Θέλομεν τοὺς λογισμούς μας ἢ τὴν φανέρωσιν τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ εἰς τήν ζωήν μας;

 

Θέλομεν τοὺς λογισμούς μας ἢ τὴν φανέρωσιν τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ εἰς τήν ζωήν μας;

Γράφει ὁ π. Γεράσιμος Βουρνάς, Πρεσβύτερος

Μερικαὶ σκέψεις μὲ ἀφορμὴν τὴν ἑορτήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ

  Ἡ «τά πάντα καλῶς διαταξαμένη» Ἐκκλησία μας ὥρισε τὴν Β΄ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν νὰ τιμᾶται ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Σύμφωνα μὲ τὸν π. Ἐπιφάνιο Θεοδωρόπουλο, ἡ ἑορτὴ αὐτοῦ τοῦ κορυφαίου διδασκάλου τῶν Ὀρθοδόξων Δογμάτων καὶ ἀκαταγώνιστου πολεμίου τῶν κακοδοξιῶν ἀποτελεῖ κατὰ κάποιον τρόπο συνέχεια καὶ ἐπέκταση τῆς Α΄ Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας.#

  Οἱ Πατέρες μας, ποὺ σὲ ὅλους τοὺς χρόνους καὶ τόπους εἶναι αὐτοὶ μόνοι ποὺ ἐκφράζουν αὐθεντικὰ τὴν Ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας μας, μᾶς δίδαξαν ὅτι ἡ ἑορτὴ τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι ἡ «ἑορτὴ τοῦ Θείου Ἔρωτος, ἡ ἑορτὴ τοῦ αἰωνίου πόθου κάθε ἀνθρώπινης ψυχῆς».# Σήμερα, μία ἑβδομάδα μετά, ἑορτάζουμε καὶ τιμοῦμε τὸν ἅγιο Γρηγόριο ποὺ ἐβίωσε τὴν Ὀρθοδοξία, ποὺ «ἐφλέγετο ὅλη μέρα καὶ ὅλες τὶς ἡμέρες τῆς ζωῆς του»# ἀπὸ τὸν Θεῖο Ἔρωτα καὶ γι’ αὐτὸ κατατρόπωσε ἐκείνους ποὺ στὴν ἐποχή του, ὅπως καὶ σὲ κάθε ἐποχή, προσπάθησαν νὰ σβήσουν αὐτὸν τὸν Θεῖο Ἔρωτα ἀπὸ τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων καὶ νὰ τὸν ἀντικαταστήσουν μὲ τὰ διάφορα εἴδη τῶν ἀνθρώπινων καὶ πεπερασμένων λογισμῶν. 

Ὁ Ἅγιος ἐτόνισε ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ εἰσέλθει στὴν ψυχή του, δηλαδή νά καταλάβει τί εἶναι αὐτό πού πραγματικά τοῦ χρειάζεται, ὅταν βρίσκει εὐχαρίστηση στοὺς διάφορους λογισμούς.# Καὶ αὐτὸ εἶναι ποὺ μαστίζει τὴν ἐποχή μας, στὴν ὁποία οἱ ἄνθρωποι ζοῦν ἔξω ἀπὸ τὴν ψυχή τους, εἶναι “ἐκτὸς ἑαυτοῦ” καὶ γι’ αὐτὸ νοσοῦν. Χάνονται σὲ διάφορους λογισμούς, ὄχι μόνο φιλοσοφικοὺς καὶ ψευδο-επιστημονικούς – ὅπως οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Βαρλαὰμ στὴν ἐποχὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου – ἀλλὰ καὶ σὲ λογισμοὺς συκοφαντίας, μίσους, ὑποψίας, ψεύδους καὶ παραχάραξης κάθε εἴδους. Διαρκῶς ἐκτὸς ἑαυτοῦ, ὅλοι μας ἀσχολούμαστε μὲ ἄλλα καὶ μὲ τοὺς ἄλλους, ἀποφεύγοντας τὴν ἐργασία ποὺ πρέπει νὰ κάνουμε γιὰ τὴν διόρθωση τῆς ψυχῆς μας κι ἔτσι καταντοῦμε… ἀνισόρροποι.# Δὲν γνωρίζουμε τίποτε πραγματικά, διότι ἔχουν πληγεῖ ἀνεπανόρθωτα τὰ μάτια μας. Ὁ ἀνισόρροπος ἄνθρωπος κατὰ τὸν ἅγιο Παλαμᾶ, μεταβάλλει τὶς γνώσεις του, εἴτε αὐτὲς εἶναι ἐπιστημονικές, εἴτε ἀφοροῦν στὶς ἀνθρώπινες σχέσεις, ἀνάλογα μὲ τοὺς ἰδιοτελεῖς σκοπούς του.#

  Ὁ Ἅγιος, ἐπειδὴ ζοῦσε τὴν Ὀρθοδοξία, διατύπωσε τὴν Ἀλήθεια ποὺ εἶναι φῶς γιὰ κάθε πτυχὴ τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου. Ἐμεῖς ὅμως τί σχέση ἔχουμε μὲ τὸν ἅγιο Γρηγόριο; Τί μποροῦν νὰ ποῦν γιὰ ἐκεῖνον οἱ ἀνέραστοι ἄνθρωποι τῆς σημερινῆς, φουσκωμένης ἀπὸ ἀλαζονεία καὶ βουτηγμένης στὴ θλίψη καὶ στὴ σήψη, ἐποχῆς μας; Ὁ σύγχρονος, ἀνέραστος ἄνθρωπος εἶναι γεμᾶτος θλίψη καὶ ἀδιέξοδα, γιατί ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς φίλους Του. Παρὰ ταῦτα ἔχει τὸ κουράγιο νὰ κάνει ὑποδείξεις καὶ νὰ ἔχει ἀπόψεις γιὰ τὴν ζωή! Καὶ αὐτὸ κατ‘ ἐξοχὴν συμβαίνει σὲ θρησκευτικὰ περιβάλλοντα. Προσερχόμαστε στοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς υἱοθετῶντας θρησκευτικὸ λεξιλόγιο, ἀλλὰ στὴν οὐσία διατηροῦμε καὶ ἀναπτύσσουμε τὶς δικές μας ἀπόψεις καὶ θεωρίες, προβάλλοντάς τις μάλιστα ὡς …Ἁγιοπατερικές! Ὅμως, «ἰατρέ θεράπευσον σεαὐτόν» πρῶτα, διότι ἐκ τῶν καρπῶν γινώσκεται τὸ δέντρο καὶ οἱ καρποὶ τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων στὶς μέρες μας εἶναι σάπιοι καὶ ἀνέραστοι. Ποιός ἔχει κουράγιο νὰ μιλήσει γιὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο σήμερα; Ἀξίζει νὰ τὸ προσπαθήσουμε, μόνο ἂν ἔχουμε συνειδητοποιήσει τὴν ἄβυσσο καὶ τὸ μέγα χάσμα ποὺ μᾶς χωρίζει ἀπὸ ἐκεῖνον, ὅπως καὶ ἀπὸ κάθε Ἅγιο καὶ φίλο τοῦ Θεοῦ.

  Ὁ Ἅγιος μᾶς παρουσίασε μέσα ἀπὸ τὴν διδασκαλία του τό πῶς ζοῦν καὶ ἐργάζονται οἱ Ἅγιοι Ἡσυχαστὲς, ὅπως ὁ ἴδιος, ὥστε νὰ μᾶς φωτίσει, γιὰ τὸ πῶς μποροῦμε καὶ ἐμεῖς νὰ ζήσουμε καὶ νὰ ξεφύγουμε ἀπὸ τὸν ἀβίωτο βίο μας ποὺ χάνεται διαρκῶς σὲ παντὸς εἴδους λογισμούς. Ὁ Ἅγιος ἡσυχαστὴς δὲν συλλογίζεται, γιατί δὲν μηχανορραφεῖ ἐπιχειρῶντας νὰ κατεβάσει ὅλους τοὺς ἄλλους χαμηλότερα, γιὰ νὰ φαίνεται ἐκεῖνος ψηλός, οὔτε χρησιμοποιεῖ τὴν μνήμη του, γιὰ νὰ θυμᾶται ποιός τόν πρόσβαλε κάποτε, οὔτε λησμονεῖ τὸ ποιούς καὶ πόσους ὁ ἴδιος ἔχει τσαλαπατήσει. Ὁ Ἅγιος ἡσυχαστὴς δὲν συλλογίζεται τρόπους, γιὰ νὰ δικαιώσει μέσα ἀπὸ τὰ λόγια τῶν Πατέρων τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ νουθετεῖ μὲ αὐτὰ τοὺς ἄλλους. Ἀκόμη, δὲν συλλογίζεται γιὰ τὰ “μεγάλα ἠθικὰ διλήμματα“ τῆς ἐποχῆς μας ἢ τὶς ψευδο-επιστημονικὲς θεωρίες ποὺ ὑπόσχονται τὴν κατανόηση τῆς λειτουργίας τῶν πάντων χωρὶς Θεό, ἀλλὰ μέσα ἀπὸ τυχαῖες(!) φυσικὲς διαδικασίες. Ὁ Ἅγιος ἡσυχαστὴς δὲν προσπαθεῖ διὰ τοῦ πεπερασμένου νοός του νὰ ἐφεύρει μηχανὲς ποὺ θὰ μετατρέψουν τὸν ἄνθρωπο σὲ ἕνα κακέκτυπο Ἁγίου, δηλαδὴ στὸν λεγόμενο μετα-ἄνθρωπο – σὰν ὁ Χριστὸς νὰ μὴ μᾶς ἔδειξε ποτέ τό πῶς θὰ γίνουμε τέλειοι, θεοὶ κατὰ χάριν καί «υἱοὶ ῾Υψίστου» (Ψαλμ. 81, 6) καὶ τώρα ἐμεῖς οἱ ἐξελιγμένοι ἤλθαμε, διὰ τῆς ἐπαναλήψεως τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, νὰ διορθώσουμε τὸ ἔργο Του(!).

  Ὁ ἅγιος Γρηγόριος μᾶς διδάσκει τὸν τρόπο, γιὰ νὰ ξεπεράσουμε ὅλα αὐτὰ ποὺ τρῶνε σὰν σαράκι τὴν ζωή μας. Ὁ Ἅγιος ἡσυχαστής «ἐν τῇ ἀδιαλείπτῳ πρός Θεόν εὐχῇ […] ὑπερίπταται πάντων τῶν κτιστῶν»,1 δὲν συλλογίζεται πιὰ μὲ λογισμούς «δειλούς» καί «ἐπισφαλεῖς» (Σοφ. Σολομ. 9, 14) καὶ ἔχει στραμμένη διαρκῶς τὴν προσοχὴ του σὲ Ἐκεῖνον, ποὺ εἶναι ἡ Πηγὴ κάθε γαλήνης καὶ κάθε δωρήματος τελείου. Οἱ λογισμοὶ ἀντικαθίστανται τότε ἀπὸ τὴν φανέρωση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ στὶς ζωές μας.

  Ὀφείλουμε εὐγνωμοσύνη στὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ καὶ στοὺς Δασκάλους μας ποὺ μᾶς τὸν ἐξήγησαν, ὅσο μᾶς τὸ ἐπέτρεψε ἡ ἀδυναμία μας, καὶ μᾶς παρακίνησαν νὰ προσέξουμε τὸν Ἅγιο Πατέρα καὶ νὰ αἰσθανθοῦμε ὅτι αὐτὰ, γιὰ τὰ ὁποῖα ἀγωνίστηκε δὲν ἦταν προβλήματα ἐκείνου τοῦ καιροῦ, μὰ ἔχουν νὰ κάνουν καὶ μὲ τὸν δικό μας καιρὸ καὶ τὴν δική μας προσωπικὴ ζωή. Ὁ Ἅγιος μᾶς διδάσκει τὴν ἀδιάλειπτη προσευχὴ ὡς ἀντίδοτο. Τί εἶναι ὅμως αὐτὴ ἡ προσευχή; Μήπως εἶναι μιὰ μηχανικὴ ἐπανάληψη κάποιων λέξεων; Ἀδιάλειπτη προσευχὴ εἶναι ὅταν «δὲν μπορῶ νὰ χαρῶ τίποτε ἀπὸ τὰ ἀνθρώπινα χωρὶς τὸν Θεό», ὅταν «δὲν θέλω νὰ ζῶ χωρὶς Ἐσένα», «ἡ προσευχὴ ἡ ἀδιάλειπτος εἶναι, ὅταν δὲν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ ζήσει χωρὶς τὴν μνήμη τοῦ Θεοῦ».#

  Μὲ τὶς πρεσβεῖες τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ἂς πάψουμε νὰ ζοῦμε χωρὶς τὴν μνήμη τοῦ Θεοῦ, τὸν ὁποῖο ἐξορίσαμε ἀπὸ κάθε πτυχὴ τῆς ζωῆς μας, ἀπὸ τὴν οἰκογενειακή μας ζωή, ἀπὸ τὴν πολιτική, ἀπὸ τὶς ἐπιστῆμες καὶ τὶς τέχνες μας καὶ προσπαθοῦμε, δυσ­τυχῶς, μὲ τὴν συμπεριφορά μας νὰ Τὸν ἐξορίσουμε ἀκόμη καὶ μέσα ἀπὸ τοὺς Ἱερούς μας Ναούς!

15/3/2025

Σημειώσεις:

[1] Ἀρχιμ. Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου, Περίοδος Τριῳδίου, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζῆνος, Ἀθήνα, 2011, σελ. 75. [2] Κήρυγμα π. Βασιλείου Ἐ. Βολουδάκη τήν Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας στὶς 5/3/2017, στὸ youtu.be/4V9BRQAePNQ, ἀντλήθηκε στίς 14/3/2025. [3] Ὅ.π. [4] Ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὑπέρ τῶν Ἱερῶς Ἡσυχαζόντων, τριάς Α΄, τόμος πρῶτος, Ἐκδ. Π. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1984, σελ. 216. #[5] Ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, ὅ.π., σελ. 212. #[6] Ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, ὅ.π., σελ. 212-214. [7] Β. Ν. Τατάκη, Μελετήματα Χριστιανικῆς Φιλοσοφίας, ἐκδ. «Ἀστήρ», Ἀθήνα, 1981, σελ. 91. [8] Βλ. ὁμιλία π. Βασιλείου Ἐ. Βολουδάκη, Ὁ ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΘΑ ΠΟΛΕΜΟΥΣΕ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΣΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ, 24/3/2019, στό youtu.be/JR0yQE48yWc, ἀντλήθηκε στὶς 14/3/2025.

orthodoxostypos