Η Θεία Ευχαριστία: Σημείον αντιλεγόμενον πίστεως και απιστίας

Ηρακλής Ρεράκης, ομ. Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ

Η Θεία Ευχαριστία: Σημείον αντιλεγόμενον πίστεως και απιστίας

Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι στην πατρίδα μας η ορθόδοξη Θεολογία και η Επιστήμη δεν είχαν εχθρικές σχέσεις και προθέσεις μεταξύ τους, αλλά, αντίθετα,  βρίσκονταν σε μια αγαστή συνύπαρξη και συνεργασία, σχέση που κυριάρχησε, όχι μόνον κατά την περίοδο της ρωμιοσύνης αλλά και καθ’ όλη την περίοδο της νεοελληνικής Ιστορίας.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, κάποιοι Επιστήμονες, ακολουθώντας τόσο τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό όσο και τον θετικισμό, που θεωρούσαν κέντρο του ανθρώπου τον ορθό λόγο και πολεμούσαν τη χριστιανική πίστη, πιστεύουν ότι η επιστήμη είναι ικανή να κατακτήσει τον κόσμο και να απαλλάξει τον άνθρωπο από τις «νηπιακές του παραστάσεις», δηλαδή τις θεολογικές του αντιλήψεις, με αποτέλεσμα να φτάνουν σε ακραίες θέσεις, αρνούμενοι ουσιαστικά την πίστη, ως υπάρχουσα πνευματική λειτουργία της ανθρώπινης οντότητας.

Ο γνωστός, από τα ΜΜΕ, Γενετιστής από τη Γενεύη, με αφορμή την τρέχουσα πανδημία του Covid-19,  τοποθετείται απροκάλυπτα εναντίον της συμμετοχής των Χριστιανών στη Θ. Κοινωνία, υποστηρίζοντας ότι η συμμετοχή σε αυτήν μεταδίδει τον κορωνοϊό. Στο πλαίσιο αυτό, εξέφρασε την επιστημονική του θέση ότι «ο ιός μεταδίδεται, όπως και με όλα τα άλλα σκεύη, έτσι και με το σκεύος της Θείας Κοινωνίας». Μάλιστα, προχώρησε ένα βήμα, παραπέρα, υποκαθιστώντας τους θεολόγους και αλλοιώνοντας τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς επιχείρησε να ερμηνεύσει το Μυστήριο της Θ. Κοινωνίας, με βάση την προτεσταντική θεολογική διδασκαλία. Έτσι, απολαύσαμε και τις αλλόδοξες θεολογικές του θέσεις,  σύμφωνα με τις οποίες, στη Θεία Κοινωνία αυτό που κοινωνούν οι πιστοί δεν είναι το ίδιο το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, αλλά το ψωμί και το κρασί, που συμβολίζουν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού!

Θεολογικές θέσεις, όμως, εξέφρασε και ο επίσης  γνωστός, από τις πολλές εμφανίσεις του στα ΜΜΕ της Ελλάδας,   Καθηγητής Πολιτικής και Διοίκησης της Υγείας στο Imperial College και στη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου – LSE, μη σχετικός  και  αυτός με  το γνωστικό αντικείμενο  της  Επιστήμης  της  λοιμοξιολογίας. Δήλωσε λοιπόν ότι «έπρεπε να έχει σταματήσει (η Θεία Κοινωνία)» και ότι θα πρέπει «να αλλάξει ο τρόπος μετάδοσής της, μέχρι να υπάρξει εμβόλιο για τον Covid-19». Έτσι, περιφρονώντας -και αυτός με τη σειρά του- τα θεολογικά και εκκλησιαστικά κριτήρια, εισέρχεται, μέσω αντικανονικής εισπήδησης και πέραν κάθε επιστημονικής δεοντολογίας, στον χώρο της Επιστήμης της Θεολογίας και αμφισβητεί, την αποδεδειγμένη θαυμαστή και μυστηριακή εμπειρία της Εκκλησίας, ως προς την αγιότητα και αφθαρσία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού. Οι αποφάνσεις του για το Μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας, δεν αφορούν στην επιστήμη του, δημιουργούν όμως, ενδεχομένως, σύγχυση και πλάνη στους πιστούς, για πολύ ζωτικά θεολογικά θέματα που αφορούν στην πνευματική τους ζωή, όπως είναι η συμμετοχή τους στη Θ. Ευχαριστία.

Οι ως άνω μη εκκλησιαστικές θέσεις των δύο Επιστημόνων δείχνουν ότι, ίσως, δεν έχουν συνειδητοποιήσει σε ποιον λαό απευθύνονται και ότι με τις θέσεις τους αρνούνται το συνταγματικό δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας και της λατρείας από τη μεγάλη πλειονότητα των ορθόδοξων πιστών, δηλαδή την ψυχική τους ανάγκη να εκφράζουν ελεύθερα και έμπρακτα την πίστη τους. Με τις θέσεις αυτές αρνούνται, στην ουσία, ότι αποτελούν ενιαία ψυχοσωματικά όντα και ότι η ψυχή τους –ιδιαίτερα μέσα σε μια τέτοια πανδημία-έχει ανάγκη πνευματικής τροφής, στήριξης και θεϊκής βοήθειας.

Έτσι, παραδόξως, αντίθετα με την διαχρονική και ιστορική εμπειρία του ελληνικού λαού, αντί να προτείνουν, ένα συνδυασμό επιστήμης και πίστης για να αντιμετωπιστεί αυτή η δύσκολη πανδημική ίωση, έτσι ώστε, εκτός από τη χρήση της ιατροφαρμακευτικής βοήθειας, να μπορούν οι πιστοί να  λαμβάνουν και πνευματικές δυνάμεις, μέσω της πίστεως και της λατρείας, προτείνουν απαγορευτικά μέτρα για τη λατρευτική και μυστηριακή τους ζωή, που τους στερούν την πνευματική ανάσα των ψυχών τους.

Οφείλουμε ωστόσο, να σημειώσουμε ότι υπάρχουν και άλλοι επιστήμονες, που διαφωνούν με τους ως άνω συναδέλφους τους, όπως η καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας κ. Γιαμαρέλλου, που, όταν ρωτήθηκε, αν συνεχίζει να κοινωνεί  κανονικά, παρά την επιδημία του κορωνοϊού, απάντησε ότι: «Ασφαλώς, ούτε συζήτηση», προσθέτοντας: «Μιλάμε, όμως, για την Αγία Κοινωνία, το μεγαλύτερο Μυστήριο… Ή πιστεύεις ότι είναι το Μυστήριο και δεν μεταδίδεται ή δεν το πιστεύεις». 

Η Καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας κ. Λινού, ακόμη, μιλώντας για τον κίνδυνο να μολυνθεί κάποιος από τη λήψη της Θείας Κοινωνίας, σημείωσε ότι «δεν μπορούμε να λύσουμε θέματα πνευματικά και ορθοδόξου πίστεως με λογική. Το μεταφυσικό δεν αποδεικνύεται». Επίσης, τόνισε ότι «δεν υπάρχει παγκόσμια μελέτη, η οποία να δείχνει ότι ο ιός μεταδίδεται διά της καταπόσεως».

Από την πλευρά της Εκκλησίας, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως πήρε θέση, τονίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι: «Επειδή ηκούσθησαν ανοίκειοι απόψεις τινές, περί του τρόπου προσελεύσεως εις τα Άχραντα Μυστήρια, είναι αδύνατον εις ημάς να παραμείνωμεν άφωνοι και αμέτοχοι ενώπιον μιας τοιαύτης αμφισήμου καταστάσεως, αδρανούντες προ των εξελίξεων και των κατά Πολιτείαν σχετικών ρυθμίσεων και απαγορεύσεων. Υπηκούσαμεν εις τας προτροπάς των υγιειονομικών και πολιτικών αρχών, και, ως εικός, υπακούομεν, μέχρις, όμως, του σημείου, καθ᾽ ό ου θίγεται η ουσία και το κέντρον της πίστεως ημών. Η συγκατάβασις της Εκκλησίας φθάνει μέχρι Σταυρού, αρνείται, όμως, την κατάβασιν εξ αυτού, εξ υπακοής προς τας αρχάς και τας εξουσίας του κόσμου τούτου, όταν αμφισβητήται το Μυστήριον των μυστηρίων της ζωής της, η Θεία Ευχαριστία. Εις την ζωήν της Εκκλησίας υπάρχει η Ιερά Παράδοσις, συνυφασμένη αρρήκτως μετά της καθ᾽ ημέραν εκκλησιαστικής πρακτικής και κενωτικής εμπειρίας. Προσφεύγοντες εις αυτήν την καθηγιασμένην πράξιν της Εκκλησίας, βλέπομεν και αδιαψεύστως διαπιστούμεν ότι αύτη ζη εν τω κόσμω διά της Θείας Ευχαριστίας και εν τη Θεία Ευχαριστία, ή, άλλως, η Θεία Ευχαριστία είναι η αποκάλυψις και η βίωσις του θεανδρικού μυστηρίου της Εκκλησίας».

Η Εκκλησία της Ελλάδος, επίσης, επιβεβαιώνει τη δογματική και θεολογική της θέση ότι «το Ιερό Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας παραμένει αδιαπραγμάτευτο, όπως μας παρεδόθη από την περί αυτού διδασκαλία της Ορθοδόξου Παραδόσεως των αγίων Πατέρων της αγίας μας Εκκλησίας… Η οποιαδήποτε υπόνοια για μετάδοση νοσημάτων από την Θεία Ευχαριστία, αλλά και από τον ίδιο τον τρόπο της Θείας Μεταλήψεως, θίγει την δογματική Αλήθεια της Εκκλησίας, δεν γίνεται αποδεκτή και είναι καταδικαστέα».

Πολλοί Μητροπολίτες, επίσης, υποστήριξαν την μη μετάδοση ασθενειών μέσω της Θείας Ευχαριστίας: 

Ο Μητρ. Πειραιώς, Σεραφείμ υποστηρίζει ότι  «δεν υπάρχει καμία επιστημονική τεκμηρίωση, ότι μέσα από τα άχραντα μυστήρια μπορεί να μεταδοθεί η λοιμική ασθένεια. Η Θεία Κοινωνία δεν μπορεί, με κανένα τρόπο, να μεταδώσει οποιαδήποτε ασθένεια.  Άνθρωποι που δεν γνωρίζουν, όμως, ομιλούν».

Στο ίδιο κλίμα, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κυθήρων & Ἀντικυθήρων Σεραφείμ, σε Ποιμαντορική του Εγκύκλιο αναφέρεται στα σκληρά μέτρα αποκλεισμού του Λαού του Θεού από την Θεία Λατρεία και την Θεία Κοινωνία» καθώς και στην αποδοχή από τους πολιτειακούς παράγοντες προτάσεων και εισηγήσεων «ορισμένων αμυήτων και ανερματίστων πνευματικώς επιστημόνων ιατρών – συμβούλων, οι οποίοι, αναρμοδίως, αποφαίνονται ότι υπάρχει κίνδυνος μεταδόσεως του κορωνοϊού με την Θεία Κοινωνία, πράγμα το οποίο συνιστά βαρυτάτην βλασφημίαν κατά του Αγίου Πνεύματος και ογκηράν ασέβειαν».

Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος σε άρθρο του, μεταξύ άλλων,  υπογράμμισε: «Το ιερό μυστήριο, λόγω της απροσμέτρητης σπουδαιότητάς του, αποτελεί την ουσία της χριστιανικής λατρείας, της Θείας Λειτουργίας. Κατά την διάρκειά της ο προσφερόμενος άρτος και οίνος, δια της επικλήσεως και της επενεργείας του Αγίου Πνεύματος καθαγιάζονται και μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Τα μυστήρια είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, και τούτο αποτελεί την αληθινή τροφή και πόση της Εκκλησίας του Χριστού. Το Σώμα του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού μεταλαμβάνεται από τους Χριστιανούς. Οι Χριστιανοί είναι Χριστιανοί, επειδή μετέχουν του Άρτου της Ζωής. Η Θεία Ευχαριστία αποτελεί την ταυτότητα της Εκκλησίας. Η Θεία Ευχαριστία δεν παύεται, διότι ο Θεάνθρωπος Χριστός δέν παύεται. Ο Άρτος της Ζωής είναι η πηγή της θεώσεως, της αθανασίας και ενεργεί «εις ίασιν ψυχής τε και σώματος».

Ο μητροπολίτης Ξάνθης και Περιθεωρίου Παντελεήμων κάλεσε τους πιστούς να προσευχηθούν και να κοινωνήσουν για να «μη βγούμε από αυτή την περίοδο της καραντίνας με ψυχολογικά προβλήματα. Όποιος άνθρωπος θέλει να πάει να κοινωνήσει, θα μπορεί να κοινωνήσει. Έτσι, λοιπόν, δεν στερείται κανείς του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, γιατί το Σώμα και το Αίμα του Χριστού είναι το μόνο που μας θωρακίζει από τον κορωνοϊό αλλά και από οποιαδήποτε άλλη ασθένεια. Είναι το Φάρμακο της Αθανασίας όπως λέγουν οι Πατέρες.

Ο Μητρ. Μεσογαίας και Λαυρεωτικής, Νικόλαος, επίσης, ανέφερε: «Η Θεία Κοινωνία είναι ό, τι ιερώτερο έχουμε ως Εκκλησία και άνθρωποι, το μεγαλύτερο φάρμακο ψυχής και σώματος. Δυστυχώς, το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι ο ιός του παγκόσμιου πανικού, αλλά ο ιός της ασεβείας και το μικρόβιο της ολιγοπιστίας».

Ο Σεβ. Μητροπολίτης Σερρών και Νιγρίτης κ. Θεολόγος είπε πρόσφατα: «Είναι χρέος, που απορρέει πρωτίστως από την χριστιανική μας πίστη, η οποία βεβαίως συναρτάται αμέσως, πιστοποιείται και φανε­ρούται από την συμμετοχή μας εις το μέγα και κορυφαίο μυστήριο της Εκκλησίας μας, αυτό δηλαδή της θείας Ευχαριστίας, εκ του οποίου προ­χέονται στη ζωή μας η άκτιστος χάρις του Θεού, ο αγιασμός, η ευλογία και η χριστοζωή».

Ο Μητρ. Κηφισίας, Κύριλλος, έχει τονίσει ότι, «η Θεία Κοινωνία είναι Μυστήριο, Σώμα και Αίμα Χριστού και δίδει μόνο υγεία και ζωή. Δεν μπορεί, με κανένα τρόπο, να μεταδώσει τον ιό. Απαιτεί πίστη η συμμετοχή σε αυτό. Μέσα στην Εκκλησία θα κάνουμε αυτό που επιτάσσει η συνείδησή μας. Το θέμα της Θείας Ευχαριστίας είναι η μόνη κόκκινη γραμμή».  

Ο Μητρ. Νέας Ιωνίας, Γαβριήλ, επίσης, σημείωσε πρόσφατα: «Η Ιερά Σύνοδος απέστειλε επιστολή προς τους αρμοδίους, όπου λέμε ότι τα Χριστούγεννα δεν θα δεχθούμε να παραμείνουν οι ναοί κλειστοί… Αυτό που ενοχλεί, αλλά δεν θα κάνουμε πίσω, είναι η θεία Ευχαριστία. Δεν θα κάνουμε πίσω, γιατί αυτό είναι η πεμπτουσία της Εκκλησίας, για το σώμα και το αίμα του Κυρίου μας».

Ο Μητρ. Μάνης, Χρυσόστομος αναφέρει σε πρόσφατο άρθρο του: «Αναφορικώς με το ερώτημα ή την αμφιβολία, την οποία διατυπώνουν μερικοί, αν δηλ. υπάρχει κίνδυνος μεταδόσεως ασθενείας από την Θεία Μετάληψη, επειδή χρησιμοποιείται η ιδία λαβίδα, η απάντηση είναι σαφέστατη ότι ουδείς απολύτως κίνδυνος υφίσταται εν προκειμένω. Το Σώμα και το Αίμα του Χριστού που κοινωνούμε είναι Αυτός ο Ίδιος ο Χριστός, ο Κύριος και Θεός μας και ο Χριστός είναι η ζωή, η υγεία και όχι η ασθένεια, η πτώση και ο θάνατος. Ο Χριστός ούτε μολύνεται, ούτε μολύνει. Μόνον αγιάζει και χαριτώνει, γιατί είναι η Αυτοζωή και η Ανάσταση. Η Θεία Μετάληψη των αχράντων Μυστηρίων είναι “φάρμακον αθανασίας”, Πηγή Ζωής. Άλλωστε, ποτέ κανείς ανά τους αιώνες δεν έπαθε το παραμικρό από τη Θεία Μετάληψη με την ίδια λαβίδα, ούτε λαϊκός ούτε κληρικός».

Ο Μητρ. Γλυφάδος, Αντώνιος υποστηρίζει ότι: «Οι πιστοί, εδώ και  2000 χρόνια, δεν φοβούνται μήπως αρρωστήσουν από τη Θεία Κοινωνία. Και δεν είναι δυνατόν να εμποδίζονται στην άσκηση των συνταγματικά κατοχυρωμένων θρησκευτικών τους δικαιωμάτων, όπως πρόσφατα απεφάνθη και το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Γερμανίας».

Ο Μητρ. Σταγών και Μετεώρων, Θεόκλητος δήλωσε πρόσφατα: «Οι πολέμιοι της εκκλησίας άρπαξαν την ευκαιρία να πολεμήσουν την Εκκλησία μας να σπιλώσουν και να συκοφαντήσουν. Έσπειραν τον φόβο και τον πανικό και επηρέασαν πολλούς χλιαρούς στην πίστη, προσβάλλοντας την Θεία Κοινωνία, ως μέσο υπερμετάδοσης του ιου».

Εκτός από τις ως άνω τοποθετήσεις, υπάρχουν και πολλές άλλες που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις εντός της ελληνικής κοινωνίας, που φανερώνουν ότι ένα μεγάλο τμήμα του λαού μας είναι επηρεασμένο και τοποθετείται, αναλόγως, θετικά ή αρνητικά, υπέρ ή κατά της συμμετοχής των πιστών στο Μέγα Μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας.

Αυτό σημαίνει ότι το πλέον απαραίτητο για την πνευματική ζωή των πιστών Μυστήριο της Εκκλησίας έχει καταστεί, στις μέρες μας, «σημείον αντιλεγόμενον», ανάμεσα σε πιστούς και άπιστους, «εις πτώσιν και ανάστασιν πολλών».

Στο σημείο αυτό αξίζει να δούμε το ψυχογράφημα που κάνει ο Φώτης Κόντογλου  για τον πιστό και τον άπιστο:

«Ο πιστός έχει πνευματικά μάτια και πνευματικά αυτιά, καθώς και κάποια “υπέρ αίσθησιν”.  Ο άπιστος, πώς να πάρει είδηση από κείνον τον μυστικό κόσμο, μόνο με τα χονδροειδή μέσα που έχει, δηλαδή με τις σωματικές αισθήσεις; Πώς να πιάσει τα λεπτά κι αλλόκοτα μηνύματα εκείνου του κόσμου, αφού ο δυστυχής δεν έχει τις κεραίες που χρειάζονται για να τα πιάσει;

Ο Απ. Παύλος γράφει για το τι μπορεί να νοιώσει ο πιστός και ο άπιστος: Λαλούμε, λέγει, τη σοφία του Θεού που είναι μέσα σε μυστήριο και που είναι κρυμμένη, για δόξα δική μας, και που δεν τη γνώρισε κανένας από τους άρχοντες τούτου του κόσμου (δηλαδή, τους σοφούς της κοσμικής σοφίας).

Η απιστία υπήρχε πάντα. Μα σήμερα, με την αποτρόπαια ματαιοδοξία που μας τρώγει, την επιδείχνουμε, σαν να μας δίνει τη μεγαλύτερη αξία. Όποιος έχει πίστη στον Θεό είναι καταφρονεμένος, σαν στενόμυαλος κι ανόητος και τραβά πάνω του όλα τα περιγελάσματα. Λογαριάζεται για “βλαμμένος” από τον πολύν κόσμο. Ενώ, εκείνον που καυχιέται πως δεν πιστεύει σε τίποτα, τον έχει ο κόσμος σε μεγάλη υπόληψη και σεβασμό, είναι ‘θετικός άνθρωπος’, ‘γερό μυαλό’. Λέγει λοιπόν ο έξυπνος: Να κάθεσαι, άνθρωπος με τετρακόσα μυαλά, να χάνεις τον καιρό σου με χαζομάρες, σαν τις γριές, με Θεούς, με κόλαση και με παράδεισο, με καντήλια, με θυμιατά, με δισκοπότηρα, με παπάδες και με καλόγριες!  Και σε ποια εποχή; Στην εποχή, που η επιστήμη στέλνει ανθρώπους στους πλανήτες! Αυτά λένε για τους πιστούς οι έξυπνοι και οι τιμημένοι τούτου του κόσμου και τους χειροκροτούνε οι πολλοί, που τους έχουνε για φρόνιμους σε όλα».