ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΣΤΕΡΟΣ ΤΗΣ ΒΗΘΛΕΕΜ

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΣΤΕΡΟΣ ΤΗΣ ΒΗΘΛΕΕΜ

    Γράφει ὁ κ. Ἀνδρέας Κεφαλληνιάδης, Δάσκαλος Γ΄ Ἀρσακείου – Τοσιτσείου Δημοτικοῦ Σχολείου Ἑκάλης

  Γύρω ἀπὸ τὴν ὕπαρξη καὶ τὴ φύση τοῦ ἄστρου τῆς Βηθλεὲμ ἔχουν γραφτεῖ πολλὲς μελέτες  ἀπὸ ἀστρονόμους καὶ ἔχουν δοθεῖ σὲ αὐτὸ διάφορες ἑρμηνεῖες. Ἀπὸ τὴν προσεκτικὴ μελέτη ὅλων τῶν ἑρμηνειῶν, μποροῦμε νὰ ἐξάγουμε τὰ παρακάτω συμπεράσματα:

  Τὸ ἔτος 7 π.Χ. ἦλθαν  ὁ πλανήτης Δίας μὲ τὸν πλανήτη Κρόνο τρεῖς φορὲς σὲ σύνοδο καὶ μάλιστα στὸν ἀστερισμὸ τῶν Ἰχθύων. Τέτοια τριπλῆ σύνοδος καὶ μάλιστα στὸν ἀστερισμὸ τῶν Ἰχθύων ἀποτελεῖ σπανιότατο ἀστρονομικὸ φαινόμενο.  Ὅταν λέμε σύνοδο πλανητῶν στὴ γλώσσα τῆς ἀστρονομίας ἐννοοῦμε ὅτι κάποιοι πλανῆτες βρίσκονται πολὺ κοντὰ μεταξύ τους στὸν οὐρανό, περίπου στὸ ἴδιο σημεῖο, καθὼς βρίσκονται στὴν ἴδια εὐθεῖα. Ἔτσι δίνουν τὴν ἐντύπωση ἑνὸς μόνο ἄστρου.  Τὴ σύνοδο αὐτὴ παρατήρησαν Πέρσες Μάγοι, δηλ. ἀστρολόγοι καὶ ἱερεῖς τῆς ζωροαστρικῆς θρησκείας. Οἱ Πέρσες Μάγοι γνώριζαν τὴν προφητεία τοῦ Πέρση μάντη Βαλὰκ γιὰ τὴ γέννηση τοῦ Μεσσία. Πιθανότατα γνώριζαν καὶ τὴ σχετικὴ προφητεία τοῦ Δανιὴλ ποὺ ἀφοροῦσε τὸ χρόνο ἔλευσης τοῦ Μεσσία. Σίγουρα γνώριζαν  ἐπίσης σχετικὲς προφητεῖες τοῦ Ζωροάστρη, τοῦ ὁποίου ἦταν ἱερεῖς. Σύμφωνα μὲ τὸν Ζωροάστρη τὴ γέννηση τοῦ Λυτρωτῆ θὰ ἀνήγγειλε ἡ ἐμφάνιση ἑνὸς ἄστρου, τὸ ὁποῖο θὰ διακρινόταν ἀπὸ τὰ ἄλλα, θὰ ἦταν «τὸ ἄστρο του». Σύμφωνα μὲ πολλοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, οἱ Μάγοι παρακινημένοι ἀπὸ αὐτὲς τὶς προφητεῖες, ἀνέμεναν ἀγωνιωδῶς πότε θὰ ἐμφανισθεῖ στὸν οὐρανὸ τὸ ἄστρο ποὺ θὰ προμήνυε τὴ γέννηση τοῦ Λυτρωτῆ. Ὁ Δίας εἶναι ὁ πλανήτης τῶν βασιλέων, ἐνῶ ὁ Κρόνος καὶ ὁ ἀστερισμὸς τῶν Ἰχθύων θεωροῦνταν σύμβολα τοῦ ἔθνους τῶν Ἰουδαίων. Ἑπομένως ἡ σύνοδος αὐτὴ σήμαινε γιὰ τοὺς Μάγους τὴ γέννηση τοῦ μεγάλου Ἰουδαίου βασιλιᾶ ποὺ γιὰ αἰῶνες περίμεναν. Ἡ ἐπαλήθευση ἀπὸ ἐπιστημονικῆς πλευρᾶς τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀστέρα ποὺ παρακίνησε τοὺς μάγους στὸ ταξίδι τους πρὸς τὴν Ἰουδαία, ἀποδεικνύει ὅτι ὁ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος περιγράφει γεγονότα κι ὄχι μυθεύματα, ὅπως ἰσχυρίζονται οἱ ἀρνητές. Τὴν ἄποψη αὐτὴ εἰσήγαγε ἄλλωστε πρῶτος ὁ εὐσεβὴς ἀστρονόμος Ἰωάννης Κέπλερ. Ἂς μὴ περιφρονοῦμε λοιπὸν τὴν προσφορὰ τῆς ἐπιστήμης, ὅταν αὐτὴ ἔρχεται νὰ συνηγορήσει στὴν ἀξιοπιστία τῶν κειμένων τῆς Ἁγίας Γραφῆς.

  Ἂς μὴ μᾶς ξενίζει ἡ ἀστρολογικὴ ἑρμηνεία τῆς συν­όδου. Ὁ Θεὸς χρησιμοποιεῖ διάφορους τρόπους καὶ διάφορους ἀνθρώπους προκειμένου νὰ γίνει γνωστὸ τὸ θέλημά Του. Ἔτσι στὴ συγκεκριμένη περίπτωση χρησιμοποίησε τὴ «γλώσσα» τῶν ἄστρων, γιὰ νὰ ἀναγγείλει στοὺς ἐθνικοὺς τὴ Γέννηση τοῦ Υἱοῦ Του στὴ Γῆ. Μὲ τὴν ἔκτακτη αὐτὴ παραχώρηση δὲν σημαίνει ὅτι ὁ Θεὸς ἐγκρίνει τὴν ἀστρολογία. Ὁ Θεὸς δὲν ἐπιτρέπει στὸν ἄνθρωπο νὰ δίνει πίστη οὔτε στὰ ὄνειρα, ἀλλὰ ἐκτάκτως χρησιμοποίησε καὶ τὰ ὄνειρα προκειμένου νὰ ἀναγγείλει τὸ θέλημά Του στοὺς ἀνθρώπους, ὅπως ἄλλωστε συνέβη καὶ μὲ τοὺς Μάγους (Ματθ. β΄12 ). Ὁ Θεὸς ἐπίσης δὲν ἐπιτρέπει καὶ τὴ μαντεία. Κατ’ ἐξαίρεση ὅμως ὁ εἰδωλολάτρης μάντης Βαλαὰμ προφήτευσε τὸν ἐρχομὸ τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ προφητεία του αὐτὴ συμπεριλαμβάνεται στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ( Ἀριθμοὶ κδ΄17 ).

  Ἔτσι, οἱ Μάγοι δύο χρόνια ἀργότερα, δηλ. τὸ 5 π.Χ., ἀποφασίζουν νὰ ταξιδέψουν ἀπὸ τὴν Περσία  ὥς τὴν Ἰουδαία, γιὰ νὰ προσκυνήσουν τὸν βασιλιὰ τῶν Ἰουδαίων ποὺ ἔχει πλέον σίγουρα γεννηθεῖ.  Μετὰ ἀπὸ λίγων μηνῶν ταξίδι, φτάνουν στὰ Ἱεροσόλυμα, τὴν πρωτεύουσα τῆς Ἰουδαίας.  Πηγαίνουν στὸ παλάτι τοῦ Ἡρώδη, γιὰ νὰ ζητήσουν πληροφορίες κι ἀπὸ ἐκεῖ κατευθύνονται  πρὸς τὴ Βηθλεέμ, σύμφωνα μὲ τὴν προφητεία ποὺ τοὺς γνωστοποίησαν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ γραμματεῖς τῶν Ἰουδαίων. Τότε τὸ «ἄστρο» ποὺ εἶχε χαθεῖ ἐμφανίζεται καὶ πάλι! (Ματθ. β΄10 ). Αὐτὴ τὴ φορὰ ὅμως δὲν ἔχει χαρακτήρα ἀγγελιοφόρου, ἀλλὰ ὁδηγοῦ, καθὼς προπορεύεται καὶ τοὺς ὁδηγεῖ πρὸς τὴ Βηθλεέμ. Ἡ κατεύθυνσή του εἶναι ἀπὸ τὰ βόρεια πρὸς τὰ νότια, (ἀφοῦ ἡ Βηθλεὲμ βρίσκεται νοτίως της Ἱερουσαλήμ). Ἀλλὰ μία τέτοια κατεύθυνση εἶναι ἐντελῶς ἀφύσικη γιὰ ἕνα κανονικὸ ἄστρο, τὸ ὁποῖο ὡς γνωστὸν  κατευθύνεται πάντοτε ἀπὸ τὰ ἀνατολικὰ πρὸς τὰ δυτικά. Ἐπίσης τὸ ἄστρο κατεβαίνει τόσο χαμηλά, ὥστε νὰ ὑποδεικνύει στοὺς Μάγους τὸ συγκεκριμένο σπίτι, στὸ ὁποῖο ζοῦσε «ἡ ἁγία οἰκογένεια» (Ματθ. β΄9 ). Ἀλλὰ καὶ πάλι, κανένα φυσικὸ ἀστέρι δὲν θὰ μποροῦσε νὰ παρουσιάσει παρόμοια συμπεριφορά. Εἶναι ἀδύνατο ἕνα κανονικὸ ἀστέρι νὰ κατέβη τόσο χαμηλά, δηλ. νὰ μπεῖ στὴ γήινη ἀτμόσφαιρα καὶ νὰ ὑποδείξει ἕνα συγκεκριμένο σημεῖο. Ὅλα αὐτὰ μᾶς ὁδηγοῦν στὸ συμπέρασμα ὅτι   ὁ ἀστέρας ποὺ φάνηκε αὐτὴ τὴ φορὰ δὲν ἦταν ὁ φυσικὸς «ἀστέρας» ποὺ προῆλθε ἀπὸ τὴ σύνοδο τῶν πλανητῶν Δία καὶ Κρόνου, ἀλλὰ ἦταν ὑπερφυσικὴ θεία δύναμη, ἕνας φωτεινὸς ἄγγελος Κυρίου, ὅπως ἐπισημαίνουν πολὺ εὔστοχα οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ἰδιαιτέρως ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος.

  Ἑπομένως ἡ ἑρμηνεία τοῦ ἀστέρος  τῆς Βηθλεὲμ συνδυάζει τὸ φυσικὸ φαινόμενο καὶ τὸ ὑπερφυσικὸ θαῦμα. Τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν πίστη.  Στὴν ἀρχὴ ἦταν ἀναγκαῖος νὰ ὑπάρξει ὡς ἀστρικὸ φαινόμενο, προκειμένου νὰ ἀναγγείλει στὴ γλώσσα τῶν Μάγων τὸν ἐρχομὸ τοῦ Μεσσία. Πολὺ ὡραῖα μάλιστα τὸ λέει αὐτὸ τὸ ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς: «Οἱ τοῖς ἄστροις λατρεύοντες ὑπὸ ἀστέρος ἐδιδάσκοντο». Τὴ δεύτερη φορά, ἀφοῦ  ἔχει ἐκπληρώσει τὸ σκοπό του, στέλνοντας τοὺς Μάγους στὰ Ἱεροσόλυμα,  δὲν ἦταν πιὰ ἀναγκαῖος καὶ γι’ αὐτὸ ἀντικαθίσταται ἀπὸ ἄγγελο Κυρίου, προκειμένου νὰ διευκολυνθεῖ ἡ ἀνεύρεση τοῦ Ἰησοῦ ἀπὸ τοὺς Μάγους στὴ Βηθλεέμ. Ἡ ἀντικατάσταση τοῦ ἀρχικοῦ ἀστέρος ἀπὸ ἄγγελο Κυρίου, ὑποδηλώνει  σὲ ἐμᾶς ὅτι στὴ νέα ἐποχὴ τοῦ Μεσσία δὲν θὰ ὑπάρχει πλέον ἡ ἀνάγκη τῶν ἀνθρώπων νὰ καταφεύγουν στὴν ἀστρολογία καὶ τὴν ἀστρολατρία,  γιατί ὁ ἐρχομὸς τοῦ Χριστοῦ,  ἦλθε, γιὰ νὰ καταλύσει τὴ λατρεία τῶν εἰδώλων καὶ νὰ τὴν ἀντικαταστήσει μὲ τὸ φῶς τῆς ἀληθινῆς πίστης.

  Οἱ μάγοι λοιπόν,  βρίσκουν  καὶ προσκυνοῦν τὸν Χριστὸ ὡς «παιδίον» σὲ σπίτι   κι ὄχι ὡς βρέφος σὲ φάτνη, ἀφοῦ ἀπὸ τὴν ἡμέρα τῆς Γεννήσεως ἔχουν περάσει ἤδη δύο χρόνια ( Ματθ. β΄11). Ἀλλὰ πῶς βρέθηκε ὁ Ἰησοῦς δύο χρόνια μετὰ τὴ Γέννησή Του στὴ Ναζαρέτ;   Ἡ «ἁγία οἰκογένεια» μετὰ τὴ λήξη τῆς ἀπογραφῆς καὶ τὴν ἐπιστροφή της ἀπὸ τὸ σαραντισμὸ τοῦ Κυρίου στὰ Ἱεροσόλυμα, μποροῦσε νὰ βρεῖ κατάλυμα σὲ σπίτι τῆς Βηθλεέμ, ὅπου πλέον διέμενε μόνιμα.  Ὁ Ἡρώδης ὅταν εἶδε ὅτι οἱ Μάγοι δὲν ἐπέστρεψαν στὰ Ἱεροσόλυμα ἔδωσε ἐντολὴ νὰ σφαγιασθοῦν τὰ ἀρσενικὰ παιδιὰ ὥς δύο ἐτῶν, ἀφοῦ σύμφωνα μὲ τὴ μαρτυρία ποὺ ἀπέσπασε ἀπὸ τοὺς μάγους, τὸ ἀστέρι ποὺ προανήγγειλε σὲ αὐτοὺς τὸν ἐρχομὸ τοῦ Μεσσία εἶχε ἐμφανισθεῖ πρὶν ἀπὸ δύο χρόνια.  Ἡ «ἁγία οἰκογένεια», γιὰ νὰ ἀποφύγει τὴ σφαγὴ τοῦ μικροῦ Ἰησοῦ καταφεύγει στὴν Αἴγυπτο καὶ ἐπιστρέφει μετὰ τὸ Μάρτιο τοῦ 4 π.Χ., ὅταν πλέον ὁ Ἡρώδης ἔχει πεθάνει. Ὁ Ἰωσὴφ σχεδιάζει νὰ ἐπιστρέψει στὴ Βηθλεέμ, τόπο καταγωγῆς του, στὴν ὁποία εἶχε ἐγκατασταθεῖ πρὸ τῆς φυγῆς, ἀλλὰ λόγῳ τοῦ ὅτι στὴν Ἰουδαία βασιλεύει τώρα ὁ ἐξίσου αἱμοβόρος γιὸς τοῦ Ἡρώδη Α΄, Ἡρώδης Ἀρχέλαος, προτιμᾶ νὰ πάει στὴ Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας  (Ματθ. β΄ 22 – 23 ), ἀφοῦ ἐκεῖ βασιλιὰς ἦταν ἕνας ἄλλος γιὸς τοῦ Ἡρώδη Α΄, ὁ Ἡρώδης Ἀντίπας, ποὺ δὲν ἦταν ὅμως βίαιος καὶ αἱμοσταγής, ὅπως ὁ ἀδελφός του.

Υποσημειώσεις:

 Ἂς δώσουμε ἐπίσης μερικὲς ἀκόμα διευκρινίσεις σχετικὰ μὲ τὸ γεγονὸς τῆς Γεννήσεως τοῦ Κυρίου, ὅπως περιγράφεται ἀπὸ τοὺς εὐαγγελιστὲς Ματθαῖο καὶ Λουκᾶ:

  Ὑποσημείωση 1η: Ἡ πρώτη ὑποσημείωση ἀφορᾶ τὴν ἀπογραφὴ, τὴν ὁποία διέταξε ὁ Καῖσαρ Αὔγουστος (Λουκ. β΄1) καὶ ἡ ὁποία δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ αὐτὴ τοῦ 8 π.Χ. Πῶς ὅμως «ἡ ἁγία οἰκογένεια» ἔφτασε στὴ Βηθλεὲμ ἕνα χρόνο ἀργότερα; (7 π.Χ.). Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἡ ἑξῆς: Μία αὐτοκρατορικὴ ἀπογραφή, δηλ. μία γενικὴ ἀπογραφὴ τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους, τὸ πρῶτο ἔτος περιορίζεται στὴ Ρώμη καὶ μετὰ στὶς  ἐπαρχίες. Ἑπομένως στὴν Ἰουδαία ἡ ἀπογραφὴ ξεκίνησε ἕνα ἔτος ἀργότερα.

 Ὑποσημείωση 2η: Ἡ δεύτερη ὑποσημείωση ἀφορᾶ τὸ μήνα Γέννησης τοῦ Κυρίου, γιὰ τὸν ὁποῖο διαθέτουμε τὰ ἑξῆς στοιχεῖα:  Σύμφωνα μὲ ὑπολογισμοὺς ποὺ ἔχουν γίνει, ὁ Ζαχαρίας, (ὁ πατέρας τοῦ Ἰωάννη τοῦ Προδρόμου ) ὑπηρετοῦσε στὸ ναὸ τῶν Ἱεροσολύμων τὸ μήνα Ἰούνιο. Τότε συνεπῶς ἔγινε ἡ σύλληψη τοῦ Ἰωάννη. Ἕξι μῆνες μετὰ ἡ Θεοτόκος ἐπισκέφθηκε τὴν Ἐλισάβετ (τὴ μητέρα τοῦ Ἰωάννη), γιὰ νὰ τῆς ἀναγγείλει τὴ σύλληψη τοῦ Ἰησοῦ, δηλ. τὸ μήνα Δεκέμβριο.  Ἑπομένως ἐννέα μῆνες ἀργότερα ( τὸ Σεπτέμβριο ) γεννήθηκε ὁ Ἰησοῦς. Αὐτὸς λοιπὸν πρέπει νὰ εἶναι ὁ μήνας Γέννησης τοῦ Κυρίου. Ἐπίσης ὁ μήνας Σεπτέμβριος ταιριάζει μὲ τὴ διήγηση τοῦ Λουκᾶ ὅτι οἱ ποιμένες τὸ βράδυ τῆς Γεννήσεως ἀγρυπνοῦσαν στὸ ὕπαιθρο μὲ τὰ κοπάδια τους, (Λουκ. β΄ 8 ), ἀφοῦ κάτι τέτοιο μπορεῖ νὰ γίνει, πρὶν ἀκόμα πιάσουν τὰ κρύα τοῦ χειμώνα.

  Ὑποσημείωση 3η: Σύμφωνα μὲ τὸν εὐαγγελιστὴ Λουκᾶ, «ἡ ἁγία οἰκογένεια» ξεκίνησε  ἀπὸ τὴ Βηθλεὲμ, γιὰ νὰ τελέσει τὸ σαραντισμὸ στὸ ναὸ τῶν Ἱεροσολύμων (Λουκ. β΄ 22 ). Στὴ συνέχεια ὅμως ὅπως εἴπαμε,  ἐπέστρεψε πάλι στὴ Βηθλεὲμ κι ὄχι στὴ Ναζαρέτ, διότι ὁ Ἰωσὴφ ἤθελε νὰ ἐγκατασταθεῖ μόνιμα στὴν ἰδιαίτερη πατρίδα του. Γιατί ἑπομένως  ὁ Λουκᾶς γράφει  ὅτι μετὰ τὸ σαραντισμὸ τοῦ Ἰησοῦ στὰ Ἱεροσόλυμα, «ἡ ἁγία οἰκογένεια» ἐπέστρεψε στὴ Ναζαρὲτ κι ὄχι στὴ Βηθλεέμ; (Λουκ. β΄ 39) Αὐτὸ τὸ κάνει ὁ Λουκᾶς γιὰ λόγους συντομίας, διότι δὲν θέλει νὰ περιγράψει ξανὰ τὸ περιστατικὸ τῆς προσ­κύνησης τῶν μάγων καὶ τῆς σφαγῆς τοῦ Ἡρώδη, ἀφοῦ αὐτὸ ἀναφέρθηκε ἀπὸ τὸν Ματθαῖο. Ὁ Λουκᾶς ἐνδιαφέρεται νὰ συμπληρώσει ὅσα δὲν ἔγραψε ὁ Ματθαῖος, ἀναφέροντας τὸ περιστατικὸ τῆς προσκύνησης τῶν βοσκῶν  τὴ νύκτα τῆς Γεννήσεως στὴ φάτνη τῶν ἀλόγων, καὶ κλείνει τὴ δική του διήγηση στὸ σημεῖο, ὅπου κλείνει καὶ ὁ Ματθαῖος τὴ δική του, μὲ τὴν ἐγκατάσταση τῆς ἁγίας οἰκογένειας στὴ Ναζαρέτ. (Βλ. Στέργιου Σάκκου, Ἑρμηνεία στὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο, ἔκδ. Χριστιανικὴ Ἐλπίς, Θεσσαλονίκη 2008, τόμ. α΄, σελ. 120 – 121).

  Ὑποσημείωση 4η: Ἔχει ὑποστηριχθεῖ ὅτι τὰ Χριστούγεννα ὁρίστηκαν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία νὰ ἑορτάζονται τὴν 25η Δεκεμβρίου, ὄχι διότι τότε γεννήθηκε ὁ Χριστός, ἀλλὰ διότι ἡ Ἐκκλησία ἐπιθυμοῦσε νὰ ἀντικαταστήσει μὲ τὸν ἑορτασμὸ τῆς Γεννήσεως τοῦ Ἰησοῦ τὴ γιορτὴ τῆς γέννησης τοῦ θεοῦ ἥλιου ποὺ ἑορταζόταν τὴν ἴδια ἡμέρα ἀπὸ τοὺς εἰδωλολάτρες ( 25 Δεκεμβρίου ).  Ὡστόσο ἡ ἡμερομηνία ἑορτασμοῦ τῶν Χριστουγέννων ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία δὲν εἶναι θεολογικὰ ἄστοχη. Ἐὰν ὁ  μήνας Σεπτέμβριος εἶναι ὁ μήνας Γεννήσεως τοῦ Ἰησοῦ, ὅπως προαναφέραμε,  τότε ὁ μήνας Δεκέμβριος εἶναι ὁ μήνας Συλλήψεώς Του ἀπὸ τὴν Παρθένο Μαρία. Καὶ γιὰ τὴν ἀρχαία Ἐκκλησία, ἡ Σύλληψη καὶ ὄχι ἡ Γέννηση εἶναι αὐτὴ ποὺ σηματοδοτοῦσε τὴν ἀρχὴ τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς.

orthodoxostypos