Κωνσταντίνος Χολέβας, Το ιστορικό δίδαγμα για την εθνική επιβίωση

Το ιστορικό δίδαγμα για την εθνική επιβίωση!

Κωνσταντίνος Χολέβας, Πολιτικός επιστήμων

Πώς επιβιώνει ο Ελληνισμός σε δύσκολες περιόδους; Από πού αντλούν οι Ελληνες διδάγματα κοινωνικής αλληλεγγύης σε εποχές κρίσης ή υποδούλωσης;
Ποια η πολιτιστική, εκπαιδευτική και φιλανθρωπική δράση της Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά τη διάρκεια των αιώνων; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα απαντήθηκαν από εκλεκτούς επιστήμονες κατά το Β' Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Διορθόδοξο Κέντρο της Μονής Πεντέλης,  στις 22 και τις 23 Νοεμβρίου. Εντάσσεται στη σειρά 10 συνεδρίων που ανέλαβε να οργανώσει η Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητος,ένα κάθε χρόνο, ώστε το δέκατο να συμπέσει με τα 200 χρόνια από τη Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση (1821-2021).

Το φετινό συνέδριο είχε τίτλο «Η ζωή των υποδούλων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας: Καταπίεση - Κοινοτισμός - Πᾳιδεία». Στην πρώτη ενότητα, στην οποία παρέστη και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, ακούσαμε πώς διατηρήθηκε η συνείδηση της ελληνικής συνέχειας και πώς η Ορθοδοξία συνδέεται άρρηκτα με την εθνική μας ταυτότητα. Ρωμηοί, Γραικοί και Ελληνες είναι τα τρία ονόματα του Γένους, τα οποία εναλλάσσονται στις γραπτές πηγές και ουσιαστικά δεν διαφέρουν μεταξύ τους. Αλλωστε, και στην Ιλιάδα του Ομήρου οι Ελληνες πάλι με τρία ονόματα αναφέρονται: Αχαιοί, Δαναοί και Αργείοι. Σημασία δεν έχουν τα ονόματα, αλλά η συνείδηση. Οι ομιλητές απέδειξαν ότι και οι κληρικοί ιεροκήρυκες και οι λόγιοι συγγραφείς και ο απλός λαός είχαν συνείδηση ιστορικής ενότητας. Οι αρχαίοι ζουν μέσα στα κηρύγματα, στα μαθήματα, στις διηγήσεις της Φυλλάδας του Μεγαλέξανδρου.

Από το 1204, όταν οι Φράγκοι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη, αναπτύσσεται η Μεγάλη Ιδέα της απελευθέρωσης όλων των ελληνικών εδαφών. Η Ιδέα ανδρώνεται μετά την Αλωση από τους Τούρκους το 1453 και αποκρυσταλλώνεται φραστικά το 1844, με την ιστορική ομιλία του Ιωάννη Κωλέττη στη Βουλή των Ελλήνων. Η συνείδηση ότι είναι απόγονοι της αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου κράτησε όρθιους τους προγόνους μας κατά τα σκοτεινά χρόνια της δουλείας.

Στη δεύτερη ενότητα μάθαμε για τις μορφές της καταπίεσης και τον ρόλο της Εκκλησίας στη διατήρηση της ελληνικότητας. Τότε όποιος χανόταν για την Ορθοδοξία χανόταν και για τον Ελληνισμό. Τα παιδιά του παιδομαζώματος γίνονταν γενίτσαροι και τούρκευαν στην ψυχή και στο πνεύμα. Ξεχνούσαν την ελληνορθόδοξη καταγωγή τους ή, στην καλύτερη περίπτωση, αποκτούσαν μια ουδέτερη εθνική συνείδηση. Οποιος εξισλαμιζόταν «τούρκευε». Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αγωνίστηκε να ισορροπήσει μεταξύ της οικουμενικότητας της Ορθοδοξίας και της ανάγκης των Ελλήνων να αποκτήσουν την ελευθερία τους από τους Οθωμανούς και να αντιμετωπίσουν τις προπαγάνδες του παπισμού και του πανσλαβισμού.

Στην τρίτη ενότητα θυμηθήκαμε το κοινοτικό ιδεώδες της Ορθοδοξίας, την αλληλεγγύη που επικρατούσε στις περίφημες κοινότητες των υπόδουλων Ελλήνων, την επίδραση των Πατέρων της Εκκλησίας στα καταστατικά των συντεχνιών και αδελφοτήτων στην υπόδουλη Ελλάδα και στον Απόδημο Ελληνισμό, τη φιλανθρωπία των μοναστηριών και τον εθνικό ρόλο των εμπόρων και των ναυτικών μας. Ιδιαιτέρως στις δύσκολες ημέρες μας, όπου απαιτούνται μεγαλύτερη αλληλεγγύη και περισσότερη συμπαράσταση προς τον συνάνθρωπο, καλό είναι να διαβάσουμε ξανά τον τρόπο οργάνωσης της κοινοτικής αυτοδιοίκησης των ορθόδοξων Ελλήνων με τον επίσκοπο δικαστή και συντονιστή, τους εκλεγμένους δημογέροντες και το πνεύμα χριστιανικής αδελφοσύνης και κατανομής των βαρών.

Στο συνέδριο δεν έγινε προσπάθεια να επιβληθεί άνωθεν μία και μοναδική ερμηνεία των γεγονότων υπό το πρίσμα της Εκκλησίας. Εκλήθησαν άνθρωποι διάφορων αντιλήψεων και κοσμοθεωριών, χωρίς όμως ακρότητες και σκόπιμες διαστρεβλώσεις των γεγονότων. Αντιθέτως, σε συνέδρια ή έντυπα των δήθεν προοδευτικών παρατηρεί κανείς μονοφωνία και μονομέρεια, καθώς και συστηματική φίμωση κάθε αντίθετης άποψης. Τα πρακτικά του περσινού συνεδρίου έχουν ήδη εκδοθεί και βρίσκονται στη διάθεση των ερευνητών.

Δημοκρατία, 26/11/2013