Ο Άγιος Ιουστίνος ο Μάρτυρας και Φιλόσοφος

Ο Άγιος Ιουστίνος ο Μάρτυρας και Φιλόσοφος

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου

ΒΙΟΣ ΜΟΡΦΩΣΗ: Ο Ιουστίνος ο Μάρτυρας, γνωστός και ως Ιουστίνος ο Φιλόσοφος και Ιουστίνος Καισαρείας, γεννήθηκε στη Φλαβία Νεάπολη της Σαμάρειας (σήμερα Ναμπλούς) στις αρχές του 2ου αιώνα. Γιος ελληνόφωνων μη Ιουδαίων, πιθανώς Ρωμαίων, [πατέρας του ήταν ο Πρίσκος Βάκχιος], που φρόντισαν ώστε ο Ιουστίνος να λάβει εξαιρετική θεολογική αλλά και φιλοσοφική μόρφωση, η οποία ωστόσο δεν ήταν αρκετή για να δώσει απάντηση στα ερωτήματα που έθετε η ανήσυχη ψυχή του. Έλαβε ευρεία φιλοσοφική μόρφωση από τις σχολές των Στωικών, των πλατωνιστών, του πυθαγορισμού και της περιπατιτικής σχολής. Ο Συναξαριστής βεβαιώνει ότι παρά τη μόρφωσή του τίποτε δεν ικανοποιούσε τη δίψα του να γνωρίσει τον αληθινό Θεό. Έτσι, ο Θεός, βλέποντας την αγνότητα και την ειλικρινή πρόθεση των αναζητήσεών του, ανταποκρίθηκε θαυμαστά.

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Κάποια ημέρα πού ο Ιουστίνος βάδιζε κοντά στη θάλασσα, συνάντησε ένα γέροντα βαθύτατα καταρτισμένο στις αλήθειες των Θείων Γραφών, ο οποίος μέσα από διάλογο δίδαξε στον Άγιο τη χριστιανική διδασκαλία.

“Από τότε”, γράφει ο ίδιος, “άναψε θεϊκή φωτιά μέσα μου, και με εκυρίευσε ιδρώτας για τους άνδρας που είναι φίλοι και κήρυκες του Χριστού. Βρήκα επί τέλους την αληθινή φιλοσοφία και έγινα πραγματικός φιλόσοφος1”. Όταν μετέβη στη Ρώμη, παρέδωσε στον αυτοκράτορα Αντωνίνο απολογία της χριστιανικής του πίστης, στην οποία εξέθετε τις βασικές διδασκαλίες του Χριστιανισμού, αναιρώντας όλες τις εναντίον των χριστιανών κατηγορίες και απέδειξε την πλάνη των ειδώλων, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα από την Αγία Γραφή .Ο Ιουστίνος προσέφερε σημαντικό απολογητικό και ποιμαντικό έργο στη χριστιανική εκκλησία. Η περί Λόγου χριστολογία του αποτελεί τα πρώτα βήματα προς την Τριαδική θεολογία. Στη Ρώμη ίδρυσε χριστιανική φιλοσοφική σχολή γνωρίζοντας τέτοια μεγάλη επιτυχία, ώστε να φυλλοροούν από σπουδαστές οι σχολές των εθνικών φιλοσόφων. Ο κυνικός φιλόσοφος Κρήσκης, τον οποίον αποστόμωσε σε δημόσια φιλοσοφική συζήτηση, τον κατήγγειλλε ως Χριστιανό. Μπροστά στον έπαρχο Ρώμης, Ρουστίκους, ο Ιουστίνος άδραξε την ευκαιρία και έκανε αυτό που θαύμαζε στους Χριστιανούς, να σταθεί δηλαδή άφοβος μπροστά στην απειλή του μαρτυρίου. Όταν ο έπαρχος τον ρώτησε για τη φιλοσοφία του εκείνος του απάντησε: “Προσπάθησαν πολλές φιλοσοφίες να μάθω, αναπαύθηκα όμως στη Χριστιανική φιλοσοφία, έστω κι αν αυτή δεν αρέσει στους ψευδοδόξους”. Τελικά ο Μάρτυρας, αφού βασανίστηκε, αποκεφαλίστηκε γύρω στο 165 μ.Χ., μαζί με έξι μαθητές του. Έτσι το μαρτύριό του σφράγισε τη φιλοσοφία του. Σ' όλους είναι γνωστός ως Ιουστίνος ο φιλόσοφος και μάρτυς. Ανακυρήχθηκε Άγιος και εορτάζεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά και από τη Ρωμαιοκαθολική και την Ευαγγελική εκκλησία.

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ: Πολλά από τα έργα του Ιουστίνου έχουν χαθεί. Τα έργα που φέρουν το όνομά του και έχουν διασωθεί ως τις ημέρες μας χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: α) Εκείνα που είναι αδιαμφισβήτητης γνησιότητας. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι δύο Απολογίες του και ο Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογος. β) Εκείνα που είναι αμφίβολης γνησιότητας. Πιθανολογούμενος χρόνος συγγραφής τους είναι ο β΄ή ο γ΄μ.Χ. αιώνας. Τέτοια έργα είναι τα εξής: Προς Έλληνας, Λόγος Παραινετικός Προς Έλληνας, Περί Μοναρχίας, Προς Διόγνητον επιστολή, αποσπάσματα από το έργο Περί Αναστάσεως, και άλλα μικρότερα αποσπάσματα.

Τέλος στην τρίτη ομάδα ανήκουν έργα που θεωρούνται νόθα. Σ' αυτά υπάγονται τα εξής: Έκθεσις της Ορθής Πίστεως Αποκρίσεις Προς τους Ορθοδόξους Περί Τινων Αναγκαίων Ζητημάτων, Ερωτήσεις Χριστιανικαί Προς τους Έλληνας, Ερωτήσεις Ελληνικαί Προς τους Χριστιανούς, Προς Ζήνα και Σερήνο και Ανατροπή Δογμάτων Τινων Αριστοτελικών.

ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Ο π. Θεόδωρος Ζήσης γράφει επεκτίνοντας στο βίο του Αγίου Ιουστίνου: “Στις αναζητήσεις των νέων, που στις πολλές φιλοσοφίες του καιρού μας ψάχνουν για την αλήθεια, ο Ιουστίνος είναι πρότυπο πνευματικού οδηγού. Ταιριάζει στον τύπο του σύγχρονου πνευματικού ανθρώπου: ανήσυχος, ερευνητικός, χωρίς φανατισμούς και προκαταλήψεις, ελέγχει, συζητά, δοκιμάζει. Δεν κατεδίκασε εξ' ολοκλήρου τις φιλοσοφίες που γνώρισε, πριν γίνει Χριστιανός, τις τοποθέτησε απλώς στις πραγματικές τους διαστάσεις. Είναι ανθρώπινα, ατελή κατασκευάσματα, περιέχουν σπέρματα μόνο της αλήθειας. Ο Χριστιανισμός είναι η ολοκλήρωση της αλήθειας, η φανέρωση του ίδιου του Λόγου στο πρόσωπο του Χριστού. Ο Ιουστίνος οδηγεί τους κυνηγούς της αλήθειας ακόμη και πέρα από τον Χριστιανισμό, όπως κατάντησε μέσα στον κόσμο, με τους τόσους ιστορικούς του συμβιβασμούς, προς τον γνήσιο Χριστιανισμό, στο Χριστιανισμό που ενθουσίασε και είλκυσε και τον ίδιο. (...) Στον εφαρμοσμένο Χριστιανισμό βρήκε ο Ιουστίνος την αληθινή φιλοσοφία και την αφοβία μπροστά στο θάνατο. Ότι εθαύμαζε στη ζωή των Χριστιανών, το εφήρμοσε και ο ίδιος, δεν υπάρχει καλύτερη μέθοδος φιλοσόφου βίου”.

Κοντάκιο: Τον αληθή, της ευσεβείας κήρυκα, και ευκλεή, των μυστηρίων ρήτορα, Ιουστίνον τον φιλόσοφον, μετ' εγκωμίων ευφημήσωμεν δυνάμει γαρ σοφίας τε και χάριτος, τον λόγον κατετράνωσε της πίστεως, αιτούμενος πάσι θείαν άφεσιν.

Μεγαλυνάριον: Χάριτι σοφίας καταυγασθείς, ως αυτοσοφίαν, εθεράπευσας τον Χριστόν, υπέρ ου ενδόξως, αθλήσας Ιουστίνε, συν τούτω εις αιώνας, δοξάζη ένδοξε.

………………………………………………

1. Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογος.

Βιβλιογραφία:

-Ά. Ιουστίνος ο Φιλόσοφος, Κείμενα, μτφρ.: Ν. Καλομπάτσος, Πρότ. Θεσσαλικές Εκδόσεις, 2008

-Ιουστίνος, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια του Παναγιώτη Χρήστου, Πατερικές εκδόσεις Γρηγόριος Παλαμάς, Θεσ/κη 1985

-Πρωτοπρ. Θεόδωρος Ζήσης, Ιουστίνος ο Φιλόσοφος και Μάρτυς, ένας ανήσυχος κυνηγός της αλήθειας.