Αδούλωτες ψυχές

 

Αδούλωτες ψυχές

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

            Σε ένα από τα  τροπάρια του Εσπερινού της εορτής του Μεγάλου Βασιλείου, ο Ανατόλιος γράφει: «…και θείου μελέτη Νόμου αδούλωτον της ψυχής τηρήσας το αξίωμα…». Πράγματι, αδούλωτη ήταν η ψυχή του Μεγάλου Βασιλείου έναντι των πειρασμών του παρόντος κόσμου, αδούλωτη η ψυχή του έναντι των ρουσφετιών και των απειλών της κοσμικής εξουσίας, των μεθοδεύσεών της προκειμένου να λυγίσει. Είχε πλήρως ενστερνιστεί τον λόγο του Ιησού: «Τί γαρ ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδήσει, την δε ψυχήν αυτού ζημιωθεί;».

            Είναι εντυπωσιακό πως η περίοδος που περιβάλλει τη σωτηριώδη εορτή της Γέννησης του Χριστού είναι γεμάτη από αδούλωτες ψυχές. Πριν από τα Χριστούγεννα είναι η μνήμη προφητών, που μίλησαν για την έλευση Του: Αβδιού (19/11), Ναούμ (1/12), Αββακούμ (2/12), Σοφονίας (3/12), Αγγαίος (16/12), Δανιήλ (17/12) και Μαλαχίας (3/1). Είναι και η προ των Χριστουγέννων Κυριακή των Προπατόρων, τους οποίους αναφέρουν οι Ευαγγελιστές Ματθαίος και Λουκάς. Στην προς Εβραίους επιστολή Του ο  Απόστολος Παύλος αφού αναφέρεται σε πολλούς από τους Προπάτορες σημειώνει: «Χρειάζεται να συνεχίσω; Δε θα με πάρει ο χρόνος να διηγηθώ για τον Γεδεών, τον Βαράκ, τον Σαμψών, τον Ιεφθάε, το Δαβίδ, το Σαμουήλ και τους προφήτες. Με την πίστη τους κατατρόπωσαν βασίλεια, επέβαλαν το δίκαιο, πέτυχαν να πραγματοποιήσουν τις υποσχέσεις του Θεού,…έγιναν από αδύνατοι ισχυροί, αναδείχτηκαν ήρωες στον πόλεμο…Λιθοβολήθηκαν, πριονίστηκαν, πέρασαν δοκιμασίες…» (Εβρ. ια΄1-39).

            Μετά τα Χριστούγεννα, τον Ιανουάριο, ακολουθούν οι εορτές μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, που διώχθηκαν, συκοφαντήθηκαν, εξορίστηκαν, αλλά χάρη στις αδούλωτες ψυχές τους πέτυχαν να καθορίσουν με σαφήνεια την Πίστη των Χριστιανών και να εξουδετερώσουν τους κοσμικά ισχυρούς αιρετικούς και τους της κρατικής εξουσίας υποστηρικτές τους: Μέγας Βασίλειος (1/1), Γρηγόριος ο Νύσσης (10/1), Μέγας Αθανάσιος (18/1), Μάξιμος ο Ομολογητής (21/1), Γρηγόριος ο Θεολόγος (25/1), Ανακομιδή Λειψάνων Ιωάννου του Χρυσοστόμου (27/1) και των Τριών Ιεραρχών (30/1). Οι Βασίλειος, Αθανάσιος, Γρηγόριος ο Νύσσης, Γρηγόριος Θεολόγος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος πολέμησαν την αίρεση του Αρείου και ο Μάξιμος αυτήν των Μονοθελητών.

            Στο φυλλάδιο με τους δύο λόγους του Ιερού Χρυσοστόμου, πριν και όταν αναχωρούσε για την εξορία, που κυκλοφόρησε ιδίαις δαπάναις ο πρωτοπρεσβύτερος και Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος της Μητροπόλεως Κηφισίας π. Χρίστος Κυριακόπουλος γράφει: «Από τα έτη των θεολογικών μου σπουδών θαύμαζα την παρρησία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, για τον οποίο συνήθως διαβάζουμε ότι είναι ένας από τους Τρεις Ιεράρχες και προστάτες της Ελληνορθόδοξης παιδείας μας και ότι επρόκειτο  για περίφημο εκκλησιαστικό ρήτορα και χαλκέντερο συγγραφέα. Λησμονούμε όμως ότι βίωσε εξορίες και θλίψεις για να μην απαρνηθεί την αλήθεια του Χριστού, πληρώνοντας το ακριβό τίμημα της σύγκρουσης με τη διεφθαρμένη εξουσία». Θα προσέθετα, την κρατική και την εκκλησιαστική διεφθαρμένη εξουσία.

Οι ιεροκήρυκες διδάσκουν και σήμερα το του Χρυσοστόμου «Τιμή μάρτυρος, μίμησις μάρτυρος» (PG 50, 661-663). Ελάχιστοι, κληρικοί και λαϊκοί, όμως το ακολουθούμε. Όπως ο πλούσιος νέος, που εφάρμοζε όλες τις εντολές του Θεού και «κόλλησε» στην πρόσκληση του Ιησού να απαλλαγεί από τα υλικά του αγαθά, έτσι κι εμείς…. Αγαθά πάντως δεν είναι μόνον η περιουσία, τα λεφτά, η άνετη διαβίωση. Είναι και  μια καλή προσοδοφόρα θέση, μια εξέλιξη, είναι επίσης μια «ήσυχη ζωή». Η τελευταία σημαίνει ότι αποφεύγονται η δυσμενής αντιμετώπιση από τον σκοτεινής συνείδησης ισχυρό και οι εκβιασμοί του. Αποφεύγεται ακόμη μια  εντολή συκοφαντικών επιθέσεων από διεφθαρμένα κυκλώματα. Στις περιπτώσεις της «ήσυχης ζωής»  κυριαρχούν, οι συμβιβασμοί, και η διαμόρφωση της συνείδησης και της συμπεριφοράς, με βάση τον φόβο για την ηθική και κοινωνική πρώτα περιθωριοποίηση και μετά εξόντωση. Πόσοι αντέχουν αυτόν τον σε βάρος τους άνισο πόλεμο, για να κρατήσουν αδούλωτη την ψυχή τους; Πόσοι, κληρικοί και λαϊκοί,  μπορούν να είναι μιμητές των Μεγάλου Αθανασίου,  Μεγάλου Βασιλείου, Χρυσοστόμου, Μαξίμου;

Το 2024 ήταν για την Εκκλησία και για την Πολιτεία ένα έτος   που παρακμιακές δυνάμεις έστησαν αψίδα θριάμβου. «Θα το χωνέψουν όλοι οι Έλληνες συν τω χρόνω, και η Ορθόδοξη Ελλάδα έχει το κέρδος ότι εισήλθε στις προοδευτικές δυνάμεις της Δύσης» είπε με αυταρέσκεια ένας από τους παράγοντες της ψηφίσεως του Νόμου περί του γάμου των ομοφυλοφίλων. Διερωτήθηκα μήπως έχει δίκιο, ως προς τη διοικούσα Εκκλησία. Αυτή δείχνει ότι για τους τύπους αντέδρασε επί λίγες ημέρες και αμέσως μετά, σε επίπεδο κορυφής, αποκατέστησε θερμές σχέσεις με τους πρωταγωνιστές του ανοσιουργήματος. Για το 2024 αναφέρεται ένα μόνο λυπηρό γεγονός. Υπάρχουν πολλά. Όλα δυσάρεστα και λυπηρά.

«Η συνήθως λεγόμενη ή γραφόμενη δήθεν δικαιολογία, εξ αιτίας δειλίας ή συμφεροντολογικού υπολογισμού, για την υποταγή στη θέληση των ισχυρών, είναι: «Αντιδράσαμε και εκεί τελείωσε το θέμα. Τι άλλο να κάναμε; Επανάσταση;». Σκέφτηκα  να υφίστατο μιαν ανάλογη κατάσταση ο Μέγας Βασίλειος από τον αυτοκράτορα Ουάλη και τον Έπαρχο Μόδεστο και να είχε την ίδια αντίληψη με τους σημερινούς εκκλησιαστικούς ηγέτες για τον Αγώνα περί της Αλήθειας. Δεν θα υπήρχαμε ως Ορθόδοξη Εκκλησία.  Θα είμασταν κάτι σα τους Μάρτυρες του Ιεχωβά και θα είχαμε εκλείψει. Τα ίδια ισχύουν για τον Μέγα Αθανάσιο, που διώχθηκε σε εξορία επί πολλά χρόνια από τον αυτοκράτορα Κωνστάντιο και τους Αρειανούς, αλλά παρέμεινε άκαμπτος μέχρι υπερισχύσεως της Ορθοδοξίας. Τα ίδια για Χρυσόστομο, Μάξιμο, Γρηγόριους.

Από τις «Αδούλωτες Ψυχές», του Ανατολίου,  στο παγκόσμιο αριστούργημα «Νεκρές Ψυχές» του Νικολάι Γκόγκολ. Μου έχει μείνει το γεμάτο τραγική ειρωνεία παράδειγμά που αναφέρει. «Τραγική προσωπικότητα ο σοφός, γνωστικός, διορατικός στις υποθέσεις των άλλων, όχι όμως και στις δικές του: “Τί γερό μυαλό!” φωνάζει το πλήθος. “Τί ακαταδάμαστος χαρακτήρας!” Φτάνει όμως να βρεθεί ο ίδιος απέναντι στις δυσκολίες της ζωής και τότε θα δείτε τί θα γίνει ο ακαταδάμαστος χαρακτήρας. Ο αλύγιστος άνθρωπος δεν αργεί να μεταβληθεί σε ένα αδύναμο παιδί, σε ένα τιποτένιο δειλό, σ’ ένα “σαχλαμπούχλα”…». (Νικ. Γκόγκολ «Νεκρές ψυχές», Εκδ. Γαλαξία, 1965, σελ. 224). 

Ο Γκόγκολ στις τελευταίες σκέψεις του έργου του γράφει το πώς βλέπει τη ζωή: «Όσο για μένα, προτιμώ από την αυταρέσκεια  μια πρόσκαιρη αποθάρρυνση. Πραγματικά, σε αυτήν την τελευταία περίπτωση, ο άνθρωπος οδηγείται να βλέπει την ταπεινότητά του, την μηδαμινότητά του και, χωρίς να το θέλει, θυμάται τον Θεό, που βγάζει όλα τα πράγματα από το μηδέν».  (Αυτ. σελ. 433).

Ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος τονίζει σωστά πως οι συμφεροντολογικές συμπεριφορές προέρχονται από τον εγωισμό: «Την οικουμένη μπορούν να οδηγήσουν σε τραγικές περιπέτειες τα εγωκεντρικά άτομα, που συνήθως συγκροτούν διάφορα αλαζονικά σύνολα». Και συμπληρώνει: «Αυτό τον θανατηφόρο ιό του εγωισμού, μόνο το γνήσιο θρησκευτικό βίωμα είναι σε θέση να τον εξουδετερώσει». («Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία», Εκδ. Ακρίτας, Α΄ Έκδοση 2000, σελ. 262). Δύσκολα χρόνια για Εκκλησία και Πολιτεία, όμως η επίγνωση των κινδύνων, η εξουδετέρωση του εγωισμού μας και η μίμηση των Προφητών και των Πατέρων της Εκκλησίας  αποτελούν την παρήγορη Ελπίδα για καλύτερες ημέρες, και για διόρθωση της συμπεριφοράς των ηγεσιών μας.-