Ο Άγιος Νικόλαος πρότυπο αληθινού ιεράρχου και ομολογητού της πίστεως.

Ο Άγιος Νικόλαος πρότυπο αληθινού ιεράρχου και ομολογητού της πίστεως.

Αρχ. Παύλου Δημητρακοπούλου, Θεολόγου- συγγραφέως -Ι. Μ. Κυθήρων και Αντικυθήρων

Εν Κυθήροις τη 6η Δεκεμβρίου 2025

Ξεχωριστή θέση, αγαπητοί μου αδελφοί, στη χορεία των ιεραρχών της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας κατέχει ο εν αγίοις πατήρ ημών Νικόλαος, επίσκοπος Μύρων της Λυκίας ο θαυματουργός, του οποίου την ιερά μνήμη ευλαβώς και χαρμοσύνως τιμά και πανηγυρίζει η Εκκλησία μας κάθε χρόνο στις 6 Δεκεμβρίου. Είναι ένας από τους πιό δημοφιλείς και ευρύτατα γνωστούς αγίους, εξ’ αιτίας των πολλών του θαυμάτων σε όσους τον επικαλούνται με πίστη και ιδιαιτέρως μεταξύ των ναυτικών, προς τους οποίους σε πάμπολλες περιπτώσεις έδειξε την θαυματουργική επέμβασή του, γι’ αυτό και έχει καθιερωθεί στην συνείδηση του πιστού λαού του Θεού ως ο προστάτης των ναυτιλομένων και του πολεμικού μας Ναυτικού.

Το Συναξάρι παρουσιάζει την ζωή του αγίου ως πρότυπο αληθινού ιεράρχου, που θυσίασε την ζωήν του υπέρ των λογικών του προβάτων, ως «κανόνα πίστεως», ως υπόδειγμα ιεράρχου αγωνισθέντος σθεναρώς κατά της φοβερής αιρέσεως της εποχής εκείνης, του Αρειανισμού, αλλά και ως «εικόνα πραότητος», στο πρόσωπο του οποίου οι πιστοί έβλεπαν την πραότητα και όλες τις αρετές του Χριστού.

Γεννήθηκε στην πόλη Πάταρα της Λυκίας γύρω στα 265 μ.Χ. σε μια εποχή κρίσιμη,  κατά την οποία οι διωγμοί εμαίνοντο εναντίον των Χριστιανών. Οι ευσεβείς γονείς του έδωσαν σ’ αυτόν χριστιανική ανατροφή, όπως επίσης και τις βασικές εγκύκλιες γνώσεις. Ενέπνευσαν σ’ αυτόν την αγάπη προς τον Χριστόν και τον πλησίον, έτσι ώστε ο Νικόλαος από νεαράς ηλικίας κατέστη δοχείον πάσης αρετής και αγιότητος, σκεύος εκλογής, μιά υπέροχη προσωπικότης, που ακτινοβολούσε το φως του Χριστού προς όλους τους ανθρώπους με τους οποίους συνανεστρέφετο. Ενωρίτατα έγινε γνωστή η θεοφιλής ζωή και πολιτεία του στον τοπικό επίσκοπο της πόλεως των Πατάρων, ο οποίος τον εκάλεσε και τον εχειροτόνησε διάκονο και πρεσβύτερο. Όταν δε αργότερα χήρεψε η επισκοπή της πόλεως των Μύρων, χειροτονήθηκε αυτός επίσκοπός της. Κλήρος και λαός δέχθηκαν με ενθουσιασμό την εκλογή του αγίου, επειδή γνώριζαν το ύψος της αρετής του ανδρός και την μέχρι τότε πλούσια και καρποφόρα ποιμαντική του διακονία.

Αφότου εισήλθε στις τάξεις του ιερού κλήρου εδόθη ψυχή τε και σώματι στην υψηλή αποστολή του. Επεδόθη με περισσότερο ζήλο στην εργασία των αρετών, με νηστείες, αγρυπνίες και προσευχές και έφθασε, συνεργούσης της Χάριτος, σε τέτοια μέτρα πνευματικής τελειώσεως ώστε, όπως αναφέρει ο βιογράφος του, «την των ασωμάτων διαγωγήν εν σώματι θνητώ κατορθώσαι εφιλονίκει», δηλαδή προσπαθούσε να φθάσει με το θνητό του σώμα τον τρόπο ζωής των αγγέλων. Έπαψε πλέον να ζει για τον εαυτό του, αλλά ζούσε μόνο για να υπηρετεί την Εκκλησία του Χριστού και όλους τους ανθρώπους χωρίς καμιά διάκριση. Μετά το θάνατο των γονέων του μοίρασε ολόκληρη την περιουσία του στους φτωχούς της επισκοπής του, ώστε πλέον ανεπηρέαστος από προσωπικές  βιοτικές μέριμνες να αφοσιωθεί στο πολύπλευρο ποιμαντικό του έργο. Ως επίσκοπος ο άγιος Νικόλαος έγινε ο πατέρας, ο φροντιστής, ο παρήγορος και το καταφύγιο κάθε φτωχού, κατατρεγμένου και πονεμένου ανθρώπου. Με την απέραντη αγάπη του δεν άφηνε κανέναν χωρίς να τον ευεργετήσει και στηρίξει πνευματικά και υλικά. Κανένας δε μπόρεσε να εξηγήσει, πού έβρισκε τους υλικούς πόρους με τους οποίους εκάλυπτε τις βιοτικές ανάγκες πλήθους ενδεών ανθρώπων. Παράλληλα ήλεγχε δρυμύτατα με πολλή παρρησία και θάρρος τους εκμεταλλευτές, που καταπίεζαν τους αδυνάτους και φτωχούς. Ο βιογράφος του αναφέρει ότι κάποτε στις ημέρες του ο λαός της ευρύτερης περιοχής της επισκοπής του λιμοκτονούσε. Γεμάτος αγωνία ο άγιος Νικόλαος κατέβηκε σε κάποιο λιμάνι, όπου συνάντησε πλοίο γεμάτο σιτάρι, που ήταν έτοιμο να αποπλεύσει για τη Γαλλία. Τότε ζήτησε από τον ιδιοκτήτη του πλοίου να αφήσει το φορτίο στη επαρχία του, πλήρωσε, άγνωστο πως, το σιτάρι και το μοίρασε στους λιμοκτονούντες κατοίκους, και έτσι τους έσωσε από βέβαιο θάνατο. Ο κάθε αδύναμος άνθρωπος εύρισκε στο πρόσωπό του τον προστάτη του. Ο άγιος βρισκόταν κοντά σε κάθε έναν που είχε ανάγκη και σε κάθε δύσκολη περίσταση ευεργετούσε ακόμα και θαυματουργικά. Στη βιογραφία του αναφέρεται πλήθος τέτοιων περιστατικών.

Πάμπολλα επίσης  είναι τα θαύματά του μεταξύ των ναυτικών. Παραθέτουμε ένα εξ’ αυτών προς δόξαν του αγίου και οικοδομήν όλων μας: Κάποτε ο άγιος ξεκίνησε να πάει στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τον πανάγιο Τάφο του Κυρίου και να βρεί στη συνέχεια τόπο ησυχαστικό για να μονάση. Ενώ δε ταξίδευε διά θαλάσσης μαζί με άλλους Χριστιανούς, συνέβη σφοδρός άνεμος και θαλασσοταραχή τόσο μεγάλη, ώστε το πλοίο κινδύνευε να βυθισθή. Όλοι είχαν απελπισθή και περίμεναν τον θάνατο, παρακαλούσαν δε τον άγιο μετά δακρύων, να μεσιτεύσει προς τον Κύριο με τις θεοπειθείς προσευχές του, ώστε να καταπαύσει ο άνεμος. Πράγματι ο άγιος αφού γονάτισε και προσευχήθηκε με πολλή θέρμη, ο Θεός άκουσε την προσευχή του πιστού δούλου του και αμέσως σταμάτησε ο άνεμος, η θάλασσα ησύχασε, και όλοι όσοι ήσαν στο πλοίο γεμάτοι χαρά δοξολογούσαν τον Θεό και ευχαριστούσαν τον άγιο για την μεσιτεία του. Τότε ένας από τους ναύτες ανέβηκε στο κατάρτι, για να διορθώσει τα πανιά του πλοίου. Καθώς δε κατέβαινε, έπεσε από το κατάρτι πάνω στο κατάστρωμα και σκοτώθηκε. Τότε ο άγιος βλέποντας ότι όλοι χάρηκαν μεν για την κατάπαυση του ανέμου, ελυπούντο όμως γιά τον θάνατο του ναύτου, αφού προσευχήθηκε τον ανέστησε.

Κατά την περίοδο εκείνη μεγάλο διωγμό εναντίον των Χριστιανών εξαπέλυσαν οι χριστιανομάχοι αυτοκράτορες της Ρώμης, Διοκλητιανός και Μαξιμιανός και πολλοί χριστιανοί υπέφεραν φρικτά βασανιστήρια και εμαρτύρησαν για την μέχρι θανάτου ομολογία τους προς τον Χριστόν. Τότε και ο άγιος μαζί με πολλούς χριστιανούς της επαρχίας του, συνελήφθη και εφυλακίσθη και πολλά βάσανα και κακοπάθειες υπέμεινε για την αγάπη του Χριστού, διδάσκων παράλληλα τους χριστιανούς και νουθετών αυτούς να μη φοβηθούν τα πρόσκαιρα βάσανα, αλλά να μείνουν μέχρι τέλους σταθεροί στη πίστη τους. Όταν δε με την Χάρη του Θεού πέθαναν οι ασεβείς αυτοί βασιλείς και αντί αυτών εβασίλευσε ο μέγας Κωνσταντίνος, τότε κατά διαταγήν του απελευθερώθησαν όλοι οι Χριστιανοί, που ήταν φυλακισμένοι, μεταξύ δε αυτών και ο άγιος Νικόλαος, ο οποίος απεκατεστάθη και πάλιν ως αρχιερεύς στο ποίμνιό του.

Ο άγιος εδίδασκε παντού και πάντοτε την γνήσια και ανόθευτη πίστη της Εκκλησίας, διδάσκοντας τους χριστιανούς να φυλάγονται από κάθε αιρετική διδασκαλία, ιδιαιτέρως δε από την φοβερή αίρεση που είχε εξαπλωθή την εποχή εκείνη, του Αρειανισμού. Αξιώθηκε δε να λάβει μέρος μαζί με πολλούς άλλους αγίους Πατέρες στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία κατεδίκασε τον Άρειο και τις βλάσφημες διδασκαλίες του. Μάλιστα αναφέρεται ότι κατά την διάρκεια της Συνόδου, καθ’ όν χρόνον ο Άρειος απελογείτο και ανέπτυσσε τις βλάσφημες διδασκαλίες του, ο άγιος από θείο ζήλο κινούμενος, σηκώθηκε και τον εράπισε.

Το 330 μ.Χ. πέντε έτη μετά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο ήρθε πλέον η ώρα να τερματίση την  ουρανόδρομη πορεία του ο της νίκης επώνυμος, ο μέγας κατά την αρετήν και θαυμαστός εν τοις έργοις, ο των Μυρέων ποιμήν, το ουράνιο μύρο της αρετής και της αγιότητος, ο άγιος Νικόλαος. Ήρθε η ώρα  να εγκαταλείψει την πρόσκαιρη και μάταιη αυτή ζωή, για να μεταβεί προς ον επόθει Ιησούν, προς την ουράνιο και μακαρία εκείνη ζωή, την οποία από καρδίας ηγάπησε και διά την οποία αμετρήτους κόπους κατέβαλε. Μετά από βραχεία σωματική αρώστια παρέδωσε την αγία ψυχή του στα χέρια του Κυρίου.

Ο υμνογράφος του αγίου, άγιος Θεοφάνης, μέσα στους υπέροχους ύμνους και τα τροπάρια, τα οποία αφιερώνει στον άγιο Νικόλαο, μας περιγράφει με ένα άριστο ποιητικό τρόπο, τις αρετές, τα χαρίσματα, την πλούσια ποιμαντική του δράση, το ομολογιακό του φρόνημα και τα πάμπολλα θαύματα του αγίου. Ο τόπος της επισκοπής του, τα Μύρα, γίνονται εν πρώτοις αφορμή για να φανερώσει το πνευματικό βάθος του αγίου, ότι δηλαδή ο ίδιος αναδείχθηκε πνευματικό μύρο, αφού χρίστηκε από το νοητό μύρο, το άγιο Πνεύμα. Ως μυροβολών λοιπόν το μύρο της Χάρης του Θεού, το προσφέρει στους πιστούς, που με πίστη και πόθο τελούν την πανσέβαστη μνήμη του: «Μύροις παροικήσας αισθητώς, μύρον αληθώς ανεδείχθης μύρω χρισθείς νοητώ, άγιε Νικόλαε, αρχιεράρχα Χριστού∙ και μυρίζεις τα πρόσωπα των πίστει και πόθω σου την παναοίδιμον μνήμην τελούντων αεί». Η εικόνα αυτή του μυρωμένου από τον Θεό αγίου, που «μυρίζει» σαν άνοιξη τους πιστούς, είναι από τις αγαπημένες εικόνες του υμνογράφου. Πράγματι έρχεται και επανέρχεται με αυτήν την σκέψη, με σκοπό βεβαίως να θυμίσει ότι στην πραγματικότητα ο άγιος Νικόλαος υπήρξε μιμητής των αγίων Αποστόλων, που πρώτοι αυτοί υπήρξαν τα μυροδοχεία του αγίου Πνεύματος, συνεπώς σαν εκείνους και ο ίδιος «περιπολεύει την οικουμένην» για να προσφέρει την βοήθειά του: «Πάτερ Νικόλαε, του παναγίου Πνεύματος μυροθήκη υπάρχων, ως έαρ μυρίζεις ευφρόσυνον των θείων αρωμάτων Χριστού∙ των αποστόλων γαρ μιμητής γενόμενος, την οικουμένην περιπολεύεις, δια των λόγων των θαυμάτων σου». Δηλαδή, πάτερ Νικόλαε, επειδή είσαι μυροθήκη του παναγίου Πνεύματος, σαν ευφρόσυνη άνοιξη προσφέρεις το  θείο άρωμα του Χριστού.

Ο άγιος Θεοφάνης δεν παραλείπει βεβαίως, έστω και σε μικρότερη έκταση, να τονίσει και τον τρόπο που ο άγιος έγινε κατοικητήριο του Θεού και συνεπώς μυροθήκη του Πνεύματος. Χρησιμοποιεί μάλιστα για να δείξει την πνευματική του άσκηση και μία εξαίσια εικόνα, παρμένη από την Παλαιά Διαθήκη: ο άγιος Νικόλαος έγινε νέος Αβραάμ και ευλογήθηκε από τον Θεό ως έχων και αυτός την αρετή της φιλοξενίας. Τι έκανε λοιπόν από πλευράς πνευματικής ασκήσεως ο άγιος; Όπως πρόσφερε  ο Αβραάμ θυσία στον Θεό τον μονογενή του υιό, κατά τον ίδιο τρόπο και ο άγιος: πρόσφερε στον Θεό θυσία τον νου του, σαν να ήταν ο μονογενής υιός του. Ο άγιος με άλλα λόγια χαριτώθηκε από το Πνεύμα του Θεού, διότι αγάπησε ολοκάρδια τον Θεό, τόσο ώστε ο νους του αδιάκοπα ευρισκόταν προσκολλημένος σ’ Εκείνον: «Νέος Αβραάμ εδείχθης, Νικόλαε, ως μονογενή υιόν προσάξας τον νουν τω Δεσπότη σου, αναιμάκτους θυσίας προσφέρων αεί, καντεύθεν ευλογήθης ως φιλόξενος, Πάτερ, και Τριάδος γέγονας οικητήριον θείον και άμωμον». Δηλαδή, αποδείχθηκες νέος Αβραάμ, Νικόλαε, γιατί οδήγησες τον νου στον Δεσπότη σου, σαν μονογενή υιό, προσφέροντάς του πάντοτε αναίμακτες θυσίες, και έτσι ευλογήθηκες σαν φιλόξενος, Πάτερ, και έγινες κατοικητήριο θείο και άμωμο.

 Άγιε του Θεού Νικόλαε, ο το ευαγγέλιον του Χριστού πληρώσας και την ψυχήν σου υπέρ του λαού σου θύσας, μη διαλίπης πρεσβεύων ως παρησίαν έχων προς Κύριον υπέρ πάντων ημών των επικαλούμενων την θερμήν σου προστασίαν και αντίληψιν. Αμήν.