Η μακρά ιστορία της Κύπρου αντικατοπτρίζεται μέσα από το Μνημεία της. Eνα σημαντικό τμήμα της ιστορίας της Κύπρου που αφορά την μακραίωνη συμβίωση
των Ελλήνων και των Τούρκων κατοίκων της αποτυπώνεται στα μουσουλμανικά μνημεία που τις περισσότερες φορές ήταν χριστιανικές εκκλησίες και μετατράπηκαν σε τεμένη. Το τέμενος στην Επισκοπή Λεμεσού ήταν βυζαντινή εκκλησία, του Αγίου Γεωργίου. Κατά τις εργασίες συντήρησης, το επίχρισμα αφαιρέθηκε και αποκαλύφθηκαν χριστιανικές τοιχογραφίες που είχαν διατηρήσει ζωντανά ακόμα και τα χρώματά τους. Το τζαμί της Τούσλας στη Λάρνακα «φιλοξενεί» τις αψίδες της βυζαντινής εκκλησίας που ήταν πριν, ενώ το Κεπήρ στη Λεμεσό χτίστηκε στη βάση παλαιοχριστιανικής εκκλησίας, την οποία ανακάλυψαν κατά τις εργασίες για το αποχετευτικό σύστημα.
Η Κυπριακή Δημοκρατία μέσω του Τμήματος Αρχαιοτήτων, προσπαθεί να διατηρήσει ακέραια την θρησκευτική κληρονομιά με σεβασμό στα μνημεία και τους χώρους. Δεκαεπτά τεμένη στις ελεύθερες περιοχές έχουν κηρυχθεί Αρχαία Μνημεία Β Πίνακα, που σημαίνει ότι το Κράτος αναλαμβάνει από κοινού με τον ιδιοκτήτη – στην προκειμένη περίπτωση το ΕΒΚΑΦ – την συντήρηση και αποκατάσταση τους. Μετά το 1974 και την τουρκική εισβολή, τα τεμένη περιήλθαν στον έλεγχο του Υπουργείου Εσωτερικών και το Τμήμα Αρχαιοτήτων με ειδικό προϋπολογισμό κάθε χρόνο προχωρεί στην συντήρηση και αποκατάστασή τους. Η Εφορος Αρχαιοτήτων, Μαρίνα Σολομίδου – Ιερωνυμίδου και ο Αρχαιολογικός Λειτουργός Α΄, Γιώργος Φιλοθέου, υπεύθυνοι για τη συντήρηση και αποκατάσταση των Μνημείων, επιβλέπουν τις εργασίες και αξιολογούν την πρόοδο των εργασιών στα 17 Μουσουλμανικά τεμένη που είναι Αρχαία Μνημεία.
Με εξαίρεση το Τέμενος Ομεριέ που ήταν πρώην μεσαιωνική εκκλησία Αυγουστιανιανών μοναχών στην παλιά Λευκωσία, το οποίο λειτουργεί κανονικά και χρειάζεται πολιτική απόφαση για τη μεταστέγαση των πιστών, ώστε να αρχίσουν οι εργασίες συντήρησης, σε 13 τεμένη οι εργασίες έχουν ολοκληρωθεί, σε 2 βρίσκονται σε τελικό στάδιο και αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2010 και του 2011. Από τα 17 τεμένη, τα 11 ήταν μεσαιωνικές ή βυζαντινές εκκλησίες, που επί Οθωμανικής περιόδου μετατράπηκαν σε τζαμιά, ενώ τέσσερα χρησιμοποιούνται και σήμερα ως χώροι προσευχής και λατρείας. Αυτά είναι: το Τέμενος Ούμ Χαράμ (Χαλά Σουλτάν Τεκκέ) στην Αλυκή Λάρνακας, το Τέμενος Κεπήρ στην πόλη της Λάρνακας, το Τέμενος Κεπήρ στην πόλη της Λεμεσού και το Τέμενος Ομεριέ στη Λευκωσία. Κατά διαστήματα και όταν αυτό ζητηθεί από τους Τ/κ, λειτουργεί και το Τέμενος Μπαϊρακτάρ στη Λευκωσία. Τα τρία εξ αυτών, τα τεμένη Κεπήρ στην Λάρνακα, Κεπήρ στην Λεμεσό και το Ομεριέ στη Λευκωσία έχουν παραχωρηθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία για τις θρησκευτικές ανάγκες των μουσουλμάνων που ζουν στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Το Τέμενος Ούμ Χαράμ (Χαλά Σουλτάν Τεκκέ) στη Λάρνακα, λειτουργεί υπό την ευθύνη του Κράτους, το οποίο πληρώνει και προσωπικό για τη φύλαξή του. Για τις ανάγκες εξυπηρέτησης των πιστών κατά τη διάρκεια του μήνα του Ραμαζανιού, τον οποίο και διανύουμε, με έξοδα του Κράτους ο ιμάμης παραμένει για τις πέντε προσευχές της ημέρας, ώστε να είναι ανοικτό για σκοπούς προσευχής από την ανατολή μέχρι και τη δύση του ηλίου και την διάρκεια της νύχτας. Το τέμενος Κεπήρ στη Λάρνακα, ανέφεραν επίσης, συντηρείται ενώ λειτουργεί κανονικά. Οι εργασίες γίνονται μετά δυσκολίας και με προσοχή, με σεβασμό στις θρησκευτικές υποχρεώσεις των πιστών που προσεύχονται κανονικά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, σημείωσαν.
Στην ερώτηση εάν ξεχωρίζουν κάποιο από τα 17 και οι δύο αρμόδιοι του Τμήματος Αρχαιοτήτων απάντησαν αρνητικά. Η σπουδαιότητα όλων είναι ισάξια με ίσως ελάχιστη διαφορά των 11 που ήταν παλαιότερα εκκλησίες στις οποίες διατηρούνται τοιχογραφίες. Αλλά, σημείωσαν, και αυτά που ήταν τεμένη εξαρχής έχουν τη δική τους σπουδαιότητα. Ενιαίο κριτήριο για το Τμήμα Αρχαιοτήτων τόσο για τα Χριστιανικά, όσο και για τα Μουσουλμανικά μνημεία είναι η ιστορική και αρχαιολογική τους αξία. Από το 1975 μέχρι και το 2009, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει δαπανήσει συνολικά 3.195.561 ευρώ για την συντήρηση και αποκατάσταση των 17 τεμενών που είναι Αρχαία Μνημεία. Τα ποσά καταβάλλονται από το Τμήμα Αρχαιοτήτων και το Υπουργείο Εσωτερικών. Η συντήρηση του Τεμένους Ούμ Χαράμ (Χαλά Σουλτάν Τεκκέ) έγινε στα πλαίσια προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών με αμερικανική χρηματοδότηση στα πλαίσια συμφωνίας για συντήρηση του Τεκκέ και του μοναστηριού του Αποστόλου Ανδρέα στο κατεχόμενο Ριζοκάρπασο. Ωστόσο, οι εργασίες συντήρησης στο μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα δεν έχουν προχωρήσει. Μετά το πέρας των εργασιών στα Αρχαία Μνημεία, το Τμήμα Αρχαιοτήτων αναλαμβάνει όλες τις εργασίες που αφορούν τη συντήρηση καθώς και την καθαριότητα των χώρων.
Ο περί Αρχαιοτήτων Νόμος καθορίζει τα κριτήρια για να κηρυχθεί ένα μουσουλμανικό τέμενος σε Αρχαίο Μνημείο Β Πίνακα και σύντομα, όπως είπε η κ. Ιερωνυμίδου θα γίνει αυτό και για το τζαμί της Περιστερώνας Μόρφου. Σημείωσε δε ότι υπό την επίβλεψη του Τμήματος Αρχαιοτήτων τίθενται μόνο τα τεμένη που κηρύσσονται Αρχαία Μνημεία, ενώ τα υπόλοιπα τεμένη στις ελεύθερες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, τα νεκροταφεία και άλλα Μουσουλμανικά κτίρια βρίσκονται κάτω από την ευθύνη της Υπηρεσίας Διαχείρισης Τ/Κ περιουσιών, του Υπουργείου Εσωτερικών. Πριν από το 1974 η συντήρησή τους ήταν δύσκολη λόγω της λειτουργίας τους ως χώροι λατρείας, ανέφερε ο κ. Φιλοθέου για να συμπληρώσει η κ. Ιερωνυμίδου ότι το Τμήμα Αρχαιοτήτων εργάζεται με εξειδικευμένες ομάδες ειδικών για συντήρηση κτιρίων και τοιχογραφιών. Ανάλογα με τον προϋπολογισμό του Κράτους, διευκρίνισε, υπάρχει σειρά προτεραιότητας, ενώ η διάρκεια των εργασιών σε κάθε τέμενος εξαρτάται από την έκτασή τους, φέρνοντας ως παράδειγμα την αναστήλωση του Τεμένους Μπαϊρακτάρ στη Λευκωσία που διήρκεσε δύο χρόνια, λόγω της μεγάλης κλίμακας έργων.
Παράπονα που διατυπώθηκαν από τη λεγόμενη διοίκηση θρησκευτικών μνημείων στα κατεχόμενα για μη συντήρηση των τεμενών Ομεριέ και Κεπήρ Λεμεσού, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα δήλωσαν, με τον κ. Φιλοθέου να κάνει λόγο σε μη κακόβουλες παρεμβάσεις, όπως η τοποθέτηση τέντας για σκίαση του χώρου έξω από το Τέμενος Ομεριέ και το Τέμενος Κεπήρ στην Λεμεσό για τις ανάγκες των μουσουλμάνων που τα χρησιμοποιούν. Οι ισχυρισμοί για ύπαρξη τάφων έξω από το Κεπήρ της Λεμεσού που σκεπάστηκαν με τσιμέντο δεν έχουν επιβεβαιωθεί, πρόσθεσε ο ίδιος. Στα κατεχόμενα, σημείωσε ο κ. Φιλοθέου, υπάρχουν θρησκευτικά μνημεία παγκόσμιας εμβέλειας, όπως η Παναγία Κανακαρία στην Λυθράγκωμη, η Μονή του Αντιφωνητή στην Καλογραία, η εκκλησία του Αγίου Θεμωνιανού ή Ευφημιανού στην Λύση και η μονή της Παναγίας Αψιθιώτισσας στο Συγχαρί, που έχουν κακοποιηθεί.
Πολιτική του Τμήματος Αρχαιοτήτων, είπε η κ. Ιερωνυμίδου, είναι να διατηρούνται όλες οι ιστορικές φάσεις ενός μνημείου, χριστιανικές ή μουσουλμανικές ή οποιεσδήποτε άλλες. Στόχος δεν είναι να εξαλείψουμε οποιοδήποτε κομμάτι της ιστορίας μας, αντίθετα να είναι ευδιάκριτες όλες οι φάσεις των μνημείων. «Είναι ένα ανοικτό βιβλίο. Βλέπεις ότι ήταν ένα τζαμί που θεμελιώθηκε πάνω σε παλαιότερη εκκλησία που μπορεί να ήταν πάνω σε παλαιό τάφο. Οπότε διαβάζει κάποιος την ιστορία του μνημείου και κατ΄ επέκταση την ιστορία της Κύπρου».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου