Η σύνδεση της χριστιανικής ελευθερίας με την Ελευθερία της Πατρίδας

Ηρακλής Ρεράκης, Καθηγητής ΑΠΘ

Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενώσεως Θεολόγων

Η σύνδεση της χριστιανικής ελευθερίας με την Ελευθερία της Πατρίδας

Χιλιάδες εκκλησιαστικά κείμενα, από τα οποία δεχόταν επιδράσεις το ευσεβές γένος μας, αρκετές εκατοντάδες χρόνια πριν την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση του 1821, εξυμνούν την εν Χριστώ απελευθέρωση του ανθρώπου από την δουλεία του εχθρού, δηλαδή, από την κατάσταση της Πτώσεως, στην οποία κατάφερε και έριξε τους πρωτόπλαστους ο πανούργος διδάσκαλος του ψεύδους, της πονηρίας, της απάτης και της διαβολής διάβολος.

Όπως γνωρίζουμε, οι Προφήτες είχαν μιλήσει για την απελευθέρωση του ανθρώπου από τις συνέπειες της πτώσεως, προαναγγέλλοντας την Αποκάλυψη του Θεού στον κόσμο και την πραγματοποίηση του Πρωτευαγγελίου, ως θεϊκής υποσχέσεως.

Στο βιβλίο της Γενέσεως της Παλαιάς Διαθήκης, ο ίδιος ο Θεός, αμέσως μετά την έξοδο των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο, βλέποντας το πλάσμα του να αυτοεξορίζεται από τον Παράδεισο και να παραδίνεται στα νύχια του διαβόλου, έρχεται να του προσφέρει μια αχτίδα φωτός, παρηγοριάς, αγάπης και ελπίδας για την ελευθερία του από τη δουλεία στην οποία υπέπεσε.

Απευθυνόμενος στον διάβολο (στο φίδι), ο Θεός του λέει: «Γι' αυτό που έκανες, καταραμένο να 'σαι, μόνο εσύ απ' όλα τα ζώα της γης! Με την κοιλιά θα σέρνεσαι, και χώμα θα τρως σ' όλη σου τη ζωή. Έχθρα θα βάλω ανάμεσα σ' εσένα και στη γυναίκα και ανάμεσα στο σπέρμα σου και στο σπέρμα της. Εκείνος θα σου συντρίψει το κεφάλι κι εσύ θα του πληγώσεις τη φτέρνα» (Γεν. 3. 14-15).

Με αυτά τα λόγια, ο Θεός προαναγγέλλει τον, μέσω της Πανάχραντης αγνής Παρθένου Μαρίας, ερχομό στον κόσμο του Υιού και Λόγου του Θεού, του Ιησού Χριστού, που, με την απόλυτη υπακοή στο θέλημά Του, θα συντρίψει τη δύναμη του διαβόλου και θα ανοίξει τον δρόμο της ελευθερίας στην ανθρώπινη φύση.

Το θεϊκό σχέδιο της απολυτρώσεως του ανθρώπου αρχίζει να εφαρμόζεται με τον Ευαγγελισμό της Παναγίας. Η Θεοτόκος, με το «ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου», εκφράζει την υπακοή και την αποδοχή της στο θεϊκό θέλημα, να έλθει, χαρισματικά και να σαρκωθεί στην παρθενική της μήτρα  ο Θεός Λόγος και να γεννηθεί από αυτήν ο Θεάνθρωπος, που διά της Σταυρώσεως και της Αναστάσεώς του, θα φέρει τη σωτηρία και την ελευθερία σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.

 Διά του Ιησού Χριστού, ως Σωτήρα και Λυτρωτή, εξουδετερώνεται και εκμηδενίζεται η εξουσία του πονηρού διαβόλου, που είναι να εξαπατά και να παρασύρει, εις το διηνεκές, κάθε άνθρωπο, καθιστώντας τον δούλο της αμαρτίας και κληρονόμο του αιώνιου θανάτου.

Ο ρόλος της Παρθένου Μαρίας, εξυμνείται, με γλαφυρό και θεολογικό λόγο  στον Ακάθιστο Ύμνο, στον οποίο οι ορθόδοξοι Χριστιανοί χαιρετούμε, τιμούμε, ευχαριστούμε και μακαρίζουμε την Μητέρα του Θεού και ολόκληρης της ανθρωπότητας, ψάλλοντας, μεταξύ άλλων: «Χαίρε το σκότος λύσασα», «χαίρε, η γέφυρα, όντως, η μετάγουσα εκ θανάτου πάντας προς ζωήν», «Χαίρε, του πεσόντος Αδάμ η ανάκλησις», «Χαίρε δι ής ηνοίχθη Παράδεισος».

Η Παναγία Θεοτόκος, συνεπώς, δεν έγινε μόνον η Μητέρα του Θεανθρώπου, αλλά και όλων των ανθρώπων. Εκείνη, που επελέγη και αξιώθηκε από τον Θεό, ως ο μοναδικός άνθρωπος, που θα μπορούσε να φιλοξενήσει εντός της σεπτής της κοιλίας, τον Υιό του Θεού και να τον φέρει στον κόσμο ως Λυτρωτή και Απελευθερωτή του κόσμου.

Η Εκκλησία, συνεπώς, μέσα από την θεόσταλτη πίστη στον ελευθερωτή Θεάνθρωπο, ενέπνευσε σε όλους τους σκλαβωμένους και πιστούς ρωμιούς, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τον πόθο για την απελευθέρωσή τους από μια άλλη δουλεία και τυραννία, εκείνη των άγριων κατακτητών τους, των Μουσουλμάνων.

Η 25η Μαρτίου αποτελεί μια πολύ σπουδαία συμβολική ημέρα, διότι οι Ελληνορθόδοξοι εορτάζουμε αφενός το χαρμόσυνο μήνυμα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ως μήνυμα ελπίδας και απελευθέρωσης από τη δουλεία του διαβόλου και, αφετέρου, ως συμβολική ημέρα του πολύχρονου ξεσηκωμού μας για την απελευθέρωση του γένους μας από τους άλλους τύραννους και διώκτες της πίστεώς μας, που στέρησαν  τόσους αιώνες τα αγαθά της ελεύθερης ζωής.

Πολλοί πίστεψαν και έγραψαν ότι οι ρωμιοί είναι από τους μοναδικούς λαούς της γης, που λόγω των δεσμών και της συνάφειας που είχε η προς τον Θεό πίστη τους με την απέραντη αγάπη τους για την πατρίδα, κατόρθωσαν, με βέβαιη την άνωθεν βοήθεια και κάτω από συνθήκες, που για 400 περίπου χρόνια «όλα τά σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά», να διατηρήσουν την εθνικοθρησκευτική τους ελευθερία, την ταυτότητα, τη συνείδηση, τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους και με αυτά να βρουν τις υπέρ φύσιν και έννοιαν δυνάμεις να επαναστατήσουν και να ελευθερωθούν ως λαός, με κοινά εθνικά χαρακτηριστικά.

Την ιστορική και πνευματική σύνδεση της Ελλάδας και των Ελλήνων με την ορθόδοξη Εκκλησία, την γνώριζε, την σεβόταν και την εξέφραζε ο εξαίρετος Κυβερνήτης των Ελλήνων, Ιωάννης Καποδίστριας, υποστηρίζοντας ότι «οι Έλληνες, ηνωμένοι δια της εις Χριστόν και εις την Αγίαν του Εκκλησίαν σταθεράς πίστεώς των..., υποστάντες την οθωμανικήν δυναστείαν, υπό μόνην την σκέπην της Εκκλησίας των διεσώθησαν».

Ο Θ. Κολοκοτρώνης, επίσης, σημείωνε, σχετικά, μιλώντας σε νέους, στις 8 Οκτωβρίου 1833 στην Πνύκα: «Παιδιά μου! Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να τη στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα είπαμε, πρώτα υπέρ πίστεως και έπειτα υπέρ Πατρίδος».

Ο Εθνικός μας Ποιητής Διονύσιος Σολωμός, ακόμη, πίστευε ότι «η πατρίδα και η πίστις» αποτελούν το «ουσιαστικότερο και υψηλότερο περιεχόμενο της αληθινής ανθρώπινης φύσης», ενώ ο Οδυσσέας Ελύτης, εκφράζει αυτό που με τον συμβολισμό « Πίνδος και ο Άθως» διατηρείται και βιώνεται, διαχρονικά στην ψυχή των ελλήνων ως «μνήμη του λαού».

Ο Φώτης Κόντογλου, επίσης, σε κείμενό του με τον τίτλο «Η αγιασμένη επανάσταση»  που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του «Πονεμένη Ρωμιοσύνη», αναφέρει: «Η ελληνική Επανάσταση είναι η πιο πνευματική επανάσταση που έγινε στον κόσμο. Είναι αγιασμένη… Η σκλαβιά, που έσπρωξε τους Έλληνες να ξεσηκωθούν καταπάνω στον Τούρκο, δεν ήταν μονάχα η στέρηση και η κακοπάθηση του κόσμου, αλλά, πάνω από όλα, το ότι ο τύραννος ήθελε να χαλάσει την πίστη τους, για να γίνουν μωχαμετάνοι. Για τούτο, πίστη και πατρίδα είχαν γίνει ένα και το ίδιο πράγμα και η λευτεριά που ποθούσαν δεν ήταν μονάχα η λευτεριά που ποθούν όλοι οι επαναστάτες, αλλά η λευτεριά να φυλάξουν την αγιασμένη πίστη τους, που με αυτήν ελπίζανε να σώσουν την ψυχή τους. Για τούτο…, στράτευμα ολάκερο είναι οι άγιοι νεομάρτυρες, που δε θανατώθηκαν για τα υλικά αγαθά τούτης της ζωής, αλλά για την πολύτιμη ψυχή τους, που γνωρίζανε πως δε θα πεθάνει μαζί με το κορμί, αλλά θα ζήσει αιώνια».