Ἡ εὐθύνη τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν

 

Ἡ εὐθύνη τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν

Γράφει ὁ κ. Δημήτριος Λογοθέτης, θεολόγος

  Μὲ ἀφορμὴ τὴν ἔναρξη τῆς νέας ἐκκλησιαστικῆς χρονιᾶς, σχολικῆς καὶ φοιτητικῆς, πυροδοτοῦνται πάλι συζητήσεις γύρω ἀπὸ τὸ ζήτημα τῆς διδασκαλίας τῶν θρησκευτικῶν στὰ σχολεῖα, γύρω ἀπὸ τὴν χρησιμότητα τῶν Θεολογικῶν σχολῶν τῶν ἑλληνικῶν πανεπιστημίων, γύρω ἀπὸ τὸν σκοπὸ τὸν ὁποῖο ὑπηρετοῦσαν, ἀλλὰ δὲν ὑπηρετοῦν πλέον, γύρω ἀπὸ τὸ τί σημαίνει πλέον ἡ Ἐκκλησία καὶ ἡ Ὀρθοδοξία γιὰ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ κατοικοῦν στὴν χώρα αὐτὴ καὶ τὸν τόπο ποὺ λέγεται Ἑλλάδα.

  Ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν ἱερέων, λίγο πολὺ, κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἐπαναστάσεως εἶναι γνωστός, παρὰ τὶς ἀντιδράσεις πολλῶν πολεμίων της καὶ ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι προσπαθοῦν νὰ προσδώσουν στὴν πρωτίστως θρησκευτικὴ καὶ δευτερευόντως ἐθνικὴ ἑλληνικὴ ἐπανάσταση, μία κοινωνικὴ καὶ ταξικὴ διάσταση. Οἱ ἀγωνιστὲς τοῦ 1821 εἶχαν ξεκάθαρη στὴν συνείδησή τους τὴν εἰκόνα αὐτή, ἀλλὰ δὲν φώλιασε στὶς καρδιές τους ἔτσι ἁπλᾶ. Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Ὀθωμανοκρατορίας πραγματοποιήθηκαν ἀρκετὲς προσπάθειες ἀπελευθερώσεως καὶ οἱ Ἕλληνες ἀγωνιστές, ὅλα τὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς, ποτὲ δὲν παρέδωσαν τὰ ὅπλα. Ὅμως, τὸ στοιχεῖο ποὺ διαφοροποιεῖ ὅλες τὶς προηγούμενες ἐπαναστάσεις ἀπὸ τὴν τελευταία εἶναι οἱ Κολλυβάδες. Οἱ Κολλυβάδες καὶ ὁ πατρο-Κοσμᾶς παίδευσαν καὶ ἐκπαίδευσαν τὸν λαό, τὸν κράτησαν ἐγγράμματο καὶ συν­ειδητὸ στὴν πίστη καὶ τοῦ δίδαξαν ὅτι ὁ παράδεισος καὶ ἡ λευτεριὰ εἶναι καταστάσεις καὶ ἰδανικὰ ποὺ ἀντάλλαγμα θέλουν τὸν φόβο Κυρίου καὶ τὴν νίκη κατὰ τοῦ θανάτου. Ἐμπνευσμένος ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἰδανικὰ καὶ αὐτὸ τὸ πνεῦμα γράφεται στὸν Θούριο τοῦ Ρήγα: «καλλίτερα μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωή, παρὰ σαράντα χρόνια σκλαβιὰ καὶ φυλακή».

  Οἱ ἱερεῖς καὶ οἱ μοναχοὶ τῆς σκλαβωμένης Ἑλλάδος δὲν σταμάτησαν ποτὲ νὰ ὑπηρετοῦν τὸ ἔθνος καὶ τὴν πίστη, καὶ μὲ ὑπομονὴ καὶ ἐπιμονή, δημιούργησαν καταστάσεις ὥριμες γιὰ νὰ ἐπιτύχῃ ἡ ἐπανάσταση. Χωρὶς αὐτούς, τούρκικα θὰ μιλούσαμε σήμερα, τούρκικα θὰ μιλούσαμε καὶ τότε. Ἀλλὰ ἀκόμα καὶ μετὰ τὸ πέρας τῆς ἐπαναστάσεως, οἱ ἱερεῖς στὶς περισσότερες περιπτώσεις, ἐξυπηρετοῦσαν τὶς κοινότητές τους ὡς δικαστές, δικηγόροι, κοινοτάρχες καὶ δάσκαλοι. Ὅλο τὸ ἑλληνικὸ κράτος κρατήθηκε ὄρθιο χάρη στὴν αὐτοθυσία καὶ ἀγάπη τῆς Ἐκκλησίας γιὰ αὐτὸ τὸ ἔθνος. Μέσα, λοιπόν, σὲ αὐτὸ τὸ πνεῦμα ἱδρύθηκε καὶ ἡ Θεολογικὴ σχολή, ὄχι ἁπλᾶ σὰν ἕνα ἀκόμα πανεπιστήμιο γνώσεως, ἀλλὰ ἕνα ἵδρυμα τιμῆς καὶ ἀναγνωρίσεως τῆς προσφορᾶς τῆς Ἐκκλησίας καὶ μία προσ­πάθεια νὰ ἀναβαθμισθῇ ὁ κλῆρος, καὶ μαζὶ μὲ τὴν ἀναβάθμιση τοῦ κλήρου, ταυτόχρονα, καὶ ὅλη ἡ κοινωνικὴ δομὴ τῆς ἀπελευθερωμένης Ἑλλάδος.

  Πέτυχε τὸν στόχο της; Πολλὲς φορὲς οἱ Θεολογικὲς σχολὲς ἐπέτυχαν τὸν στόχο τους, ἄλλες πάλι ἀστόχησαν, ἀλλὰ ἡ οὐσία παραμένει ἴδια καὶ διατηρεῖται αὐτὰ τὰ σχεδὸν 190 χρόνια τῆς ὑπάρξεώς της: ἡ ὁμολογία τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καὶ ἡ Ἀποστολική της διακονία. Σὲ ὅλους τοὺς τόπους τῆς γῆς, ὅπου ὑπάρχει ἱεραπόστολος, τὸ πιὸ πιθανὸ εἶναι νὰ εἶναι ἀπόφοιτος κάποιας ἑλληνικῆς θεολογικῆς σχολῆς. Σήμερα, σὲ ὅλη τὴν Εὐρώπη, οἱ Μητροπόλεις ἀξιοποιοῦν νέους, ἀποφοίτους τῶν Θεολογικῶν, γιὰ νὰ διατηρήσουν καὶ νὰ μεταδώσουν τὸν μήνυμα τῆς Ὀρθοδοξίας, μὲ ὅποιες δυσκολίες ἀντιμετωπίζουν ἢ ἀνεπάρκειες ποὺ πολλὲς φορὲς ἐμφανίζονται. Στὴν Ἀφρικανικὴ Ἤπειρο, ἐπίσης, πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς ἱεραποστόλους ἔχουν ἀποφοιτήσει ἀπὸ τὶς ἑλληνικὲς Θεολογικὲς σχολές. Πῶς, λοιπόν, ἀναρωτιέται κανείς, μπορεῖ νὰ ἀμφισβητηθῇ ὁ ρόλος καὶ ἡ παρουσία τῶν θεολογικῶν σχολῶν μέσα στὴν ἑλληνικὴ κοινωνία, ἡ προσφορά τους στὴν Ἐκκλησία καὶ τὸν σκοπὸ της, ἡ σημασία τους γιὰ τὴν ἱστορία τοῦ ἔθνους, πῶς κανεὶς τολμᾷ νὰ διανοεῖται νὰ τὶς ὑποτιμᾷ;

  Οἱ Θεολογικὲς σχολὲς ἀποτελοῦν τὸν σύνδεσμο τοῦ ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας, ἀποτελοῦν τὴν συνέχεια τοῦ ἔργου τῶν Κολλυβάδων, ἢ τουλάχιστον μὲ αὐτὸν τὸν σκοπὸ δημιουργήθηκαν, καὶ ὑπηρετοῦν τὸ ἀποστολικὸ ἔργο τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἄνθρωποι ποὺ πολέμησαν τὴν Ἐκκλησία, ἄνθρωποι ποὺ πολέμησαν τὸν χριστιανισμό, τὴν Ἑλλάδα, τὴν παράδοση, δυστυχῶς κρατοῦσαν στὸ χέρι τους πτυχίο ἀπὸ τὶς Θεολογικὲς σχολές· αὐτό, ὅμως, δὲν μειώνει τὴν προσφορά τους, διότι γιὰ κάθε ἕνα ἐμφανῶς ἀνάξιο, ὑπῆρχαν καὶ ὑπάρχουν δέκα ἀφανεῖς ἐνάρετοι.

  Ἀλλὰ ἐδῶ ἔρχεται ἡ φαινομενικὴ παρακμὴ τῶν Θεολογικῶν σχολῶν καὶ ἔρχονται οἱ πολέμιοι αὐτῶν, δυστυχῶς ὄχι μόνο ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ἀλλὰ καὶ ἐντός, καὶ ὑποστηρίζουν τὴν διακοπὴ τῆς λειτουργίας τους. Πρῶτον, τὸ νὰ συμφωνοῦν χριστιανοὶ μὲ ἀθέους γιὰ ἐκκλησιαστικὰ θέματα, ἀπὸ μόνο του θὰ ἔπρεπε νὰ ἀποτελῇ ἔνδειξη ἀλλοφροσύνης, διότι ὁ χριστιανὸς ποτὲ δὲν συμφωνεῖ μὲ τὸν πονηρὸ διάβολο. Οἱ θέσεις τῶν ἀθέων πρέπει νὰ ἀποτελοῦν προσάναμα γιὰ τὴν φωτιὰ τὸν χειμῶνα καὶ τίποτα περισσότερο. Οἱ θέσεις τῶν χριστιανῶν, ὅμως, δὲν εἶναι καὶ αὐτὲς ἀβάσιμες καὶ, βεβαίως, πολλὲς φορές, δὲν τὶς φέρουν καὶ βαρέως, διότι, κατὰ κύριο λόγο, οἱ πολέμιοι τῶν Θεολογικῶν σχολῶν εἶναι καὶ οἱ ἴδιοι ἀπόφοιτοι τῶν σχολῶν αὐτῶν. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι οἱ Θεολογικὲς σχολὲς δὲν προσέφεραν μέλλον στὴν ἀγορὰ ἐργασίας, παρὰ μόνο σὲ ἐλάχιστες περιστάσεις. Ἀλλὰ ποτὲ δὲν ἦταν αὐτὸς ὁ σκοπός τους. Σκοπός τους, ὅπως προείπαμε, ἦταν νὰ βελτιωθῇ ἡ ποιότητα τῶν ἱερέων καὶ τῶν διδασκάλων τῆς νεοελληνικῆς κοινωνίας, ἔτσι ὥστε νὰ βελτιωθῇ καὶ τὸ ἐπίπεδο τῆς ἴδιας τῆς κοινωνίας. Νὰ βελτιωθῇ τὸ ἐπίπεδο τῶν κοινοταρχῶν, νὰ ἐνισχυθῇ ἡ παρουσία τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος καὶ τῆς ἑλληνικῆς ψυχῆς μέσα στοὺς ἀνθρώπους αὐτοῦ τοῦ τόπου. Ὁ Θεολόγος δὲν καλοῦνταν ποτὲ νὰ διδάξῃ μόνο μέσα στὸ σχολεῖο, ἀλλὰ νὰ ἀποτελῇ τὸ χριστιανικὸ πρότυπο τοῦ ἰδανικοῦ πολίτη, πάνω στὸ ὁποῖο ἡ ἑλληνικὴ κοινωνία θὰ ἐξελισσόταν.

  Ὁ δάσκαλος, ὁ ἱερεὺς καὶ ὁ δικηγόρος, ὅλα αὐτὰ τὰ λειτουργήματα ἦταν ἐξιδανικευμένα στὰ μάτια τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων. Σήμερα, ἂν καὶ, ὅπως φαίνεται, οἱ Θεολογικὲς σχολὲς περνοῦν ἀπὸ σαράντα κύματα, ἡ παλαιὰ τους αἴγλη ἔχει ξεθωριάσει, τὸ κράτος προσπαθεῖ μὲ ὁποιοδήποτε τρόπο νὰ ἀλλοιώσῃ τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν στὰ σχολεῖα, καὶ πάλι τὸ ἐκκλησιαστικὸ καὶ ἐθνικὸ ἐρευνητικὸ ἔργο καθὼς καὶ ἡ παρουσία τῆς ἑλληνικῆς ἐπιστημονικῆς κοινότητας ἐντὸς καὶ ἐκτὸς Ἑλλάδος, γίνεται αἰσθητὴ μέσα ἀπὸ τὶς Θεολογικὲς σχολές. Ἀκόμα καὶ στὴν παρακμή τους, ὁδηγοῦν τὴν ἔρευνα. Γίνονται συνέδρια κάθε χρόνο σὲ πολλὲς Μητροπόλεις τῆς Ἑλλάδος καὶ συνεχῶς ἀναδεικνύεται ἡ προσφορὰ τῆς Ἐκκλησίας σὲ αὐτὸν τὸν τόπο ἀνὰ τὴν ἱστορία. Καὶ τὰ περισσότερα ἀπὸ αὐτὰ τὰ συνέδρια καὶ οἱ περισσότερες ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἔρευνες γίνονται μὲ προσωπικὰ ἔξοδα τῶν συμμετεχόντων. Διότι συνειδητὰ καὶ πάλι οἱ θεολόγοι προσ­φέρουν ἀπὸ τὸ δικό τους περίσσευμα, γιὰ νὰ προσ­φέρουν γιὰ ἄλλη μία φορὰ σὲ αὐτὸ τὸ ἔθνος.

  Καὶ ὅσον ἀφορᾷ τὴν διδασκαλία τῶν θρησκευτικῶν στὰ σχολεῖα, ὄντως, ἂν καὶ μέσα στὴν προπαγάνδα τοῦ νεοφιλελευθερισμοῦ καὶ τῆς πολυπολιτισμικότητας νοιώθουμε ὅτι χάνεται ὁ πραγματικός τους σκοπὸς καὶ ἀλλοιώνεται τὸ χριστιανικὸ μήνυμα, ὡς καὶ ἐξομοιώνεται μὲ ἄλλα θρησκευτικὰ μηνύματα καὶ ἡ σημασία του καὶ ἡ ἀξία του, παρ’ὅλα αὐτὰ θὰ ἔπρεπε νὰ εἴμαστε εὐγνώμονες ποὺ ἀκόμα καὶ ἔτσι οἱ νέοι στὴν Ἑλλάδα γνωρίζουν ὅτι οἱ Ἀπόστολοι ἦταν δώδεκα, ὅτι ὁ Χριστὸς σταυρώθηκε καὶ ποὺ κάνουν τὸν σταυρό τους. Σήμερα ἡ Εὐρώπη στρέφεται στὸ Ἰσλὰμ καὶ στὶς ἀνατολικὲς θρησκεῖες, διότι ἐπὶ δεκαετίες δὲν διδάχθηκε τὸν Χριστό. Μόλις φθάσῃ ἡ ὥρα, λοιπόν, γιὰ ἄλλη μία φορά, ἡ μικρὴ Ἑλλάδα θὰ δώσῃ καὶ πάλι τὰ φῶτα σὲ ὅλο τὸν κόσμο. Δὲν χάθηκε μετὰ τὴν κατάκτηση ἀπὸ τοὺς Ῥωμαίους, δὲν ἐξαφανίστηκε μετὰ τὴν σκλαβιὰ τῶν Ὀθωμανῶν, δὲν πρόκειται νὰ χαθῇ οὔτε στὰ χέρια τῶν Δυτικῶν. Διότι ἡ Ἑλλάδα καὶ οἱ Ἕλληνες καὶ στὰ στραβὰ τους θὰ κάνουν ἕνα σταυρό. Καλό, λοιπόν, θὰ ἦταν, ἀπὸ τὸ νὰ ὑποστηρίζουμε τὸ κλείσιμο τῶν Θεολογικῶν σχολῶν καὶ τὴν κατάργηση τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν, νὰ στεκόμαστε σὰν χριστιανοὶ ἀπέναντι στοὺς πολεμίους τῆς Ἐκκλησίας, μὲ σθένος καὶ κατοχυρωμένη ἄποψη περὶ σωστοῦ καὶ λάθους, ἀλλὰ ὄχι μὲ στεναχώρια καὶ ἀπογοήτευση ἀπέναντι σὲ θεσμοὺς καὶ ἱδρύματα ποὺ ἔχουν χάσει ὡς ἕνα βαθμὸ τὸν δρόμο τους. Ἡ ἱστορία εἶναι γεμάτη μὲ ἀνατροπές, ὁπότε καλλίτερα νὰ ὑπάρχουν βάσεις, γιὰ νὰ ἐπιτευχθοῦν, ὅταν ἔλθῃ ἡ ὥρα γιὰ ἀλλαγές.

orthodoxostypos