Πανορθόδοξη: Παιχνίδια παρασκηνίου στο παρά ένα

Στο Φανάρι, έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στρέφονται σήμερα όλα τα βλέμματα, αναφορικά με τις εξελίξεις και το πρωτοφανές παρασκήνιο "αρνήσεων", που διαδραματίζεται τις τελευταίες ημέρες από Ορθόδοξες Εκκλησίες, να μετάσχουν σε αυτό που ομόφωνα είχαν επικυρώσει, τη Μεγάλη Πανορθόδοξη Σύνοδο στο Κολυμπάρι Χανίων, που ξεκινάει σε έξι ημέρες.

Ανήμερα των ονομαστηρίων του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, εκτός των εκατοντάδων πιστών που θα θελήσουν να τιμήσουν την εορτή του, θεωρείται βέβαιο ότι το Φανάρι θα γεμίσει και από πλήθος αντιπροσωπιών Εκκλησιών, που εκτός από ευχές θα θέλουν να αποτιμήσουν τις τελευταίες εξελίξεις. Ήδη από την Κρήτη, εκπροσωπώντας την Εκκλησία της, στην Κωνσταντινούπολη βρίσκονται ο Ρεθύμνης Ευγένιος και ο νέος Μητροπολίτης Πέτρας και Χερρονήσου Γεράσιμος.

Άρνηση και από το Πατριαρχείο Γεωργίας

Χθες, μετά το Πατριαρχείο Σερβίας, τη "σκυτάλη" των αντιδράσεων πήραν δύο άλλα Πατριαρχεία. Αρχικά είχαμε το επίσημο οριστικό «όχι» στη συμμετοχή του Πατριαρχείου Αντιοχείας στην Πανορθόδοξο Σύνοδο στο Κολυμπάρι Χανίων, με ακύρωση των κρατήσεων της αντιπροσωπίας σε αεροπορικές πτήσεις, κρατήσεις ξενοδοχείων και μεταφορικών μέσων.

Λίγες ώρες μετά τη γνωστοποίηση του γεγονότος αυτού, το τοπίο θόλωσε ακόμη περισσότερο, καθώς το Πατριαρχείο Γεωργίας, που θεωρείται και το πιο "συντηρητικό" στις απόψεις εντός των Ορθοδόξων Εκκλησιών, ανακοίνωνε διά του εκπροσώπου Τύπου, και μάλιστα πρώτα στο Ρωσικό Πρακτορείο Ειδήσεων Tass, ότι δεν προτίθεται να μετάσχει στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο. Σύμφωνα με εκπρόσωπο του Πατριαρχείου Γεωργίας, δεν πρόκειται να βρεθούν στην Κρήτη αντιπρόσωποί του, υπογραμμίζοντας ότι είναι και το μοναδικό Πατριαρχείο που είχε αρνηθεί να υπογράψει, στις επί δύο χρόνια προσυνεννοήσεις, ένα από τα συμφωνηθέντα τελικά κύρια θέματα της Πανορθοδόξου, αυτό της τέλεσης "μικτών γάμων".

Με δεδομένο ότι πρόκειται για το πέμπτο, ουσιαστικά, Πατριαρχείο που εκφράζει σφοδρές αντιρρήσεις για τη συμμετοχή του, η κατάσταση περιπλέκεται, αφού, μαζί με το βέβαιο «όχι» της Αντιόχειας, είναι εξαιρετικά αμφίβολη η συμμετοχή τεσσάρων ακόμη Πατριαρχείων, αυτών της Σερβίας, της Βουλγαρίας, της Μόσχας και της Γεωργίας. Βεβαίως τα τέσσερα Πατριαρχεία - και αυτό είναι άξιο παρατήρησης - εκφράζουν πρόθεση άρνησης, σε αντίθεση με την Αντιόχεια που επισημοποίησε το οριστικό της «όχι».

Στο Φανάρι πάντως, παρότι είναι άγνωστο πώς θα αντιδράσει με τα νέα δεδομένα η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, εμμένουν στην άποψη «πορευόμαστε αταλάντευτα προς την Κρήτη».

Δηλώνουν άρνηση αλλά δεν ακυρώνουν

Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της "Ν.Κ.", οι εκκλησιαστικές αντιπροσωπίες όσων δηλώνουν απροθυμία, εκτός της Αντιοχείας, δεν έχουν ματαιώσει τις κρατήσεις ξενοδοχείων και πτήσεων ακόμη, συμπεριλαμβανομένης και της Βουλγαρίας, για την οποία είχε διαρρεύσει ότι είχε ματαιώσει τα πάντα, ως το πρώτο Πατριαρχείο που δήλωνε το «όχι» της στην Πανορθόδοξο. Πίσω από αυτό το δεδομένο κρύβεται για τους καλά γνωρίζοντες και μία άλλη πτυχή της υπόθεσης, αφού, παρότι η Βουλγαρική Εκκλησία έθετε θέμα αδυναμίας οικονομικών πόρων για την Πανορθόδοξη, εντούτοις αυτό είχε λυθεί για την εν λόγω Εκκλησία και μάλιστα όχι από την αναμενόμενη "όμαιμη" Εκκλησία! Επιπλέον οι ίδιες πληροφορίες επισημαίνουν ότι, ενώ πέντε Πατριαρχεία αντιδρούν, οι τεχνικές αντιπροσωπίες των τριών εξ αυτών, τουλάχιστον, βρίσκονται στο Κολυμπάρι Χανίων στην επιτροπή της Πανορθοδόξου, στην οποία προεδρεύει ο Μητροπολίτης Γαλλίας Εμμανουήλ, για τη σύνταξη του μηνύματος της Πανορθοδόξου (!). Τα γεγονότα αυτά ενισχύουν την άποψη ότι προς το παρόν η συμμετοχή όλων, παρότι καθίσταται εξαιρετικά αμφίβολη, δεν αποκλείεται να συμβεί, με μόνη δεδομένη απουσία επισήμως αυτή της Αντιοχείας.

Ο ρόλος του Πατριαρχείου Μόσχας

"Κλειδί" για την παρουσία ή όχι των υπόλοιπων τεσσάρων Πατριαρχείων που αντιδρούν η στάση του ισχυρού Πατριαρχείου της Μόσχας, το οποίο υπενθυμίζουμε ότι μέχρι χθες είχε θέσει ως όριο την πραγματοποίηση μίας προσυνόδου, προκειμένου να διευθετηθούν τα προβλήματα που εμφανίστηκαν στο παρά ένα. Επίσης, έθεσε θέμα αναβολής, ερώτημα για την αξία της Πανορθοδόξου αν λείπει έστω και μία Εκκλησία από αυτή, αλλά για το αν η ίδια θα δώσει το "παρών" ή όχι επίσημη τοποθέτηση δεν έχει κάνει. Η γραμμή του τρόπον τινά ΥΠ.ΕΞ. του Πατριαρχείου Μόσχας, Ιλαρίωνα Βολοκολάμσκ, είναι η αποχή και η ανάληψη ηγετικού ρόλου και συνδιαχείρισης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με τη Μόσχα εν δυνάμει εκφραστή ενός ρεύματος αμφισβήτησης του "πρωτεύθυνου ρόλου" του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Αντίθετα, ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος, αισθανόμενος ότι κινδυνεύει να "απομονωθεί", με τα δύο παλαίφατα Πατριαρχεία Ιεροσολύμων και Αλεξανδρείας να κάνουν ήδη λόγο για μικροπολιτικές με «εθνοφυλετικά» χαρακτηριστικά, εξετάζει την πιθανότητα να δώσει μεν το "παρών" στην Πανορθόδοξο, αλλά εκεί να εκφράσει ευθέως τον αντίθετο πόλο, ακόμη και όσων Εκκλησιών θα απουσιάζουν τελικά.

Τo Πατριαρχείο Μόσχας, πάντως, δημιούργησε ήδη ειδική ιστοσελίδα (sobor2016.patriarchia.ru) για τις εργασίες της Πανορθοδόξου Μεγάλης Συνόδου, με υλικό διαθέσιμο σε Ρωσικά, Μολδαβικά, Ουκρανικά, Ελληνικά και Αγγλικά, ενδεικτικό ίσως των προθέσεών του, αν και η απόφαση όλων των Εκκλησιών ήταν να υπάρχει κοινή ιστοσελίδα, η www.holycouncil.org.

Οι υποστηρικτές της Πανορθοδόξου

Σε κάθε περίπτωση τόσο το Οικουμενικό Πατριαρχείο όσο και τα δύο παλαίφατα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων, καθώς και η αρχαιοτέρα Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Κύπρου, σημειώνουν ότι η Πανορθόδοξος θα γίνει ανεξαρτήτως απουσιών. Μάλιστα, κατά πληροφορίες της "Ν.Κ.", τα δύο παλαίφατα Πατριαρχεία, διόλου τυχαία, υπογραμμίζουν ότι τα ζητήματα αυτοκεφαλίας εκκλησιών και πατριαρχείων κανονικώς θα έπρεπε να φέρουν την έγκριση των Μεγάλων Συνοδικών τόμων και αποφάσεων.

Αυτό σε απλά Ελληνικά σημαίνει ότι η μόνη συνοδικώς αναγνωρισμένη αυτοκέφαλη Εκκλησία είναι αυτή της Κύπρου από την 3η Οικουμενική Σύνοδο, ενώ αντίθετα Εκκλησίες όπως της Ελλάδος, της Σερβίας, της Μόσχας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και των Γεωργίας, Τσεχίας-Σλοβακίας, Πολωνίας και Αλβανίας έχουν αναγνωριστεί ως τέτοιες είτε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, είτε σε συνεννόηση τριών ακόμη πατριαρχείων, αλλά πάντως όχι από Πανορθόδοξη ή Οικουμενική Σύνοδο. Το γεγονός υπογραμμίζεται από τα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων, τα οποία ασκούν έντονη κριτική ιδίως στη Ρωσική Εκκλησία, ότι προβάλλει εθνοφυλετικά χαρακτηριστικά στις αντιδράσεις των τελευταίων ημερών. Δυνητικά, δηλαδή, θα μπορούσε να ανοίξει το θέμα της κανονικότητας στην αυτοκεφαλία κάποιων εκκλησιών, αν η Πανορθόδοξος Σύνοδος πραγματοποιηθεί από την πλειοψηφία των εκκλησιών, ακόμη και με την απουσία περισσοτέρων του ενός πατριαρχείου.

Οριστικό «όχι» από το Πατριαρχείο Αντιοχείας

Οριστική είναι η απόφαση του Πατριαρχείου Αντιοχείας να μη συμμετάσχει στην Αγία και Ιερά Σύνοδο που θα πραγματοποιηθεί στην Κρήτη από 16 μέχρι 27 Ιουνίου. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, το Πατριαρχείο Αντιοχείας ακύρωσε οριστικά όλες τις αεροπορικές, ξενοδοχειακές και μεταφορικές κρατήσεις που είχε κάνει για τη μετάβαση και τη διαμονή της αντιπροσωπίας στο νησί.

Σημειώνεται ότι η Εκκλησία της Αντιοχείας, με πρόσφατη Συνοδική απόφαση της Ιεραρχίας, είχε διαμηνύσει ότι δε θα συμμετάσχει στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο εάν δε λυθούν διάφορα θέματα, ζητώντας αναβολή της Πανορθοδόξου. Επίκεντρο η διαφορά με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων για τη δικαιοδοσία ορισμού Επισκόπου στο Κατάρ.

Μήνυμα με νόημα του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων

Χθες το απόγευμα η Σύνοδος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, με μία αναλυτική της ανακοίνωση, αφενός χαιρετίζει την έναρξη της Μεγάλης Συνόδου την άλλη βδομάδα στο Κολυμπάρι Χανίων, και αφετέρου απαντά γραμμή προς γραμμή στις αιτιάσεις των τελευταίων ημερών από όσες Εκκλησίες αποφάσισαν να υπαναχωρήσουν στην αρχική τους απόφαση συμμετοχής, θέτοντας διάφορα ζητήματα. Όπως αναφέρει, πολλά από αυτά λύθηκαν στις δίχρονες προσυνεννοήσεις είτε με ομοφωνία, είτε με ισχυρές πλειοψηφίες.

Αντιθέτως, εκ των υστέρων επιχειρείται να τεθούν και νέα ζητήματα, που είναι είτε διμερείς διαφωνίες μεταξύ Εκκλησιών, είτε «εθνοφυλετικής» υφής απόψεις, που πάντως δεν μπορεί να είναι λόγοι μη συμμετοχής σε μία Πανορθόδοξο. Μάλιστα, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων κλείνει με μία υπόμνηση ιδιαίτερης σημασίας την ανακοίνωσή του: «Το μεγάλο στοίχημα δεν είναι η σύγκληση της Συνόδου, ούτε η αίσια περάτωση των εργασιών της, αλλά η επόμενη μέρα. Δηλαδή η συνέχιση της λειτουργίας του Συνοδικού θεσμού σε Πανορθόδοξο επίπεδο. Ένα ισχυρό Πανορθόδοξο Συνοδικό όργανο ενότητας»... Αφήνοντας έτσι αιχμές ότι αυτό που τίθεται υπό αίρεση με την απουσία κάποιων Εκκλησιών είναι η λειτουργικότητα του Συνοδικού συστήματος, που είναι και η βάση της Ορθοδόξου Εκκλησίας, προς όφελος συστημάτων πολιτικής ισχύος και συμμαχιών "όμαιμων" σχημάτων με "εθνοφυλετικά" χαρακτηριστικά που δε συμβαδίζουν με τον οικουμενικό χαρακτήρα της Ορθοδοξίας.

Αίσθηση προκάλεσαν τα όσα είπε σε συνέντευξή του χθες στο Ράδιο 9,84 ο Κρητικός Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος. «Ιστορική στιγμή για την Κρήτη, τους πολίτες και την ίδια την Εκκλησία η Πανορθόδοξη Σύνοδος», επισήμανε και μίλησε για την απαιτούμενη συνοχή των Ορθόδοξων Εκκλησιών μακριά από πολιτικά-εθνοφυλετικά συμφέροντα, υποδεικνύοντας την αλλαγή υποδείγματος που έφερε στην Καθολική Εκκλησία ο Πάπας Φραγκίσκος.

«Είναι αδιανόητο», είπε, «την τελευταία στιγμή, για προσωπικές βλέψεις και πικρίες για τις συνοδικές, ιστορικά, παραδεκτές θέσεις των πρωταγωνιστικών ρόλων συντονισμού, που έχει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, κάποιοι να μην έρχονται στην Πανορθόδοξο, παρότι είχε αποφασιστεί ομόφωνα».

Εκτίμησε ότι η Βουλγαρία και η Αντιόχεια δύσκολα θα αλλάξουν την απόφασή τους πλέον, αν και θα το ευχόταν, σε αντίθεση με τις 3 άλλες Εκκλησίες, Μόσχας, Σερβίας και Γεωργίας, που δεν έχουν πει το οριστικό όχι. «Αδιανόητο», πρόσθεσε ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας, «σήμερα με τον κόσμο να βασανίζεται, να θέτουμε θέματα ποιος κάθεται και πού», και «δύσκολο για όποια Εκκλησία πει όχι να ανακαλέσει την απόφασή της».

Ανέφερε ότι οι ιεράρχες πρέπει να ανοίξουν την ατζέντα με το προσφυγικό και εκδήλωσε την πρόθεση να επισκεφθεί μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου τη Λιβύη. Κάλεσε τέλος όσους ιεράρχες εκφράζουν απόψεις περί ανωτερότητας κάποιων λαών, να αφήσουν τα χρυσοποίκιλτα στασίδια τους και να επισκεφτούν την Αφρική για να καταλάβουν το νόημα του «φτωχού» και «ταπεινού» Χριστού.

Σε κρίσιμο σταυροδρόμι

Έτσι, μετά την Εκκλησία της Αντιοχείας, επισήμως έχουμε πλέον δύο «όχι» Ορθοδόξων Εκκλησιών, αλλά της Βουλγαρίας δεν έχει κλειδώσει οριστικά. Ερωτηματικά υπάρχουν για την οριστική θέση του Πατριαρχείου Σερβίας, που ζήτησε αναβολή, δηλώνοντας ότι, αν δεν επιλυθούν μία σειρά ζητημάτων, δεν προτίθεται να μετάσχει. Όπως και η νέα στάση της Γεωργίας είναι άδηλο αν θα παραμείνει μέχρι τέλους ή αν θα καμφθούν οι αντιρρήσεις της.

Επίσης και η Ρωσική Εκκλησία τηρεί "σιγή ιχθύος" μετά τη λήξη, άδοξα για την ίδια, του αιτήματός της να γίνει Προσύνοδος, έως χθες, για επίλυση των ζητημάτων, που όπως υποστηρίζει έχουν δημιουργηθεί. Η σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που έχει τον πρώτο λόγο στο συντονισμό των Εκκλησιών, απάντησε ότι δεν υφίσταται τέτοιο θέμα, ενώ διαμηνύει προς κάθε κατεύθυνση και, πάρα τις αντιδράσεις διαφορετικού τύπου, αλλά εμφανώς συντονισμένων 5 Εκκλησιών, πως «πορευόμαστε κανονικά προς Κρήτη».

Ύστατο εγχείρημα ενότητας

Σύμφωνα με πληροφορίες της "Ν.Κ.", την ίδια ώρα βρίσκεται σε εξέλιξη ύστατη προσπάθεια διαμεσολάβησης του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου - που είναι και ένα από τα τρία παλιότερα μέλη της Πανορθοδόξου σε σειρά εκλογής - για να αρθούν οι ενστάσεις, με επαφές προς Βουλγαρία και Σερβία, αλλά και συνεννοήσεις με το Πατριαρχείο Μόσχας. Ο Αναστάσιος Αλβανίας, ως έσχατο επιχείρημα, καλεί όλους, ακόμη και τις διαφωνίες τους να έρθουν να τις καταθέσουν στην Πανορθόδοξο, όπου, αν συμφωνούν σε όλα τα άλλα θέματα που έχουν εγγραφεί στην ημερήσια διάταξη από τις προσυνόδους της διετίας, θα μπορούσαν, αφιερώνοντας λίγο χρόνο, να δώσουν περισσότερο χρόνο σε όλα τα άλλα ζητήματα που δημιουργούν τις τριβές, αλλά εντός της Πανορθοδόξου και όχι με την απουσία τους.

Αντίθετα, η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, που διά στόματος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου διεμήνυσε ότι θα δώσει το "παρών" στην Πανορθόδοξο, φαίνεται να τηρεί μία πιο απόμακρη στάση, αναμένοντας απλά τις εργασίες της Συνόδου.

Ρεπορτάζ: Γιώργος Σαχίνης -neakriti.gr 11/06/2016