Άγιος Νικόλαος: Όταν η αγάπη είπε «μέχρι εδώ»

Ο Άγιος Νικόλαος δεν σήκωσε το χέρι από κακό χαρακτήρα. Ούτε από θυμό. Το σήκωσε γιατί κατάλαβε κάτι που σήμερα κάνουμε πως δεν καταλαβαίνουμε: ότι όταν αλλοιώνεται η πίστη, δεν μιλάμε για «λεπτομέρειες», αλλά για την ίδια τη σωτηρία. Και αυτό το μήνυμα δεν αφορά μόνο τον Άρειο του 4ου αιώνα. Μας αφορά ευθέως σήμερα, εδώ, τώρα.

Γιατί σήμερα δεν έχουμε Άρειο με θρόνο και ρητορείες· έχουμε κάτι πιο ύπουλο. Έχουμε ιερείς που συμπροσεύχονται με παπικούς στο όνομα της «αγάπης». Έχουμε εκκλησιαστικούς που μιλούν για «κοινό Θεό», λες και το Φιλιόκβε είναι λεπτομέρεια, λες και το πρωτείο εξουσίας είναι παρεξήγηση, λες και αιώνες Πατέρων ήταν ένα ιστορικό λάθος που πρέπει επιτέλους να ξεπεράσουμε για να φανούμε πολιτισμένοι.

Ο Άγιος Νικόλαος στη Σύνοδο άκουσε μια αίρεση και αντέδρασε. Σήμερα βλέπουμε αιρέσεις να βαπτίζονται «παραδόσεις», δογματικές αποκλίσεις να λέγονται «διαφορετικές εκφράσεις της ίδιας πίστης» και τη συμπροσευχή να παρουσιάζεται ως αυτονόητο βήμα προόδου. Αν ζούσε σήμερα ο Νικόλαος, δεν θα τον καλούσαν σε συνέδρια. Θα τον χαρακτήριζαν «ακραίο», «διχαστικό», «χωρίς διάλογο».

Κι όμως, η Εκκλησία δεν έζησε από διαλόγους χωρίς όρια. Έζησε από Σύνοδους που είπαν καθαρά «μέχρι εδώ». Η συμπροσευχή δεν είναι ευγένεια. Είναι πράξη εκκλησιολογική. Δηλώνει κοινωνία πίστεως. Και όταν αυτή δεν υπάρχει, η συμπροσευχή γίνεται ψέμα – όσο χαμογελαστή κι αν είναι η φωτογραφία, όσο «ανθρώπινο» κι αν είναι το μήνυμα.

Το χαστούκι του Αγίου Νικολάου δεν μας καλεί να μην νομιμοποιούμε το λάθος. Ο ίδιος τιμωρήθηκε για την ανθρώπινη πράξη, αλλά δικαιώθηκε για την πίστη. Αυτό το σημείο κάποιοι το προσπερνούν βολικά. Θέλουν αγάπη χωρίς αλήθεια, ενότητα χωρίς ομολογία, Εκκλησία χωρίς Σταυρό. Μα αυτά δεν στέκουν. Είναι άδεια λόγια.

Όταν σήμερα βλέπουμε Ορθόδοξους κληρικούς να στέκονται δίπλα σε παπικούς σαν να μην υπάρχει δογματικό χάσμα, δεν δείχνουμε αγάπη. Δείχνουμε σύγχυση. Και η σύγχυση δεν σώζει κανέναν. Ούτε τον άλλον, ούτε εμάς. Αγάπη είναι να λες την αλήθεια χωρίς μίσος, όχι να την κρύβεις για να μην ενοχλήσεις.

Πατριωτισμός, με τη βαθιά του έννοια, είναι να κρατάς ζωντανό αυτό που σε γέννησε. Και τον Ελληνισμό δεν τον κράτησαν οι συμβιβασμοί, αλλά η Ορθοδοξία των Πατέρων. Αυτή που δεν έκανε εκπτώσεις. Αυτή που πλήρωσε κόστος. Αυτή που δεν μπέρδεψε την πίστη με τη διπλωματία.

Ο Άγιος Νικόλαος δεν είναι απλό επεισόδιο του παρελθόντος. Είναι καθρέφτης για το παρόν. Και ο καθρέφτης αυτός δείχνει καθαρά πόσο μακριά έχουμε βρεθεί ή πόσο δρόμο έχουμε ακόμη να επιστρέψουμε.

Το χαστούκι δεν ήταν πράξη βίας με κοσμικούς όρους. Ήταν δήλωση ορίου. Όπως λέει η πατερική παράδοση που έχουμε και σήμερα στα χέρια μας, ο Νικόλαος τιμωρήθηκε πειθαρχικά: καθαιρέθηκε προσωρινά, φυλακίστηκε, στερήθηκε τα σύμβολα της επισκοπής του. Καμία «αγιοποίηση εκ των προτέρων». Καμία συγκάλυψη. Η Εκκλησία δεν χειροκρότησε το χέρι· εξέτασε το φρόνημα.

Και εκεί έρχεται το πιο ενοχλητικό για τους ηθικολόγους του καναπέ: η ίδια η Σύνοδος, δια της εμπειρίας των πατέρων, αναγνώρισε ότι ο Νικόλαος δεν έδρασε από πάθος. Η παράδοση μιλά για θεϊκή επιβεβαίωση, για αποκάλυψη που έδειξε ότι η πίστη του επισκόπου Μύρων ήταν ορθή. Αποκαταστάθηκε. Όχι επειδή «το χαστούκι είχε δίκιο», αλλά επειδή η ομολογία είχε αλήθεια.

Εδώ σκάει η ειρωνεία: σήμερα, όσοι εξανίστανται με τον Άγιο Νικόλαο, δεν ενοχλούνται από τη βία. Ενοχλούνται από το θάρρος. Θα προτιμούσαν έναν Άγιο Νικόλαο χαμογελαστό, ουδέτερο, χρήσιμο σε προσκλήσεις δήμων και παιδικές γιορτές. Όχι έναν επίσκοπο που λέει «μέχρι εδώ» όταν αλλοιώνεται το Σύμβολο της Πίστεως. Όχι έναν άγιο που θυμίζει ότι η αγάπη χωρίς αλήθεια είναι απλώς ευγένεια.

Οι Πατέρες δεν ήταν ουδέτεροι. Ήταν ειρηνοποιοί, αλλά όχι ίσων αποστάσεων από αλήθεια και αίρεση. Ο Νικόλαος δεν μας διδάσκει να βαράμε. Μας διδάσκει πότε δεν κάνουμε πίσω. Και αυτό πονάει. Γιατί απαιτεί ραχοκοκαλιά, όχι like. Απαιτεί πίστη που κοστίζει, όχι θεολογία lounge.

Αν κάτι μένει από το «χαστούκι», δεν είναι το χέρι. Είναι το πρόσωπο του Χριστού που δεν παζαρεύεται. Και όποιος δεν το αντέχει, ας το πει καθαρά. Αλλά ας αφήσει τον Άγιο Νικόλαο ήσυχο. Εκείνος έκανε τη δουλειά του.

Χανιά Παρών