ΗΑΚΑ3b: ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ

ΗΑΚΑ3b: ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΣΣΗΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Β' ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΥΠΑΚΟΗ

***

Αφιερώνεται στον ομόδοξο και μαρτυρικό Ρωσικόν λαό

Με την ευχή να πραγματοποιηθή ο πόθος των Προγόνων μας 

για την αδελφική συμπόρευση των λαών μας

***

Μέσα από την «Εισήγηση» της Μ. Αικατερίνης, πού απετέλεσε το νομοθετικό πλαίσιο άλλα και την κατευθυντήρια ψυχή του Ρώσικου Δίκαιου, αναδεικνύεται η αβυσσαλέα διαφορά της μυωπικής και διατεταγμένης από τη σκοπιμότητα πολιτικής, από την πολιτική διορατικότητα, πού απορρέει από τα πάνσοφα κριτήρια και την αγιοπνευματική πείρα της Εκκλησίας. Αυτό διέκρινε και ο σοφός Διδάσκαλος του Γένους μας Ευγένιος Βούλγαρις -Διάκονος τότε- και μετέφρασε την «Εισήγησιν στην Ελληνική γλωσσά για να χρησιμεύση ως πολιτικός οδηγός στην ανασύσταση του "Έθνους μας.

***

Ο άγιος Νικόδημος θεωρεί βιβλίο πού ρυθμίζει την ζωή του Κράτους, «χρησιμώτατον εις όλην την Εκκλησίαν». Η θεολογική οπτική του αγίου Νικόδημου έβλεπε την πολιτική διακυβέρνηση του λάου ως συνέχεια της Εκκλησιαστικής διαπαιδαγωγήσεως του, γι΄ αυτό και καρποφόρησε έναν Καποδίστρια για Κυβερνήτη.

***

Είναι οδηγητικό αυτό το βιβλίο γιατί αφ΄ ενός μεν μας βοηθάει να   συνειδητοποιήσουμε   ότι   η Πολιτική είναι σπουδαιότατη υπόθεση,   αφού  από τη φύση της, ως εφαρμογή τρόπου ζωής, ελέγχει και κατευθύνει ψυχικά και σωματικά τους ανθρώπους και διαμορφώνει το ήθος τους και, αφ΄  ετέρου, μας θέτει προ των ευθυνών μας για το είδος της Πολιτικής (=τρόπος ζωής) που επιλέγουμε και ψηφίζουμε, γιατί από αυτήν την επιλογή καθορίζεται και η πνευματική ποιότητα των υπηκόων της Πατρίδος μας.

***

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

δηγηθήκαμε στην έκδοση της «Εισηγήσεως» της Μ. Αικατερίνης της Ρωσίας διαπιστώνοντας την απίστευτη επικαιρότητα του έργου αυτού.

Σήμερα, πού γνωρίζουμε σαν Πολιτική μόνο μια παγκόσμια αθλιότητα, έχουμε ανάγκη να μάθουμε τί είναι αυτό πού χάθηκε από τον κόσμο μας και έχει γίνει ή Πολιτική τόσο επικίνδυνη για το παρόν αλλά και για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Είναι οδηγητικό αυτό το Βιβλίο γιατί αφ' ενός μεν μας Βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε ότι ή Πολιτική είναι σπουδαιότατη υπόθεση, αφού από τη φύση της, ως εφαρμογή τρόπου ζωής, ελέγχει και κατευθύνει ψυχικά και σωματικά τους ανθρώπους και διαμορφώνει το ήθος τους και, αφ' έτερου, μας θέτει προ των ευθυνών μας για το είδος της Πολιτικής (=τρόπος ζωής) πού επιλέγουμε και ψηφίζουμε, γιατί από αυτήν την επιλογή καθορίζεται και ή πνευματική ποιότητα των υπηκόων της Πατρίδος μας.

Αυτά, βέβαια, έπρεπε πρώτοι να τα έχουμε συνειδητοποιήσει οι άνθρωποι της Εκκλησίας, αλλά οι θρησκευόμενοι επιμένουν να τα αγνοούν ακόμη και σήμερα, παρ' ότι κάθε μέρα και περισσότερο αποχριστιανίζεται ο λαός μας με το "έτσι θέλω" των πολιτικών μας και με τη δική μας προσήλωση μόνο στην οικονομική κατάρρευση.

Ο άγιος Κοσμάς ό Αιτωλός στην Τουρκοκρατία αγωνιζόταν για να ανεγερθούν Σχολεία και έλεγε: «Το Σχολείο ανοίγει την Εκκλησία»! Τότε πρωτοστατούσε η Εκκλησία, ως τρόπος ζωής, και υπήρχε έλλειψη Σχολείων, τώρα υπάρχει υπερεπάρκεια Σχολείων αλλά απουσιάζει ο χριστιανικός τρόπος ζωής, γιατί οι κυβερνώντες στις μέρες μας πειθαρχούν «ανθρώποις και ουχί τω θεώ». Σήμερα ο άγιος Κοσμάς θα μας έλεγε: Κάμετε Χριστιανούς Πολιτικούς, γιατί ή Πολιτική είτε ανοίγει είτε κλείνει την Εκκλησία!

Είναι, λοιπόν, αυτονόητες οι ευχαριστίες μας πρωτίστως προς τον Αιδεσιμώτατον π. Αθανάσιον Γιαννόπουλον, ο όποιος συνετέλεσε πολυτρόπως και αποφασιστικά ώστε το βιβλίο αυτό να έλθη στο φως, υποχρεώνοντας με συνάμα, με την ευγενική του επιμονή, να αφήσω οποιαδήποτε άλλη προτεραιότητα και να καταπιασθώ με αυτό το έργο.

Επίσης, θερμά ευχαριστούμε την Προϊσταμένην της Εθνικής Βιβλιοθήκης Αθηνών κ. Βασιλική Τσιγκούνη, η οποία, με χαρά και καλωσύνη, παρέσχε κάθε διευκόλυνση για την φωτογράφιση της εκδόσεως του 1770, όπως, επίσης, τον Πανοσιολογιώτατον Άρχιμ. Σάββαν Ζέρβαν για την πρώτη μεταγραφή του Προλόγου και της Εισαγωγής μου στην Αγγλική γλώσσα, τους κ. Κωνσταντίνον και κ. Μαρίνα Βουγά για την επεξεργασία και την τελική μορφή της Αγγλικής μεταφράσεως, τον κ. Βασίλειον Μακρήν για την αντίστοιχη Γαλλική μετάφραση, τους κ. Σπύρον Κροντήρην και Αργυρήν Διαμαντήν για την σελιδοποίηση και την τεχνική φροντίδα αυτής της εκδόσεως και την κ. Σαπφώ Νίνου για την λαμπρή καλλιτεχνική επιμέλεια.

Αθήνα 9 Αυγούστου 2013

Βασίλειος Ε. Βολουδάκης

Πρωτοπρεσβύτερος

***

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Α.   Το σήμερα Βεβαιώνει την επικαιρότητα αυτού του βιβλίου

Αρκετά χρόνια πριν να ξεσπάση η παντοειδής κρίση και στην Πατρίδα μας είχα επισημάνει την επικίνδυνη εξέλιξη των πραγμάτων, λόγω της αμελείας ημών των κληρικών να αφήσουμε την ψυχοσωματική διακυβέρνηση των ανθρώπων εξ ολοκλήρου στα χέρια, στις διαθέσεις και στα πιστεύματα των πολιτικών.

Αποτέλεσμα αυτής μας της αμελείας ήταν να φθάσουμε στα πρόθυρα του πλήρους αποχριστιανισμού των Ελλήνων, ενός λάου, πού κατά την Παλιγγενεσία αυτοπροσδιορίσθηκε ως Έλληνας μόνο από την Χριστιανική του ιδιότητα και την γλώσσα του!

Η αδιαφορία μας για την πνευματικά ανεξέλεγκτη δραστηριότητα των πολιτικών μας —καθ' όλο το χρονικό διάστημα από της δολοφονίας του Καποδίστρια μέχρι σήμερα— φανερώνει ταυτόχρονα την έλλειψη πνευματικής οξυδέρκειας εκ μέρους των Ποιμένων και Διδασκάλων του λαού, έλλειψη διακρίσεως και ποιμαντικής ευθύνης και, εν τέλει, αγνοία της ουσίας του Χριστιανισμού, αφού Χριστιανισμός σημαίνει Χριστιανική Πίστη και Ζωή υλοποιημένη στην καθημερινή ζωή.

Ως Οικονόμοι των Μυστηρίων του Θεού και υπεύθυνοι για τη διαμόρφωση του ήθους του λαού μας φανήκαμε πολύ ελλιπείς, γι' αυτό και δεν ενδιαφερθήκαμε να απαιτήσουμε την Χριστιανική Πίστη και την απορρέουσα από αυτήν πολιτική ποιμαντική του δολοφονημένου Καποδίστρια από τους διαδόχους του, Κυβερνήτες του Τόπου μας, ως πρωταρχική προϋπόθεση για την εκλογή τους, αλλά περιορισθήκαμε στους 4 τοίχους των Ναών μας, αφήνοντας την καθημερινή ζωή του λαού μας να την διαχειρίζονται και να την κατευθύνουν τυχαίοι και αμοραλιστές, σαν να μη είναι ο Θεός ο Δημιουργός του Σύμπαντος αλλά μόνο η αιτία υπάρξεως και λειτουργίας των Ιερών Ναών!

Για το μεγάλο αυτό θέμα, για το εύρος και τα όρια της Ποιμαντικής του Κλήρου, δεν θέλουμε να επεκταθούμε, γιατί σχεδιάζουμε να το αναπτύξουμε σε ειδική μελέτη, αν ό Θεός το επιτρέψη. Ωστόσο, εδώ, επιμένουμε να τονίζουμε την ανάγκη εποπτείας της Πολιτικής ζωής από τον Κλήρο, γιατί υπάρχει λόγος σοβαρός, πολύ πιο σοβαρός από εκείνους πού κατά καιρούς επισημαίνουν οι ηθικολόγοι ή και οι άνθρωποι πού ειλικρινά ανησυχούν για την πορεία του κόσμου: Πρέπει, δηλαδή, να συνειδητοποιήσουμε ότι ακόμη και η χρονική διάρκεια του Χριστιανισμού επί της γης έχει άμεση σχέση και εξάρτηση από την πολιτική διακυβέρνηση των λαών! Γιατί; Γιατί είναι αδύνατον να παραμείνουν οι λαοί χριστιανικοί, όταν οι άνθρωποι τους διαφθείρονται καθημερινά —από τη βρεφική έως τη γεροντική τους ηλικία— με όλα τα Μέσα Ενημερώσεως (γράφε Έξαγριώσεως), τη Νομοθεσία και τις παντοειδείς πρακτικές αμοραλιστών Πολιτικών, εργατών της ανομίας!

Ενώ, όμως, ο λόγος αυτός είναι πολύ σοβαρός και πρέπει να γίνη εγερτήριο σάλπισμα για όλους μας, εφ' όσον η επίγεια Παρουσία της Εκκλησίας εξαρτάται —ανθρωπίνως— από το ήθος της πολιτικής εξουσίας πού θα ασκείται στη γη, εμείς, όχι μόνο παραμείναμε και παραμένουμε αθεράπευτα αφελείς, αλλά και "Βαπτίζουμε" την αφέλεια μας θεολογία! Κάποιοι, μάλιστα, επικαλούνται τη φράση του Χριστού «Σν εί Πέτρος και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν και πύλαι Άδου ου κατισχύσουσι αυτής» (Ματθ.16, 18), για να βγάλουν από τη φράση αυτή το αφελές και αθεολόγητο συμπέρασμα ότι η πνευματική ζωή των πιστών στον κόσμο δεν κινδυνεύει από κανέναν και από τίποτα, αφού η Εκκλησία είναι θεοσύστατη!

Δεν υποψιάζονται οι νεοφανείς "ερμηνευτές", ότι, άλλο είναι ήη Εκκλησία Αυτή καθ' Εαυτήν και άλλο ο λαός, πού ανήκει σ' Αυτήν. Η Εκκλησία, Βεβαίως και δεν έχει καμμιά ανάγκη, γιατί «σώζει, δεν σώζεται», ο λαός μας, όμως, έχει ανάγκη, γιατί, αν διαφθείρεται συνεχώς, καθημερινά και επί 24ώρου Βάσεως από όλες τις εκφάνσεις και εκδηλώσεις του Κράτους, τότε είναι αδύνατον να παραμείνη στην Εκκλησία, εκτός από ελάχιστους πού έχουν ακλόνητη πίστη.

Αυτό, δεν είναι μια αυθαίρετη δική μου άποψη αλλά ο αφυπνιστικός λόγος του Χριστού, όπως διασώζεται από τον άγιο Ευαγγελιστή Λουκά: «Πλην ο Υιός του άνθρωπου ελθών, άρα ενρήσει την πίστιν επί της γης;» (18,8). Ο Χριστός ο Ίδιος διερωτάται, αν, όταν έλθη κατά τη Δευτέρα Παρουσία Του, θα εύρη Πίστη επί της γης! Και διερωτάται, όχι για να μάθη Εκείνος αυτό πού γνωρίζει, αλλά για να παρακίνηση εμάς να διερωτηθούμε, για να μας αφύπνιση από τον λήθαργο της απραξίας και αμελείας μας και εμείς δεν "παίρνουμε είδηση", παρ' ότι τώρα πια βοά και ή πραγματικότητα, αφού και ο αποχριστιανισμός του λαού μας έχει επιδεινωθεί, και των άλλων λαών έχει υπερκορυφωθεί!

Η ποιμαντική, λοιπόν, των πολιτικών είναι αποφασιστικής σημασίας για την πνευματική πορεία των λαών και γι' αυτό πρέπει οι πολιτικοί να είναι πιστά τέκνα της Εκκλησίας, γαλουχημένα με τα ζωηφόρα νάματα της Πίστεως.

Για να μείνουμε, όμως, στη «χρυσή τομή», για να παραμείνουμε Ορθόδοξοι, δεν πρέπει να συγχέουμε την άσκηση της πολιτικής εξουσίας, πού ανήκει εξ ολοκλήρου στους Πολιτικούς λαϊκούς, με την άσκηση της εποπτείας επί του περιεχομένου της πολιτικής ποιμαντικής των Πολιτικών, πού είναι έργο των πνευματικών Πατέρων της Εκκλησίας.

Σ' αυτήν τη σύγχυση Βυθίσθηκαν οι Παπικοί και ένωσαν την Ιερατική και την Πολιτική Εξουσία. Έκαμαν «μΐξιν άμικτον», κατήργησαν κατ' ουσίαν την Εκκλησία και την αντικατέστησαν με «τέρας αλλόκοτον», δηλαδή τον Παπικό θεσμό!

Από την άλλη μεριά, οι Προτεστάντες, παρά το ότι διαμαρτυρήθηκαν και αντέδρασαν στον Παπικό θεσμό, δεν επέστρεψαν στην «Έναρμόνιον Θεολογίαν» της Ορθοδοξίας και γι' αυτό δεν απέφυγαν και αυτοί το «περί την πίστιν ναυάγιον». Επέβαλαν ακρατή Πολιτειαρχία και κατέστησαν την Πολιτεία "αφεντικό" της Εκκλησίας! Η Εκκλησία από Μητέρα και «Παιδαγωγός εις Χριστόν» έγινε υπηρέτρια της Πολιτείας, για να φθάση σήμερα ο Προτεσταντισμός στο κατάντημα να υποβάλη ακόμη και τον Χριστό σε μεταλλάξεις, με αποτέλεσμα, από Σωτήρας του Κόσμου να κηρύσσεται από ανίερους Ποιμένες ως «αμαρτίας διάκονος» για να ...εναρμονισθή ακόμη και με τα "Βίτσια" και τις διαστροφές του συγχρόνου άνθρωπου!

Η Ορθοδοξία μόνη παρέμεινε πάντοτε Ηγεμών του λάου Της. Σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις εκφράσεις της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής, γιατί, αλλοίμονο αν αφεθούν οι πολιτικοί ανεξέλεγκτοι να "καθοδηγούν" τον λαό, σύμφωνα με τα πιστεύματά τους! Δυστυχώς, τα τελευταία 180 χρόνια ξεχάσαμε την Παράδοση της Ορθοδοξίας μας και υποταχθήκαμε στην Προτεσταντική Πολιτειαρχία των Βαυαρών, αφήνοντας τους Πολιτικούς να γίνουν «πολυμερώς και πολυτρόπως» τα "αφεντικά" της Εκκλησίας και γι' αυτό ήδη δρέπουμε τους πικρούς καρπούς της αποστασίας και της ανταρσίας ενός λάου, πού, από βαθύτατα ευσεβής, έγινε στην πλειοψηφία του «δυσσεβής και παράνομος»!

Μετά τα ανωτέρω, η αξία του παρουσιαζομένου Βιβλίου της Μεγάλης Αικατερίνης είναι προφανής, αφού, δεν προσφέρεται μόνο ως αποδεικτικό της πνευματικής ωφελείας πού μπορεί να προσφέρη στον λαό του ένας ευσεβής Ηγεμών, αλλά προβάλλεται πάλι, μετά από αιώνες, σε μια εποχή πού οι άνθρωποι ζητούν —τουλάχιστον στην Πατρίδα μας— πρότυπα πολιτικών αρχόντων πού να συμβάλλουν στην πνευματική παιδεία, καλλιέργεια και προκοπή του λαού του Θεού.

Όπως θα διαπίστωση ο αναγνώστης πού αναζητεί την αλήθεια, το βιβλίο αυτό έχει μεγαλύτερη αξία στην εποχή μας παρά στην εποχή πού εγράφη, γιατί διατρανώνει ότι είναι αυτονόητο το να διαποτίζη το Ευαγγέλιο του Χρίστου τη νομοθεσία, τις δομές και όλες τις εκφράσεις ενός χριστιανικοί Κράτους, πράγμα πού ήταν αναμφισβήτητο και στους χρόνους της Μ. Αικατερίνης.

Αφ' ετέρου, ελέγχει τους Ποιμένες πού αδιαφόρησαν και εξακολουθούν να αδιαφορούν για τον αποχριστιανισμό της Πατρίδος μας, αρκούμενοι σε κάποιες αόριστες ευχές για την ανάδειξη ευλαβών αρχόντων, χωρίς, όμως, ούτε να προτρέπουν τους πιστούς του εκκλησιάσματος να αναμειχθούν ενεργώς στη διακυβέρνηση του Κράτους, ούτε να μας αποκαλύπτουν τον ...πλανήτη(!) από τον όποιον προσδοκούν να προέλθουν οι ευσεβείς πολιτικοί, αν δεν προέρχονται από το συνειδητό εκκλησίασμα!

Το τραγικό είναι ότι ό σκόπιμος εκτοπισμός της Πίστεως από τη ζωή και τη λειτουργία του Κράτους έγινε, αλλά και ακατάπαυστα γίνεται, με τη σύμπραξη των εκκλησιαστικών Ποιμένων, οι όποιοι "αναθεματίζουν" οποιαδήποτε ανάμειξη ευλαβών ανθρώπων στην πολιτική, αναδεικνυόμενοι στην πράξη οι πολυτιμότεροι συμπαίκτες της φαύλης (όπως κατήντησε) κρατικής εξουσίας και συνήγοροι των εχθρών της Πίστεως, αφού μόνο αυτοί, «οι εχθροί του Σταυρού», έχουν συμφέρον να εμποδίζεται η είσοδος χριστιανών στη Δημόσια ζωή!

Γίνεται ολοφάνερο πια, το πόσο έχουμε αποξενωθεί από το Ορθόδοξο ήθος και βίωμα, οσάκις συγκρίνουμε το σήμερα με τις περιόδους ακμής της πνευματικότητος. Διαπιστώνουμε ότι τότε διαφεντεύονταν ολόκληρη η ζωή του Γένους μας από το πνεύμα της Εκκλησίας, με την καθοδήγηση και επιστασία των Ποιμένων Της, οι όποιοι δεν έδειχναν την παραμικρή ανοχή στις κατά καιρούς απόπειρες των ισοβίων και πανίσχυρων Αυτοκρατόρων να υφαρπάσουν από την Εκκλησία τα ηνία της Παιδείας του λαού, ενώ σήμερα θεωρείται "ιεροσυλία"(!), εκκοσμίκευση και εκτροπή από τα ιερατικά καθήκοντα(!), ακόμη και το να άσκηση κάποιος κληρικός κριτική στους εφήμερους πολιτικούς ή το να συστήση στους πιστούς να ψηφίσουν ευλαβείς πολιτικούς!

Φαντάζεσθε πόσο εκκοσμικευμένος και ...παραβάτης(!) των ιερών Κανόνων — ως αναμειγνυόμενος στην πολιτική — θα εθεωρείτο σήμερα o Μέγας Φώτιος, o όποιος δεν αρκέσθηκε στο να ασκή πνευματική εποπτεία και να καθοδηγή τον Αυτοκράτορα, ακόμη και σε καθαρά πολιτικές και στρατηγικές επιλογές (αφού είχε και τέτοιες γνώσεις), αλλά και επεξετάθη πέραν των ορίων της Κωνσταντινουπόλεως και ανέδειξε σε πνευματικό του τέκνο τον Ηγεμόνα της Βουλγαρίας Βόριν, τον εβάπτισε και του έδωσε το όνομα Μιχαήλ! Έγραψε, μάλιστα και πραγματεία με τίτλο «Ο Ηγεμών», με την οποία συμβουλεύει τον Μιχαήλ και τον καθοδηγεί, υποδεικνύοντας του το πώς πρέπει να κυβερνά και του εύχεται να μη γίνη καλός και ωφέλιμος μόνο για τον λαό του αλλά να γίνη και παράδειγμα για τις επόμενες γενεές. Πώς θα μπορούσε να φαντασθή ο Μ. Φώτιος ότι η τακτική του αυτή, το να συμβουλεύη και να καθοδηγή πολιτικούς, θα εθεωρείτο "χομεινισμός", "ταλιμπανισμός" και αίρεση, ακόμη και από τους θρησκευόμενους της εποχής μας;

Μέσα από την «Εισήγησιν» της Μ. Αικατερίνης, πού απετέλεσε το νομοθετικό πλαίσιο αλλά και την κατευθυντήρια ψυχή του Ρωσικού Δικαίου, αναδεικνύεται η αβυσσαλέα διαφορά της μυωπικής και διατεταγμένης από τη σκοπιμότητα πολιτικής, από την πολιτική διορατικότητα, πού απορρέει από τα πάνσοφα κριτήρια και την αγιοπνευματική πείρα της Εκκλησίας. Αυτό διέκρινε και ο σοφός Διδάσκαλος του Γένους μας Ευγένιος Βούλγαρις -Διάκονος τότε- και μετέφρασε την «Εισήγησιν» στην Ελληνική γλώσσα για να χρησιμεύση ως πολιτικός οδηγός στην ανασύσταση του Έθνους μας.

Το έργο είναι ένα προσχεδίασμα, το όποιο προορίζετο να δοθή εν συνεχεία στους νομομαθείς για να το επεξεργασθούν και να το προσαρμόσουν στις ανάγκες λειτουργίας του Κράτους, προσθέτοντες λεπτομερείς διατάξεις, όπως διευκρινίζει η Μ. Αικατερίνη στο 522 άρθρο της «Εισηγήσεως» της: «Μένει τώρα εις τους διορισθέντος Επιτρόπους, να παραβάλωσιν έκαστον των Άρθρων του όλου Σώματος της Νομοθεσίας, με τας αρχάς τας οποίας περιέχει η παρούσα εισήγησις».

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει -εξηγεί ο μεταφραστής του έργου- ότι η «Εισήγησις» είναι ένα ατελές και πρόχειρο σκαρίφημα:

«Η ιδέα τον Συγγράμματος ούσα προσχεδιαστική τις Εισήγησις, εις μίαν πληρεστάτην ενός Μεγάλου Κράτους Νομοθεσίαν, φαίνεται πώς έπρεπε να είναι μία σκιαγραφία ατελής, και μία ακατέργαστος προδιατύπωσις. Αλλ ' είτις ακριβώς εισχώρηση εν αυτώ, θέλει ιδεί και εις αυτό το σχεδίασμα ένα Άγαλμα τελειότατον. Θέλει παρατηρήσει εις τας πρώτας και απλούστατας γραμμάς διαφαινομένην της εικόνος την πλέον λεπτουργή και διηκριβωμένην επεξεργασίαν. Θέλει σημειώσει την συναρμογήν, το σχήμα, την συμμετρίαν, το χρώμα, την αβρότητα, το γόνος, την εμψυχίαν, το πνεύμα. Εις αυτούς τους στήμονας παρασταίνεται όχι μόνον το κράσπεδον, αλλά του υφάσματος όλον ολοτελής η χάρις• εις αυτό τα σπέρματα, των καρπών όλη η γλυκύτης. Είπαν: εντός καρύου ο Όμηρος όλος. Εδώ εντός ολίγων Σελίδων, όσα ποτέ οι Νομογραφήσαντες εξάπλωσαν περιπώς, και με τόμους πολυγραφωτάτους εγέμισαν ολόκληρους βιβλιοθήκας. Και η Συντομία δεν συνεπισύρει την άσάφειαν, και ή Σαφήνεια δεν απαμβλύνει την περί έκαστα των λεγομένων αγχίνοιαν, ούτε προανακόπτει την εκ τον βάθους του πράγματος ακριβεστάτην αιτιολογίαν. Εις ένα λόγον: η πλήρης τε και ανελλειπής, και αγχιβαθής του Συντάγματος ολοκληρία και ολομέλεια, ενωμένη με την απέριτον και συνοπτικήν ενάργειαν, με την απλήν και πραγματικήν αλήθειαν, και με την καλλονήν και την ευπρέπειαν του ειρμού και της συνθήκης εδώ συσταίνουσιν ένα φιλοπόνημα, εις Γένος αυτού μοναδικόν, και εξαίρετον».

Το έργο αυτό της Μ. Αικατερίνης επήνεσαν πολλοί. Αναφέρουμε τους επαίνους πού έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα. Πρώτος ο έπαινος της Βασιλικής Ακαδημίας του Βερολίνου, τον Δεκέμβριο του 1768.

Κατά την μαρτυρία του Βουλγάρεως, το επόμενο έτος, το 1769, «οι αυτοί Ακαδημαϊκοί συνελθόντες τη πρώτη του εφεξής Ιανουαρίου, εφιλοτιμήθησαν να μεγαλύνωσι την Ακαδημίαν αυτών, ψηφίσαντες και συγκαταλέξαντες την ΣΟΦΩΤΑΤΗΝ ΑΥΓΟΥΣΤΗΝ Μέλος αυτής. Η δε, ως εναβρυνομένη πολλώ μάλλον εις τον εκ της Σοφίας κόσμον, παρά εις την πορφύραν και εις το διάδημα, απεδέξατο ασμένως την εν τη Ακαδημία αναγραφήν».

Πριν από την Ακαδημία του Βερολίνου, τον Νοέμβριο του 1767 εγκωμίασε το έργο ο Φιλόσοφος Αυτοκράτορας της Πρωσσίας Φρειδερίκος ο Μέγας: «Οι Έλληνες (λέγει), οίτινες, ως ακριβείς και δίκαιοι της αρετής και αξιοπρέπειας Κριταί, καθιερούντες τας μνήμας των Μεγάλων Ανδρών απέδιδον την πρώτην τάξιν εις τους Νομοθέτας, ως εις σωτήρας του ανθρωπίνου γένους και φύλακας• αυτοί πάντως ήθελαν ΣΕ κατατάξουν (ω ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΣΣΑ) εν μέσω Λυκούργου και Σόλωνος. Αφ' ου το θαυμαστόν σου τούτο φιλοπόνημα (ακολουθεί ο Βασιλεύς)• έβαλον αρχήν να το αναγινώσκω, δεν το εστοχάσθηκα πλέον ως παρά ΣΟΥ συγγραφέν άλλα δια να μη με συναρπάση, και με απόκρουση της αληθείας η προς ΣΕ μου αγάπη, το υπόθεσα ως εν οπό τα βιβλία τα συγγεγραμμένα υπό Συγγραφέων άδηλων τε και αγνοουμένων. Μ' όλον τούτο, εάλων (πιστευσόν μοι,) υπό του θαύματος• και κατεθέλχθην δια της αναγνώσεως, και ηδονής ου της τυχούσης ενεφορήθην. Ου μόνον διατί είδον τους εν αυτώ Νόμους προερχομένους, από τας αρχάς της φιλανθρωπίας, και της επιεικείας και ημερότητος, άλλα και δια την συνθήκην, και δια την συναρμογήν των εν αυτώ πραγμάτων, και δια την λεπτότητα, και δια την ακρίβειαν, και δια την σαφήνειαν, και την δια παντός του Βιβλίου διαλάμπουσαν άκραν αγχίνοιαν».

Ο Φρειδερίκος περιορίζει τον έπαινο του στο γράμμα του προς την Αικατερίνη για να μη θεωρηθή κόλακας, όπως ο ίδιος διευκρινήζει στον Πρέσβυ του στην Πετρούπολη. Στην επιστολή του, όμως, προς τον Πρέσβυ, αφήνει να φανούν πλήρως οι εντυπώσεις του και ο θαυμασμός του για την Μ. Αικατερίνη:

«Μεθ ' ηδονής υπερβαλλούσης και θαύματος ανέγνων τας της ΑΥΓΟΥΣΤΗΣ Διαταγάς• δεν ηθέλησα όμως να γράψω προς αυτήν εξ ολοκλήρου τας της εμής ψυχής επικρίσεις, δια να μη φανώ ότι κατά τίνα υποθώπευσιν επιτετηδευμένως τα τοιαύτα γράφω, την παρ' αυτής χάριν τε και αγάπην οίον περιποιούμενος. Προς σε όμως ανυποστόλως γράφων, ημπορώ να ομολογήσω ειλικρινώς, ότι έργον είναι πάντη πάντως Ανδρικόν το έργον τούτο, και τιμής της ακρότατης επάξιον. Αι Ίστορίαι περιθρυλλούσι την ανδρίαν της Σεμιράμιδος, και την εκείνης στρατηγικήν εμπειρίαν. Εξυμνείται η της Βασιλίσσης (των Άγγλων) Ελισάβετ, περί την των δημοσίων πραγμάτων διοίκησιν, υπερβάλλουσα σύνεσις. Θαυμάζεται η Μαρίας Τερεσίας, κατ' αρχάς της του Κράτους διαδοχής καρτερία τε και μεγαλοψυχία. Γυναικός όμως παράδειγμα Νομοδότιδος ουδέν έχομεν. Αυτή η δόξα απεταμιεύετο εις μόνην την ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΑΝ. Κατ' αυτήν δόξαν μόνη ανεδείχθη απασών αξιωτέρα. Κατ' αυτήν υπέρκειται και υπερήρε πάσας!».

Δεν είναι, συνεπώς, τυχαίος ο έπαινος του νομοθετικού αυτού έργου και από έναν μεγάλον επιστήμονα θεολόγον, βαθύτατον γνώστην της Βασιλείας του θεού αλλά και της θύραθεν Παιδείας, τον άγιο Νικόδημον τον Αγιορείτη, ο όποιος στην 23η Μελέτη του Βιβλίου του «Γυμνάσματα Πνευματικά» γράφει: «Ημείς διαβάζομεν εις την Πάλαιαν Γραφήν ότι πολλοί άρχοντες και Κριταί έκαμναν εργόχειρον και εις την νέαν χάριν του Ευαγγελίου ευρίσκομεν βασιλείς όπου έδούλευαν.,.Έτσι ό Θεοδόσιος 6 βασιλεύς Ιδιοχείρως έγραψεν όλον το αγιον Ευαγγέλιον και καθ' έκάστην αυτό ανεγίνωσκεν. Έτσι ο βασιλεύς Ιωάννης ο Καντακουζηνός εσύνθεσε δύο βιβλία αξιόλογα "Κατά Ιουδαίων" και "κατά Μωάμεθ", αλλά τί αναφέρω τους παλαιούς και δεν λέγω τους νεωτέρους όπου εστάθησαν εις τους καιρούς μας; Από τους οποίους αρκούσι τρεις μόνοι εις μαρτυρίαν. Πρώτη η ευσεβέστατη Βασίλισσα της Ρωσσίας Κυρία Αικατερίνα, ήτις βιβλίον αξιόλογον συνέγραψε περί Πολιτικών Νόμων και οι δύο εκείνοι χρυσοί άνθρωποι, οι Χιοπολίται, Γεώργιος λέγω ο Κορέσσιος και Ευστράτιος ο Αργέντης, οι όποιοι μολονότι και ήσαν άρχοντες πλούσιοι, τόσην όμως φιλοπονίαν είχον οι ευλογημένοι, οπού συνέγραψαν βιβλία ψυχωφελέστατα και χρησιμώτατα εις όλην την Εκκλησίαν, δια τα όποια θα μακαρίζωνται εις αιώνας αιώνων».

Είναι ιδιαιτέρως σημαντική η επισήμανση του αγίου για τα ανωτέρω Βιβλία, συμπεριλαμβανομένου και του βιβλίου της Μ. Αικατερίνης, ότι πρόκειται, δηλαδή, για «βιβλία ψυχωφελέστατα και χρησιμώτατα εις όλην την Εκκλησίαν, δια τα όποια θα μακαρίζωνται εις αιώνας αιώνων». Ο άγιος Νικόδημος θεωρεί το Βιβλίο πού ρυθμίζει την ζωή του Κράτους, «χρησιμώτατον εις όλην την Εκκλησίαν», οι σημερινοί Ποιμένες θεωρούν ότι η ζωή του Κράτους, η Πολιτική, δεν τους ενδιαφέρει! Η θεολογική οπτική του αγίου Νικόδημου έβλεπε την πολιτική διακυβέρνηση του λάου ως συνέχεια της Εκκλησιαστικής διαπαιδαγωγήσεώς του, γι' αυτό και καρποφόρησε έναν Καποδίστρια για Κυβερνήτη, ενώ την οπτική της πλειοψηφίας των σημερινών Ποιμένων προτιμούμε να μην την χαρακτηρίσουμε...

Ο Μεταφραστής Ευγένιος Βούλγαρις, με την γνωστή του πολυμάθεια, επιμέλεια και σωφροσύνη, δεν αφήνει αδιευκρίνιστο ούτε το γιατί επέλεξε το συγκεκριμένο γλωσσικό ιδίωμα της Ελληνικής γλώσσης για να μεταφέρη την «Εισήγησιν» από τη Γαλλική μετάφραση της στο αναγνωστικό κοινό της Πατρίδος μας. Οι εξηγήσεις του έχουν ιδιαίτερη σημασία σήμερα, πού ή Ελληνική γλώσσα μας έχει κακοποιηθεί, δσο ποτέ άλλοτε στην ιστορική της διαδρομή: «Συλλογίσου όμως ο φίλτατός μου Αναγνώστης, και το άλλο: ότι το βιβλίον τούτο δεν το αναγινώσκεις εις εκείνην την γλώσσαν εις ην συνεγράφη. Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΣΣΑ το συνέγραψεν, ως είπομεν, Ρωσιστί. Ύπ' εκείνην την περιβολήν αναμφιβόλως το Σύγγραμμα έχει όλην την ευπρέπειαν του της Βασιλικής φράσεως ωραϊσμού τε και κάλλους. Εις εκείνην την φράσιν επικάθηται η γλυκύτης της αρμονίας, και επανθεί η λευκότης της σαφήνειας και καθαρότητος. Μετεφράσθη το Βιβλίον και Γερμανιστί ευθύς εν Πετρουπόλει εκδοθέν έτ. 1767 και Γαλλιστί μετά ταύτα αυτόθι έτ. 1769. Και ιδού και νυν εν έτει 1770 εδόθη και εις εμέ η πανέντιμος επιχείρησις να το μεταφέρω εκ της Γαλλικής εις την ημετέραν γλώσσαν των Γραικών, την κοινήν ταύτην και πεζαιτέραν. Πόσον πρέπει να εξέπεσε του πρωτοτύπου κάλλους, και της φυσικής αυτού λαμπρότητος το Σύγγραμμα εις τας ειρημένας γλώσσας μεταφρασθέν και πόσον μέλλει να εκπέση εις όσας αλλάς Ευρωπαίας Διαλέκτους μεταφρασθή, δεν ηξεύρω να διορίσω. Τούτο ηξεύρω, ότι πάσα μετάφρασις, είναι τρόπον τινά ένα είδος βιασμού και επήρειας, όπου γίνεται εις το βιβλίον, ή το Σύγγραμμα το μεταφραζόμενον. Όμοιον είναι να μεταφέρης ένα Σύγγραμμα, οπό την φυσικήν τον γλώσσαν, εν η κατ' αρχάς συνετέθη, εις γλώσσαν άλλην, ωσάν να μεταφύτευσης ένα δένδρον από της γης εξ ης εβλάστησε, και εις ην ηύξησε και ετελειώθη, εις γην άλλου Κλίματος, και διαφέροντος ιδιώματος. Η μεταφορά αύτη είναι μία συμφορά τον μεταφερομένου• και πολύ αφαιρεί και από της δυνάμεως αυτού, και του τόνου, και από της σαφήνειας πολλάκις και χάριτος.

Προστίθεται εδώ ευλόγως και της κοινής ταύτης ημών Διαλέκτου η αδυναμία, και η ατελειότης. Η γλώσσα, την οποίαν οι νυν Έλληνες λαλούμεν, αν τύχη μάλιστα η από των τριάδων, οίαν έχει εν χρήσει ο χυδαίος λαός, ει ναι ανυποφόρητος και τερατώδης εις τους ειδήμονας της παλαιάς εκείνης της Ελληνικής, από το εν μέρος να ακουσθή, δια την των ξενικών και βαρβάρων ονομάτων ανάμιξιν, είναι ανίκανος και ασθενής, από το άλλο, να παραστήση το προκείμενον νόημα, δια την των αναγκαίων λέξεων τε και φράσεων έλλειψιν. Δια να θεραπεύση τις οπωσούν και εκείνην την τραχύτητα και ανωμαλίαν, και ταύτην την αδυναμίαν και ένδειαν, πρέπει να ανατρέχει συχνά εις την Αρχαιοτέραν εκείνην, από την οποίαν η νεωτέρα αυτή εξέκλινε και διεφθάρη• και τότε γίνεται μία γλώσσα μέση, ολιγώτερον μεν βαρβαρίζουσα και σολοικίζουσα, περισσότερον δε ισχύουσα, και την χρείαν αναπληρούσα' μία γλώσσα κατά μεν τα ονόματα, το περισσότερον Ελληνική, κατά δε την σύνταξιν και το υφός, εις την ιδιοτροπίαν των Ευρωπαίων γλωσσών πολύ πλησιάζουσα. Τοιαύτην τινά Διάλεκτον έχουσιν εν χρήσει, ως επί το πλείστον, και οι παρ' ημίν πεπαιδευμένοι και ταύτην επί του παρόντος προέκρινα κι εγώ. Ή Βασιλίς των Περσών ή Παρύσατις έλεγεν, ότι «όστις μέλει να ομιλήση ενώπιον του Βασιλέως πρέπει να μεταχειρισθή λόγια ΒΥΣΣΙΝΑ». Μέλλων εγώ να μεθερμηνεύσω εις το έμον Γένος της ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΣΣΗΣ το Σύγγραμμα, ήθελα, (πολλά το ήθελα!) να έχω, και να ημπορώ να μεταχειρισθώ μίαν φράσιν ΒΥΣΣΙΝΗΝ. Αλλ ' ηναγκάσθην να μεταχειρισθώ μίαν φράσιν μιξοβόρβαρον. Μιξοβάρβαρον όμως, όσον το δυνατόν, και απέχουσαν της βαρβαρότητος, και πλησιάζουσαν εγγύς της σαφήνειας.

Αράγε επέτυχον του σκοπού; Αυτός κρίνον ο εμός Αναγνώστης. 'Αλλά κρίνον ευμενώς, και εις όσα της προθέσεως επέτυχον, συγχώρησαν ευγνωμόνως».

Πιστεύουμε πώς έχει γίνει πλέον προφανές, ότι το βιβλίο αυτό της Μ. Αικατερίνης το παρουσιάζουμε με την προοπτική να δώση το έναυσμα μιας ειρηνικής πνευματικής επαναστάσεως, για την απαλλαγή μας από τον πνευματικά θανατηφόρον Πολιτικό ιό, που έχει εξαπλωθεί διεθνώς, και, σαν λοιμική νόσος, έχει μεταδοθεί και στην Πατρίδα μας, διαφθείροντας ακόμη και την υγιά ευσεβή μερίδα της Ελληνικής Κοινωνίας, οδηγώντας την με φρενήρη ρυθμό στην πνευματική αλλοτρίωση.

Φιλοδοξούμε για την ευμενή υποδοχή του Βιβλίου, γιατί σαλπίζει με ένταση την πολιτική πού απορρέει από την Χριστιανική Πίστη και ζωή, μια πολιτική κατ' εξοχήν ξεχασμένη ακόμη και από αυτούς πού έπρεπε να κρατούν άσβεστη και με νοσταλγία τη μνήμη της: τους ιστορικούς και τους θεολόγους! Μια πολιτική, που δεν έχει καμμιά απολύτως σχέση με τους οποιουσδήποτε -ισμούς (μαυροκόκκινους φασισμούς, καπιταλισμούς, σοσιαλισμούς, αριστερισμούς, κομμουνισμούς και αθεϊσμούς), με αυτό, δηλαδή, πού αποκλειστικά γνωρίζει σαν πολιτική ο Πλανήτης Γη σήμερα. Σαλπίζει το Βιβλίο για να πέσουν τα τείχη της αδιαφορίας, πού δεν αφήνουν τον λαό μας να αντιληφθή ότι, αφού έχασε το Πνεύμα του Θεού, πού ήταν πάντοτε ή Ζωή της ζωής του, έχει άμεση ευθύνη πού παραπλανάται από τα Έθνη σαν παίγνιο των επιδιώξεων τους.

Θέλουμε να προλάβουμε τους επικριτάς αναγνώστες μας να μη απορρίψουν το περιεχόμενο του Βιβλίου, παγιδευόμενοι στα όσα δυσμενή έχουν γραφεί για την προσωπική ζωή της Αυτοκρατόρισσας Αικατερίνης της Μεγάλης. Αυτά πού έχουν γραφεί δεν μπορώ να τα αμφισβητήσω, ούτε, όμως, και να τα υιοθετήσω απολύτως, αφού δεν έχω ερευνήσει την αξιοπιστία των πηγών και τα κίνητρα προελεύσεως τους. Αυτός είναι και ο λόγος πού απέφυγα στην παρούσα έκδοση να την βιογραφήσω. Η πραγματική ιστορία του Κόσμου έχει καταγραφεί από τον Θεό μας και θα την μάθουμε Εκείνη την Ημέρα. Πάντως, η συγκεκριμένη ιστορική αλήθεια δεν είναι εύκολο να διακριβωθή σε μια χώρα αχανή, με πολλούς εχθρούς και σε εποχή πού η υπόλοιπη Ευρώπη έβλεπε τη Ρωσία σαν εμπόδιο στην κυριαρχία της. Σημειωτέον ότι η Μ. Αικατερίνη ήταν η πρώτη πού σχεδίαζε την πολιτική της με προοπτική να αναστήσει την Βυζαντινή Αυτοκρατορία! Αυτή ήταν η βασική αιτία της δυσφημίσεώς της από τους Δυτικούς.

Εμείς αρκούμεθα στη μαρτυρία του αγίου Νικόδημου, πού αποκαλεί την Αικατερίνη «ευσεβέστατη Βασίλισσα», όπως, επίσης, στην σταθερή απόφαση της να γίνη Ορθόδοξη, παρά την πίεση πού της άσκησε ο Λουθηρανός πατέρας της να μην αλλάξη δόγμα και παρά το ότι ο προβληματικός σύζυγος της εγκατέλειψε την Ορθοδοξία και ... έγινε Λουθηρανός!

Εξ άλλου, σε αρκετές περιπτώσεις η Εκκλησία μας υιοθέτησε ορθά και σοφά κείμενα ως υποδείγματα διδασκαλίας, παρ' ότι οι συγγραφείς τους δεν είχαν ζωή χριστιανική. Μάλιστα, υιοθέτησε και ως αγιοπατερικά και απολύτως Ορθόδοξα κείμενα τους Κανόνες του Θεοφίλου Αλεξανδρείας και τους συμπεριέλαβε και στο «Πηδάλιόν» του ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, παρ' ότι ο Πατριάρχης Θεόφιλος ήταν λυκοποιμήν και φονεύς 10.000 Μοναχών! Πιστεύω, λοιπόν, ότι εμείς έχουμε μεγαλύτερη ευχέρεια να δεχθούμε και να παρουσιάσουμε προς διδασκαλία το περιεχόμενο του Βιβλίου της Μεγάλης Αικατερίνης, δεδομένου ότι δεν το προβάλλουμε ως Συναξάρι αγιότητας της συγγραφέως του, αλλά ως Πρότυπο της κατά Θεόν Διακυβερνήσεως των λαών…

***

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

πρωτ. Βασίλειος Βολουδάκης

Ελληνικά                       σελ. 7

Αγγλικά                         »   9

Γαλλικά                         »   11

Εισαγωγή  πρωτ. Βασίλειος Βολουδάκης

Ελληνικά            σελ.   13

Αγγλικά                         »    49

Γαλλικά                         »    81

Πρωτότυπο κείμενο εκδόσεως του 1770

Πρόλογος: Στέφαν Πίσαρετς        σελ. 117

Πρόλογος: Διακόνου Ευγενίου Βουλγάρεως                      »   119

Προς τον αναγινώσκοντα: Ευγένιος Βούλγαρις ... »   133

«ΗΑΚΑ3b» — «ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ» (πρωτότυπο κείμενο)   ...        »   149

Παραπλήρωμα Α'                        »   349

Παραπλήρωμα Β'                        »   361

Πίναξ κεφαλαίων                        »   383

***

ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

Εισιτήριος Προδιοίκησις        σελ. 149

Κεφ. 1.    Η Ρωσσία είναι Κράτος Ευρωπαίον ....                                          σελ. 151

Κεφ. 2.    Περί της εκτάσεως της Ρωσσικής Αυτοκρατορίας και περί της Απολύτου και ανωτάτης εξουσίας του εν αύτη Μοναρχούντος                     σελ. 153

Κεφ. 3.    Περί του, τι το κατασφαλίζον το της Επικρατείας Κατάστημα              σελ. 157

Κεφ. 4.    Ότι εστί τις Παρακαταθήκη των Νόμων      σελ. 159

Κεφ. 5.    Περί της εν γενεί καταστάσεως των Ανθρώπων, οι οποίοι ζώσιν υπό μίαν Ηγεμονίαν ευνομούμενην και ευπολίτευτον                  σελ. 163

Κεφ. 6.    Περί των Νόμων εν γένει                σελ. 167

Κεφ. 7.    Περί των Νομών εν είδει                 σελ. 175

Κεφ. 8.    Περί των Ποινών               σελ. 181

Κεφ. 9.    Περί του τρόπου του κρίνειν εν γένει  ....      σελ. 187

Κεφ. 10.  Περί του τύπου των Κρίσεων των εγκληματικών                   σελ. 203

Κεφ. 11. Ότι η Πολιτική Κοινωνία απαιτεί ανθρώπους, τους μεν διοικούντος και επιτάσσοντας, τους δε υπείκοντας και υπακούοντας           σελ. 249

Κεφ. 12.  Περί του Πληθυσμού                      σελ. 253

Κεφ. 13.  Περί των Τεχνών, και περί της Εμπορίας      σελ. 263

Κεφ. 14.  Περί της Ανατροφής           σελ. 285

Κεφ. 15.  Περί της Ευγενείας             σελ. 289

Κεφ. 16.  Περί της Μέσης Καταστάσεως                     σελ. 295

Κεφ. 17. Περί των Πόλεων                σελ. 299

Κεφ. 18.  Περί των Διαδοχών            σελ. 305

Κεφ. 19.  Περί της Συνθέσεως και της φράσεως τωνΝόμων           σελ. 317

Κεφ. 20.  Τόποι διάφοροι διασαφήσεως χρήζοντες       σελ. 325

Κεφ. 21.  Περί της Πολιτείας             σελ. 349

Κεφ. 22. Περί των Δαπανημάτων. Περί των Εισοδημάτων και της αυτών Μεταχειρίσεως. Τουτέστι περί της Οικονομίας του Κράτους, ήτις άλλως ονομάζεται και Μεταχείρισις των Τελών         σελ. 361

***

ΙSΒΝ 978-960-7048-21-9

© Πρωτ. Βασίλειος Ε. Βολουδάκης

Α ' Έκδοση: Σεπτέμβριος 2013

Έκδοτης: Μ.Κ.Ο. «Ενότης Ορθοδόξου Εκκλησιαστικής Υπακοής»

Εκδόσεις «Υπακοή»

Μαυρομιχάλη 96, ΤΚ 114 72, Αθήνα

Τηλ. 2103635913

Email: volfdak@gmail.com

Σύνθεση εξωφύλλου: Σαπφώ Νίνου

Ηλεκτρονική επεξεργασία:

Σπύρος Κροντήρης - Αργύρης Διαμαντής

* Τα έσοδα εκ της πωλήσεως του βιβλίου παραχωρούνται υπέρ του Ιεραποστολικού έργου της Ενότητος.

Ζωηφόρος