Προτυπώσεις του Σταυρού του Κυρίου στην Παλαιά Διαθήκη [Επί τη εορτή της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14/9)]

Προτυπώσεις του Σταυρού του Κυρίου στην Παλαιά Διαθήκη

[Επί τη εορτή της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14/9)]

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου

ΓΕΝΙΚΑ: Οι Πατέρες, ερευνώντας το ιερό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης, εντόπισαν μεγάλο πλήθος προτυπώσεων που αφορούν σε γεγονότα της Καινής Διαθήκης και εμφανίζονται άλλοτε ξεκάθαρα και άλλοτε σκιωδώς-συμβολικώς. Το ίδιο, σε μεγάλο βαθμό, παρατηρείται και στο θέμα του Σταυρού του Κυρίου.

Ακολουθούν εδάφια, όπου η Παλαιά Διαθήκη, μάλιστα η Πεντάτευχος, προτυπώνει το όργανο της θυσίας του Σωτήρος μας.

Α΄ (Γένεσις, κεφ. α΄, β΄): Το “ξύλον” του Παραδείσου είναι αντί-τύπος του Σταυρού του Κυρίου. Μάλιστα κατ' αντιδιαστολή το “ξύλον του Παραδείσου” έκανε γυμνό τον Αδάμ κάνοντάς τον να κρυφτεί από προσώπου Κυρίου, οδηγώντας αυτόν και κατ' επέκταση την ανθρωπότητα στο θάνατο (Φιλόθεος Κων/λεως). Όμως ο θάνατος του Κυρίου πάνω στο νέο “ξύλον” ανέστησε την από αιώνων νεκρή ανθρωπότητα. Έτσι, το “ξύλον” του παραδείσου από την ηδονή της “βρώσεως” οδήγησε στο σκότος του θανάτου, ενώ το “τιμωρητικόν ξύλον” του Γολγοθά από την οδύνη του Πάσχοντος οδήγησε στο φως της αιώνιας ζωής.

Β΄ (Γέν. κβ΄1,2): Ο Θεός ζήτησε από τον Αβράαμ να θυσιάσει το μοναχογιό του Ισαάκ. Ο Αβραάμ υπάκουσε. Μάλιστα ο Ισαάκ κουβάλησε στους ώμους τα ξύλα της θυσίας στον ανηφορικό τόπο προσφοράς του “ολοκαρπώματος”. Ο Ισαάκ θεωρείται τύπος Κυρίου και τα ξύλα τύπος Σταυρού. “Σταυρού τύπον εκπλήρου Ισαάκ” (Ανδρέας Κρήτης). “Εν τω Αβραάμ, το μυστήριον ενεργείται του Σταυρού, ο δε αυτού υιός ην τύπος του σταυρωθέντος ύστερον Χριστου” (Γρηγόριος Παλαμάς,). Σημειωτέον: ο υιός του Αβραάμ δεν πεθαίνει, ενώ ο Υιός του Θεού πεθαίνει στο Σταυρό.

Γ΄(Έξοδος, ιδ΄15-25): Ο Μωυσής, φθάνοντας με το διωκόμενο από τον Φαραώ λαό του Θεού μπροστά στην Ερυθρά, σήκωσε τη ράβδο του και “εξέτεινε την χείρα επί την θάλασσαν και (...) εσχίσθη το ύδωρ και εισήλθον οι λαοί Ισραήλ”. Κατά τον Ιωάννη το Δαμασκηνό: “Ράβδος σταυροτύπως την θάλασσαν πλήξασα”. Δηλαδή, κατά τον μεγάλο Πατέρα, αλλά και τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, η μωσαϊκή ράβδος προτυπώνει το Σταυρό του Κυρίου. Δ΄ (Έξ., ιε΄22-25): Ο Ισραήλ στο Σινά δοκιμάστηκε από λειψυδρία. Βρίσκοντας πηγή στην Μερρά, απογοητεύτηκαν. Το νερό της ήταν πικρό. Τότε ο Μωυσής προσευχήθηκε και ο Θεός του έδειξε ένα ξύλο. “Και ενέβαλε αυτό εις το ύδωρ και εγλυκάνθη το ύδωρ”. Το “ξύλον” διά του οποίου το νερό έγινε πόσιμο είναι τύπος του Σταυρού του Κυρίου (Δαμασκηνός).

Ε΄ (Αριθμοί κ΄1-13): Ανάλογο περιστατικό συνέβη στην έρημο Σιν, όπου λόγω λειψυδρίας οι Ισραηλίτες γόγγυζαν κατά του Μωυσή. Τότε ο Μωυσής “προσευχηθείς ... επάταξε την πέτραν”. Αφού χτύπησε με τη ράβδο του ο Μωυσής το βράχο “εξήλθεν ύδωρ πολύ”. Και εδώ η ράβδος θεωρείται τύπος του Σταυρού (Χρυσόστομος), ενώ ο βράχος συμβολίζει το Γολγοθά όπου στήθηκε ο του Κυρίου Σταυρός.

Στ΄(Έξ. Ιζ΄8-16): Τις κρίσιμες στιγμές, που ο Ισραήλ δέχθηκε επίθεση Αμαληκιτών, ο Μωυσής ανέβηκε σε ύψωμα και εξέτεινε τα χέρια του πλαγίως, δίνοντας στο σώμα του σχήμα σταυρού. Όσο έμενε έτσι, οι Ισραηλίτες νικούσαν.

Όταν όμως κατέβαζε τα χέρια λόγω κόπωσης, εκείνοι νικούνταν. Έτσι οι Ωρ και Ααρών στήριζαν τα χέρια του Μωυσή. Τελικά οι Αμαληκίτες κατατροπώθηκαν. Ο ιερός Χρυσόστομος τονίζει: “αναζωγράφησον παρ' εαυτώ χείρας ηπλωμένας, ίνα ίδης του προσκυνητού Σταυρού λάμπουσαν την εικόνα”. Όπως οι Ισρηλίτες με τον τύπο σταυρού νικούσαν, έτσι και ο νέος Ισραήλ της χάριτος, ο Χριστιανός, πολεμούμενος από τον νοητό εχθρό με τη δύναμη του Σταυρού εξέρχεται νικητής.

Ζ΄ (Αριθμ. κα΄6-15): Όταν, μετά το θάνατο του Ααρών, οι Ισραηλίτες στράφηκαν και πάλι κατά του Μωυσή, δέχθηκαν την τιμωρία: “Όφεις έδακνον τον λαόν, και απέθανεν λαός πολύς”. Τότε ο Μωυσής κατασκεύασε χάλκινο ομοίωμα φιδιού υψώνοντάς το σε κοντάρι πάνω σε κοντινό ύψωμα. Όσοι έπεφταν θύματα φιδιών δεν πάθαιναν τίποτε εάν κοιτούσαν ψηλά, στο χάλικνο ομοίωμα. Την προτύπωση αυτή του Σταυρού επισημαίνει ο ίδιος ο Κύριος: “Καθώς Μωυσής ύψωσε τον όφιν εν τη ερήμω, ούτως υψωθήναι δει τον Υιόν του ανθρώπου, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ' έχη ζωήν αιώνιον” (Ιωάν. γ΄14-15).

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ: Γράφει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος: “Σ' ένα δέντρο, στον Παράδεισο, νίκησε ο διάβολος τον Αδάμ. Στο ξύλο του Σταυρού νίκησε το διάβολο ο Χριστός. Το πρώτο άνοιξε στους ανθρώπους τις πύλες του Άδου. Το δεύτερο, ο Σταυρός, κι αυτούς που είχαν πάει στον Άδη τους ανακάλεσε. Κι όπως ένας γενναίος βασιλιάς, (...) έτσι και ο Χριστός νικητής στον πόλεμο εναντίον του διαβόλου, όλα τα όπλα του αντιπάλου και το θάνατο και την κατάρα τα κρέμασε ψηλά, στο Σταυρό, σαν σε τρόπαιο, για να το βλέπουν όλοι, και οι αγγελικές δυνάμεις στον ουρανό, και οι άνθρωποι στη γη, αλλά ακόμα και οι νικημένοι πονηροί δαίμονες.”