Οι μνήμες αντιστέκονται στην εκρίζωση της ιδιοπροσωπίας μας

Οι μνήμες αντιστέκονται στην εκρίζωση της ιδιοπροσωπίας μας

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

            Προ ημερών επισκέφθηκα, μετά από μια δεκαετία περίπου, το πατρικό μου σπίτι, στο Παγκράτι. Κτίσμα αστικό της δεκαετίας του 1930 κάποτε έσφυζε από ζωή. Στις γιορτές μαζεύονταν συγγενείς και φίλοι, μαζί με τα παιδιά τους. Πανζουρλισμός. Γέλια, τραγούδια, μεζέδες, και κουβέντα, την ώρα που τα παιδιά παίζαμε στον κήπο, για να μην ενοχλούμε τους ηλικιωμένους. Με την πάροδο του χρόνου μειώνονταν οι κάτοικοι του σπιτιού και οι επισκέπτες του. Τώρα είναι έρημο και άδειο. Περιτριγύρισα το άδειο σπίτι και μου ανέβηκε ένας κόμπος στο λαιμό. Μνήμες. Εδώ καθόταν η δασκάλα γιαγιά μου, που μου έμαθε τα πρώτα γράμματα, εκεί ήταν το γραφείο μου και η βιβλιοθήκη μου, στο χολ, που ήταν και τραπεζαρία, το τηλέφωνο, που μιλούσα ώρες με φίλο και συμμαθητή μου στο γυμνάσιο για μαθήματα και για τα κοινά ενδιαφέροντά μας, ο κήπος με τα ωραία τριαντάφυλλα και με μια ροδιά που θύμιζε στη μητέρα και στη γιαγιά μου τη Μικρά Ασία. Η ταράτσα που μιλούσα με γείτονες συνομηλίκους μου…

Στην απλόχωρη κουζίνα έμεινα για λίγο κοιτάζοντας το παράθυρο. Σε αυτό έζησα, με τη βοήθεια ενός πουλιού, ενός κοκκινολαίμη, το τί σημαίνει ελευθερία, τί σημαίνει αυτό που έγραψε ο Ρήγας ο Βελεστινλής «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή». Η μητέρα μου πήγαινε στην εργασία της με τα πόδια, μέσα από τον βασιλικό κήπο. Ήταν χειμώνας. Σε ένα δένδρο είδε ένα πουλί, ήταν ο κοκκινολαίμης. Κουρνιασμένο σιγοψιθύριζε κάτι μελωδικά. Η μητέρα μου το πέρασε για είδος καναρινιού, το πλησίασε άπλωσε το χέρι της και το έπιασε. Αυτό κούρνιασε στην αγκαλιά της. Γύρισε στο σπίτι και τόβαλε στο κλουβί, που είχαμε και ήταν άδειο. Τούβαλε φαγητό και νερό και έφυγε. Ήμουν στο σχολείο όταν συνέβησαν αυτά. Όταν γύρισα σπίτι και πήγα στην κουζίνα είδα τον κοκκινολαίμη να κτυπά με δύναμη τα σιδεράκια του κλουβιού. Δεν ήξερα τί συνέβαινε και τί έπρεπε να κάνω. Πήρα τηλέφωνο τη μητέρα μου και μου είπε ότι έρχεται στο σπίτι. Ώσπου να έρθει ο κοκκινολαίμης καταματωμένος είχε ξεψυχήσει. Μετά πληροφορηθήκαμε ότι το πουλί αυτό δεν είναι σα το καναρίνι και δεν μπορεί να ζήσει σε κλουβί. Προτιμά τον θάνατο από τη σκλαβιά…   

Μνήμες… Είναι πολύ σπουδαίος παράγοντας στη ζωή του ανθρώπου και των εθνών. Ζούμε το παρόν, μας είναι άγνωστο το μέλλον, αλλά συντηρούμεθα από το παρελθόν. Εμείς οι ζωντανοί και όσο ζούμε δια της συνέχειας της παράδοσής μας συνδέουμε το παρελθόν με το μέλλον, με την αιωνιότητα. Αυτή τη σύνδεση,  με το παρελθόν μας, με τα γεγονότα, τους τόπους και τα πρόσωπα, εμείς οι  Έλληνες την νιώθουμε πολύ έντονα και αυτή μας βοηθάει να αντιστεκόμαστε στην εκρίζωση της ιδιοπροσωπίας μας, της ταυτότητάς μας.

Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν προσφυγικά σωματεία, που έχουν σημαντική προσφορά στη διατήρηση των ηθών και των εθίμων μας. Επίσης τα πατριωτικά σωματεία έχουν σημαντική  προσφορά στην καλλιέργεια της αγάπης προς την Πατρίδα. Οι πυκνές θρησκευτικές εορτές τρέφουν ψυχικά τους Έλληνες. Τα μνημόσυνα, οι επέτειοι, τα ανεγειρόμενα μνημεία, τα ηρώα, οι προτομές είναι επίσης παράγοντες διατηρήσεως της ταυτότητάς μας. Για να είμαστε  ως λαός ζωντανός είναι απαραίτητες οι επαναλαμβανόμενες εκδηλώσεις για τα σημαντικά γεγονότα της μακράς ιστορίας μας. Στις περασμένες γενιές οφείλουμε ευγνωμοσύνη και έχομε την ευθύνη να συνεχίσουμε την παρακαταθήκη που μας άφησαν. Είναι χαρακτηριστικός ο λόγος της κας Γλύκατζη – Αρβελέρ, πως χάρη στα 1000 χρόνια του Βυζαντίου ζουν ακόμη η Ορθοδοξία και η Γλώσσα και έτσι εξηγείται γιατί ήταν μεγάλο σε αξία. (Βλ. «Εστία της Κυριακής», 8/12/2024, σελ. 23,  συν/ξη εις Κατερίνα Λυμπεροπούλου). Την αξία που έχουν οι μνήμες έχουν αντιληφθεί οι κατευθύνοντες κάθε λογής ολοκληρωτισμό και επιχειρούν να τις εξαφανίσουν.

Από τις σκέψεις για τον κοκκινολαίμη η ψυχή μου πέταξε στους λαούς που ταλαιπωρήθηκαν από τους εισβολείς ή/και κυριάρχους τους, ντόπιους ή/και ξένους, που επιδίωξαν να ξεριζώσουν τις μνήμες τους. Ανάμεσα σε αυτούς το μυαλό μου έμεινε, εκτός από την Ελλάδα, στην Ιρλανδία, στην Κύπρο, στη Γαλλία και στη Σοβιετική Ένωση. Η κελτική ρωμαιοκαθολική Ιρλανδία έγινε στόχος των κατακτητών τους προτεσταντών και αγγλικανών νορμανδών και  αγγλοσαξόνων της Αγγλίας. Όταν την κατέλαβαν προσπάθησαν να την αφομοιώσουν αλλάζοντας βιαίως την γλώσσα, τη θρησκεία και την ιστορία της.

Ο σημαντικός Ιρλανδός συγγραφέας Μπράιαν Φρίελ στο θεατρικό έργο του «Ο ξεριζωμός» (Σημ. στα αγγλικά “Translations” – Μεταφράσεις) περιγράφει την προσπάθεια των Άγγλων να «εξαγγλίσουν» τους Ιρλανδούς. Στο πρόγραμμα του εν λόγω έργου, που παίχθηκε στην Αθήνα από τον καλλιτεχνικό οργανισμό «Φάσμα» του Αντώνη Αντύπα κατά την χειμερινή περίοδο 2002-2003 στην κεντρική σκηνή του «Απλού Θεάτρου» με εκλεκτούς ηθοποιούς, ο Γιώργος Σ. Μάρκου, επισκέπτης καθηγητής του Πανεπιστημίου Ρώμης ΙΙ, γράφει ότι η εκ μέρους των δυναστών Άγγλων επιχείρηση εξαγγλισμού των Ιρλανδών στηρίχθηκε στην επιχείρηση να τους οδηγήσουν στην απώλεια της πολιτισμικής και της γλωσσικής ταυτότητάς τους. Μέσο προς επίτευξη του σκοπού ήταν η καθιέρωση των «Εθνικών Σχολείων», στα οποία οι Ιρλανδοί μαθητές διδάσκονταν μόνο τα αγγλικά και όχι την μητρική τους γλώσσα και την ιστορία κατά την αγγλική άποψη. Η αντίδραση των Ιρλανδών  ήταν με τα «υπαίθρια σχολεία» στους αγρούς (κάτι ανάλογο με τα δικά μας κρυφά σχολειά). Άλλο μέσο, που χρησιμοποίησαν οι Άγγλοι,  ήταν ο δια μεταφράσεων εξαγγλισμός ονομάτων και τοπωνυμίων, σε μια διαδικασία υποχρεωτικού αποπολιτισμού. Σημειώνει σχετικά ο Γ. Μάρκου: «Όταν οι Άγγλοι  αγγλοποιούν όλα τα ιρλανδικά ονόματα στερούν ένα έθνος από την ταυτότητά του. Τα ονόματα περικλείουν πολύ περισσότερα από τα στοιχεία  μιας ταυτότητας. Περιλαμβάνουν νοήματα, ιστορία, παραδόσεις, και, το πιο σημαντικό, τη δημιουργία της Ιρλανδίας. Καταστρέφοντας την γλώσσα, καταστρέφεις την κληρονομιά  και την πολιτισμική παρουσία ενός έθνους». 

Τα ίδια επιχείρησαν οι Άγγλοι στην Κύπρο, με τα ονόματα. Το έπραξαν με το νόμο περί των επωνύμων, που έμενε στη μνήμη των νέων μόνον ο πατέρας τους.   Θέλησαν έτσι να διακοπεί η ιστορική συνέχεια τους, να μην έχουν σχέση με την ιστορία τους, με το παρελθόν τους, να παύσουν να έχουν μνήμες. Παράλληλα επιχείρησαν να εκριζώσουν  από τους Κυπρίους, με την βοήθεια Ελλήνων «Εφιαλτών» την εθνική τους συνείδηση, με την προπαγάνδα ότι είναι διαφορετικοί από τους άλλους Έλληνες. Απέτυχαν στους σκοπούς τους διότι η Εκκλησία – κλήρος και λαός – δεν το επέτρεψε. Προς εκδίκηση, μας τιμώρησαν, με την εγκληματική συνεννόησή τους με τους Τούρκους σε βάρος της Κύπρου.

Στη Γαλλία οι επαναστάτες του 1789 με απάνθρωπες μεθόδους προσπάθησαν να εκριζώσουν την θρησκεία από τον γαλλικό λαό. Από το μεγαλοπρεπή ναό της Αγίας Γενεβιέβης, προστάτιδας των Παρισίων,  γκρέμισαν τους εξωτερικούς σταυρούς διαφοροποίησαν το εσωτερικό και τον μετέτρεψαν σε «Μέγαρο του Λαού», όπου ενταφιάζονται οι προσωπικότητες της Γαλλίας. Του έδωσαν μάλιστα το όνομα «Πάνθεον», που σημαίνει το σύνολο των ειδωλολατρικών θεών… Το Ναό της Παναγίας των Παρισίων τον μετέτρεψαν σε Ναό της Λογικής και μετά του Υπερτάτου Όντος. Κρατικοποίησαν όλους τους ναούς, κάτι που ισχύει έως σήμερα, δολοφόνησαν χιλιάδες ιερέων και λαϊκών που θεωρήθηκαν αντίθετοι προς την Επανάσταση. Για να μην ακούγεται το όνομα του Χριστού και να ξεχαστεί, κατάργησαν το έως τότε χρονολόγιο και καθιέρωσαν δικό τους, με έτος 1 το 1793… Για να καταργήσουν την Κυριακή ως αργία και ημέρα αφιερωμένη στον Κύριο Χριστό  (Dimanche – Domenica) καθιέρωσαν αντί του επταημέρου το δεκαήμερο και άλλαξαν τα ονόματα των ημερών και των μηνών… Φυσικά όλα αυτά ήσαν από εντελώς παράλογο φανατισμό και δεν καθιερώθηκαν.

Ο συγγραφέας Jean-Francois Colosimo στο βιβλίο του «La religion francaise» (Η Γαλλική θρησκεία –Ed. Du Cerf, 2019, p. 271) αντέγραψε από τον Μισελέ την άποψη, ότι δεν υπάρχει κάτι πιο απαίσιο για την Επανάσταση από το να αγνοεί το ότι από άποψη θρησκευτική πολεμώντας τον Χριστιανισμό κατασκεύαζε μια δική της θρησκεία. Ο Κολόζιμο προσθέτει το απόσπασμα  λόγου του Ροβεσπιέρου προς τους Ιακωβίνους: «Είναι άνθρωποι (Σημ. οι άθεοι ριζοσπάστες Εβερτιστές), οι οποίοι υπό το πρόσχημα της καταστροφής της δεισιδαιμονίας θέλουν να κατασκευάσουν ένα είδος θρησκείας, του ίδιου του αθεϊσμού». Με τον αθεϊσμό, κατά τον Κολόζιμο, η κρατική εξουσία επιδιώκει δια νόμου να εκτοπίσει την Εκκλησία όχι μόνο από το κράτος, αλλά και από την κοινωνία και τον ίδιο τον χριστιανό από τη δημόσια σφαίρα (σελ. 304).

Πιστοί αντιγραφείς των Ιακωβίνων, που τους ξεπέρασαν σε βιαιότητα  για την αλλαγή της ψυχής των πολιτών, ήσαν οι Μπολσεβίκοι. Χαρακτηριστική είναι η ισοπέδωση του καθεδρικού ναού του Σωτήρος, στη Μόσχα. Το 1931 τον ανατίναξαν για να ανεγείρουν στη θέση του το ύψους 415 μέτρων Μέγαρο των Σοβιέτ. Τεχνικά προβλήματα στη θεμελίωση ανέβαλαν τη θεμελίωση, που έγινε το 1939. Άλλα προβλήματα ανέβαλαν την ανέγερση έως τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όταν  ο χάλυβας που προοριζόταν για την ανέγερση του Μεγάρου χρησιμοποιήθηκε στην πολεμική βιομηχανία. Το 1955 ελήφθη η απόφαση να ξαναρχίσει η  ανέγερσή του, αλλά τα τεχνικά προβλήματα   ήσαν ανυπέρβλητα. Τελικά το 1960 η σοβιετική κυβέρνηση αποφάσισε τη ματαίωση του έργου και τη μετατροπή της τεράστιας τρύπας, που είχε ανοιγεί, σε πισίνα, τη μεγαλύτερη στον κόσμο… Ο Ναός μετά την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος ανεγέρθηκε στο ίδιο μέρος που ήταν σε χρόνο ρεκόρ και είναι το ίδιο μεγαλοπρεπής με αυτόν που είχε ισοπεδωθεί, έχοντας και επί πλέον χώρους για την εξυπηρέτηση των σύγχρονων αναγκών της Εκκλησίας…

Πάντα για τους αθέους πρώτος στόχος ήταν η Εκκλησία. Στις 20 Ιανουαρίου 1918 με διάταγμα των Μπολσεβίκων  η Ορθόδοξη  Εκκλησία τίθεται εκτός Νόμου. Με την πρόφαση κρατικοποιήσεως των ναών και της δημεύσεως των εκκλησιαστικών αγαθών το διάταγμα απέβλεψε στο να εξαλείψει τη δυνατότητα τελέσεως της Λατρείας και των ιερών Ακολουθιών. Κατασχέθηκαν τα τυπογραφεία της Εκκλησίας και απαγορεύθηκε η διακίνηση θρησκευτικών εντύπων. Επίσης απαγορεύθηκε η διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία. (Βλ. σχ. Nikita Struve «Οι Χριστιανοί εις την Σοβιετικήν Ένωσιν», Μεταφρ. Αρχιμ. Χριστοδούλου Κ. Παρασκευαΐδη, μετά Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Εκδ. «Η Χρυσοπηγή», Αθήναι, 1968, σελ. 31).

Ακολούθησαν αντιθρησκευτικές εκδόσεις, διακωμώδηση των μεγάλων εορτών των Χριστουγέννων και του Πάσχα, καταστροφές ναών ή μετατροπές τους σε αίθουσες γηπέδων και άλλων χρήσεων και σε διαμερίσματα. Στο Ροστώβ ο αρχαίος καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου μετατράπηκε σε θηριοτροφείο. Το αντιθρησκευτικό μουσείο εγκαταστάθηκε στην ελληνική εκκλησία. Αντί των θρησκευτικών πανηγύρεων καθιερώθηκαν τρεις μεγάλες εορτές: του τραγουδιού, του φθινοπώρου και του θερισμού. (Αυτ. σελ. 321). Εκατομμύρια των μαρτύρων και των ομολογητών της Πίστεως. Στόχος της αθεΐας και η νεολαία. Όποιος και όποια ήταν Χριστιανός  και Χριστιανή δεχόταν βρισιές, προσβολές, σε βάρος τους διακρίσεις. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι το ότι το 1914 οι Ορθόδοξοι ναοί ήσαν 54.174 και το 1939 ανοικτοί ήσαν περίπου εκατό (Αυτ. σελ. 459).

Στην Ελλάδα λάτρεις της Γαλλικής Επανάστασης, του μπολσεβικισμού και του άθεου διαφωτισμού επιδιώκουν να οδηγηθούμε πίσω, στο 1789, ή στο 1917. Θέλουν να καταστρέψουν την παράδοσή μας, να αλλοιώσουν τη γλώσσα μας, να μας μετατρέψουν σε  ανθρώπους – ρομπότ. Ο Παναγιώτης Δρακόπουλος απαντά:

« Ο ίστωρ (Σημ.γρ. ο ειδήμων) άνθρωπος είναι ο σοφός. Μεταβιβάζει από γενιά σε γενιά θησαυρούς σοφίας. Από αυτή τη λειτουργία του, προκύπτει η ηθική του – ή, ορθότερα, η αξιολογία του. Ο άνθρωπος πρέπει να γίνεται ίστωρ. Πρέπει να παραδίδει στους άλλους. Δεν επιτρέπεται να ιδιοποιείται, αλλά να χρησιμοποιεί. Δεν επιτρέπεται να συμπεριφέρεται ως ο τελευταίος των ανθρώπων. Ακολουθούν άλλοι, στους οποίους έχει καθήκον να παραδώσει όσα δημιούργησαν οι πριν από αυτόν και όσα δημιούργησε ο ίδιος…

Ο άνθρωπος που μετέχει στην παράδοση δεν είναι συντηρητικός, με την τρέχουσα παραπολιτική συνθηματολογία. Είναι ο κατ’ εξοχήν συμπαραστάτης της ελευθερίας και της δημιουργίας των επομένων γενεών. ..Βαθύτατα φιλελεύθερος αρνείται να αποφασίσει για λογαριασμό των επομένων γενεών. Είναι δημιουργός, είναι ρηξικέλευθος. Αλλά δεν θα αποφασίσει να κάνει την Ακαδημία του Πλάτωνος γήπεδο ή την Ακρόπολη ξενοδοχείο, γιατί δεν θέλει να μεταβιβάσει στους επόμενους μιαν αναπότρεπτη κατάσταση. Δεν δέχεται την κατάργηση ή την αλλοίωση της γλώσσας με τεχνητές εντολές και όχι με ομαλές εξελίξεις, όχι γιατί τον συναρπάζουν οι βαρείες και οι δασείες, αλλά διότι αρνείται να υπογράψει μια διαταγή, που θα συνεπάγεται αδυναμία των επομένων γενεών να κατανοήσουν τη ραχοκοκαλιά του Γένους. Είναι ο άνθρωπος που αρνείται να υπογράψει τη στέρηση της ελευθερίας των απογόνων. Γιατί γνωρίζει ότι η παράδοση είναι ακριβώς η προϋπόθεση της ελευθερίας». («Κείμενα με σπασμένη ενότητα», Εκδ. Οίκος Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη, 1995, σελ. 179).

Οι Έλληνες έχουμε πείρα από μακραίωνες περιόδους διωγμών και επιχειρήσεων αλλοίωσης της ταυτότητάς μας. Μέχρι σήμερα έχουμε καταφέρει να ζούμε ως Έλληνες. Η ιστορία μας είναι ισχυρότατη, η γλώσσα μας η πιο όμορφη και η πιο χρηστική για την επιστήμη και για κάθε πολιτισμένο άνθρωπο, η Πίστη μας ακράδαντη, η ενότητα κλήρου και λαού αδιάσπαστη. Με αυτά τα δεδομένα ελπίζουμε ότι και οι επόμενες γενεές θα νιώσουν την ευθύνη τους, θα διατηρήσουν τις μνήμες και θα συνεχίσουν τη μαρτυρία του Ελληνισμού σε όλο τον κόσμο.

+Καλή και ευλογημένη να είναι η νέα χρονιά 2025, με υγεία σε όλους και σε όλες.-