Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης († 1347) (Βίος, εικόνα, βιβλιογραφία)

Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης (Τοιοχγραφία • Μονή Σιμωνόπετρας • Καθολικό •

Ιερομ. Λουκάς Ξενοφωντινός • 2013)

Όσιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης ( † 1347)

Διδάσκαλος του Ησυχασμού στο Άγιον Όρος, τη Θράκη και τα Βαλκάνια

Ο όσιος Γρηγόριος γεννήθηκε γύρω στο 1270 στο χωριό Κούκουλο, κοντά στη Σμύρνη. Νεαρός ακόμα μετέβη στο όρος Σινά, όπου εκάρη μοναχός, λαμβάνοντας την προσωνυμία «Σιναΐτης». Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Κρήτη μαζί με τον συμμοναστή του Γεράσιμο (εξ Ευρίπου), όπου μαθήτευσαν κοντά στον ασκητή Αρσένιο, ο οποίος τους δίδαξε την τέχνη της ησυχαστικής προσευχής με τη μονολόγιστη ευχή: Κύριε ΙησούΧριστέ ελέησόν με.

Μετά από σύντομη παραμονή, κατέπλευσε στο Άγιον Όρος και εγκαταστάθηκε στη σκήτη του Μαγουλά, κοντά στη μονή Ιβήρων, όπου κατέστη διδάσκαλος της νοεράς προσευχής σε πολλούς μοναχούς. Λόγω του πλήθους των προσερχομένων σε αυτόν για πνευματική ωφέλεια, αναγκαζόταν να αποτραβιέται σε δυσπρόσιτα μέρη, κυρίως στην περιοχή της μονής Σιμωνόπετρας. Μέχρι σήμερα σώζονται τα σπήλαια όπου ασκήτεψε.

Εξαιτίας όμως επιδρομών των Τούρκων, αναγκάστηκε, περίπου το 1326, να εγκαταλείψει το Άγιον Όρος μαζί με τους μαθητές του, οδεύοντας προς τη Θεσσαλονίκη, με σκοπό να μεταβούν στο Σινά. Μετά από περιπλανήσεις έφτασαν τελικά στην έρημο των Παρορίων, ορεινή περιοχή, στα σύνορα μεταξύ Βουλγαρίας και Βυζαντίου, όπου εγκαταστάθηκαν, δημιουργώντας μοναχικά καταλύματα για τη διαβίωσή τους. Από φθόνο όμως των τοπικών μοναχών, ο άγιος εγκατέλειψε την περιοχή και επέστρεψε στο Άγιον Όρος.

Μη βρίσκοντας τις προϋποθέσεις για την ησυχαστική ζωή που επιζητούσε, μετέβη πάλι στα Παρόρια, όπου συγκεντρώθηκαν γύρω του πολλοί μοναχοί διαφορετικών εθνοτήτων. Ίδρυσε λαύρα στο όρος Κατακεκρυωμμένο καθώς και τρεις μικρότερες στην περιοχή. Επειδή όμως ήταν εκτεθειμένοι σε κινδύνους από ληστές, ο Γρηγόριος ζήτησε από τον τσάρο της Βουλγαρίας, Ιωάννη Αλέξανδρο, να χτίσει πύργο για την προστασία τους. Επιπλέον έκτισε μεγάλο ναό και κελιά και τους χορήγησε όλα τα απαραίτητα για τη διαβίωσή τους.

Σύντομα τα Παρόρια κατέστησαν κέντρο με μεγάλη απήχηση. Μεταξύ των πολυάριθμων μαθητών του οι πλέον ονομαστοί υπήρξαν ο βιογράφος του και πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κάλλιστος Α´, ο όσιος Θεοδόσιος, κτήτορας της μονής Κελιφάρεβο, ο όσιος Ρωμύλος της Ραβάνιτσα, ο όσιος Γρηγόριος του Γκόρνιακ, ο όσιος Νικόδημος της Τισμάνα, ο Ιάκωβος Σερβίων και άλλοι πολλοί που έλαβαν την προσωνυμία «Νέοι Σιναΐτες» και με την οποία έμειναν στη λαϊκή ευσέβεια των βαλκανικών λαών και ιδιαίτερα της Σερβίας.

Οι ηγεμόνες της εποχής: Ανδρόνικος Γ´ Παλαιολόγος, Στέφανος Δουσάν της Σερβίας, Ιωάννης Αλέξανδρος της Βουλγαρίας και Νικόλαος Αλέξανδρος της Βλαχίας αναζήτησαν τη φιλία του οσίου Γρηγορίου και αλληλογραφούσαν μαζί του για να λάβουν τις πνευματικές του συμβουλές.

Συμπερασματικά, μπορεί να ειπωθεί ότι ο όσιος Γρηγόριος είναι η πηγή της εξακτίνωσης του ησυχαστικού κινήματος που το Άγιον Όρος θα κληροδοτούσε στον βαλκανικό κόσμο ως την πολυτιμότερη κληρονομιά του.

Εκοιμήθη ειρηνικά το 1347 και η μνήμη του τιμάται στις 6 Απριλίου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βίος:

• Βίος καὶ πολιτεία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου συγγραφεὶς παρὰ τοῦ ἁγιωτάτου ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Καλλίστου, ed. M. I. Pomjalovski, Zitie iže vo svjatyh otca našego Grigorija Sinaite, Αγία Πετρούπολη 1894

• Beyer Hans Veil, Κallistos Ι., Patriarch νοn Konstantinopel, Leben und Wirken unseres unter den Heiligen weilenden Vaters Gregοriοs des Sinaiten. Einleitιmg, kritische Ausgabe des griechischen Textes und russische Übersetzung. Ekaterinbourg 2006.

• Святитель Каллист, архиепископ Константинопольский, Житие преподобного Григория Синаита / . - Изд. Свято-Троицкая Сергиева Лавра. - [Сергиев Посад] : Тип. Патриаршего изд.-полигр. центра, 2005

• Kourilas Eulogios – Halkin François, «Deux Vies de saint Maxime le Kausokalybe, ermite au mont Athos (XIVe siècle)», Analecta Bollandiana 54 (1936), p. 82-89. Bruxelles 1936

Έργα:

• Νικόδημος Αγιορείτης και Μακάριος Κορίνθου (εκδ.), Η Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών, τόμ. 4, σ. 31-88. Αθήνα 1991 (5η έκδ.)

• St Nikodimos of the Holy Mountain and St. Makarios of Corinth (comp.), The Philokalia, vol. 4, p. 207-286. London 1998

• Balfour David, «Saint Gregory the Sinaite: Discourse on the Transfiguration. First critical edition», Θεολογία 52 (1981), σ. 631-681

Μελέτες:

• Balfour David, «Was St Gregory Palamas St Gregory the Sinaïte’s pupil?», Saint Vladimir’s Theological Quarterly 28 (1984), σ. 115-130.

• Balfour David, «Gregory the Sinaïte. Life and spiritual profile», Θεολογία 53 (1982), p. 30-62.

• Balfour David, «The works of Gregory the Sinaïte», Θεολογία 53 (1982), σ. 417-429, 697-710, 1102-1118· Θεολογία 54 (1983), σ. 153-183

• Bois Jean, «Grégoire le Sinaïte et l’hésychasme à l’Athos au XIVe siècle», Échos d’Orient, 5 (1901-1902), p. 65-73

• Венюков Д., диак. Прп. Григорий Синаит: Жизнь, творения, богословие. Сергиев Посад, 2004

• Γόνης Δημήτριος, Υπήρξε διδάσκαλος του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά ο όσιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης;», στο: Σιναϊτικά Ανάλεκτα. Περιοδική Έκδοσις, τόμος Α´. Αθήνα 2002

• Γόνης Δημήτριος, «Γεράσιμος ο Σιναΐτης ο εξ Ευρίπου, ιεραπόστολος της Ελλάδος κατά τους χρόνους της Φραγκοκρατίας», Θεολογία 53 (1982), σ. 1119-1142

• Darrouzes Jean, «Grégoire le Sinaïte», in: Dictionnaire de Spiritualité 6 (1967), p. 1011-1014.

• Δεληκάρη Αγγελική, Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης: Η δράση και η συμβολή του στη διάδοση του ησυχασμού στα Βαλκάνια. Η σλαβική μετάφραση του βίου κατά το αρχαιότερο χειρόγραφο. Θεσσαλονίκη 2004

• Farman Gregory, Sinaites: The Journeys of Saint Gregory of Sinai

• Hisamatsu Eiji, Gregorios Sinaites als Lehrer des Gebetes [Münsteraner Theologische Abhandlungen 34], Altenberge, 1994

• Hisamatsu Eiji, «Hesychastische Gebetslehre bei Gregorios Sinaites», Studia Patristica 30 (1997), p. 218-223.

• Hisamatsu Eiji, «Theoria und Energeia bei Gregorios Sinaites», Studia Patristica 35 (2001), p.110-113

• Киселков Васил Сл., Григорий Синаит, представител на мистицизма във Византия през XIV век. София 1928 

• Lägreid Annelies – Glockner Rudolf – Walter Hermann, «Die kirchenslavische Vita des Gregorios Sinaites und ihre griechische Vorlage», στο: Festschrift für Rupprecht Rohr zum 60. Geburtstag, S. 293-311. Heidelberg 1979

• Николов Милен, «Цар Иван Александър и манастирите в Парория», Великите Асеневци, с. 436-440. Велико Търново, 2016

• Николов Милен, «Писаното за локализацията на Парория», Известия на Националния Исторически Музей 27 (2016), с. 403-408. София 2016

• Николов Милен, «Хронология на исихастките манастири в Парория през XIV в.», в: Културното наследство на Странджа, с. 103-108. София 2019

• Pandursky W. Gregorios Sinaites und seine Mystik: [Diss.]. Marburg, 1945

• Παπαδόπουλος Στ. «Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης», ΘΗΕ, τόμ. 4, στ. 703-707. Αθήνα 1964

• Rigo Antonio, «Gregorio il Sinaita», in: G. Conticello, La théologie byzantine et sa tradition, Turnhout, 2002, vol. 2. p. 35-122

• Rigo Antonio, «La vita e le opere di Gregorio Sinaita», Rivista di studi bizantini e slavi (Bologne), 11 (1989), p. 579-608

• Rigo Antonio, «Les œuvres de Grégoire le Sinaïte», Annuaire de l’École Pratique des hautes études, Ve section, 10 (2001-2002), p. 363-366.

• Rigo Antonio, «Massimo il Kausokalyba e la rinascità eremitica sul Monte Athos nel XIV sec», in: S.  Chialà & L. Cremaschi, Atanasio e il monachesimo al Monte Athos: Atti del XII Conv. di spiritualità ortodoxa, Monastère de Bose, Magnano, 2005, p. 181-216.

• Tachiaos A. E., «Gregory Sinaites’s Legacy to the Slavs. Preliminary remarks», Cyrillomethodianum (Thessalonique) 7 (1983), p. 113-165.

• Van Parys Michel, «La liturgie du cœur selon saint Grégoire le Sinaïte», Irénikon, 51 (1978), p. 312-337.

ormenionlibrary