Κωνσταντίνος Χολέβας, Τα ελληνότροπα ήθη και η δυτικότροπη κρίση

Τα ελληνότροπα ήθη και η δυτικότροπη κρίση

 Κωνσταντῖνος Χολέβας, Πολιτικός Ἐπιστήμων

Βλέπω στήν Κνωσσό καί στό Ἀκρωτῆρι Σαντορίνης κτίσματα τῆς Β΄ χιλιετίας πρό Χριστοῦ πού ἔχουν θαυμαστό ἀποχετευτικό σύστημα. Στόν τόπο αὐτό τόν ἑλληνικό εὐπρέπεια καί ὀργανωτικότητα ἦσαν ἀρετές σύμφυτες μέ τούς ἑκάστοτε κατοίκους.

Ἀντιθέτως οἱ δυτικοί λαοί, οἱ ὁποῖοι μᾶς παριστάνουν τούς όργανωμένους καί μᾶς εἰρωνεύονται σάν δῆθεν ἀνοργάνωτους, τί ἔχουν νά ἐπιδείξουν; Πᾶτε στίς Βερσαλλίες καί δεῖτε ἀνάκτορα Γάλλων Βασιλέων τοῦ 17ου αἰῶνος. 35 αἰῶνες μετά τόν θαυμαστό κτηριακό πολιτισμό τῆς Κνωσσοῦ καί τῆς Θήρας βλέπουμε τά χρυσοποίκιλτα ἀνάκτορα τῶν Λουδοβίκων νά στεροῦνται καί τήν παραμικρή ὑποδομή καθαριότητος καί ἀποχετεύσεως. Ἀκόμη καί οἱ Γάλλοι ξεναγοί εἰρωνεύονται τίς μεθόδους πού εὕρισκαν οἱ δῆθεν εὐγενεῖς γιά νά λύνουν τά πρακτικά προβλήματα. Ἡ σύγκριση μιλᾶ ἀπό μόνη της.

Ἀναλογίζομαι τήν Κλασσική Περίοδο τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδος. Πόσα ἀνακάλυψαν, τί σημαντικές ἔννοιες σκέφθηκαν, τί ὑλοποίησαν οἱ Ἕλληνες πρόγονοί μας. Ἄς μέ κατηγορήσουν γιά προγονοπληξία, ἀλλά αὐτά εἶναι παγκόσμια, οἰκουμενικά ἐπιτεύγματα. Φιλοσοφία, Ποίηση, Μουσική, Ἐπιστήμη, Ἀθλητισμός, Θέατρο, Πολιτική, Στρατηγική καί τόσοι ἄλλοι τομεῖς ἀναπτύχθηκαν καί καλλιεργήθηκαν, μέ ἰδέες καί ἀποτελέσματα ἐντυπωσιακά. Ἡ διεθνής ὁρολογία, τουλάχιστον στή Δύση, ἀντιγράφει τίς ἑλληνικές λέξεις. Καί πάνω ἀπ΄ ὅλα σηματικότερη θεωρῶ τή σύνδεση Δημοκρατίας και πατριωτισμοῦ. Μητρός τε καί πατρός τε ... τιμιώτερον ἡ πατρίς, λέει ὁ Σωκράτης. Ἡ Ἐλευθερία βασίζεται στήν εὐψυχία, τή γενναιότητα λέει ὁ Περικλῆς καί τά καταγράφει ὁ Θουκυδίδης. Γιά τά Ἱερά καί τά Ὅσια τῆς πατρίδος καί τῆς θρησκείας ἀγωνίζονται οἱ Σαλαμινομάχοι καί διασώζει τόν παιᾶνα τους ὁ Αἰσχύλος. Ὅλη ἡ Εὐρώπη ἀκουμπᾶ σ’ αὐτά τά ἰδανικἀ. Ὅταν τά λησμονεῖ, ὅπως συμβαίνει στήν ἐποχή μας, καταντᾶ μία χοάνη ὑλιστικῶν συμφερόντων καί μία μικρή, ἄβουλη κουκίδα στόν χάρτη τῶν παγκοσμίων συσχετισμῶν.

Ἔρχεται τώρα ὁ νοῦς μου στήν Ἑλληνορθόδοξη Αὐτοκρατορία μας, τή Ρωμανία. Στόν ἔνδοξο βυζαντινισμό μας, ὅπως θά ἔλεγε καί ὁ Καβάφης. Στήν πρωτεύουσα τοῦ βυζαντινοῦ κράτους, τήν Κωνσταντινούπολη τῶν θρύλων, γύρω στό 1100 οἱ Κομνηνοί εἶχαν ὀργανώσει ἄριστο Νοσοκομεῖο στή Μονή τοῦ Παντοκράτορος. Ὁ Ἀμερικανός Μίλλερ πού μελέτησε τό Τυπικόν, τό καταστατικό θά λέγαμε σήμερα, ἐντυπωσιάζεται ἀπό τήν δωρεάν παροχή περιθάλψεως στούς φτωχούς. Καί μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὑπῆρχαν καί γυναῖκες ἰάτραιναι, γιατρίνες. Δηλαδή, ἡ Ὀρθόδοξη Κωνσταντινούπολη τοῦ 1100 μ.Χ. ἐπέτρεπε στίς γυναῖκες νά φοιτοῦν στά Πανεπιστήμια τῆς ἐποχῆς. Ἀντιθέτως, στή δυτική Εὐρώπη τοῦ 1790 περίπου, τό κορυφαῖο κείμενο τοῦ Διαφωτισμοῦ, τό Σύνταγμα δηλαδή τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως, καθιερώνει τή δημόσια παιδεία μόνον τῶν ἀγοριῶν. Παρά τή διαφορά τῶν 700 ἐτῶν, τό παρεξηγημένο Ὀρθόδοξο Βυζάντιο ἀποδεικνύεται πιό προοδευτικό ἀπό τήν «φιλελεύθερη» Δύση. Καμμία παιδεία γιά τά κορίτσια στό Παρίσι τοῦ 1800, πλήρης ἀνωτάτη παιδεία στήν Κωνσταντινούπολη τοῦ 1100. Νά, ἔτσι παίρνω δυνάμεις ἀπό τό ἱστορικό παρελθόν μας!

Γονατίζω μπροστά στά μαρτύρια τῶν ὑποδούλων Ρωμηῶν πού ὑπέφεραν ἐπί αἰῶνες καί Φραγκοκρατία καί Τουρκοκρατία. Κι ὅμως ἐπεβίωσαν, διότι κρατήθηκαν γερά ἀπό τήν Ὀρθοδοξία, τή γλῶσσα, τήν ἱστορική συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τήν ἀλληλεγγύη, τό κοινοτικό πνεῦμα, τήν οἰκογένεια. Γράφει στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰῶνος ὁ μαρτυρικός Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις, ὅτι «ἄν εἶχε βασιλεύσει ὁ Τοῦρκος εἰς τήν Φραγκίαν ἐπί δέκα χρόνους, Χριστιανούς ἐκεῖ δέν θά εὕρισκες». Καί συγκρίνει μέ τά μαρτύρια τοῦ τουρκοκρατουμένου Ἑλληνισμοῦ, ὁ ὁποῖος ἀντέχει καί παραμένει πιστός στόν Χριστό. Καί προσθέτω ἐγώ, ἀναδεικνύει Νεομάρτυρες καί Ἐθνομάρτυρες, οἱ ὁποῖοι ἄνοιξαν τόν δρόμο γιά τή Λευτεριά, ὅταν ἦλθε ἡ ὥρα. Δέν εἶναι ἀλαζονεία, εἶναι ἀλήθεια. Καί στίς ἔνδοξες στιγμές καί στίς δύσκολες περιστάσεις σ’αὐτόν τόν τόπο, ὁ λαός πού κατοικοῦσε καί κατοικεῖ δείχνει μεγάλη ἱκανότητα ἐπιβιώσεως καί παραγωγῆς πολιτισμοῦ. Πολύ μεγαλύτερη συγκρινόμενος μέ ἄλλους λαούς καί δή τούς ἑταίρους καί δανειστές μας τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης.

Καί ἔρχομαι σέ πιό πρόσφατες ἐποχές. Θυμοῦμαι ὅσα διάβασα γιά τήν χρεωκοπία τῆς οἰκονομίας ἐπί Χαριλάου Τρικούπη τό 1893 καί τόν Διεθνῆ Οἰκονομικό Ἔλεγχο τοῦ 1898, τήν τρόικα δηλαδή τῆς ἐποχῆς. Καί θαυμάζω τά Ἑλληνότροπα ἤθη τῶν παππούδων μας, οἱ ὁποῖοι μπόρεσαν καί μετέτρεψαν τήν κρίση σέ εὐκαιρία. Ἀπό τήν πτώχευση μέσα σέ λίγα χρόνια ἦλθε ἡ Ἐθνική Ἀναγέννηση. Ἡ ἀπελευθέρωση ἑκατομμυρίων Ἑλλήνων ὑποδούλων πού ζοῦσαν στήν Ἤπειρο, τή Μακεδονία, τά νησιά τοῦ Βορείου Αἰγαίου, τήν Κρήτη. Οἱ Βαλκανικοί Πόλεμοι τοῦ 1912-13 ἦλθαν λίγα χρόνια μετά ἀπό μία πτώχευση οἰκονομική καί ἀπό μία ἧττα στρατιωτική, ἐκείνη τοῦ 1897. Ἐπέτυχαν οἱ πρόγονοί μας νά ὀρθοποδήσουν , διότι βασίσθηκαν καί πάλι στήν πίστη τους στόν Θεό, στό ὅραμα τῆς Μεγάλης Ἰδέας, στήν πίστη στόν ἑαυτό τους. Εἶχαν βαθειά συνείδηση ὅτι χρωστοῦσαν στούς Ἀρχαίους, στούς Βυζαντινούς καί στούς κλεφταρματολούς νά δώσουν μία τιμητική συνέχεια στή διαχρονική πορεία τοῦ Ἔθνους.

Ἀπό ὅλα αὐτά παίρνω θάρρος καί πιστεύω ὅτι μέ αὐτοπεποίθηση καί μελέτη τῆς Ἱστορίας μας μποροῦμε νά βγοῦμε ἀπό κάθε δυσκολία, ἄρα καί ἀπό τή σημερινή οἰκονομική καί πνευματική κρίση. Ἀρκεῖ νά μήν πέσουμε στήν παγίδα νά τά βλέπουμε ὅλα ὡς οἰκονομικά προβλήματα. Ἡ ρίζα τῆς κρίσης εἶναι πνευματική. Μπορεῖ ἄλλοι λαοί στήν Εὐρώπη καί στίς ΗΠΑ νά δίνουν ἔμφαση στά οἰκονομικά αἴτια καί νά ἀναζητοῦν ὑλικῆς μορφῆς θεραπεῖες. Ἐμεῖς πρέπει νά καταλάβουμε ὅτι τό πρόβλημά μας εἶναι ἡ ἀπομάκρυνσή μας ἀπό τά Ἑλληνότροπα ἤθη, ἀπό τά βιώματα τῆς Ἑλληνορθόδοξης Παράδοσης, ἀπό τήν ἐθνική μας αὐτοπεποίθηση, ἀπό τήν ἑλληνοκεντρική και Χριστιανική παιδεία μας. Ἀποκοπήκαμε, μέ εὐθύνη ὁρισμένων ταγῶν μας καί τῶν δῆθεν «φωτισμένων» καί «προοδευτικῶν», ἀπό τήν πηγή πού πάντα μᾶς δρόσιζε καί μᾶς ἔτρεφε. Γίναμε μιμητικά ὄντα, ἐνῶ ἔχουμε τή δύναμη καί τόν πνευματικό πλοῦτο γιά νά παραγάγουμε πολιτισμό, νά μεταδώσουμε καί στούς ἄλλους λαούς Χριστό καί Ἑλλάδα, δημοκρατία καί ἀνθρωπιά.

Παίρνω θάρρος καί ἀπό τήν ἱκανότητα ἐθνικῆς καί θρησκευτικῆς ἐπιβιώσεως τῶν Ἑλληνοκυπρίων ἀδελφῶν μας. Ἄντεξαν σέ δεκάδες κατακτήσεις καί καταπιέσεις. Ἐπί αἰῶνες διατηροῦν τήν Ὀρθόδοξη Πίστη, τήν ἑλληνική γλῶσσα, τή διαχρονική ἐθνική συνείδηση τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Μόλις πῆγαν κάποιοι κακοί ταγοί τους νά τούς ἀπομακρύνουν ἀπό τίς ζείδωρες ρίζες, ἀμέσως ἦλθε ἡ κρίση. Ποικιλόμορφη καί βασανιστική. Ἀλλά ἡ μαγιά πάντα μένει καί ἡ ἐλπίδα δέν θά σβήσει ἀπό τό νησί τῶν Ἁγίων καί τῶν Ἡρώων. Ὅταν οἱ ἡγέτες ἀκολουθοῦσαν τά Ἑλληνότροπα ἤθη ἡ Κύπρος ἔβγαζε Κυπριανούς (Ἐθνομάρτυς Ἀρχιεπίσκοπος τοῦ 1821) καί Παλληκαρίδηδες (ἀπαγχονισθείς τό 1957 ἀγωνιστής-μαθητής). Εὐκαιρία τώρα νά ἀπαλλαγοῦμε καί ἐκεῖνοι καί ἐμεῖς ἀπό τίς σειρῆνες τοῦ εὐδαιμονισμοῦ καί τοῦ ὑλισμοῦ καί νά ξαναβροῦμε ὅλοι οἱ Ἕλληνες ἑνωμένοι τά Ἑλληνότροπα ἤθη μας. Γιά νά ἀντιμετωπίσουμε μέ ἐλπίδα τή δυτικότροπη κρίση πού μᾶς ἦλθε, ὡς συνέπεια ἑνός ξενόφερτου τρόπου ζωῆς καί σκέψης.

Πιστεύω στόν λαό μας καί στίς δυνάμεις μας. Ἔχω ἐμπιστοσύνη στίς ἑλληνορθόδοξες ρίζες μας. Δῶστε στά παιδιά μας Ὀρθοδοξία, ἑλληνικότητα, παιδεία καί ἱστορική συνείδηση, γιά νά τά βοηθήσετε νά μήν κάνουν τά ἴδια λάθη πού μᾶς ὁδήγησαν σέ κρίσεις καί διχασμούς. Γαλουχῆστε τα μέ τά Ἑλληνότροπα ἤθη, ὅπως τά διδάσκει ἡ μακραίωνη Ἱστορία μας.

«Πειραϊκή Εκκλησία», Μάιος 2013