Ecstatic Dance –
ED
Το Φαινόμενο του Εκστατικού Χορού ως Πνευματική
Αναζήτηση
Ο Εκστατικός Χορός (Ecstatic Dance – ED) έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια ως ένα παγκόσμιο φαινόμενο, ξεπερνώντας τα όρια της απλής ψυχαγωγίας και τοποθετούμενος στον χώρο της πνευματικής αναζήτησης και της συνειδητής κίνησης. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές χορευτικές εκδηλώσεις, όπου ο χορός είναι κυρίως μια κοινωνική ή διασκεδαστική δραστηριότητα, οι οπαδοί του ED αναζητούν κάτι βαθύτερο: την είσοδο σε μια κατάσταση έκστασης ή μέθης (trance), την οποία θεωρούν ως «κορυφή της ελευθερίας».
Η πρακτική αυτή βασίζεται στην απλή οδηγία να ακούει κανείς τον ήχο και να αφήνει το σώμα να εκφραστεί ελεύθερα, οδηγώντας σε μια μορφή ενεργητικού διαλογισμού. Για πολλούς, ο χορός αυτός είναι η «απόλυτη γιόγκα», όπου δεν απαιτείται καμία τεχνική προϋπόθεση, παρά μόνο η θέληση να παραδοθεί κανείς στην κίνηση και το ρυθμό.
Ιστορικά, ο Εκστατικός Χορός εμφανίστηκε στη Χαβάη γύρω στη δεκαετία του 2000, εμπνευσμένος από τη δουλειά της μουσικού και συγγραφέα Gabrielle Roth και τον «Χορό των Πέντε Ρυθμών» (5R), μια διαλογιστική μέθοδο που βασίζεται σε πέντε διαφορετικά είδη ενέργειας. Σήμερα, η πρακτική έχει διαδοθεί σε όλες τις μεγάλες μητροπόλεις, με ειδικευμένους DJs να ηγούνται των συγκεντρώσεων. Οι συμμετέχοντες, συχνά άτομα που αναζητούν «περισσότερο βάθος» σε σχέση με την εμπειρία των κλαμπ ή των rave party, καλούνται να ακολουθήσουν μερικές βασικές κατευθυντήριες γραμμές: απαγορεύεται η ομιλία στην πίστα, απαγορεύονται τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ και απαγορεύονται τα τηλέφωνα. Η πίστα μετατρέπεται σε ιερό χώρο, όπου καλλιεργείται ο «τριπλός δεσμός»: με τον εαυτό, με τους άλλους και με κάτι «μεγαλύτερο» από τον εαυτό. Ο στόχος είναι να βρουν, μέσα από την κίνηση, την αληθινή τους ταυτότητα, να αισθανθούν αντί να σκέφτονται, ικανοποιώντας μια βαθύτερη ανάγκη απελευθέρωσης του ενστίκτου και της «νοημοσύνης της ψυχής» που πιστεύουν ότι καταπιέστηκε από την εκπαίδευση και τις κοινωνικές δομές ελέγχου.
Παρόλο που ο Εκστατικός Χορός αυτοπροσδιορίζεται ως μια μορφή ρήξης με την εξωτερική αυθεντία—μία κίνηση που δίνει έμφαση στο «να ακούς τον εαυτό σου» και να εμπιστεύεσαι τη «σωματική σου νοημοσύνη»—εντούτοις, η πρακτική αυτή διατρέχεται από κώδικες και νόρμες, ρητές ή άρρητες. Όπως παρατηρεί η κοινωνική ανθρωπολόγος Manéli Farahmand, η οποία αφιέρωσε τη μεταδιδακτορική της έρευνα στο ED και τους «συνειδητούς χορούς», πίσω από την «απαιτούμενη ελευθερία», υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες συμπεριφοράς και διαδικασίες.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι «κύκλοι λόγου» που κλείνουν κάθε συνεδρία. Αν και παρουσιάζονται ως ένας ήρεμος χώρος για την ανταλλαγή «αυθεντικών συναισθημάτων», συχνά καταλήγουν σε μια «υπερπροσφορά κανονιστικής θετικότητας» που τονίζεται επίμονα από τους καθοδηγητές (encadrants). Αυτό το φαινόμενο, που παρατηρείται και σε άλλα περιβάλλοντα Νέας Εποχής (New Age), όπου οι συμμετέχοντες συχνά έχουν ήδη ένα πόδι στον κόσμο των μη συμβατικών θεραπειών, εγείρει ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον η δηλωμένη «ελευθερία» είναι πραγματικά απόλυτη ή αν πρόκειται για μια νέα μορφή πνευματικής υποχρέωσης και ομαδικής συμμόρφωσης.
Εκτός από τους άρρητους κανόνες, το φαινόμενο του ED συνοδεύεται από σημαντικό οικονομικό κόστος και πρακτικές που χρήζουν προσοχής. Οι συνεδρίες προσφέρονται σε μεγάλες πόλεις, με τις τιμές να κυμαίνονται από περίπου 20 € για μία απλή συμμετοχή έως και πάνω από 1.000 € για την παρακολούθηση προγράμματος με έναν «μαέστρο της τελετής» για αρκετούς μήνες. Το κοινό προέρχεται συνήθως από την ανώτερη μεσαία τάξη (classe moyenne supérieure), γεγονός που καθιστά σαφές ότι η «ελευθερία» και η «αυθεντικότητα» του χορού είναι συχνά προϊόν προς πώληση και όχι ένα αυθόρμητο κίνημα προσβάσιμο σε όλους. Η αναζήτηση της έκστασης, συνεπώς, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εμπορευματοποίησης της ευημερίας και της προσωπικής ανάπτυξης.
Το ζήτημα της αυθεντίας και της χειραγώγησης είναι αυτό που καθιστά το φαινόμενο του Εκστατικού Χορού, όπως και άλλες πρακτικές που αναζητούν τροποποιημένες καταστάσεις συνείδησης, αντικείμενο παρακολούθησης και κριτικής από οργανισμούς όπως η UNADFI (Union Nationale des Associations de Défense des Familles et de l’Individu victimes de sectes). Ενώ ορισμένοι κοινωνιολόγοι και ανθρωπολόγοι προτιμούν να σχετικοποιούν τους κινδύνους, τονίζοντας την ενθάρρυνση της ενδοσκόπησης (réflexivité) που υπάρχει σε αυτά τα περιβάλλοντα, η φύση του ED ως πύλης προς τη «μεγαλύτερη» αλήθεια και η έμφαση στην αποκοπή από την εξωτερική λογική φέρουν εγγενείς κινδύνους.
Η UNADFI και παρόμοιοι φορείς ανησυχούν για την περίπτωση όπου η αναζήτηση της έκστασης και της «σωματικής νοημοσύνης» εργαλειοποιείται από τους καθοδηγητές για να δημιουργήσει εξάρτηση ή χειραγώγηση. Η ένταση της ομαδικής πίεσης (παρόμοια με αυτή που παρατηρείται στους κύκλους λόγου), η επιβολή ενός συστήματος πεποιθήσεων (η ρήξη με την «εξωτερική αυθεντία» μετατρέπεται σε αποδοχή της «εσωτερικής αυθεντίας» του coach) και το υψηλό κόστος των μακροχρόνιων προγραμμάτων είναι βασικά στοιχεία που συχνά συναντώνται στις σεκταριστικές παρεκκλίσεις.
Στην ουσία, ο Εκστατικός Χορός αντανακλά μια ευρύτερη τάση στη σύγχρονη κοινωνία: την απομάκρυνση από τους παραδοσιακούς θεσμούς (θρησκεία, πολιτική, επιστήμη) και τη στροφή σε βιωματικές πρακτικές που υπόσχονται άμεση πνευματική εμπειρία και ατομική λύτρωση. Ενώ η δυνατότητα για αυθεντική έκφραση και αυτογνωσία μέσω του χορού είναι αναμφισβήτητη, η ένταξη αυτής της αναζήτησης σε ένα εμπορευματοποιημένο πλαίσιο με ισχυρές, άγραφες νόρμες και οικονομικές δεσμεύσεις απαιτεί κριτική σκέψη. Ο κίνδυνος έγκειται στο να μετατραπεί η απαίτηση για ελευθερία σε ένα νέο δόγμα, όπου η πίστη στην «ευφυΐα του σώματος» αντικαθιστά την κριτική ανάλυση και την ορθολογική σκέψη, αφήνοντας ευάλωτα άτομα εκτεθειμένα σε πιθανές μορφές εκμετάλλευσης και πνευματικής χειραγώγησης. Η αναζήτηση της μέθης (transe) μέσω της τέχνης της κίνησης πρέπει να είναι πράξη ελεύθερης επιλογής και όχι δρόμος προς την ομαδική υποβολή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου