Ο Ναός της Αγίας Σοφίας

Σταμάτης Πορτελάνος

π. Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Ο Ναός της Αγίας Σοφίας

Εξόργισε όλη τη Χριστιανοσύνη, και όχι μόνο, η χθεσινή κενοφανής «φιέστα» του Τουρκικού Φανατισμού για την άλωση της Πόλης. Όμως η ιστορική μνήμη μέσω της αιωνόβιας «Αγίας Σοφίας» δεν τιθασεύεται.

Το ότι διάβασαν… αποσπάσματα από το Κοράνι μέσα στο μνημείο Σύμβολο, Ναό της Αγίας Σοφίας της Πόλης δεν είναι μόνο βεβήλωση Οικουμενικού μνημείου κληρονομιάς, αλλά και προσπάθεια αλλοίωσης της ιστορικής μνήμης. Ο Ναός αυτός εσωκλείει λειτουργίες, προσευχές, αγωνίες ψυχών, ιστορικά γεγονότα, δοξολογίες, καημούς και μνήμες άσχετες και ετεροβαρείς μιας άλλης θρησκείας που ίδια τις εκτόπισε, όπως και το συναφή πολιτισμό τους. Σε μια εποχή που η λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης επιχειρεί να γκρεμίσει αναγωγές νοήματος ζωής που συνεπάγονται αντίσταση στο εφήμερο και τον πεσιμισμό, οι διεθνείς Οργανισμοί μένουν θεατές, ενώ επαγγέλλονται ότι προασπίζουν τον παγκόσμιο πολιτισμό. Πού είναι οι δυναμικές επίσημες εγχώριες και διεθνείς παραστάσεις, ευαισθησίες και οι κραυγές αγανάκτησης στα αδίκως και απολιτίστως τελούμενα;

Το σύμβολο πραγματοποιεί την εκφραστική λειτουργία ενός νοήματος και γίνεται χώρος εκφραστικός μιας παρουσίας, ενός Λόγου για τον οποίο κατασκευάστηκε. Ο Ναός της Αγίας Σοφίας συμπυκνώνει την άσκηση για την όρθωση του κάλλους ενός ανατέλλοντος διαχρονικού πολιτισμού με αέναο αγωγό τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία. Αποτυπώνει μια ιστορία αγώνων – αιώνων για την Οικουμενική αλήθεια, γι’ αυτό αποτελεί μνημείο ιερό παγκόσμιας κληρονομιάς. Συμβάλλει στη σύνδεση του πεπερασμένου με το άπειρο, του Λόγου – άυλου - με το υλικό κόσμο, του σχετικού με το απόλυτο. Τα σύμβολα  σήμερα κινδυνεύουν να αποκαθηλωθούν από τον τρόπο που τα προσεγγίζουμε. Όμως, είναι καθρέπτες αναγωγικοί μιας εσωτερικής αλήθειας και αποτελούν αναβαθμό επενεργό στη διαμόρφωση ταυτότητας και συνείδησης. Εννοείται ότι τα σύμβολα αποβαίνουν απαιδευσίας και ανελευθερίας τεκμήριο, γίνονται αντι-κείμενα, απολιθώματα όταν «συμβάλλουν» στην τυπολατρία και όχι στην ουσιαστική σημασία που παραπέμπουν ως μηνύματα ζωής και μετα-μόρφωσης. Ο Ναός της Αγίας Σοφίας συμβολίζει και συμπεριλαμβάνει όλο το πάλεμα μιας περιόδου και την εσωτερίκευση και εμπράγματη κορύφωση του Πνεύματος μιας ζωηφόρου Αλήθειας. Ο διαπολιτισμός δεν εισπράττεται ούτε πωλείται στις οικονομίες των κρατών και στα χρηματιστήρια, αλλά κυοφορείται και διαλαμβάνεται στα «θρανία» των ψυχών από τις εθνικές παιδείες που καλλιεργούν ανοιχτά πνεύματα σεβασμού και αγάπης του κάθε άλλου με τον πολιτισμό του.