Η Ελληνική απόβαση στη Σμύρνη (Μάιος 1919)

GEORGE HORTON
Προξένου και Γενικού Προξένου των Hνωμ. Πολιτειών στην Εγγύς Ανατολή

Η Ελληνική απόβαση στη Σμύρνη (Μάιος 1919)

Εγύρισα στη Σμύρνη στα 1919 λίγον καιρό μετά την απόβαση του Ελληνικού στρατού στην πόλη αυτή. Επειδή το Τουρκικό σχέδιο εξοντώσεως είχε τεθεί σε πλήρη εφαρμογή πριν απ' την άφιξη των Ελληνικών στρατευμάτων, οι Έλληνες χωρικοί είχαν διωχθεί απ' όλη την περιφέρεια με εξαίρεση, μόνο της ίδιας της πόλεως, και πολλοί κάτοικοι είχαν εξαφανιστεί όπως είχαν καταστραφεί και τ' αγροκτήματα τους και τα χωριά τους. Είχαν διασκορπιστεί μέσα στα Ελληνικά νησιά, καθώς και στην ηπειρωτική Ελλάδα και στη Θεσ/νίκη οπού η Ελληνική κυβέρνηση είχε κατασκευάσει παραπήγματα για τη στέγαση τους και είχε λάβει χώρα ένας σημαντικός εποικισμός από αυτούς.

Πολλά έχουν λεχθεί για ωμότητες και σφαγές πού διέπραξαν τα Ελληνικά στρατεύματα κατά την απόβαση τους στη Σμύρνη τον Μάιο του 1919. Στην πραγματικότητα τα συμβάντα πού έλαβαν χώρα την ημέρα της αποβάσεως και τις λίγες μέρες πού ακολούθησαν, έχουν μεγαλοποιηθεί ωσότου μεταφέρθηκαν στην δημόσια γνώμη σε πολύ μεγαλύτερες αναλογίες από ό,τι είχε γίνει με την προσχεδιασμένη εξόντωση ολοκλήρων εθνών απ' τους Τούρκους και δεν φαίνεται να έχει δοθεί καμμιά προσοχή στην ταχεία εξάλειψη των ταραχών απ’ τις Ελληνικές αρχές και στην άμεση τιμωρία των κυριωτέρων δραστών, μερικών απ' τους οποίους και με θάνατο.

Τα σχετικά συμβάντα όπως μετεδόθησαν από Αμερικανούς Ιεραποστόλους, επιχειρηματίες και άλλα αναμφίβολου αξιοπιστίας άτομα, έχουν ως εξής: Το βράδυ της προτεραίας της αποβάσεως έλαβε χώρα μια συγκέντρωση των ναυτικών διοικητών και όπως ανεκοίνωσε ένας απ' αυτούς πού έλαβαν μέρος στη συγκέντρωση, έγινε συζήτηση σχετικά με το σχέδιο, βάσει του οποίου έπρεπε να εκτελεστεί η επιχείρηση αυτή. Εκείνος πού έδωσε τις πληροφορίες μου εδήλωσε ότι ο Αμερικανός ναυτικός διοικητής ήταν της γνώμης ότι έπρεπε να συνεργασθούν με τους Έλληνες στην αστυνόμευση των διαφόρων τομέων της πόλεως δια του ναυτικού των συμμάχων, αλλ' ότι ο Άγγλος υποστήριξε την γνώμη ν αφήσουν τους Έλληνες «να κάμουν μόνοι τους τη δουλειά όλη». Η πληροφορία αυτή μου εδόθη από δεύτερο χέρι και η ακρίβεια της δεν μπορεί να εξακριβωθεί ασφαλώς, φαίνεται όμως πιθανή. Όπως κι αν έχει το πράγμα, η συμβουλή πού αποδίδεται στον Αμερικανό ήταν ορθή από πρακτική άποψη, δεν μπορούσε όμως να εφαρμοστεί για προφανείς λόγους. Δεν μπορούσαμε να αποβιβασθούμε γιατί είμαστε, όπως συνήθως συνέβαινε, «παρατηρηταί» και υπήρχε μια τόσο ισχυρή αντιζηλία μεταξύ των συμμάχων σχετικά με τη Μικρά Ασία, ώστε δεν ημπορούσαν να βγουν στην ακτή είτε μαζί, είτε χωριστά. Αυτό ήταν η πρώτη ένδειξη ελλείψεως επαρκούς βοηθείας πού τελικά επέφερε την Ελληνική συμφορά και την καταστροφή της Σμύρνης.

Γι αυτό ολόκληρη η ευθύνη επιρρίφθηκε στους Έλληνες, οι οποίοι είχαν αποβιβαστεί ανάμεσα σε πληθυσμό, ιδιαίτερα όσον άφορα τους Τούρκους, πού είχε προσβληθεί απ' τον ερχομό τους περισσότερο από όσο θα προσβάλλονταν οι λευκοί πολίτες του Mobile, εάν είχε δοθεί η εντολή γι αυτό σε στρατεύματα Νέγρων. Για τους Τούρκους ο Έλληνας δεν είναι μόνο ένας «άπιστος σκύλος», αλλά και ο άλλοτε σκλάβος. Την ώρα πού οι Έλληνες προχωρούσαν στη διεύθυνση του Konak δηλ. του Διοικητηρίου πού ήταν στην Τουρκική συνοικία, πυροβολήθηκαν από κρυψώνες. Όπως με πληροφόρησαν πολυάριθμοι αυτόπτες μάρτυρες, όχι Σμυρναίοι, οι πυροβολισμοί είχαν εξελιχθεί σε καταιγισμό πυρός.

Ο Υγιεινολόγος του Αμερικανικού Νοσοκομείου πού βρισκόταν στην περιοχή του Διοικητηρίου μου διηγήθηκε το εξής περιστατικό: Μόλις άκουσε τους πυροβολισμούς, βγήκε τρέχοντας στην αυλή του Νοσοκομείου, γιατί φοβήθηκε, ότι, αν οι πυροβολισμοί προέρχονταν απ' εκεί, θα ήταν δυνατό να προκαλέσουν αντίστοιχα πυρά απ' τους Έλληνες. Είδε τότε έναν Τούρκο επάνω σ' ένα δένδρο της αυλής του Νοσοκομείου πού είχε στα χέρια του ένα τουφέκι. Τον σημάδεψε με ένα περίστροφο και του είπε να κατέβει κάτω. Ο Τούρκος υπάκουσε. Αυτός πού μου έδωσε την παραπάνω πληροφορία ήταν Αμερικανός πολίτης όχι Ελληνικής ή Αρμενικής καταγωγής. Οι Έλληνες συνέλαβαν μερικούς αιχμαλώτους, τους οποίους έβαλαν να βαδίσουν κατά μήκος της παραλίας, ώστε να φαίνωνται απ' τα πολεμικά των Συμμάχων και των Αμερικανών, και τους ανάγκασαν να σηκώσουν προς τα επάνω τα χέρια τους. Μερικοί είπαν ότι οι Έλληνες στρατιώτες χτύπησαν με τις λόγχες τους μερικούς απ' τους αιχμαλώτους των πράγμα πού έβλεπαν οι άνθρωποι πού ήταν μέσα στα σπίτια και επάνω στα πλοία. Δεν έγινε σφαγή με την έννοια του γενικού σκοτωμού αιχμαλώτων, αλλά κάτι λίγοι εσκότωσαν μερικούς με τον τρόπο πού είπαμε. Η πράξη αυτή είναι βέβαια δολοφονική, αξιόμεμπτη και βλακώδης και στους Έλληνες απόκειται να την δικαιολογήσουν όπως μπορούν.

Μέσα στην πόλη έλαβε χώρα κάποια ανταρσία κάτι σαν οχλαγωγία και σκοτώθηκαν κάπως περισσότεροι Τούρκοι. Αμερικανοί πού ήταν παρόντες έκαμαν διάφορους υπολογισμούς σχετικά με τον αριθμό των σκοτωμένων πού αναβιβάζονται από 50 μέχρι 300 ψυχές. Ο δεύτερος αριθμός είναι υπερβολικός. Έγινε επίσης και σημαντική λεηλασία και μέσα στη Σμύρνη και στις γύρω περιοχές.

Μιλώντας για το ζήτημα αυτό σ' ένα φυλλάδιο με τον τίτλο «Οι Μεγάλες Δυνάμεις και οι Χριστιανοί της Ανατολής» ο William Pember Reeves λέγει:
«Σχετικά με τα άτομα πού σκοτώθηκαν στη Σμύρνη, αυτά ήσαν Τούρκοι και ανήρχοντο, όπως μου διηγήθηκαν, σε εξήντα εξ, πού σκοτώθηκαν εν μέρει από Έλληνες στρατιώτες, εν μέρει απ' τον όχλο της πόλεως. Σκοτώθηκαν επίσης και καμμιά εκατοστή από άλλες εθνικότητες. Οι πρωτουργοί των σκοτωμών αυτών εκτελέσθηκαν απ' τις Ελληνικές Αρχές, πληρώθηκαν δε και αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων». Από που είχε τις πληροφορίες του ο κ. Reeves μου είναι άγνωστο, αλλά αυτές συμπίπτουν με όσα μου είπαν Αμερικανοί πού ήσαν παρόντες και τους οποίους είδα λίγον καιρό μετά την απόβαση των Ελληνικών στρατευμάτων. Ήμουν όμως και εγώ παρών στη Σμύρνη όταν οι πρωτουργοί των ταραχών της 2ας Μαΐου καταδικάσθηκαν και εκτελέσθηκαν.

Τότε ήταν πού ο Έλλην Γενικός Διοικητής ανακοίνωσε την σχετική απόφαση του και έδειξε την ικανότητα πού χαρακτήριζε όλη του τη Διοίκηση στη Σμύρνη. Κατέστειλε εντελώς τις ταραχές σε ελάχιστο διάστημα και τιμώρησε αυστηρά τους κακοποιούς. Τρεις απ' τους αρχηγούς των ταραξιών, Έλληνες, μεταφέρθηκαν σε μια πλατεία δίπλα απ' τη σιδηροδρομική γραμμή πού συνδέει τη Σμύρνη με τον Μπουτζά, εκτελέσθηκαν δημοσία και θάφτηκαν σε μέρος πού μπορούσαν να ιδούν τους τάφους των όλοι οι άνθρωποι πού περνούσαν μεταξύ του κέντρου παραθερισμού πού είπαμε και της κυρίας πόλεως. Οι τρεις αυτοί αρχηγοί των ταραξιών είχαν δικαστεί προηγουμένως από ένα στρατοδικείο και η απόφαση εκτελέσθηκε αμέσως. Και άλλοι πολλοί είχαν δικαστεί και καταδικάσθηκαν σε μικρότερες ποινές. Ο λαός πληροφορήθηκε ότι οι Έλληνες πού θα διατάρασσαν την τάξη θα τιμωρούνταν αυστηρότερα απ' τους Τούρκους, αυτή δε η πολιτική εφαρμόστηκε καθ' όλη τη διάρκεια της Ελληνικής κατοχής και συνέβαλε πάρα πολύ στην έλλειψη δημοτικότητας του Γενικού Διοικητού μεταξύ του ντόπιου Ελληνικού πληθυσμού.

Ο κ. Στεργιάδης, ο Έλλην Γενικός Διοικητής, έβγαλε διαταγή όλοι όσοι είχαν στην κατοχή τους προϊόντα λεηλασίας να τα αποδώσουν αμέσως, γιατί αλλοιώτικα θα τιμωρούνταν βαρεία και ώρισε ένα μεγάλο εμπορικό κατάστημα στην οδό Franque, οπού έπρεπε να παραδίδονται αυτά τα είδη και στην πραγματικότητα παραδόθηκαν όλα τα προϊόντα λαφυραγωγίας. Όλοι οι Τούρκοι πού ισχυρίζονταν ότι είχαν ληστευθεί προσεκλήθησαν να υποβάλουν τα παράπονα τους στη Γενική Διοίκηση και τα παράπονα αυτά γίνονταν δεκτά με τόσο μικρή διερεύνηση, ώστε πολλοί Τούρκοι εκμεταλλεύτηκαν τεράστια την ευκαιρία και υπέβαλαν ψεύτικες η μεγαλοποιημένες απαιτήσεις. Επί πλέον είχαν αποβιβαστεί πολλοί Έλληνες κτηματίες και εξέχοντες κάτοικοι μικρότερων πόλεων οι οποίοι επήγαν στην επαρχία κι εκεί φοβερίζοντας τους χωρικούς και προστατεύοντας τους Τούρκους συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην αποκατάσταση της τάξεως, στις αγροτικές περιοχές. Ανάμεσα σ' αυτούς διακρίθηκε κάποιος κ. Αδαμόπουλος, ιδιοκτήτης πολύ μεγάλης περιουσίας στο Ντεβελίκιοϊ, ένα χωριό πού βρίσκεται σε απόσταση 35 μιλίων απ' τη Σμύρνη, ο οποίος επήγε εκεί και ανάγκασε τους χωρικούς να επιστρέψουν πρόβατα και άλλα πράγματα απειλώντας με βαρεία τιμωρία κάθε Έλληνα πού θα επείραζε Τούρκους.

Υπήρχε επίσης και ένας δικηγόρος λεγόμενος Αθηνογένης πού κατεπράυνε τους Έλληνες χωρικούς κατοίκους του Μπουτζά πού ήταν έτοιμοι να κάμουν ανταρσία με το να τους εξηγήσει την πραγματική σημασία της Ελληνικής αποβάσεως. Ο κ. Αθηνογένης επήγε στην Αμερική και έκαμε ενέργειες για την αυτονομία της Μικράς Ασίας και έκαμε πολύ καλή εντύπωση εκεί.

Σ' αυτούς πρέπει να προστεθεί και κάποια Κα Μπαλτατζή, σύζυγος ενός πού είχε γίνει Αμερικανός πολίτης, η οποία επισκέφθηκε ένα αγρόκτημα της κοντά στη Σμύρνη και εξασφάλισε την τάξη ανάμεσα στους χωρικούς. Πολύ γρήγορα αποκαταστάθηκε η ησυχία, αφ' ενός χάρις στην επίδραση των Ελλήνων καλής κοινωνικής τάξεως και αφ' ετέρου χάρις στα αυστηρά μέτρα πού έλαβε η Ελληνική πολιτική διοίκηση. Η αποκατάσταση αυτή της τάξεως αποτελούσε σχεδόν θαύμα όταν λάβει κανείς υπ' όψη τους διωγμούς πού είχαν υποστεί οι Έλληνες πριν από τόσο λίγο καιρό. Πολλοί απ' τους Έλληνες χωρικούς είχαν ληστευθεί και κακοποιηθεί απ' τους ίδιους Τούρκους με τους οποίους τώρα έπρεπε να συμβιούν ειρηνικά και αγαπημένα.

Το εξής περιστατικό είναι αρκετό για να δείξει ποιο ήταν εκείνο πού ήταν επώδυνο στην μνήμη των Χριστιανών χωρικών: Ένας μικρός αγροκτηματίας με πολύ μεγάλη οικογένεια είχε σπείρει ένα χωράφι με φασόλια για τη διατροφή της συζύγου και των παιδιών του γιατί τα φασόλια αποτελούσαν ένα απ' τα κυριώτερα είδη τροφής για τους ανθρώπους αυτούς. Ένας Τούρκος αξιωματικός έδεσε το άλογο του μέσα στο χωράφι αυτό και ο γεωργός τον παρακάλεσε αν ήταν δυνατόν να βάλει το άλογο του σ' ένα λειβάδι, οπού υπήρχε εξαίρετο χορτάρι για βοσκή. Η απάντηση ήταν ένα γερό μαστίγωμα εκ μέρους του αξιωματικού πού συνοδευόταν από υβριστικά και περιφρονητικά επίθετα μπροστά στην οικογένεια του γεωργού και στους άλλους χωρικούς. Αυτό είναι ένα απ' τα ποιό ήπια περιστατικά πού δείχνει τη γενική συμπεριφορά των Τούρκων απέναντι των Χριστιανών. Το ανέφερα γιατί υπέπεσε στην προσωπική μου αντίληψη και γιατί γνώριζα τον γεωργό πού ήταν πολύ αξιοπρεπής και αξιοσέβαστος άνθρωπος.

 Πολυάριθμοι Έλληνες είχαν υποστεί προσβολές και αδικίες πού ήταν πολύ δύσκολο να λησμονήσουν και πού κρυφόκαιγαν μέσα στις καρδιές τους. Απ' τον εξώστη του Προξενείου οπού βρισκόμουν, είδα μια μέρα έναν Τούρκο άμαξα να προσπερνά έναν Έλληνα συνάδελφο του και να τον χτυπά με το μαστίγιο του, πράγμα πού αποτελούσε άνανδρη πράξη γιατί η αντίσταση εκ μέρους του Έλληνα θα είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο του και γιατί δεν υπήρχε κανείς στον οποίο θα μπορούσε να καταφύγει ο ίδιος για να βρει το δίκιο του. Σε πολλές περιπτώσεις οι Έλληνες πού έπαιρναν πρόβατα απ' τους Τούρκους προσπαθούσαν να πάρουν πίσω δικά τους πρόβατα πού τους είχαν αφαιρέσει εκείνοι.

Ένα απαίσιο συμβάν συνέβη σε ένα χωριό όχι μακρυά απ' τη Σμύρνη και θα το εννοήσουν σ' αυτή τη χώρα (τις Ηνωμένες Πολιτείες) και ιδιαίτερα στις Νότιες Πολιτείες. Κάποιος ισχυρός Τούρκος είχε βιάσει πολλά κορίτσια Χριστιανών και λίγο καιρό ύστερα απ' την Ελληνική απόβαση οι πατέρες και αδελφοί των κοριτσιών τον έπιασαν και τον κρέμασαν. Η αγνότητα των γυναικών τους αποτελεί ένα πολύ ευαίσθητο σημείο ανάμεσα στους Έλληνες.

_____Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ_____
 __THE BLIGHT OF ASIA__
  GEORGE HORTON
Προξένου και Γενικού Προξένου των Hνωμ. Πολιτειών στην Εγγύς Ανατολή επί τριάντα χρόνια.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι'
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΒΑΣΗ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ

Η πρωτότυπη έκδοση Τυπώθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής
Τυπώθηκε και βιβλιοδετήθηκε απ' την BRAUNWORTH AND CO, INC.BROOKLYN, ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Η παρούσα έκδοση έγινε με δαπάνη των Σωματείων: «ΕΣΤΙΑ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ», «ΕΝΩΣΙΣ ΣΜΥΡΝΑΙΩΝ»,& «ΘΡΑΚΙΚΟΝ ΚΕΝΤΡΟΝ»
Τυπώθηκε και βιβλιοδετήθηκε απ' την ΑΤΛΑΝΤΙΣ - Μ. ΠΕΧΑΙΒΑΝΙΔΗΣ & ΣΙΑ Α.Ε.-ΑΘΗΝΑ (Μάιος 1919)

Από impantokratoros.gr