24 Ιαν 2025

Μέγα σχίσμα ἢ μέγα λάθος;

 

Μὲ τὸν  ἐντυπωσιακὸν αὐ­τὸν τίτλον ἐδημοσιεύθη τὴν 13ην Ἰανουαρίου 2025 εἰς τὸ ἱστολόγιον «fosfanariou.gr» ἄρθρον τοῦ γνωστοῦ θεολόγου καὶ πρώτου διευθυντοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἀκαδημίας Κρήτης (1962-2008) Ἀλεξάνδρου Κ. Παπαδεροῦ. Συμφώνως πρός τὸν κ. Παπαδερόν:

  «Ὁ καθηγητὴς Γρηγόριος Λαρεντζάκης μετὰ ἀπὸ ἐνδελεχεῖς μελέτες κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι τότε, τὸ 1054 στὴν Κωνσταντινούπολη δὲν ἔγινε τὸ λεγόμενο «Μέγα Σχίσμα» τῶν Ἐκκλησιῶν Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως, δηλ. δὲν καταδίκασε μὲ ἀναθεματισμὸ ἡ μία Ἐκκλησία τὴν ἄλλη, ἀλλὰ ἔγινε ἐπιδείνωση τῶν σχέσεών των καὶ τῆς ἀποξενώσεώς των. Οἱ ἀναθεματισμοὶ ἔγιναν ἀπὸ συγκεκριμένα πρόσωπα καὶ ἀφοροῦσαν αὐτὰ τὰ συγκεκριμένα πρόσωπα, δηλ. κυρίως τὸν Καρδινάλιο Οὐμβέρτο καὶ τὸν Πατριάρχη Μιχαὴλ Κηρουλάριο καὶ ὄχι τὶς Ἐκκλησίες. Τὸ συμπέρασμα τῶν ἐρευνῶν τοῦ Καθηγητοῦ Γρηγορίου Λαρεντζάκη… κρίνεται ὡς ἀναγκαία ἀφετηρία νέας ἔρευνας τῶν γεγονότων καὶ ἀπαρχὴ γιὰ τὴν πορεία πρὸς ἀναβίωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας μεταξὺ τῶν Ἐκκλησιῶν Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως, μετὰ ἀπὸ τὴν λύση καὶ τῶν προβλημάτων ποὺ ἀκόμα ὑπάρχουν μεταξὺ των». Ἔτσι «διοργανώνει ὁ Σύνδεσμος τῶν καθηγητῶν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας ὅλων τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν τῶν Πανεπιστημίων τῆς Αὐστρίας σὲ συνεργασία μὲ τὸ Ἰνστιτοῦτο Ἱστορίας καὶ Θεολογίας τῶν Ἀνατολικῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Βιέννης καὶ μὲ τὸ Ἵδρυμα ΠΡΟ ΟΡΙΕΝΤΕ… Διεθνές… Συμπόσιο στὶς 16 καὶ 17 Ἰανουαρίου 2025 στὴν Βιέννη… Τὸ θέμα εἶναι: 1054 – ἔγινε πράγματι τὸ “Σχίσμα” μεταξύ τῆς Ἀνατολικῆς καὶ Δυτικῆς Ἐκκλησίας;… Διότι, ἐὰν γίνει γενικὰ ἀποδεκτὸ τὸ συμπέρασμα τῶν ἐρευνῶν τοῦ Λαρεντζάκη ὅτι δὲν ὑπῆρξε Σχίσμα τοῦ 1054, ὁ Οἰκουμενικὸς Διάλογος γιὰ τὴν ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν λαμβάνει ἐντελῶς νέα προοπτικὴ ἐπιτυχίας».

Ὁ Καρδινάλιος Kurt Koch, Πρόεδρος τοῦ Ποντιφικοῦ Συμβουλίου διὰ τὴν ἑνότητα τῶν χριστιανῶν καὶ Συμπρόεδρος τοῦ ἐπισήμου Θεολογικοῦ Διαλόγου μεταξύ τῆς Παπικῆς καὶ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, «ἔχει βεβαιώσει ἤδη καὶ δημοσίως ὅτι ἀποδέχεται τὸ συμπέρασμα τῶν ἐρευνῶν τοῦ κρητικοῦ θεολόγου Λαρεντζάκη».

Εἶναι κατανοητόν, ὅτι τὸ θέμα αὐτὸ εἰς τὸ πνεῦμα τοῦ ἀκράτου οἰκουμενισμοῦ προωθεῖται καὶ ἀπὸ τὰς δύο πλευράς. Βεβαίως, τὸ ἐπιθυμητὸν ἀποτέλεσμα, ὅτι δὲν ὑπῆρξε ποτὲ σχίσμα μεταξύ τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τοῦ Παπισμοῦ, θὰ ὁδηγήση εἰς τὸ συμπέρασμα, ὅτι ὅλοι ὅσοι ζοῦσαν εἰς τοὺς περίπου 10 αἰῶνας πρὸ ἡμῶν, δὲν εἶχον πραγματικὴν αἴσθησιν τῶν γεγονότων. Ὁ διορισμὸς τῶν Λατίνων πατριαρχῶν εἰς τὴν Ἀντιόχειαν, εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, εἰς Κων/πολιν καὶ Ἀλεξάνδρειαν ἔγινεν ἁπλῶς μὲ τὴν ψευδαίσθησιν ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἀνατολὴ εἶναι σχισματική. Τὰ συγγράμματα τῆς Δύσεως ἐναντίον τῶν αἱρέσεων τῶν Γραικῶν, αἱ ἑνωτικαί σύνοδοι, ἡ Οὐνία καὶ τόσα ἄλλα ἦταν ἀποτέλεσμα αὐταπάτης. Ἔ­χουν ὄντως ἔτσι τὰ πράγματα ἢ ἐμεῖς σήμερα εἴμεθα ἐκτὸς πραγματικότητος;

orthodoxostypos

2 σχόλια:

Ανδρέας είπε...

Είναι ήδη διαπιστωμένο ότι η Παλαιά Ρώμη και η Νέα Ρώμη (Κωνσταντινούπολη) εκπροσωπούσαν δύο διαφορετικούς κόσμους, τον κόσμο της Δύσεως και τον κόσμο της Ανατολής.

Αφορμές για διάσταση των δύο κόσμων δόθηκαν κατά καιρούς αρκετές. Ο πάπας Ιννοκέντιος Α´ διέκοψε τις σχέσεις με τα Πατριαρχεία της Ανατολής εξαιτίας της καταδίκης του Χρυσοστόμου (406-407). Η ενωτική πολιτική των αυτοκρατόρων έναντι των μονοφυσιτών γέννησε το Ακακιανό σχίσμα (484-519). Τρίτο σχίσμα δημιούργησε ο πάπας Μαρτίνος (649) με την καταδίκη των πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως Σεργίου και Πύρρου, με αφορμή τη μονοθελητική πολιτική του Ηρακλείου. Και στην περίοδο της Εικονομαχίας υφίστατο σχισματική κατάσταση μεταξύ Δύσεως και Ανατολής.

Κορωνίδα των σχισμάτων αυτών αποτελεί η σύγκρουση του Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου και του Ρώμης Νικολάου Α’ (867). Είχαν ήδη ιδρυθεί το παπικό κράτος (8ος αιώνας) και η δυτική αυτοκρατορία του Μ. Καρόλου (800) με στέψη από τον ίδιο τον πάπα. Τον 9ο αιώνα εμφανίστηκαν οι ψευδοϊσιδώρειες διατάξεις που κατοχύρωναν τις θεοκρατικές ιδέες των παπών και στρέφονταν κατά των αυτοκρατόρων και των ανεξαρτήτων Εκκλησιών. Η ιεροσύνη υπέρκειτο της πολιτικής εξουσίας, ο πάπας ήταν η κεφαλή της ιεροσύνης και κατά συνέπεια «κεφαλή της όλης οικουμένης». Έρεισμα του είχε την ψευδοκωνσταντίνειο δωρεά, κατά την οποία ο Μ. Κωνσταντίνος, όταν αναχώρησε από τη Δύση, δήθεν παραχώρησε στον πάπα τη διοίκηση του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους, αυτοκρατορική εξουσία, αυτοκρατορικές τιμές, αυτοκρατορικά διάσημα και το Λατερανό ανάκτορο. Ο πάπας Νικόλαος ασπάστηκε τις κοσμοκρατορικές ιδέες, αφού «ολοκλήρου του κόσμου αυτοκράτορα εαυτόν εποίει». Γι’ αυτό όταν βρήκε ευκαιρία αναμείχθηκε στα πράγματα της Ανατολής. Σε σύνοδο στη Ρώμη (863) καθήρεσε τον πατριάρχη Φώτιο με το αιτιολογικό ότι ανήλθε αντικανονικά στον θρόνο και προέβη σε βιαιότητες. Επενέβη στη Βουλγαρία, χώρο ιεραποστολής και δικαιοδοσίας της Κωνσταντινουπόλεως, και εισήγαγε σ’ αυτήν ρωμαϊκά έθιμα. Και ο Φώτιος συνοδικά απάντησε με τον ίδιο τρόπο (867). Καθήρεσε τον Νικόλαο, γιατί εισπήδησε σε ξένη Εκκλησία και εισήγαγε σ’ αυτήν ρωμαϊκά εκκλησιαστικά έθιμα, τα οποία σε τέτοια περίπτωση δεν ήταν ανεκτά. Το πρωτείο εξουσίας του πάπα Ρώμης ήταν επικίνδυνο όργανο. Αυτό πρόβαλε ο πάπας Αδριανός στη σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως το 869-870, για να υποχρεώσει σε αποδοχή των αποφάσεών του (καταδίκη Φωτίου και οπαδών του, αποκήρυξη καταδίκης Ιγνατίου, Νικολάου). Αξιοπαρατήρητος στο σχίσμα αυτό είναι ο πρωταγωνιστικός ρόλος των δύο ανδρών, Φωτίου και Νικολάου. Από το σημείο αυτό και εξής αρχίζει η κωδικοποίηση των διαφορών των δύο Εκκλησιών στα πλαίσια της αντιρρητικής γραμματείας.

Τα ίδια σχεδόν επανελήφθησαν τον 11ο αιώνα. Ξεκίνησαν μ’ ένα σοβαρό θεολογικό πρόβλημα. Ο πάπας Σέργιος Γ’ χρησιμοποίησε το Filioque στην ομολογία πίστεώς του, ενώ ο πάπας Βενέδικτος Η’ υπό την πίεση του αυτοκράτορα Ερρίκου Β’ παρενέβαλε στο Σύμβολο της πίστεως το Filioque. Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος Β’ (1000-1019) αντιδρώντας διέγραψε το όνομα του πάπα από τα δίπτυχα της Εκκλησίας. Έτσι προέκυψε το «Σχίσμα των δύο Σεργίων». Τα πράγματα οξύνθηκαν περισσότερο εξαιτίας συγκρούσεων στη Νότια Ιταλία. Ο πάπας σε συνεργασία με Φράγκους και Νορμανδούς επεδίωξε την εισαγωγή ρωμαϊκών εκκλησιαστικών εθίμων στις εκκλησιαστικές επαρχίες Απουλίας, Καλαβρίας και Σικελίας, με απώτερο στόχο να τις αποσπάσει από την Κωνσταντινούπολη. Δεν δίστασε να καθαιρέσει τον αρχιεπίσκοπο Σιπόντου και να προσαρτήσει την επαρχία στη λατινική Αρχιεπισκοπή Βενεβέντου. Τα ανατολικά έθιμα απαγορεύθηκαν και καταδικάστηκαν συνοδικά στην Ιταλία. Ο πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος ως αντίποινα απαγόρευσε την τήρηση των λατινικών εθίμων από τους Λατίνους της Πόλης και απείλησε με κλείσιμο ναών και μονών σε μη συμμόρφωση (1052). Με προτροπή του ο Αχρίδος Λέων έγραψε στον Τρανίας της Απουλίας Ιωάννη επιστολή που καταδίκαζε τα λατινικά έθιμα, προς προφύλαξη του πληρώματος.
1/2

Ανδρέας είπε...

Ο καρδινάλιος Ουμβέρτος με εντολή του πάπα Λέοντος Θ’ όχι μόνο συνέταξε απάντηση προς Κηρουλάριο και Λέοντα καθώς και αναίρεση των κατηγοριών της Ανατολής κατά των λατινικών εθίμων, αλλά και μετέβη με άλλους δύο κληρικούς στην Κωνσταντινούπολη. Στις επιστολές του προς αυτοκράτορα και πατριάρχη εκτόξευσε κατηγορίες κατά του Μιχαήλ και πρόβαλε το παπικό πρωτείο. Ο πατριάρχης δεν είχε το δικαίωμα να κρίνει τον παπικό θρόνο και τη διδασκαλία του, γι’ αυτό όφειλε να μετανοήσει, να συμφωνήσει με τον πάπα και να υπαχθεί σε αυτόν. Όποια Εκκλησία δεν συμφωνούσε ήταν φατρία αιρετικών. Ο Ουμβέρτος ήταν προκλητικός και στους θεολογικούς διαλόγους με ορθοδόξους. Προκλητικότατα στις 16 Ιουλίου 1054, στην ώρα του Εσπερινού, εισήλθε στον ναό της του Θεού Σοφίας και άφησε πάνω στην Αγία Τράπεζα έγγραφο-αναθεματισμό για τον πατριάρχη, τον Αχρίδος Λέοντα και τους ομόφρονές τους. Το κείμενο αυτό είναι προβληματικό και μη σοβαρό, γιατί περιέχει εσφαλμένες κατηγορίες, αποδοκιμασία παλαιών κοινών εθίμων της Εκκλησίας και κατηγορίες που χαρακτήριζαν περισσότερο τη Δύση παρά την Ανατολή.

Ο Μιχαήλ συνεκάλεσε Ενδημούσα Σύνοδο (24 Ιουλίου 1054) και αναθεμάτισε το παπικό έγγραφο, τους συντάξαντες και τους δεχομένους αυτό, και προχώρησε στην καταστροφή των αντιγράφων του παπικού εγγράφου. Η απόφαση αυτή έγινε δεκτή και από τα υπόλοιπα πατριαρχεία της Ανατολής και έτσι οριστικοποιήθηκε το Μεγάλο Σχίσμα μεταξύ των δύο Εκκλησιών. Ο αναγνώστης δεν πρέπει να αντιμετωπίσει το σχίσμα ως έκφραση της οξύτητας των χαρακτήρων του ζεύγους Μιχαήλ Κηρουλαρίου-Ουμβέρτου, αλλά ως σύγκρουση δύο κόσμων που ξεκίνησαν με κοινή πίστη και παράδοση, την ελληνορωμαϊκή, αλλά στην πορεία ο κόσμος της Δύσεως προοδευτικά ενεφάνισε εκτροπές (λειτουργικές, δογματικές, εκκλησιολογικές).

Οι συνέπειες του σχίσματος υπήρξαν τραγικές για την ενότητα της Εκκλησίας. Η Ρώμη χάθηκε για το Βυζάντιο και προσχώρησε στη φράγκικη Δύση. Οι διαφορές έγιναν κατάλογοι οι οποίοι αυξάνονταν σε αριθμό και έκταση.Η αρχική δυσπιστία δημιούργησε εχθρότητα και φανατισμό. Το Βυζάντιο, και γενικότερα η Ανατολή, υπέστη οδυνηρές συνέπειες με τις Σταυροφορίες, την Ουνία και τη δράση προπαγανδών και μισιοναρίων.
2/2

Oι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Η φωτογραφία μου
Για επικοινωνία : Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: aktinesblogspot@gmail.com