Πόσο συχνά να προσέρχομαι στη θεία Κοινωνία; (Θ’)

Θ’

Πόσο συχνά νά προσέρχομαι στή θεία Κοινωνία;

π. Λεωνίδα Στ. Ἀμοργιανοῦ, θεολόγου

Ἐφημερίου στόν ἱ.ναό ἁγ. Μαρίνης Ἱ.Μ. Περιστερίου

(Συνέχεια ἐκ τοῦ προηγουμένου) (Α’) & (Β’)& (Γ’) &(Δ’) &(Ε’) & (ΣΤ’) &(Ζ’) &(Η’)

13.  Ὁ Κων/νος Καλλίνικος πρωτοπρεσβύτερος γράφει:

  «Ὅστις δέν μεταλαμβάνει τό Αἷμα καί Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, παραλύει ὀλίγον κατ᾿ ὀλίγον, τά πνευματικά του χαρίσματα νεκροῦνται, ἀτονία τήν ψυχήν του καταλαμβάνει καί νεκρός πλέον διά τόν Θεόν καταντᾷ.  Ἐνῶ τοὐναντίον ὁ κοινωνῶν μεταγγίζει εἰς τάς φλέβας του τοῦ Θεανθρώπου τήν ἰκμάδα, ἐγκεντρίζεται εἰς τήν καλλιέλαιον, ἀποβαίνει μικρόχριστος, τρέφει τά ἔσω του μέ τό μάννα τῆς ἀθανασίας καί ζῇ θείαν ζωήν.  Νήπιον ἔκθετον καί χωρίς μητέρα εἶναι ὁ ἀκοινώνητος, ἐξ ἰδίας ὑπαιτιότητος.  Ἀλλά νήπιον κρεμάμενον εἰς τά στήθη τοῦ Χριστοῦ καί ροδίζον καί ἀκμάζον καί παχυνόμενον εἶναι ὁ κοινωνῶν».[1]

14.  Ἀλλά καί ὁ ἀρχιμ. Διονύσιος Φαραζουλῆς, στήν «Ἑρμηνεία Κυριακῆς Προσευχῆς», ἀφοῦ ἐπικαλεῖται μαρτυρίες ἀπό τήν ἁγία Γραφή, τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, τούς Ἀποστολικούς Κανόνες καί τίς Οἰκουμενικές καί Τοπικές Συνόδους, τίς Πατριαρχικές καί Συνοδικές ἐγκυκλίους, μέσα ἀπό τά ὁποῖα ἐπιβεβαιώνεται ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν ὅσο τό δυνατόν συχνότερη προσέλευση στή Θεία Κοινωνία καταλήγει:  «Πρέπει ν᾿ ἀγνοῇ τις τά ἱερά κείμενα καί τήν πρᾶξιν καθόλου τῆς Ἐκκλησίας διά μέσου τῶν αἰώνων, ὥστε νά ἰσχυρισθῇ καί νά ἰσχυρίζεται, ὅτι δέν ἐπιτρέπεται ἡ συνεχής Θεία Κοινωνία καί ὅτι τάχα δέν δύναται ὁ παρασκευασμένος καί δεδοκιμασμένος πιστός νά κοινωνῇ συνεχῶς τοῦ Σώματος καί Αἵματος τοῦ Κυρίου».[2]

15.  Ὁ δέ νεότερος Γερβάσιος Παρασκευόπουλος ἀρχιμ. ἁγιασμένος κληρικός γράφει γιά τό καθῆκον τῆς συχνῆς Θείας Μεταλήψεως:  «…Τό παρατηρούμενον σήμερον συχνότατα θλιβερόν θέαμα, ὕστερα δηλαδή ἀπό τήν πρόσκλησιν «Μετά φόβου Θεοῦ πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε», νά στρέφουν οἱ λειτουργοί τά νῶτα εἰς τόν λαόν, διά νά συνεχίσουν ἐρήμην αὐτοῦ τήν ἀκολουθίαν καί ἀντικανονικόν εἶναι καί ἄγει εἰς ἀπεμπόλησιν τοῦ ὅλου σκοποῦ τῆς Θείας Λειτουργίας.  Πρόκειται χωρίς ὑπερβολήν περί ἐμπαιγμοῦ, διότι ἀκριβῶς ὁ εἷς καί μοναδικός σκοπός τῆς Θείας Λειτουργίας εἶναι νά φθάσῃ εἰς τήν ὥραν αὐτήν.  Εἰς τήν μετάληψιν τῶν πιστῶν, οἱ μέν μέλλοντες νά κοινωνήσουν  ΔΙΑ  ΤΟΥΣ  ΟΠΟΙΟΥΣ  ΚΑΙ  ΜΟΝΟΝ  ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ  ΤΟ  ΜΕΓΑ  ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ  ΤΗΣ  ΘΕΙΑΣ  ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ, νά προσέρχωνται τελευταῖοι…  οἱ δέ μή ἔχοντες σχέσιν… νά προσέρχωνται πρῶτοι… 

Ὑπάρχουν πλεῖστα περιστατικά ὄχι μόνον ἀκαταρτίστων ἀλλά καί πεισμόνων κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι δέν ἐπέτρεπον εἰς τούς πιστούς νά μεταλαμβάνουν τακτικῶς!  Καί τούς ἀπέπεμπον!!  Τό πρᾶγμα τοῦτο, εἶναι ἀληθές, ἐπαναλαμβάνεται ἐνίοτε καί σήμερον.  Κατά διαβολικήν πράγματι συμπαιγνίαν ἡ συχνή προσέλευσις πρός τά μυστήρια, ἐνῷ ἀποτελεῖ κατά τεκμήριον τό κορύφωμα τῆς εὐσεβείας, ἑρμηνεύεται ἀπό τούς τοιούτους ὡς ἐκδήλωσις ἀσεβείας.  Πῶς νά χαρακτηρίσωμεν τήν φοβεράν ταύτην παρερμηνείαν;  Πῶς νά ὁμιλήσωμεν πρός τήν διοίκησιν τῆς Ἐκκλησίας τήν ἀνεχομένην ὅταν ἀνέχηται τήν τοιαύτην ὕβριν;».[3]

16.  Στήν εἰσαγωγή τοῦ βιβλίου «Ἡ θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων» τοῦ πρεσβ. Δημητρίου Ἠλιοπούλου ἀναφέρεται εἰδική ἔκθεση τοῦ Μεγάλου Οἰκονόμου τοῦ Πατριαρχείου Κων/λεως Γεωργίου Ἀναστασιάδου καί Καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης, ἀναγράφεται ἡ ἑξῆς παράγραφος.

«Οἱ ἀρχαῖοι χριστιανοί ἦσαν εἰθισμένοι νά κοινωνῶσι τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, συχνότατα, σχεδόν καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν, καί δέν ἠδύναντο νά μείνωσι καθ᾿ ὅλην τήν ἑβδομάδα μέχρι δηλαδή τοῦ Σαββάτου καί τῆς Κυριακῆς, ἄνευ τῆς ἐκ τῆς Θείας Κοινωνίας ἐνισχύσεως.  Διό καί ἡ μήτηρ Ἐκκλησία, ἀνταποκρινομένη εἰς τήν εὐλαβῆ ταύτην διάθεσιν καί ἀνάγκην τῶν τέκνων αὐτῆς, ὥριστεν ἵνα κατά τάς νηστησίμους ἡμέρας τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, καθ᾿ ἅς δέν ἐπιτρέπεται, ἡ τέλεσις τῆς συνήθους Λειτουργίας, (49^ος Κανών τῆς ἐν Λαοδικείᾳ Συνόδου), ἐκτός δηλαδή τῶν Σαββάτων καί τῶν Κυριακῶν, τελεῖται ἀκολουθία τις, καθ᾿ ἥν ἁπλῶς προσάγονται, τά τῆς προηγουμένης Κυριακῆς ἤ τοῦ Σαββάτου προηγιασμένα Δῶρα πρός κοινωνίαν τοῖς πιστοῖς.  Σύν τῇ παρόδῳ τοῦ χρόνου ὁ πόθος ἐκεῖνος τῶν χριστιανῶν πρός συχνήν μετάληψιν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, οὕτως ἤ ἄλλως, ἐμειώθη, καί δή τόσον, ὥστε ὄχι πλέον καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν, ἀλλ᾿ οὔτε καί ἑκάστην Κυριακήν νά προσέρχονται οὗτοι εἰς τήν Θείαν Κοινωνίαν».[4]

ΘΕΟΛΟΓΟΙ

Τά ἀποτελέσματα τῆς ἀναβολῆς

1.       Ὁ Θεόδωρος Ζωγράφος, θεολόγος σημειώνει: «Ὀλέθριον ὄντως ν᾿ ἀναβάλλωμεν τήν Θείαν Μετάληψιν ἐπί πολύ.  Ὁ βραδύνων πρός ταύτην οὐδεμίαν προετοιμασίαν ἐπιτελεῖ, οὐδεμίαν ἔχει εἰς τό ἔργον του προσοχήν, οὐδεμίαν εἰς τούς λόγους του φυλακήν.  Τό μῆκος τοῦ καιροῦ ἄδειαν δίδει εἰς τόν ἄνετον βίον νά ζῇ, καί ὡς ἵππος χωρίς χαλινόν εἰς πάντα τῆς ἁμαρτίας κρημνόν φέρεται ὁ δυστυχής.  Ἡ ἁμαρτία ἐν αὐτῇ παλαιοῦται, βαθέως ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ριζοῦται καί ἔτι μᾶλλον στερεοῦται.  Ὁ ζῆλος αὐτοῦ ψύχεται, καί αὐτός ὁσημέραι μᾶλλον ἀνάξιος νά πλησιάσῃ εἰς τά Ἄχραντα Μυστήρια γίνεται καί καταφαίνεται πλέον ὅτι τήν Θείαν Μετάληψιν φεύγει ὄχι ἀπό εὐλάβειαν, τήν ὁποίαν δέν ἔχει, ἀλλά διά ραθυμίαν καί διότι θέλει τά πάθη καί τάς ὀρέξεις του νά κορέσῃ.  Ἀπεναντίας ὁ συνεχῶς μεταλαμβάνων ὑπό τῆς Χάριτος ἐνισχυόμενος καί συνεχῶς καθαιρούμενος καθίσταται ὁσημέραι ἱκανώτερος.

Ἄς προσερχώμεθα λοιπόν, ἀδελφοί, συνεχῶς καί ἀξίως πρός μετάληψιν τῶν φρικτῶν μυστηρίων.  Μή διά τῆς βραδύτητος ἡμῶν δίδωμεν χῶρον εἰς τόν πονηρόν, ὅπως μή περιπέσωμεν εἰς τήν ραθυμίαν, ἥτις πολλάκις εἶναι ἡ μόνη αἰτία ἡ καθιστῶσα ἡμᾶς ἀναξίους τῆς Θείας Κοινωνίας».[5]

2.       Καί ὁ ἀείμνηστος Καθηγητής Παν/μίου Ἀθηνῶν Παναγιώτης Τρεμπέλας στό Κεφάλαιο πού πραγματεύεται τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας σημειώνει: «Ἐπικαλεῖται ὑπέρ τῆς συνεχοῦς Κοινωνίας τάς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ὅτε οἱ χριστιανοί «προσεκαρτέρουν τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου». 

Τάς Διδαχάς τῶν Ἀποστόλων καθ᾿ ἅς τοῦ Μυστηρίου τελουμένου καθ᾿ ἑκάστην Κυριακήν, ἀποτρεπομένης τῆς παροχῆς αὐτοῦ εἰς τούς μή χριστιανούς. 

Τόν Ἅγιον Ἰγνάτιον τόν Θεοφόρον καί τόν Ἰουστῖνον τόν φιλόσοφον καί μάρτυρα, οἵτινες ἐπιβεβαιοῦν τάς μαρτυρίας τῆς Διδαχῆς ὅτι «τῇ τοῦ ἡλίου ἡμέρᾳ, ἤτοι τῇ Κυριακῇ ἐπισυνήγοντο οἱ πιστοί, ἵνα μεταλάβωσι ἐν τῇ συνάξει αὐτῶν». 

Τόν μέγαν Βασίλειον κηρύττοντα «καλόν καί ἐπωφελές, τό κοινωνεῖν καθ᾿ ἑκάστην καί βεβαιοῦντος ὅτι ἐν τῇ παροικίᾳ αὐτοῦ ἐκοινώνουν τέταρτον καθ᾿ ἑβδομάδα».

Τόν Τερτυλλιανόν μαρτυροῦντα ὅτι καθημερινῶς τήν ἐχορήγουν ὡς τροφήν σωτηρίας.  Λαμβάνομεν τόν Ἅγιον Ἀμβρόσιον Μεδιολάνων, καθ᾿ ἥν ὁ Χριστός καθ᾿ ἑκάστην μετεδίδετο.

Τόν ἅγιον Κύριλλον Ἱεροσολύμων θεωρῶν ὡς ἄρτον καθημερινόν, καί καθ᾿ ἡμέραν λαμβανόμενον, ἐκ τοῦ ὁποίου συγγραφεύς τις ἔλαβε τήν ἀφορμήν νά θέσῃ τό ἐρώτημα: «Ἐάν καθημερινός ἐστίν ὁ ἄρτος, διατί τοῦτον μετά ἔτος ὁλόκληρον λαμβάνεις;  Λάμβανε καθ᾿ ἑκάστην, ὅτι καθ᾿ ἑκάστην σοι πρόκειται.  Οὕτω ζῆθι, ἵνα ᾖ ἄξιος καθ᾿ ἑκάστην νά κοινωνῇς.  Ὅστις δέν εἶναι ἄξιος καθ᾿ ἡμέραν νά λαμβάνῃ, δέν εἶναι ἄξιος οὐδέ μετά παρέλευσιν ἔτους νά λάβῃ». 

Οἱ ὠφέλειες ἀπό τή Θεία Κοινωνία

Στή συνέχεια ὁ ἀείμνηστος Καθηγητής συνοψίζει τίς ὠφέλειες πού ἀποκομίζουμε ἀπό τή Θεία Κοινωνία: «Εἰς τήν ἕνωσιν τοῦ πιστοῦ μετά τοῦ Χριστοῦ, ἐκ τῆς ὁποίας θά ἐκπηγάσῃ ἡ νέα ζωή τῆς Χάριτος.  Θά ἐξασθενήσουν μέχρι πλήρους ἐξαλείψεως τά λείψανα τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου, θά ἐνισχυθῇ ἡ θέλησις ὥστε ν᾿ ἀνθίσταται πρός τούς πειρασμούς καί νά ἐνδυναμοῦται ὁ κοινωνῶν εἰς τήν περαιτέρω ἐν ἁγιασμῷ πρόοδον.  Διά τῆς συχνῆς ταύτης τροφῆς, ὁ χριστιανός θά ἐνισχύηται καί θά προκόπτῃ εἰς τήν νέαν ζωήν τῆς Χάριτος.  Ὁ μετέχων ἀξίως θά ἀπαλλαγῇ βαθμηδόν πάσης ροπῆς πρός τό κακόν καί τῶν ἐξ ἀνθρωπίνης ἀδυναμίας ἐλαφρῶν ὀλισθημάτων, ἀντιθέτως δέ ὁ ἀναξίως κοινωνῶν θά καθίσταται περισσότερον ἔνοχος.  Διά τῆς κοινωνίας, ἐκτός τῆς μετά τοῦ Χριστοῦ ἑνώσεως, ἑνοῦνται οἱ πάντες καί πρός ἀλλήλους.  Γενικῶς, κατά τούς Πατέρας ὁ ἄρτος τῆς εὐχαριστίας «ἐστί φάρμακον ἀθανασίας, ἀντίδοτος τοῦ μή ἀποθανεῖν, ἀλλά ζῆν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ διά παντός».[6]

3.       Τέλος, στό περιοδικό «Ἄμπελος» τῆς Ἱ.Μητροπόλεως Ἠλείας, διαβάζουμε: «…Ποῦ εἶναι ἡ πίστις;  Ποῦ ἡ ἀγάπη;  Ποῦ εἶναι ἡ μετάνοια;  Ποῦ εἶναι ὁ Σταυρός, τόν ὁποῖον σημειώνομεν ἐπί τοῦ στήθους μας, ὁ ὁποῖος ὅμως παραγγέλλει μακροθυμίαν καί ἀνεκτικότητα, καί διατάσσει συχνήν Μετάληψιν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων;  Ὀρθόδοξοι χριστιανοί ἐξυπνήσατε.  Κοιμᾶσθε θανάσιμον ὕπνον.  Ἐξυπνήσατε τώρα, πρίν σᾶς ἐξυπνήσῃ ὁ θάνατος τήν τελευταίαν στιγμήν τῆς ζωῆς σας, ὅτε θ᾿ ἀντικρύσετε τό φοβερόν Δικαστήριον τοῦ οὐρανοῦ…».[7]

Νηστεία: Προϋπόθεση τῆς Θείας Κοινωνίας;

Ἡ νηστεία εἶναι ἡ ἐντολή πού ἔδωσε ὁ Θεός στόν Αδάμ μέ σκοπό τήν ἐγκράτεια.  Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός νήστευσε γιά σαράντα μέρες.  Ὅλοι οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά νηστεύουν τίς νηστεῖες πού ὅρισε ἡ Ἐκκλησία:  Τήν Τετάρτη, τήν Παρασκευή, τή Σαρακοστή τῶν Χριστουγέννων, τή Μ.Σαρακοστή τοῦ Πάσχα, τή νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, καί τίς δεκαπέντε μέρες τοῦ Αὐγούστου γιά τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο.

Ὅλοι οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας μιλοῦν ὑπέρ αὐτῆς.

Ὁ Ἅγιος Κλήμης Ρώμης λέγει: «Κρείσσων νηστεία προσευχῆς».[8]

Ὁ Ἅγιος Κλήμης Ἀλεξανδρείας: «Γαστρός τε ἔτι καί τῶν ὑπό γαστέρα δεσπόζειν ἀρχαιότατον».[9]

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: «Ἀρχαία ἡ ἐντολή, ψυχῆς τε οὖσα παιδαγωγία».[10]

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης: «Ἐν δυσίν ἐντολαῖς οἱ ἀγωνισταί πάλιν πρός τό ἀρχαῖον ἀξίωμα ἔρχονται, δι᾿ ὑπακοῆς καί νηστείας».[11]

Ὁ Μέγας Βασίλειος: «Ἀρχαῖον δῶρον ἡ νηστεία».[12]  «Εἰ κρατήσῃς γαστρός οἰκήσεις παράδεισον.  Πολλούς εἶδον κρατηθέντας, ἐν ὑγείᾳ γενομένους.  Ἕνα δέ ἐκ πάντων λαθροφάγον ἤ γαστρίμαργον οὐκ εἶδον». [13]

Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος στό βιβλίο του «Γνῶθι σαυτόν, ἐπικαλεῖται τόν Μ. Βασίλειον πού λέει: «…Νηστεία γάρ ἀληθής ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις.  Λῦε πάντα σύνδεσμον ἀδικίας.  Ἄφες τῷ πλησίον τήν λύπην.  Ἄφες αὐτῷ τά ὀφλήματα.  Μή εἰς κρίσεις καί μάχας νηστεύετε.  Κρεῶν οὐκ ἐσθίεις, ἀλλ᾿ ἐσθείεις τόν ἀδελφόν.  Οἴνου ἀπέχου, ἀλλ᾿ ὕβρεων οὐ κρατεῖς.  Τήν ἑσπέραν ἀναμένεις εἰς μετάληψιν, ἀλλά δαπανᾷς τήν ἡμέραν εἰς δικαστήρια.  Νηστεία, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ἐπιορκίας, ψεύδους.  Ἡ τούτων ἔνδεια νηστεία ἐστίν ἀληθής.  Ἐν τούτοις μέν οὖν ἡ νηστεία καλή».

Ὁ δέ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος εἰδικά γιά τήν προσέλευση στή Θεία Κοινωνία ξεκαθαρίζει ὅτι ἄλλο ἡ Θεία Κοινωνία καί ἄλλο ἡ νηστεία.  

Πολύς κόσμος λαμθασμένα, δέν προσέχει τίποτε ἄλλο παρά μόνο σέ μιά τυπική τριήμερη νηστεία πρίν ἀπό τή Θεία Κοινωνία, λές ὅτι αὐτή καί μόνο ἔχει τή δύναμη νά καθαρίζει τούς ρύπους τῆς ψυχῆς. 

Ἐκεῖνος πού προσέρχεται στό Θεῖο Μυστήριο πρέπει νά νηστεύει μιά ἄλλη νηστεία, τή νηστεία τῶν παθῶν.  Αὐτή ἀποτελεῖ τήν πραγματική νηστεία κατά τόν ἅγιο Ἰωάννη τό Χρυσόστομο:

«Πάντων δέ ὑπόθεσις ἡμῖν ἡ νηστεία καί διδάσκαλος ἔσται, νηστεία δέ οὐ ταύτην λέγω τήν τῶν πολλῶν, ἀλλά τήν ἀκριβῆ νηστείαν, οὐ τήν τῶν βρωμάτων ἀποχήν μόνον, ἀλλά καί τήν τῶν ἁμαρτημάτων… νηστείας ὄφελος οὐδέν ἄν μή καί τά λοιπά ἕπηται πάντα.  …Τιμή γάρ νηστείας οὐχί σιτίων ἀποχή, ἀλλ᾿ ἁμαρτημάτων ἀναχώρησις.  Νηστεύεις;  Δεῖξον μοι διά τῶν ἔργων.  Ποίων ἔργων, φησίν;  Ἐάν ἴδῃς πένητα, ἐλέησον.  Ἐάν ἴδῃς ἐχθρόν, καταλλάγηθι.  Ἐάν ἴδῃς φίλον εὐδοκιμοῦντα, μή βασκάνῃς.  Μή γάρ δή τό στόμα νηστευέτω μόνον, ἀλλά ὀφθαλμός, καί ἀκοή, καί πόδες, καί χεῖρες.  Νηστευέτωσαν χεῖρες, ἁρπαγῆς καί πλεονεξίας καθαρεύουσαι.  Νηστευέτω καί στόμα ρημάτων καί λοιδωρίας.  Τί γάρ ὄφελος ὅταν μέν ὀρνίθων καί ἰχθύων ἀπεχώμεθα, τούς δέ ἀδελφούς δάκνωμεν και κατεσθίωμεν;  Ὁ κατηγορῶν ἀδελφικά κρέα ἔφαγε, τήν σάρκα τοῦ πλησίον ἔδακε. 

Ὁ γάρ νηστεύων καί μή μεταδιδούς ἄρτον πένητι, ματαία ἡ νηστεία αὐτοῦ ἔσται.  Πολλοί οὖν νηστεύοντες μετά σάκκου καί σποδοῦ καί πολλῶν δακρύων καί τῷ πένητι οὐ μεταδιδόντες ὀβολόν ἕνα, ἄμισθον ποιοῦνται τήν νηστείαν αὐτῶν, ἥν ὁ Θεός οὐ προσδέχεται».[14]

Σ᾿ αὐτή λοιπόν τή νηστεία πρέπει νά δώσουμε προσοχή καί νά ἐπιδοθοῦμε.  Ἔτσι, μέ τήν καθοδήγηση τοῦ πνευματικοῦ μας νά προσερχόμαστε στό Ποτήριο τῆς Ζωῆς ὥστε νά προκόπτουμε στόν ἀγώνα τόν πνευματικό καί νά ἁγιάσουμε τήν ψυχή καί τό σῶμα μας.

---

[1] Κων/νου Καλλινίκου πρωτ. τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας «52 ὁμιλίαι» 1927 (σελ. 52)

[2] Διονυσίου Φαραζουλῆ ἀρχιμ. «Ἑρμηνεία Κυριακῆς Προσευχῆς» 1918 (σελ. 101-121).

[3] Γερβασίου Παρασκευοπούλου ἀρχιμ. «Ἑρμηνευτική Ἐπιστασία ἐπί τῆς Θείας Λειτουργίας» Πάτραι 1958 (σελ. 24).

[4] Δημητρίου Ἠλιοπούλου «Ἡ θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων»

[5] Θεοδώρου Ζωγράφου, Θεολόγου «Ἐκκλησιαστικοί Λόγοι» Τόμ. 4^ος (σελ. 473, 475).

[6] Παναγιώτου Τρεμπέλα, Καθηγητοῦ Παν/μίου Ἀθηνῶν, «Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας», ἔκδ. «ΣΩΤΗΡΟΣ», 1961.  Κεφάλαιον Ζ’ (σελ. 142-138, 209).

[7] Σεπτέμβριος 1967, ἄρθρον ἠ «Σωτηρία», ὑπό «Ἐρημίτου».

[8] Κορ. 16

[9] Παιδαγ. 11,10

[10] Λόγ. 45^ος  εἰς τό Ἅγ. Πάσχα

[11] Περί ἐντολῶν.

[12] Λόγος Περί νηστείας.

[13] Περί ἀποταγῆς.

[14] Ὁμιλία στήν Γέν.

Δείτε και:

-Πόσο συχνά να προσέρχομαι στη θεία Κοινωνία; (Θ’)

-Πόσο συχνά να προσέρχομαι στη θεία Κοινωνία; (Ζ’)

-Πόσο συχνά νά προσέρχομαι στή θεία Κοινωνία; (ΣΤ’)

-Πόσο συχνά νά προσέρχομαι στή θεία Κοινωνία; (Ε’)

-Πόσο συχνά νά προσέρχομαι στή θεία Κοινωνία; (Δ’)

-Πόσο συχνά νά προσέρχομαι στή θεία Κοινωνία; (Γ’)

-Πόσο συχνά νά προσέρχομαι στή θεία Κοινωνία; (Β’)

-Πόσο συχνά νά προσέρχομαι στή θεία Κοινωνία; (Α’)