Η παγγνωσία του Θεού (Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία)

IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

Δογματικά Κηρύγματα

Η ΠΑΓΓΝΩΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Μιλώντας γιά τά ἰδιώματα τοῦ Θεοῦ, ἀδελφοί μου χριστιανοί, θά σᾶς μιλήσω σήμερα γιά τήν παγγνωσία τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ποιοί εἴμαστε ἐμεῖς γιά νά μιλᾶμε γιά τίς ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ; Τόν Θεό τόν γνωρίζουμε ἀνάλογα μέ τήν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς μας. Ὅσο πιό πολύ ἅγιοι γινόμαστε, τόσο πιό πολύ γνωρίζουμε καί γευόμαστε τόν Θεό μας. Ἀλλά καί ἄν δέν εἴμαστε ἅγιοι, ὅμως καταφεύγουμε στούς ἁγίους, στήν θεόπνευστη Ἁγία Γραφή πρῶτα καί στά συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων ἔπειτα, καί ἀπ᾽ αὐτούς παίρνουμε αὐτά πού σᾶς δίνουμε. Καί ἀπό τά ἱερά μας, λοιπόν, βιβλία σᾶς λέγω ὅτι παγγνωσία τοῦ Θεοῦ εἶναι «τό νά ἠξεύρει ὁ Θεός καί νά γνωρίζῃ ὅλους τούς λογισμούς καί τά κρύφια τῆς καρδίας τοῦ καθενός ἀνθρώπου καί ἀγγέλου, ὄχι μόνο κατά τό παρόν, μά καί πρό τῆς κτίσεως τοῦ κόσμου».[1]

Παγγνωσία τοῦ Θεοῦ σημαίνει ὅτι ὁ Θεός γνωρίζει τά πάντα. Γνωρίζει αὐτά πού ἀναφέρονται στόν ἑαυτό Του, τόν ἄκτιστο Θεό, καί αὐτά πού ἀναφέρονται στά κτίσματα, τούς ἀγγέλους, τόν ἄνθρωπο καί τόν σύμπαντα κόσμο. Γνωρίζει δέ τά πάντα τελείως καί ἀμέσως. Δηλαδή τά γνωρίζει ὄχι ὅπως ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι ἀποκτοῦμε κατά μικρόν καί διαδοχικά τήν γνώση μας, ἀπό τό παρελθόν, τό παρόν καί στό μέλλον ἔπειτα. Ὄχι ἔτσι ὁ Θεός! Ὁ Θεός γνωρίζει τά πάντα ἀχρόνως, σέ μιά στιγμή. Γνωρίζει ὅλα ὅσα ἔγιναν, ὅσα γίνονται καί ὅσα πρόκειται νά γίνουν, ἀλλά γνωρίζει καί ὅσα θά γίνονταν, χωρίς ὅμως νά γίνουν, καί γνωρίζει τί θά συνέβαινε ἄν γίνονταν. Ἔτσι εἶπε ὁ Κύριος ταλανίζοντας τίς πόλεις Χοραζίν καί Βηθσαϊδά, οἱ ὁποῖες ἄν καί εἶδαν τά περισσότερα θαύματά Του, ὅμως δέν μετενόησαν. Εἶπε ὅτι ἄν αὐτά τά θαύματα γίνονταν στίς πόλεις Τύρο καί Σιδῶνα, θά μετανοοῦσαν αὐτές μέ δυνατές ἐκφράσεις μετανοίας «καθήμεναι ἐν σάκκῳ καί σποδῷ» (Ματθ. 11,21). Ἀλλά δέν ἔγιναν τά μεγάλα αὐτά θαύματα στήν Τύρο καί Σιδώνα. Γνώριζε λοιπόν ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός ὡς Θεός πού εἶναι, τί θά γινόταν στίς πόλεις αὐτές, ἄν θά ἐγίνοντο σ᾽ αὐτές μεγάλες θαυματουργίες, καί ἄς μήν ἔγιναν.

Ἀλλά καί σέ πολλά ἄλλα σημεῖα ἡ Ἁγία Γραφή, καί ἡ Παλαιά καί ἡ Καινή Διαθήκη, ὁμιλεῖ γιά τήν παγγνωσία τοῦ Θεοῦ. Στό βιβλίο τοῦ προφήτου Ἠσαΐου λέγει ὁ Θεός: «Ἐγώ εἰμι ὁ Θεός... ἀναγγέλλων πρότερον τά ἔσχατα πρίν αὐτά γενέσθαι, καί ἅμα συνετελέσθη» (Ἠσ. 49,2). Καί στόν Ἰερεμία ὁ Θεός εἶπε, ὅταν τόν καλοῦσε στό προφητικό ἔργο: «Πρό τοῦ μέ πλάσαι σε ἐν κοιλίᾳ ἐπίσταμαί σε καί πρό τοῦ σέ ἐξελθεῖν ἐκ μήτρας ἡγίακά σε» (Ἰερ. 1,5). Καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει ὅτι «οὐκ ἔστι κτίσις ἀφανής ἐνώπιον αὐτοῦ, πάντα δέ γυμνά καί τετραχηλισμένα τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ» (Ἑβρ. 4,13).

2. Ἕνα ὅμως θέμα, θέμα σοβαρό, πού τό ἐρωτοῦν πολλοί, θέλω νά σᾶς θίξω τώρα, ἀδελφοί μου χριστιανοί. Ἀκοῦστε το: Ἀφοῦ ὁ Θεός γνωρίζει τά πάντα καί ὅλα γίνονται ὅπως τά προγνωρίζει, ποῦ εἶναι τότε ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, νά ἐνεργήσει ὅπως αὐτός θέλει; Πραγματικά φαίνεται ἐδῶ ὅτι ἔχουμε ἀντίφαση μεταξύ τῆς παγγνωσίας καί προγνώσεως τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου. Μ᾽ αὐτό τό ἐρώτημα-πρόβλημα ἀσχολήθηκαν ἀπό παλαιά πολλοί. Καί ἄλλοι μέν γιά τήν λύση τοῦ προβλήματος περιόρισαν τήν γνώση τοῦ Θεοῦ, λέγοντες ὅτι ὁ Θεός δέν γνωρίζει τήν ἐλεύθερη θέληση τοῦ ἀνθρώπου· καί ἄλλοι καταργοῦσαν τήν ἀνθρώπινη ἐλευθερία λέγοντες ὅτι ὅλα συμβαίνουν ἀναγκαστικά, ὅπως τά προγινώσκει ὁ Θεός. Ἀλλά οὔτε τό ἕνα οὔτε τό ἄλλο εἶναι σωστό. Ἄν καί πραγματικά ἡ σχέση τῆς παγγνωσίας καί τῆς πρόγνωσης τοῦ Θεοῦ μέ τήν ἀνθρώπινη ἐλευθερία εἶναι ἀκατανόητη στήν ἀνθρώπινη διάνοιά μας, ὅμως ἡ λύση τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας μᾶς εἶναι ἱκανοποιητική. Κατά τήν λύση λοιπόν αὐτή, «αἰτία πού γίνονται, ὅπως γίνονται τά πράγματα, δέν εἶναι ἡ πρόγνωση τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἁπλᾶ ὁ Θεός προγινώσκει, ὡς Θεός, τό τί πρόκειται νά πράξουμε, χωρίς νά εἶναι αἰτία ἡ πρόγνωσή Του γι᾽ αὐτό πού κάνουμε. Ὅπως ὁ ἰατρός, γιά παράδειγμα, δέν εἶναι αὐτός ἡ αἰτία τῆς ἀρρώστιας κάποιου, ἐπειδή προγνώρισε ὅτι πρόκειται νά ἀρρωστήσει. Ἡ αἰτία τῆς ἀρρώστιας τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ εἶναι κάποια ἀσθένεια τοῦ σώματός του, ἡ δέ πρόγνωση τοῦ ἰατροῦ ὀφείλεται στήν ἐπιστήμη του. Ἔτσι, λοιπόν, καί γι᾽ αὐτά πού κάνουμε, ἔχουμε ἐμεῖς τήν εὐθύνη. Προέρχονται ἀπό τό αὐτεξούσιό μας καί δέν γίνονται ἐπειδή τά προγινώσκει ὁ Θεός».[2] Ὁ Θεός, ἀγαπητοί μου, γνωρίζει αὐτά πού πρόκειται νά συμβοῦν καί τά βλέπει ὡς παρόντα, σάν νά γίνονται αὐτή τήν στιγμή, χωρίς ὅμως ἡ πρόγνωση αὐτή τοῦ Θεοῦ νά ἀσκεῖ ἐπιρροή, γιά νά συμβοῦν ἔτσι τά πράγματα. Ὅπως ὁ ἄνθρωπος βλέποντας κάτι νά συμβαίνει δέν τό δημιούργησε αὐτός αὐτό, ἐπειδή τό εἶδε, ἔτσι καί ὁ Θεός: Βλέποντας ἐκ τῶν προτέρων τά πάντα συμβαίνοντα δέν τά κάνει Αὐτός νά συμβοῦν ἔτσι ὅπως συμβαίνουν, ἀλλά, ἐπειδή αὐτά θά συμβοῦν ἔτσι, τά προγινώσκει ὁ Θεός, ὡς Θεός πού εἶναι.

Ἀπό τά παραπάνω, ἀδελφοί χριστιανοί, θέλω νά πῶ τήν ἀλήθεια ὅτι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι εἴμαστε ὑπεύθυνοι γιά ὅ,τι κάνουμε, γιατί τό πράττουμε κατά τήν ἐλευθερία μας καί δέν πρέπει νά λέγουμε ὅτι μᾶς ἔχει ὁ Θεός προορίσει νά τό κάνουμε αὐτό. Εἶναι ὅμως ἀλήθεια καί τό ἄλλο: Προγνωρίζοντας ὁ Θεός κάποιον ὅτι θά γίνει καλός καί θά ἀξιοποιήσει τίς χάριτες πού θά τοῦ δώσει, τοῦ δίνει ἐκ τῶν προτέρων περισσότερη Χάρη καί πολλές εὐκαιρίες γιά τήν σωτηρία του καί τήν σωτηρία καί ἄλλων ψυχῶν.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

---

^[1] Ὁμολογία Μογίλα (Α 16).

^[2] Ἰωάν. Δαμασκηνοῦ, Διάλογος κατά Μανιχαίων 79.