμπρός ἄνδρας τοῦ εἶπε: «Γιατί δέν δίνεις αὐτό τό θεῖο ποτό, ἀλλά τό ἀφήνεις καί χύνεται;». Ὁ ἅγιος ἀπάντησε ὅτι δέν βλέπει στήν ἐποχή του νά ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού νά ἐπιθυμοῦν αὐτό τό ποτό, τήν ὑψηλή θεολογική διδασκαλία. Καί ὁ λαμπρός ἄνδρας τοῦ ὁράματος τοῦ ἀπάντησε, ὅτι ἀκόμη καί ἄν δέν ὑπάρχουν ἄνθρωποι νά ἐπιθυμοῦν αὐτή τήν ὑψηλή διδασκαλία, ὅμως αὐτός πρέπει νά τήν κηρύττει. Βλέπετε, χριστιανοί μου, ἀπό τό ὅραμα αὐτό, ὅτι τό κήρυγμά μας πρός σᾶς πρέπει νά εἶναι ὑψηλό καί θεολογικό, νά εἶναι τό κήρυγμα τῶν θεοφόρων ἁγίων πατέρων, γιά νά μαθαίνετε τά βαθιά καί ὑψηλά τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί ὄχι νά σᾶς λέγουμε ἐκεῖνον τόν συνηθισμένο λόγο, τό νά εἶστε ἁπλῶς καλοί ἄθρωποι. Συγχωρέστε μας, γιατί δέν κηρύττουμε λόγο ὑψηλό καί γινόμαστε, λοιπόν, ἐμεῖς αἴτιοι γιά τήν πνευματική σας ἄγνοια.

6. Τώρα πού στόν ἅγιο Γρηγόριο δόθηκε αὐτή ἡ ὑψηλή θεολογία, τώρα ἐμφανίστηκε στό Βυζάντιο ὁ λόγιος Βαρλαάμ ποτισμένος καί δηλητηριασμένος, μέχρι τά μεδούλια του, ἀπό τό αἱρετικό φρόμημα τοῦ παπισμοῦ. Λυπᾶμαι ὅμως, χριστιανοί μου, γιατί δέν ἔχω τόν χρόνο νά σᾶς πῶ τίς κακοδοξίες τοῦ Βαρλαάμ, πού εἶναι οἱ αἱρέσεις τοῦ παπισμοῦ, καί νά σᾶς πῶ ἀκόμη τήν πολεμική τοῦ ἁγίου μας κατά τῶν κακοδοξασιῶν αὐτῶν· νά σᾶς πῶ, δηλαδή, τήν πολεμική τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἐναντίον τοῦ παπισμοῦ. Θά τό κάνω ἄλλοτε αὐτό. Μήν ξεχνᾶμε ὅλοι μας τήν προσευχή «ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ ΦΩΤΙΣΟΝ ΜΟΥ ΤΟ ΣΚΟΤΟΣ»! Θά σωθοῦμε ἀπό αὐτή τήν προσευχή. Μᾶς τήν ἄφησε ὡς προίκα ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας