Μνήμη αγίου Φανουρίου. Ερμηνεία της Αποστολικής περικοπής από τον Ιερό Χρυσόστομο

 

ΜΝΗΜΗ ΑΓΙΟΥ ΦΑΝΟΥΡΙΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΦΑΝΟΥΣ [:Εφεσ. 6,10-17]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

    «Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί μου, ἐνδυναμοῦσθε ἐν Κυρίῳ καὶ ἐν τῷ κράτει τῆς ἰσχύος αὐτοῦ(:Η προτροπή λοιπόν που μένει να σας κάνω, αδελφοί μου, είναι να ενισχύεστε με τη δύναμη που σας δίνει η κοινωνία σας με τον Κύριο και που πηγάζει από την πανίσχυρη δύναμή Του)»[Εφ.6,10]. Όταν πρόκειται να τελειώσει ο λόγος, πάντοτε χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο.

     Δεν έλεγα καλά από την αρχή ότι η οικία του καθενός είναι ολόκληρο στρατόπεδο; Διότι ιδού, αφού παρέταξε όλες τις εξουσίες, στη συνέχεια τούς εξοπλίζει καλώς και τους οδηγεί σε πόλεμο. Εάν βέβαια δεν αρπάζει κανείς την εξουσία του άλλου, αλλά ο καθένας μένει στο αξίωμά Του, όλα θα είναι διευθετημένα καλώς. «Ἐνδυναμοῦσθε ἐν Κυρίῳ καὶ ἐν τῷ κράτει τῆς ἰσχύος αὐτοῦ(:Να ενισχύεστε με τη δύναμη που σας δίνει η κοινωνία σας με τον Κύριο και που πηγάζει από την πανίσχυρη δύναμή Του)», λέγει· δηλαδή ελπίζοντας σε Αυτόν για την βοήθειά Του. Επειδή, λοιπόν, παρήγγειλε πολλά που έπρεπε να γίνουν, «μη φοβάστε», λέγει, «στηρίξτε την ελπίδα σας στον Κύριο, και όλα θα τα ανακουφίσει». «Ἐνδύσασθε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ δύνασθαι ὑμᾶς στῆναι πρὸς τὰς μεθοδείας τοῦ διαβόλου(: Ντυθείτε ολόκληρο τον οπλισμό με τον οποίο οπλίζει ο Θεός τους στρατιώτες Του, για να μπορείτε να αντιστέκεστε στα πανούργα τεχνάσματα του διαβόλου)»[Εφ.6,11]. Δεν είπε «στις μάχες», ούτε «στους πολέμους», αλλά «στα τεχνάσματα». Διότι ο εχθρός δεν μας πολεμάει ούτε απλά, ούτε φανερά αλλά με τεχνάσματα. Και τι σημαίνει «μεθοδεία»; «Μεταχειρίζομαι τέχνασμα» σημαίνει «παραπλανώ και με επινοήσεις καταβάλλω κάποιον», πράγμα που γίνεται και στην περίπτωση των τεχνασμάτων και με λόγια και με έργα, και με παλαιστικά τεχνάσματα, σε εκείνους οι οποίοι μας παραπλανούν. Επεξηγώ τι εννοώ: Ποτέ δεν παρουσιάζει φανερά τα αμαρτήματα ο διάβολος, την ειδωλολατρία δεν την λέγει, αλλά διαφορετικά παριστάνει τούτο μεταχειριζόμενος τεχνάσματα, δηλαδή, παριστάνει πιθανόν τον λόγο και χρησιμοποιεί επικαλύμματα.

     Ήδη λοιπόν και με αυτό διήγειρε τους στρατιώτες και τους έκανε να είναι άγρυπνοι και  νηφάλιοι με το να τους πείσει και να τους διδάξει ότι η μάχη μας είναι ενάντια σε κάποιον πολύ έμπειρο στα πολεμικά, που πολεμάει όχι απλώς, ούτε φανερά αλλά με πολλά τεχνάσματα. Και πρώτα μεν από τη φύση και το πλήθος διεγείρει ο Παύλος τους μαθητές. Τους είπε για τα σοφίσματα του αντικείμενου και τους ετοίμασε να είναι άγρυπνοι και να έχουν νήψη, επειδή ήθελε όχι να καταβάλει τους υπό αυτόν παρατεταγμένους στρατιώτες, αλλά να τους ερεθίσει και να τους διεγείρει. Εάν μεν τελείωνε τον λόγο μέχρι τούτου του σημείου διηγούμενος μόνο τη δύναμη των δαιμόνων, ίσως να κατέβαλλε τους χριστιανούς ακροατές του· εάν όμως και πριν από αυτά και μετά δείχνει ότι είναι δυνατό να καταβάλουν τον εχθρό αυτόν,  τους διεγείρει περισσότερο. Διότι όσο σαφέστερα από εμάς θα αναγγέλλεται στους δικούς μας η δύναμη των αντιπάλων, τόσο σπουδαιότερους κάνει τους δικούς μας στρατιώτες.

     «Ὃτι οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις(:Διότι πραγματικά δεν έχουμε να παλέψουμε με αντιπάλους ίδιους με μας, με αίμα και σάρκα σαν τη δική μας· αλλά η πάλη και ο πόλεμός μας είναι με τις αρχές, με τις εξουσίες, με τα διαβολικά αυτά τάγματα, με τους κοσμοκράτορες που εξουσιάζουν το πλήθος των ανθρώπων που είναι βυθισμένοι στο ηθικό σκοτάδι που επικρατεί στον κόσμο αυτό. Καλούμαστε να παλέψουμε με τα πνευματικά όντα που είναι γεμάτα πονηρία και κατοικούν ανάμεσα στη γη και στον ουρανό)»[Εφ.6,12].

    Αφού λοιπόν τους προέτρεψε από το είδος της μάχης, στο εξής τους διέγειρε από τα έπαθλα που είναι για αυτούς. Τι λοιπόν συμβαίνει; Αφού είπε ότι οι εχθροί μας είναι δυνατοί, πρόσθεσε, ότι μας στερούν μεγάλα αγαθά. Ποια είναι αυτά; Η μάχη κείται στους ουρανούς. Ο αγώνας δεν είναι για χρήματα, ούτε για τη δόξα, αλλά για δουλεία. Ώστε η έχθρα γίνεται αδιάλλακτη. Η φιλονικία και η μάχη είναι σφοδρότερη, όταν γίνεται για μεγάλα αγαθά. Διότι το «ἐν τοῖς ἐπουρανίοις» τίθεται αντί του «ὑπέρ τῶν ἐπουρανίων». Όχι για να λάβουν αυτοί κάποιο έπαθλο, επειδή μας νίκησαν, αλλά για να το στερήσουν από εμάς, σαν να έλεγε: η συνθήκη εξαρτάται εντελώς από κάτι, το «ἐν» σημαίνει «ὑπέρ» και το «ἐν» σημαίνει «διά». Πρόσεχε πώς μας διεγείρει η δύναμη του εχθρού και μας κάνει να είμαστε προσεκτικοί, η γνώση ότι ο κίνδυνος και η νίκη είναι για τα μεγάλα αγαθά, διότι πασχίζει να μας εκδιώξει από τον ουρανό. Ποιες αρχές, λέγει, και εξουσίες και κοσμοκράτορες του σκοταδιού, που επικρατεί στον αιώνα αυτόν; Ποιου σκοταδιού; Μήπως το σκοτάδι της νύχτας; Καθόλου, αλλά το σκοτάδι της πονηρίας, «διότι είσαστε», λέγει, «κάποτε σκοτάδι», λέγοντας έτσι την πονηρία, που επικρατεί στην παρούσα ζωή. Διότι δε θα έχει πλέον χώρα, ούτε στον ουρανό, ούτε στον αιώνα.

   Και ονομάζει τους δαίμονες κοσμοκράτορες, όχι επειδή είναι κύριοι του κόσμου, αλλά επειδή είναι αίτιοι των πονηρών έργων. Διότι γνωρίζει η Γραφή να ονομάζει «κόσμο» τις πονηρές πράξεις, όπως όταν ο Χριστός λέγει: « Ἐγὼ δέδωκα αὐτοῖς τὸν λόγον σου, καὶ ὁ κόσμος ἐμίσησεν αὐτούς, ὅτι οὐκ εἰσὶν ἐκ τοῦ κόσμου, καθὼς ἐγὼ οὐκ εἰμὶ ἐκ τοῦ κόσμου(: Εγώ τους έδωσα το λόγο Σου και το Ευαγγέλιό Σου. Όμως ο κόσμος που βρίσκεται μακριά από την αλήθεια τούς μίσησε, διότι δεν έχουν τα φρονήματα του κόσμου και δεν είναι από τον κόσμο, όπως Εγώ δεν έχω καμία σχέση με τον κόσμο της αμαρτίας και δεν είμαι από τον κόσμο)» [Ιω.17,14]. Άρα λοιπόν δεν ήσαν από τον κόσμο; Δεν έφεραν σάρκα; Δεν ήσαν από τους ανθρώπους του κόσμου; Και πάλι: «Οὐ δύναται ὁ κόσμος μισεῖν ὑμᾶς· ἐμὲ δὲ μισεῖ, ὅτι ἐγὼ μαρτυρῶ περὶ αὐτοῦ ὅτι τὰ ἔργα αὐτοῦ πονηρά ἐστιν(:Δεν υπάρχει λόγος να μισεί εσάς ο κόσμος, και  γι' αυτό κανείς δε σας εμποδίζει να πάτε όποτε θέλετε στα Ιεροσόλυμα. Εμένα όμως ο κόσμος με μισεί, διότι εγώ αποκαλύπτω και καταγγέλλω ότι τα έργα του είναι πονηρά και τον ελέγχω γι' αυτά. Όταν λοιπόν πάω στα Ιεροσόλυμα, θα με σκοτώσουν)» [Ιω.7,7], αποκαλώντας έτσι πάλι τις πονηρές πράξεις· ή ονομάζει εδώ «κόσμο» τους πονηρούς ανθρώπους, διότι οι δαίμονες περισσότερο αυτούς εξουσιάζουν.

    «Πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις(:Η πάλη και ο πόλεμός μας είναι με τις αρχές, με τις εξουσίες, με τα διαβολικά αυτά τάγματα, με τους κοσμοκράτορες που εξουσιάζουν το πλήθος των ανθρώπων που είναι βυθισμένοι στο ηθικό σκοτάδι που επικρατεί στον κόσμο αυτό. Καλούμαστε να παλέψουμε με τα πνευματικά όντα που είναι γεμάτα πονηρία και κατοικούν ανάμεσα στη γη και στον ουρανό)»[Εφ.6,12]. «Αρχές και εξουσίες» λέγει, όπως ακριβώς και στα επουράνια υπάρχουν θρόνοι, κυριότητες, αρχές, εξουσίες.

    «Διὰ τοῦτο(:Γι' αυτό λοιπόν)», λέγει, «ἀναλάβετε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ, ἵνα δυνηθῆτε ἀντιστῆναι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ πονηρᾷ καὶ ἅπαντα κατεργασάμενοι στῆναι(:επειδή ο αγώνας είναι φοβερός,  πάρτε πάνω σας και φορέστε την πανοπλία που δίνει ο Θεός, για να μπορέσετε να αντισταθείτε την ημέρα που ο πειρασμός θα σας προσβάλει με δύναμη. Κι αφού επιτελέσετε με ακρίβεια όλα τα καθήκοντά σας να σταθείτε στη θέση σας και να την κρατήσετε καλά)»[Εφ.6,13].Ονομάζει «ημέρα πονηρή» την παρούσα ζωή και «αιώνα πονηρό» τον παρόντα, εξαιτίας των κακών που γίνονται σε αυτόν. Δηλαδή, πάντοτε να είστε εξοπλισμένοι.

    «Καὶ ἅπαντα κατεργασάμενοι στῆναι (:Κι αφού επιτελέσετε με ακρίβεια όλα τα καθήκοντά σας, να σταθείτε στη θέση σας και να την κρατήσετε καλά)», λέγει. Δηλαδή «αφού εκτελέσετε όλα εντελώς και πάθη και παράδοξες επιθυμίες και όλα εκείνα τα οποία προκαλούν σε εμάς ενόχληση». Δεν είπε απλώς «εκτελέσετε», αλλά «εκτελέσετε εντελώς», ώστε όχι μόνο να νικήσετε, αλλά και να σταθείτε στη θέση σας μετά τη νίκη. Διότι πολλοί, αφού πέτυχαν αυτήν τη νίκη, πάλι έπεσαν. «Όλα τα πάθη», λέγει, «αφού τα εκτελέσετε εντελώς», όχι αυτό μεν ναι, εκείνο όμως όχι· διότι είναι ανάγκη και μετά την νίκη να σταθούμε στη θέση μας. Τραυματίστηκαν κάποτε, αλλά πάλι επανέρχονται στη ζωή εκείνα που τραυματίζονται· εάν δεν θα σταθούμε, ήδη και αυτά που έπεσαν σηκώνονται. Έως ότου θα είμαστε όρθιοι, θα είναι πεσμένος ο εχθρός· έως ότου δεν θα είμαστε ασταθείς, εκείνος δε σηκώνεται. Ας ενδυθούμε την πανοπλία του Θεού.

    Βλέπεις πώς εκδίωξε τον φόβο; Εάν βέβαια είναι δυνατόν να εκτελείς όλα και να σταθείς όρθιος, γιατί αποφεύγεις τη μάχη; Στάσου όρθιος όταν εκτελείς και έχεις νικήσει. Και μην απορήσεις επειδή λέγει τόσα πολλά για τη δύναμη των εχθρών· διότι με το να πει αυτά, δεν προκαλεί δειλία και φόβο, αλλά αποτινάσσει τη νωθρότητα. «Ἳνα δυνηθῆτε ἀντιστῆναι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ πονηρᾷ(:Για να μπορέσετε να αντισταθείτε την ημέρα που ο πειρασμός θα σας προσβάλει με δύναμη)», λέγει.

    Και από τον χρόνο τούς παρηγορεί. «Σύντομος», λέγει, «είναι ο καιρός, ώστε πρέπει να σταθείτε στη θέση σας, να μη καταβληθείτε μετά τη μάχη». Εάν λοιπόν υπάρχει πόλεμος, εάν υπάρχουν αυτές οι παρατάξεις, εάν οι αρχές είναι ασώματες, εάν υπάρχουν οι κοσμοκράτορες, εάν υπάρχουν τα πνευματικά όντα της πονηρίας, πες μου, πώς ζεις ζωή τρυφής; Πώς έχεις διαχύσει την προσοχή σου σε τόσες ματαιότητες; Πώς θα μπορέσουμε να νικήσουμε αφοπλισμένοι; Ο καθένας ας λέγει αυτά στον εαυτό του κάθε ημέρα, όταν κυριαρχείται από τον θυμό, από επιθυμίες υλικές, όταν επιζητεί τον φιλήδονο και μάταιο τούτο βίο. Ας ακούει τον μακάριο Παύλο που λέγει: «Οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας(:Δεν έχουμε να παλέψουμε με αντιπάλους ίδιους με μας, με αίμα και σάρκα σαν τη δική μας· αλλά η πάλη και ο πόλεμός μας είναι με τις αρχές, με τις εξουσίες του σκότους)». Αυτός ο πόλεμος είναι δυσκολότερος του αισθητού, η πάλη είναι σφοδρότερη. Κατανόησε πόσο χρόνο παλεύει αυτός , για ποιον πυγμαχεί, και γίνε ασφαλέστερος του εαυτού σου.

    «Ναι», θα μπορούσε να πει κάποιος, «αλλά έπρεπε να φύγει ο διάβολος από το μέσο και όλοι θα σώζονταν». Μερικοί από τους οκνηρούς προφασιζόμενοι λέγουν αυτά. Είναι ανάγκη να σε ευχαριστήσω, άνθρωπε, διότι υπερισχύεις, αν θέλεις, ενός τέτοιου αντιπάλου, και αγανακτείς λέγοντας τα λόγια ενός νωθρού και υπναλέου στρατιώτη. Γνωρίζεις τις αφορμές, αν θέλεις, πρόσεχε από παντού, οχύρωνε τον εαυτό σου. Διότι η πάλη δεν είναι μόνο προς τον διάβολο, αλλά και προς τις δυνάμεις του. «Πώς λοιπόν», θα απορούσε κάποιος, «θα αντιμετωπίσουμε το σκοτάδι;». Με το να γίνουμε φως. Πώς θα αντιμετωπίσουμε τα πνευματικά όντα της πονηρίας; Με το να γίνουμε αγαθοί. Διότι η πονηρία είναι αντίθετη προς το αγαθό, και το φως απομακρύνει το σκοτάδι. Αν όμως και εμείς οι ίδιοι είμαστε σκοτάδι, θα πέσουμε οπωσδήποτε στο χέρι του εχθρού. Πώς λοιπόν θα γίνουμε υπέρτεροι αυτών; Αν εκείνο που εκ φύσεως είναι αυτοί, τούτο θα γίνουμε εκ προαιρέσεως εμείς, χωρίς σάρκα και αίμα· κατ’ αυτόν τον τρόπο θα τους καταβάλουμε. Επειδή βέβαια ήταν φυσικό να εκδιώκονται από πολλούς, αυτοί, μη νομίσετε, λέγει ο Παύλος, ότι αυτοί μας πολεμούν. Οι δαίμονες, που ενεργούν σε αυτούς, είναι εκείνοι που μας πολεμούν· προς εκείνους πρέπει να πολεμήσουμε. Από αυτά λοιπόν δύο πράγματα κατορθώνει: πρώτο κάνει αυτούς προθυμότερους απέναντι σε εκείνους που τους πολεμούν και δεύτερον εξάπτει τον θυμό προς εκείνους.

     Και για ποιο λόγο έχει γίνει σε εμάς η μάχη προς αυτούς; Επειδή έχουμε και σύμμαχο άμαχο, την χάρη του αγίου Πνεύματος, διδαχτήκαμε την τέχνη αυτήν, ώστε να μπορούμε να αγωνιζόμαστε όχι προς ανθρώπους, αλλά προς τους δαίμονες. Αν όμως θέλουμε, ούτε θα παλέψουμε· επειδή βεβαίως θέλουμε, υπάρχει ο αγώνας, Διότι είναι τόσο μεγάλη η δύναμη του Πνεύματος, που ενοικεί μέσα μας, καθώς λέγει: «Ἰδοὺ δίδωμι ὑμῖν τὴν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδικήσῃ(:Ιδού, Εγώ σας δίνω τώρα εξουσία εναντίον του σατανά πολύ μεγαλύτερη απ’ όση σας έδωσα όταν σας έστειλα να κηρύξετε. Σας δίνω εξουσία να νικάτε και να ποδοπατάτε όλα τα όργανα του σατανά, που σαν φίδια και σκορπιοί επιβουλεύονται και χύνουν το δηλητήριό τους ύπουλα στις ψυχές των ανθρώπων, για να τις νεκρώσουν. Σας δίνω εξουσία να κατανικάτε όλη τη δύναμη που διαθέτει ο εχθρός του ανθρώπου, ο σατανάς. Κι έτσι κανένα μέσο να μην τελεσφορεί απ’ όσα θα χρησιμοποιεί για να παρεμποδίσει το έργο σας. Κι απ’ όσα μηχανεύεται εναντίον σας, τίποτε δεν θα σας ζημιώσει ούτε θα σας βλάψει)»[Λουκ.10,19]. Έχει δώσει σε εμάς κάθε εξουσία και να αγωνιζόμαστε και να μην αγωνιζόμαστε, επειδή όμως είμαστε νωθροί, αγωνιζόμαστε προς αυτούς.

     Λοιπόν ότι ο Παύλος δεν πάλεψε, άκουσε αυτόν να λέγει: «Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; Θλῖψις ἢ στενοχωρία ἢ διωγμὸς ἢ λιμὸς ἢ γυμνότης ἢ κίνδυνος ἢ μάχαιρα;(:Ποιος λοιπόν θα μπορέσει να μας χωρίσει από την αγάπη αυτή που μας έχει ο Χριστός; Μήπως θα μας καταστήσει λιγότερο αγαπητούς στον Χριστό ή μήπως θα μας χωρίσει από Αυτόν θλίψη από εξωτερικές περιστάσεις ή στενοχώρια και εσωτερική πίεση των καρδιών μας ή διωγμός ή πείνα ή γύμνια και έλλειψη ρούχων ή κίνδυνος ή μαχαίρι που να μας φοβερίζει με σφαγή;)» [Ρωμ.8,35]. Και πάλι άκουε αυτόν να λέγει: «Ὁ δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης συντρίψει τὸν σατανᾶν ὑπὸ τοὺς πόδας ὑμῶν ἐν τάχει. Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μεθ᾿ ὑμῶν(:Και ο Θεός που δίνει ειρήνη θα συντρίψει γρήγορα κάτω από τα πόδια σας τον σατανά, που είναι ο αίτιος των διαιρέσεων και των σκανδάλων. Η χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού να είναι μαζί σας)» [Ρωμ.16,20].

    Βέβαια είχε αυτόν υποτεταγμένο, για τούτο και έλεγε: « Τοῦτο δὲ ἐποίει ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας. Διαπονηθεὶς δὲ ὁ Παῦλος καὶ ἐπιστρέψας τῷ πνεύματι εἶπε· παραγγέλλω σοι ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐξελθεῖν ἀπ᾿ αὐτῆς. Καὶ ἐξῆλθεν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ(:Και αυτό το έκανε για πολλές ημέρες, όχι βέβαια με καλό σκοπό. Αλλά το μαντικό πνεύμα επιδίωκε να ελκύσει πάνω του την απεριόριστη εμπιστοσύνη του λαού και να την εκμεταλλευθεί τελικά με δολιότητα και πανουργία. Αγανακτώντας λοιπόν ο Παύλος στράφηκε πίσω προς τη δούλη αυτή που τον ακολουθούσε και είπε προς το πνεύμα: ‘’Σε διατάζω, επικαλούμενος το όνομα του Ιησού Χριστού, να βγεις από αυτήν’’. Και πραγματικά την ίδια στιγμή το πονηρό πνεύμα βγήκε)»[Πράξ.16,18].

   Τούτο όμως δεν είναι χαρακτηριστικό εκείνου που αγωνίζεται. Διότι ο αγωνιζόμενος δεν νίκησε μέχρι τώρα, και αυτός που νίκησε δεν αγωνίζεται πλέον. Υπέταξε αυτόν, τον αιχμαλώτισε εντελώς. Και ο Πέτρος δεν αγωνιζόταν προς τον διάβολο, αλλά εκείνο που ήταν καλύτερο της πάλης, τούτο έπραττε. Πολλοί από τους πιστούς, αυτούς που υπάκουαν, τους κατεχόμενους που ήσαν γύρω του, ήσαν ανώτεροι από αυτόν. Για τον λόγο αυτόν έλεγε και ο μακάριος Παύλος: «ἵνα μὴ πλεονεκτηθῶμεν ὑπὸ τοῦ σατανᾶ· οὐ γὰρ αὐτοῦ τὰ νοήματα ἀγνοοῦμεν(: έκανα τη χάρη αυτή για την πνευματική σας ωφέλεια και για τη δόξα του Χριστού, για να μη νικηθούμε με απάτη από τον σατανά. Και λέω με απάτη του σατανά, διότι γνωρίζουμε τις δόλιες επινοήσεις του)» [Β΄Κορ.2,11]. Για τον λόγο αυτόν και υπερίσχυσε αυτού κατά πολύ.

   Και πάλι άκου αυτόν να λέει: «Οὐ μέγα οὖν εἰ καὶ οἱ διάκονοι αὐτοῦ μετασχηματίζονται ὡς διάκονοι δικαιοσύνης, ὧν τὸ τέλος ἔσται κατὰ τὰ ἔργα αὐτῶν (:Δεν είναι λοιπόν μεγάλο πράγμα εάν και οι υπηρέτες του μεταμφιέζονται και παρουσιάζονται σαν υπηρέτες δικαιοσύνης. Το τέλος τους όμως θα είναι ίδιο με τα έργα τους)»[Β΄Κορ.11,15]. Έτσι γνώριζε όλη τη μάχη και τίποτε δε διέφυγε της προσοχής του. Και πάλι: «Τὸ γὰρ μυστήριον ἤδη ἐνεργεῖται τῆς ἀνομίας, μόνον ὁ κατέχων ἄρτι ἕως ἐκ μέσου γένηται (: Δεν ήλθε όμως ακόμη ο καθορισμένος καιρός του. Διότι τώρα είναι σε ενέργεια η μυστική δύναμη του κακού και της ανομίας, η οποία σε μεγάλο βαθμό παραμένει κρυμμένη και δε φανερώθηκε ακόμη ολόκληρη· υπάρχει μάλιστα κάποιος που εμποδίζει τον άνομο να φανερωθεί. Η φανέρωση λοιπόν του ανόμου αυτού θα αναβληθεί μόνο μέχρις ότου φύγει από τη μέση αυτός που σύμφωνα με τη θεία πρόνοια παρεμποδίζει την εμφάνισή του)»[Β΄Θεσ.2,7].

     Αλλά ο αγώνας είναι προς εμάς. Άκου λοιπόν αυτόν πάλι να λέει: «Πέπεισμαι γὰρ ὅτι οὔτε θάνατος οὔτε ζωὴ οὔτε ἄγγελοι οὔτε ἀρχαὶ οὔτε δυνάμεις οὔτε ἐνεστῶτα οὔτε μέλλοντα·οὔτε ὕψωμα οὔτε βάθος οὔτε τις κτίσις ἑτέρα δυνήσεται ἡμᾶς χωρίσαι ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν(: Τα υπερνικούμε όλα. Διότι είμαι πεπεισμένος ότι ούτε θάνατος, με τον οποίο ενδεχομένως θα μας φοβερίσουν, ούτε ζωή, με την οποία μας υπόσχονται οποιαδήποτε ευτυχία, ούτε τα τάγματα των ουράνιων πνευμάτων, ούτε οι άγγελοι δηλαδή, ούτε οι αρχές, ούτε οι δυνάμεις, αλλά ούτε και οι περιστάσεις και τα γεγονότα του παρόντος, ούτε τα μελλοντικά γεγονότα, ούτε οι ένδοξες επιτυχίες που υψώνουν τον άνθρωπο πολύ, ούτε οι άδοξες ταπεινώσεις που τον καταρρίπτουν σε μεγάλα βάθη, ούτε οποιαδήποτε άλλη κτίση διαφορετική από αυτήν που βλέπουμε δεν θα μπορέσει να μας χωρίσει και να μας απομακρύνει από την αγάπη που μας έδειξε ο Θεός, μέσω του Ιησού Χριστού του Κυρίου μας, και η οποία μας κρατά στενά συνδεδεμένους μαζί Του και ιδιαιτέρως προστατευόμενους Του)» [Ρωμ.8,38-39]. Δεν είπε μόνο «από τον Χριστό» αλλά «από την αγάπη του Χριστού». Διότι πολλοί είναι ενωμένοι δήθεν με τον Χριστό, δεν αγαπούν όμως Αυτόν. «Όχι μόνο», λέγει, «δε θα με πείσεις να Τον αρνηθώ, αλλά ούτε να Τον αγαπήσω λιγότερο».

     Εάν όμως οι ουράνιες δυνάμεις δεν ήταν δυνατόν να κατορθώσουν αυτό, ποιος άλλος θα απομάκρυνε αυτόν; Και όχι επειδή εκείνες το επιχειρούν, τα λέγει αυτά, αλλά καθ’ υπόθεση. Για τον λόγο αυτόν και έλεγε: «είμαι πεπεισμένος». Επομένως δεν πάλευε αλλά όμως φοβάται τις πανουργίες του. Διότι άκου αυτόν να λέει: « Φοβοῦμαι δὲ μήπως, ὡς ὁ ὄφις Εὔαν ἐξηπάτησεν ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτοῦ, οὕτω φθαρῇ τὰ νοήματα ὑμῶν ἀπὸ τῆς ἁπλότητος τῆς εἰς τὸν Χριστόν (:Φοβούμαι όμως μήπως, όπως το φίδι εξαπάτησε άλλοτε με την πανουργία του την Εύα, έτσι διαφθαρούν οι σκέψεις σας και χάσετε την ειλικρίνεια και καθαρότητα που οφείλουμε όλοι να έχουμε προς τον νυμφίο μας Χριστό)»[Β΄Κορ.11,3]. «Ναι», θα μπορούσε να πει κάποιος, «αλλά και για τον εαυτό του χρησιμοποιεί το ρήμα αυτό, εφόσον λέγει: ‘’ἀλλ᾿ ὑποπιάζω μου τὸ σῶμα καὶ δουλαγωγῶ, μήπως ἄλλοις κηρύξας αὐτὸς ἀδόκιμος γένωμαι(: αλλά ταλαιπωρώ το σώμα μου και το μεταχειρίζομαι ως δούλο, για να μην αποδοκιμαστώ και αποδειχτώ ανάξιος του βραβείου εγώ ο ίδιος που κήρυξα σε άλλους και με τη δική μου προτροπή και διδασκαλία αυτοί πήραν το βραβείο)’’[Α΄Κορ. 9,27].Πώς λοιπόν είσαι πεπεισμένος, ότι κανείς δεν θα σε χωρίσει;»

   Βλέπεις ότι ο λόγος δηλώνει την ταπεινοφροσύνη και τη μετριοφροσύνη; Ήδη εκείνος κατοικούσε στον ουρανό, γι’ αυτό και έλεγε: «Οὐδὲν γὰρ ἐμαυτῷ σύνοιδα· ἀλλ᾿ οὐκ ἐν τούτῳ δεδικαίωμαι· ὁ δὲ ἀνακρίνων με Κύριός ἐστιν (: Και δεν θεωρώ ούτε τον εαυτό μου αρμόδιο για να βγάλω απόφαση για τη διαχείρισή μου ως οικονόμου του Θεού, διότι ναι μεν η συνείδησή μου δεν μου μαρτυρεί καμία ενοχή, αλλά κι αυτό δεν φτάνει για να είμαι δικαιωμένος. Διότι ο Κύριος είναι ο μόνος αρμόδιος να κρίνει αν πράγματι υπήρξα καλός οικονόμος)» [Α΄Κορ. 4,4]· και πάλι: «Τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγώνισμαι, τὸν δρόμον τετέλεκα, τὴν πίστιν τετήρηκα(:Έχω αγωνιστεί τον καλό αγώνα για τη διάδοση του Ευαγγελίου. Έχω φτάσει στο τέλος του δρόμου της αρετής και της εκπληρώσεως τη αποστολή μου. Έχω διαφυλάξει την πίστη)»[Β΄Τιμ.4,7].

    Επομένως δεν  ήταν κύριος εκείνων μόνο αυτός, αλλά και η προαίρεσή τους. Εκεί κάπως ήταν κύριος, μάλλον δε ούτε εκεί ήταν κύριος αυτού, αλλά της ραθυμίας εκείνων που δεν πρόσεχαν. Διότι, εάν μεν δεν εκπλήρωνε τα καθήκοντά τους, ή εξαιτίας της νωθρότητας ή οποιασδήποτε άλλης αιτίας, ήταν κύριος αυτού· εάν όμως αυτός μεν έπραττε τα πάντα, εκείνοι δε δεν πείθονταν, δεν ήταν κύριος αυτού, αλλά της απείθειας εκείνων. Και η ασθένεια δεν υπερίσχυε του ιατρού, αλλά της αδυναμίας του ασθενούς. Όταν λοιπόν αυτός με έχει κάνει τα πάντα, ο ίδιος όμως ο ασθενής καταστρέφει τα πάντα, εκείνος είναι ηττημένος, όχι αυτός. Ώστε πουθενά δεν υπερίσχυσε του Παύλου. Αλλά όμως είναι αγαπητό σε εμάς το και να μπορούμε να αγωνιζόμαστε.

    Στους Ρωμαίους δεν εύχεται αυτό, αλλά το εξής: «Ὁ δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης συντρίψει τὸν σατανᾶν ὑπὸ τοὺς πόδας ὑμῶν ἐν τάχει. Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μεθ᾿ ὑμῶν(:Και ο Θεός που δίνει ειρήνη θα συντρίψει γρήγορα κάτω από τα πόδια σας τον σατανά, που είναι ο αίτιος των διαιρέσεων και των σκανδάλων. Η χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού να είναι μαζί σας)» [Ρωμ.16,20]· και στους Εφεσίους έτσι εύχεται: «Τῷ δὲ δυναμένῳ ὑπὲρ πάντα ποιῆσαι ὑπερεκπερισσοῦ ὧν αἰτούμεθα ἢ νοοῦμεν, κατὰ τὴν δύναμιν τὴν ἐνεργουμένην ἐν ἡμῖν, αὐτῷ ἡ δόξα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εἰς πάσας τὰς γενεὰς τοῦ αἰῶνος τῶν αἰώνων· ἀμήν(:Στον Θεό λοιπόν που έχει τη δύναμη να κάνει για μας απείρως μεγαλύτερα και περισσότερα από όλα όσα εμείς ζητούμε ή μπορούμε να βάλουμε με το μυαλό μας, και να τα κάνει σύμφωνα με τη δύναμη που ενεργεί μέσα μας για τον αγιασμό και τη σωτηρία μας, σε Αυτόν ας είναι η δόξα μέσα στην Εκκλησία, η οποία έχει οικοδομηθεί πάνω στο θεμέλιο του Ιησού Χριστού και είναι ενωμένη με Αυτόν, σε όλες τις εποχές της ατέλειωτης σειράς ων αιώνων του μέλλοντος. Αμήν)» [Εφ.3,21].

    Εκείνος που αγωνίζεται, ακόμη κατέχεται· είναι όμως αγαπητό και το να μην πέσουμε. Ή νίκη τότε γίνεται λαμπρή, όταν εξέλθουμε από την πάλη αυτήν. Επί παραδείγματι, ας υποτεθεί ότι υπάρχει μια πονηρή επιθυμία. Το παράδοξο είναι, όχι να τη δεχθούμε, αλλά να μην την εξαλείψουμε· εάν όμως το ίδιο δεν είναι δυνατόν, τουλάχιστον ας αγωνιζόμαστε και ας την κατέχουμε πάντοτε· αν αγωνιζόμενοι εξέλθουμε, έχουμε νικήσει. Διότι δε συμβαίνει, εδώ έτσι όπως και στην περίπτωση των αθλητών. Διότι εκεί μεν αν δεν καταβάλεις τον αντίπαλο, δεν έχεις νικήσει· εδώ όμως αν δεν σε καταβάλει ο αντίπαλος, είσαι ο νικητής· αν δε σε καταβάλει, νίκησες. Είναι εύλογο· διότι εκεί και οι δύο πασχίζουν για την νίκη και αν ο ένας νικηθεί, ο άλλος στεφανώνεται. Εδώ όμως δε συμβαίνει έτσι, όπως και στην περίπτωση των αθλητών. Διότι εκεί μεν αν δεν καταβάλεις τον αντίπαλο, δεν έχεις νικήσει· εδώ όμως αν δε σε καταβάλει ο αντίπαλος, είσαι ο νικητής· αν δε σε καταβάλει, νίκησες. Είναι εύλογο· διότι εκεί και οι δύο πασχίζουν για την νίκη, και αν ο ένας νικηθεί, ο άλλος στεφανώνεται.

    Εδώ όμως δεν συμβαίνει έτσι, αλλά ο διάβολος πασχίζει για τη δική μας ήττα. Όταν λοιπόν αποστερήσω από αυτόν εκείνο για το οποίο πασχίζει, νίκησα· διότι ο διάβολος δεν επείγεται για να νικήσει, αλλά για να νικήσει ολοκληρωτικά. Ήδη λοιπόν έχει νικηθεί, διότι έχει καταβληθεί αυτός και βρίσκεται στην απώλεια. Και η νίκη του δεν αποβλέπει στο να στεφανωθεί αυτός, αλλά στο να απολέσει εμένα. Επομένως αν δεν καταβάλω, αλλά και δεν καταβληθώ, έχω νικήσει. Ποια λοιπόν είναι ένδοξη νίκη; Να καταπατούμε αυτόν δια της περιουσίας, καθώς έκανε ο Παύλος, θεωρώντας ότι δεν έχουν καμία αξία τα παρόντα πράγματα. Ας μιμούμαστε και εμείς αυτόν, και ας επιδιώκουμε να γίνουμε ανώτεροι και να μη δίνουμε από πουθενά αφορμή στον αντικείμενο.

    Σε αυτόν δίνει αφορμή ο πλούτος, τα χρήματα, η κενοδοξία· και πολλές φορές μεν ανέστησε αυτόν, πολλές δε φορές τον ερέθισε. Αλλά γιατί έχουμε ανάγκη του αγώνα; Γιατί έχουμε ανάγκη της συμπλοκής; Εκείνος που συμπλέκεται με άλλον έχει αβέβαιο τέλος, ποιο από τα δύο να μην ηττηθεί και αυτός και θα πέσει στα χέρια του αντιπάλου του. Αυτός όμως που καταπατά, έχει βέβαιη τη νίκη. Λοιπόν ας καταπατήσουμε τις αμαρτίες, εννοώ όλα τα βιοτικά, τον θυμό, την επιθυμία, την αλαζονεία, όλα τα πάθη, για να μην βρεθούμε, όταν απέλθουμε στην άλλη ζωή, ότι δεν τηρήσαμε την εξουσία, την οποία μας έδωσε ο Θεός. Διότι κατά αυτόν τον τρόπο θα επιτύχουμε και τα μέλλοντα αγαθά. Αν όμως γινόμαστε κακοί όσον αφορά σε τούτο, ποιος θα μας εμπιστευτεί τα μεγαλύτερα; Διότι, αν δεν μπορέσουμε να πατήσουμε τον αποκρουσθέντα, τον κατησχυμένο, τον περιφρονημένο, τον ευρισκόμενο κάτω από τα πόδια μας, πώς θα μας δώσει ο Πατήρ αυτά που είναι δικά Του; Εάν δεν νικήσαμε αυτόν που είναι έτσι υποτεταγμένος, ποιο θάρρος θα έχουμε να εισέλθουμε στην πατρική οικία; Διότι πες μου, εάν έχεις υιό, και εκείνος αφού εγκαταλείψει τους ευγνώμονες δούλους, συναναστρέφεται με αυτούς που σε έχουν λυπήσει, οι οποίοι έχουν εκδιωχθεί από την πατρική οικία, και ασχολούνται με τους κύβους, και μέχρι τέλος κάνει αυτό, δε θα τον αποκληρώσεις; Είναι ολοφάνερο.

    Έτσι και εμείς, αν συναναστρεφόμαστε μαζί με τον διάβολο, αφού εγκαταλείψουμε τους αγγέλους που είναι ευάρεστοι και επιτεταγμένοι σε μας, οπωσδήποτε θα στερηθούμε της κληρονομίας. Αλλά μακάρι να μην πάθει τούτο κανένας μας, αλλά αφού αναλάβουμε τον πόλεμο προς αυτόν, και νικήσουμε με τη βοήθεια της άνωθεν συμμαχίας, αν γίνουμε κληρονόμοι της Βασιλείας των Ουρανών. Εάν κανείς έχει εχθρό, εάν κανείς έχει αδικηθεί από αυτόν, αν κανείς είναι άγριος, αφού συγκεντρώσει όλο εκείνον τον θυμό, όλη την οργή, ας τα αδειάσει στο κεφάλι του διαβόλου. Εδώ ο θυμός είναι καλό, εδώ η οργή είναι χρήσιμη, εδώ η μνησικακία είναι επαινετή. Διότι όπως ακριβώς η μνησικακία αυτή επί τω έξωθεν είναι κακό, έτσι εδώ η μνησικακία είναι αγαθό. Επομένως εάν έχεις ελαττώματα, εδώ να αποβάλεις αυτά, ειδεμή μπορείς εσύ ο ίδιος να τα απομακρύνεις, έστω και με τα δικά σου μέλη. Σε έπληξε κανείς; Να γίνεις μνησίκακος εναντίον του διαβόλου και ποτέ να μη διαλύσεις την προς αυτόν έχθρα. Αλλά δε σε έπληξε κανείς; Και έτσι να είσαι μνησίκακος, διότι εξύβρισε τον Δεσπότη σου, τον πολέμησε, διότι καταστρέφει και πολεμάει τους αδελφούς.

    Ας είσαι πάντοτε εχθρός, πάντοτε πικρός, πάντοτε άγριος προς τον διάβολο· έτσι θα είναι εκείνος τόσο ταπεινός, τόσο ευκαταφρόνητος, τόσο ευάλωτος. Εάν είμαστε εμείς άγριοι προς αυτόν, εκείνος δεν θα είναι σε εμάς άγριος· εάν είμαστε εμείς επιεικείς, τότε εκείνος θα είναι άγριος, όχι όπως επί των αδελφών μας. Είναι εχθρός και πολέμιος και της ζωής και της σωτηρίας της δικής μας και της δικής του. Εάν τον εαυτό του δεν αγαπά, πώς θα μπορέσει να αγαπήσει εμάς; Ας παρατασσόμαστε λοιπόν και ας πλήττουμε αυτόν έχοντας ισχυρό σύμμαχο τον Κύριο Ιησού Χριστό, ο Οποίος θα μπορέσει να καταστήσει και εμάς ακατάβλητους στις παγίδες εκείνου και άξιους των μελλόντων αγαθών, τα οποία είθε να επιτύχουμε όλοι μας, με τη χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μετά του Οποίου ανήκει στον Πατέρα και στο Άγιο Πνεύμα δόξα, δύναμη, τιμή, τώρα και πάντοτε, και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

                             ΟΜΙΛΙΑ ΚΓ’

     «Στῆτε οὖν περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ(:Σταθείτε λοιπόν στην παράταξη του αγώνα. Ζωστείτε την αλήθεια σαν ζώνη, ώστε ο φωτισμός της αλήθειας να σας δίνει πνευματική δύναμη και ευκινησία)»[Εφ.6,14].

      Αφού σύνταξε το στράτευμα τούτο των Χριστιανών και αφού διέγειρε τη διάθεσή τους -διότι ήσαν αναγκαία και τα δύο, και να είναι συντεταγμένοι και να διεγείρει τη διάθεσή τους-, και αφού τους έδωσε θάρρος -καθόσον και αυτό ήταν αναγκαίο-, στη συνέχεια τους εξοπλίζει τελείως. Διότι δεν ωφελούν καθόλου τα όπλα, αν δεν έχουν παραταχθεί εκείνοι προηγουμένως και αν δεν διεγερθεί η διάθεση της ψυχής του στρατιώτη. Διότι πρέπει να οπλίζει πρώτα αυτόν εσωτερικά και έπειτα εξωτερικά. Και αν  τούτο ισχύει για τους αισθητούς στρατιώτες, κατά πολύ περισσότερο θα ενισχύει για τους νοητούς· και μάλλον αυτοί δεν είναι δυνατόν να οπλισθούν εξωτερικά, αλλά πάντοτε εσωτερικά. Διήγειρε τη διάθεση και την παρόξυνε, πρόσθεσε το θάρρος, παρέταξε αυτούς με τάξη, στη συνέχεια τους οπλίζει.

     Πρόσεχε όμως πώς χορηγεί τα όπλα. «Σταθείτε λοιπόν», λέγει. Το πρώτο που πρέπει να προσέχουν οι στρατιώτες είναι, να γνωρίζουν να παρατάσσονται με τάξη, και από αυτό πολλά μπορούν να γίνουν. Για τον λόγο αυτόν πολλά λέγει για τον τρόπο της παρατάξεως και σε άλλο σημείο λέγοντας: «Γρηγορεῖτε, στήκετε ἐν τῇ πίστει, ἀνδρίζεσθε, κραταιοῦσθε(:Προσέχετε σαν άγρυπνοι φρουροί. Μένετε στερεοί και όρθιοι στην πίστη. Να αγωνίζεστε σαν άνδρες γενναίοι. Πάρτε δύναμη και θάρρος)» [Α΄Κορ.16.13]· και πάλι: «Ὥστε, ἀδελφοί μου ἀγαπητοὶ καὶ ἐπιπόθητοι, χαρὰ καὶ στέφανός μου, οὕτω στήκετε ἐν Κυρίῳ, ἀγαπητοί(:Συνεπώς, αδελφοί μου αγαπητοί και πολυπόθητοι, εσείς που είστε για μένα τον απόστολο και διδάσκαλό σας χαρά και στεφάνι δόξας λόγω των αρετών σας, σας προτρέπω, αγαπητοί μου, έτσι να μένετε σταθεροί στην εν Κυρίω ζωή· όπως δηλαδή σας είπα προηγουμένως και όπως ταιριάζει σε ανθρώπους που περιμένουν Σωτήρα από τους ουρανούς)» [Φιλιπ.4,1]· και πάλι: «Ὥστε ὁ δοκῶν ἑστάναι βλεπέτω μὴ πέσῃ(: Από τα διδακτικά λοιπόν αυτά παραδείγματα της ιστορίας του Ισραήλ βγαίνει ως συμπέρασμα ότι όποιος έχει την ιδέα ότι στέκεται καλά στα πόδια του, ας προσέχει μην πέσει, όπως έπεσαν και οι Ισραηλίτες που ανέφερα)» [Α΄Κορ.10,12]· και πάλι: «Διὰ τοῦτο ἀναλάβετε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ, ἵνα δυνηθῆτε ἀντιστῆναι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ πονηρᾷ καὶ ἅπαντα κατεργασάμενοι στῆναι(:Επειδή λοιπόν ο αγώνας είναι φοβερός,  γι' αυτό πάρτε πάνω σας και φορέστε την πανοπλία που δίνει ο Θεός, για να μπορέσετε να αντισταθείτε την ημέρα που ο πειρασμός θα σας προσβάλει με δύναμη. Κι αφού επιτελέσετε με ακρίβεια όλα τα καθήκοντά σας να σταθείτε στη θέση σας και να την κρατήσετε καλά)» [Εφ.6,13]. Άρα δεν εννοεί απλώς οποιανδήποτε παράταξη, αλλά την διατεταγμένη καλώς· και όσοι είναι έμπειροι των πολεμικών ζητημάτων, γνωρίζουν πόσο αξίζει το να γνωρίζουν να παρατάσσονται.

    Εάν, λοιπόν, επί των πυγμάχων και παλαιστών ο γυμναστής πριν από οτιδήποτε άλλο διατάσσει αυτό, να στέκονται δηλαδή καλώς, πολύ περισσότερο το ίδιο ακριβώς ισχύει επί των πολέμων και των στρατιωτικών πραγμάτων. Εκείνος που έχει σταθεί όρθιος δεν έχει σταθεί με σύγχυση, ούτε στηρίζεται σε άλλον· η ακριβής όρθια στάση φαίνεται στον τρόπο, με τον οποίο στέκεται κανείς. Ώστε οι όντως όρθιοι, αυτοί έχουν σταθεί· αυτοί όμως που δεν έχουν σταθεί, δε θα έχουν την κανονική στάση, αλλά θα είναι διαλυμένοι και διασκορπισμένοι. Ο φιλήδονος δεν στέκεται όρθιος, αλλά στηρίζεται, καθώς ο λάγνος και ο φιλοχρήματος. Αυτός που γνωρίζει να στέκεται, θα έχει εύκολα όλα τα απαραίτητα όπλα για την πάλη από τη στάση του αυτήν, σαν από κάποιο στήριγμα.

    «Στῆτε οὖν περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ(:Σταθείτε λοιπόν στην παράταξη του αγώνα. Ζωστείτε την αλήθεια σαν ζώνη, ώστε ο φωτισμός της αλήθειας να σας δίνει πνευματική δύναμη και ευκινησία)», λέγει. Δεν ομιλεί περί πραγματικής ζώνης, διότι όλα στο χωρίο αυτό τα λέγει με αλληγορικό νόημα. Και πρόσεχε πώς προχωρεί μεθοδικά. Κατά πρώτον ζώνει εκ νέου τον στρατιώτη. Τι τέλος πάντων σημαίνει αυτό; Με τη ζώνη ανακόπτει εκείνον, που είναι διαλυμένος και παραλυμένος από τις επιθυμίες και έχει τις σκέψεις του στραμμένες προς τα ταπεινά, δεν επιτρέπει να εμποδίζεται αυτός από τα συμπλεκόμενα με τις κνήμες ιμάτια, αλλά τον αφήνει να τρέχει με ευλύγιστα πόδια.

    «Σταθείτε, λοιπόν», λέγει, «αφού ζώσετε τη μέση σας». «Μέση» εδώ εννοεί το εξής· όπως ακριβώς βάση στα πλοία είναι η καρίνα, έτσι και σε εμάς βάση όλου του σώματος είναι η μέση· διότι είναι σαν θεμέλιο και επάνω σε αυτό οικοδομείται το παν, καθώς βέβαια λέγουν οι ιατροί. Περισφίγγει λοιπόν την ψυχή μας, περιβάλλοντας με ζώνη τη μέση, διότι δεν εννοεί βέβαια τη μέση αυτή, αλλά ομιλεί αλληγορικά. Και όπως η μέση είναι η βάση των κάτω και των άνω μελών του σώματος, έτσι συμβαίνει και επί της  νοητής μέσης. Εκείνοι λοιπόν που καταπονήθηκαν πολλές φορές, αφού θέσουν εκεί τα χέρια τους σαν σε ένα στήριγμα, έτσι στηρίζαν σταθερά, τους εαυτούς τους. Και η ζώνη για τον λόγο αυτόν γίνεται στους πολέμους, για να συγκρατεί και αν περισφίγγει το ευρισκόμενο σε εμάς στήριγμα. Για τούτο και όταν τρέχουμε φορούμε ζώνη, για να προφυλάσσει το στήριγμα σε μας. Τούτο λοιπόν λέγει, ας γίνεται και επί της ψυχής, και οτιδήποτε αν κάνουμε, θα είμαστε δυνατοί. Βέβαια η ζώνη κατεξοχήν αρμόζει στους στρατιώτες.

    «Ναι», θα μπορούσε να πει κάποιος, «αλλά τη μέση αυτή ζώνουμε με δερμάτινο ιμάντα· εμείς όμως με ποιον;» Με τον κυριότερο των λογισμών, εννοώ με την αλήθεια. «Ζωστείτε την αλήθεια στη μέση σας σαν ζώνη», λέγει. Ας μην αγαπάμε λοιπόν κανένα ψεύδος, να επιδιώκουμε τα πάντα εν αληθεία, ας μην ψευδόμαστε ο ένας στον άλλο. Και αν πρόκειται για δόξα, ας ζητούμε την αληθινή· και αν είναι τρόπος ζωής, τον αληθινό. Αν περιγράφουμε με τούτο τους εαυτούς μας, αν ζωστούμε με την αλήθεια, κανείς δε θα γίνει υπέρτερός μας. Εκείνος που ζητεί το δόγμα της αληθείας, δε θα νικηθεί και δε θα χάσει το θάρρος του στη γη. Ότι βεβαίως τα μη αληθινά κατάγονται από τη γη, είναι φανερό από το ότι όλοι οι κοσμικοί είναι δούλοι στα πάθη, υπακούοντας στις δικές τους σκέψεις.

    Για τον λόγο αυτόν εάν είμαστε νηφάλιοι, δε θα έχουμε ανάγκη διδασκαλίας στους λόγους των Ελλήνων. Βλέπεις πώς εκείνοι είναι μαλακοί και νωθροί, χωρίς να μπορούν να αποδεχθούν τίποτε αυστηρό, τίποτε υπεράνω του ανθρώπινου λογικού; Διότι δεν είναι ζωσμένοι με την αλήθεια. Για τον λόγο αυτόν ακριβώς η μέση τους έχει διαλυθεί, καθώς το μέρος που δέχεται τα γεννητικά σπέρματα και το στήριγμα των λογισμών. Τίποτε λοιπόν δεν είναι ασθενέστερο από αυτούς.

   Και βλέπεις πάλι τους Μανιχαίους, πώς τολμούν να λέγουν τα πάντα με τους δικούς τους συλλογισμούς; «Δεν  μπορούσε», λένε, «ο Θεός χωρίς ύλη να δημιουργήσει τον κόσμο». Από πού είναι φανερό αυτό; Ισχυρίζονται αυτά από τα όσα συμβαίνουν εδώ κάτω και από τα γήινα και από τα ανθρώπινα. «Διότι ο άνθρωπος», λένε οι οπαδοί του Μάνεντος, «δεν μπορεί να δημιουργήσει με άλλο τρόπο». Πάλι πρόσεχε τι λέγει ο Μαρκίωνας[έζησε τον 2^ο αιώνα μ. Χ. , μέγας οπαδός της αίρεσης του Γνωστικισμού, συγκρότησε δυαρχικό θεολογικό σύστημα και ιδιαίτερη εκκλησία, δική του]: «Δεν μπορούσε ο Θεός να παραμείνει αμόλυντος, αφού έγινε άνθρωπος». Από πού είναι φανερό αυτό; «Διότι ούτε οι άνθρωποι μπορούν», λέει. Αν και οι άνθρωποι μπορούν.

    Ο Ουαλεντίνος πάλι[:αιρεσιάρχης του 2^ου αιώνα· καταγόταν από την Αίγυπτο και διδάχτηκε την ελληνική φιλοσοφία. Αφού εγκαταστάθηκε ση Ρώμη αποσχίστηκε από την Εκκλησία, γενόμενος αρχηγός της αίρεσης του Γνωστικισμού], έχοντας στραμμένους τους λογισμούς του στα γήινα, ομιλεί από όσα συμβαίνουν στη γη· ομοίως και ο Παύλος ο Σαμοσατεύς[: αιρετικός του 3^ου αιώνα, επίσκοπος Αντιοχείας. Ήταν μοναρχιανός, αρνιόταν το δόγμα της αγίας Τριάδος και το δόγμα της ενανθρωπήσεως, μη παραδεχόμενος τις υποστάσεις του υιού και του αγίου Πνεύματος· θεωρούσε τον Χριστό όχι ως Θεό, αλλά ως σκήνωμα της θείας σοφίας] και ο Άρειος[: αιρετικός πρεσβύτερος και θεολόγος της Αλεξάνδρειας από τη διδασκαλία του οποίου προήλθε ο αρειανισμός, η γνωστή χριστολογική αίρεση του 4^ου αιώνα]. «Τι λοιπόν;», λέγει ο Άρειος. «Δεν μπορούσε ο Θεός όταν γεννά, να γεννήσει απαθώς». Πώς τολμάς να το λέγεις αυτό, Άρειε; Από αυτά που συμβαίνουν σε μας; Βλέπεις οι λογισμοί όλων να σύρονται κάτω στη γη, να είναι χαλαροί, να εμπνέονται από τη γη; Και όσον αφορά μεν τα δόγματα, έτσι συμβαίνει· όσον αφορά δε πάλι τον τρόπο ζωής, οι πόρνοι, όσοι αγαπούν υπερβολικά τα χρήματα, τη δόξα και όλα τα άλλα, κάτω σύρονται· δεν έχουν όρθια αυτή τη μέση, ώστε να αναπαύονται όταν κουραστούν, αλλά εάν κουραστούν, δε θέτουν το χέρι σε αυτήν για να σταθούν, αλλά διαλύονται. Ο ζωσμένος λοιπόν την αλήθεια, πρώτα μεν ουδέποτε θα κουραστεί· δεύτερο δε, και αν ακόμη κουραστεί, θα επαναπαύεται σε αυτήν την αλήθεια.

  Τι λοιπόν, πες μου; Η πτωχεία θα αναγκάσει αυτόν να κουραστεί; Καθόλου· διότι επαναπαύεται στον αληθινό πλούτο και με την πτωχεία θα γνωρίσει την πραγματική πτωχεία. Μήπως η δουλεία θα κάνει αυτόν να κουραστεί; Καθόλου· διότι γνωρίζει την πραγματική δουλεία. Μήπως η ασθένεια; Αλλά ούτε αυτή. «Ἔστωσαν ὑμῶν αἱ ὀσφύες περιεζωσμέναι καὶ οἱ λύχνοι καιόμενοι(:Η μέση σας ας είναι ζωσμένη καλά, και τα λυχνάρια σας ας είναι πάντοτε αναμμένα. Δηλαδή αν θέλετε να γίνουν κτήμα σας οι επουράνιοι θησαυροί, πρέπει να είστε πάντοτε έτοιμοι και άγρυπνοι προσέχοντας να εκτελείτε σε κάθε περίσταση τις εντολές του Κυρίου σας και πρόθυμοι να Τον υπηρετήσετε)»[Λουκ.12,35], ώστε να έχουν άσβεστο το φως.

    Αυτό διατάσσονταν να κάνουν και οι εξερχόμενοι από την Αίγυπτο και ζωσμένοι έτρωγαν το Πάσχα. «Και γιατί», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς, «έτρωγαν κατά αυτόν τον τρόπο;». Θέλεις να μάθεις όλη την ιστορική υπόθεση ή την αλληγορική ερμηνεία τους; Εγώ λοιπόν θα τα πω και τα δύο, εσείς πάλι να εμβαθύνετε σε αυτά. Διότι δεν ομιλώ απλώς, για να πω μόνο την εξήγηση, αλλά και για να γίνουν μεταξύ σας οι λόγοι μου έργο. «Οὕτω δὲ φάγεσθε αὐτό· αἱ ὀσφύες ὑμῶν περιεζωσμέναι, καὶ τὰ ὑποδήματα ἐν τοῖς ποσὶν ὑμῶν, καὶ αἱ βακτηρίαι ἐν ταῖς χερσὶν ὑμῶν· καὶ ἔδεσθε αὐτὸ μετὰ σπουδῆς· πάσχα ἐστὶ Κυρίῳ(:Κατ' αυτόν λοιπόν τον τρόπο θα φάτε το πάσχα: η μέση σας θα είναι ζωσμένη, τα υποδήματά σας φορεμένα στα πόδια σας και οι ράβδοι στα χέρια σας. Θα φάτε αυτό βιαστικά. Αυτό είναι Πάσχα (:διάβαση) Κυρίου)»[Έξ.12,11], λέγει. Φρικτά και φοβερά είναι τα μυστήρια και έχουν πολύ βάθος. Εάν όμως είναι τόσο φοβερά στους τύπους, πολύ περισσότερο είναι στην πραγματικότητα. Εξέρχονται από την Αίγυπτο, τρώγουν το πάσχα. Πρόσεχε, η εξωτερική τους εμφάνιση είναι δείγμα των οδοιπόρων· διότι το να φορούν τα υποδήματα, να κρατούν ραβδιά στα χέρια και να τρώγουν όρθιοι, τίποτε άλλο δε δηλώνει παρά τούτο.

     Επιθυμείτε να ακούσετε πρώτα την ιστορία ή την αλληγορική ερμηνεία; Καλύτερα την ιστορία. Τι λοιπόν θέλει να πει η ιστορία; Οι Ιουδαίοι ήσαν αγνώμονες και συνεχώς λησμονούσαν τις ευεργεσίες του Θεού. Επειδή λοιπόν ήθελε να θυμούνται Αυτόν και χωρίς την θέλησή τους, καθορίζει τον τρόπο αυτόν της βρώσεως του πάσχα. Τι τέλος πάντων; Για να έχουν την ανάγκη να τηρούν κάθε χρόνο την νομοθεσία, και να θυμούνται κατ’ ανάγκη και τον Θεό, ο οποίος εξήγαγε αυτούς από την Αίγυπτο. Άρα λοιπόν ο Θεός δεν πρόσδεσε μόνο τις ευεργεσίες Του στον χρόνο, αλλά και στον τρόπο αυτών που έτρωγαν το πάσχα.  Για τον λόγο αυτόν βέβαια τρώνε ζωσμένοι και φορώντας τα σανδάλια τους, για να λένε όταν τους ρωτούν, ότι «Είμαστε έτοιμοι προς οδοιπορία» και ότι «Επρόκειτο να εξέλθουμε από την Αίγυπτο στη γη της επαγγελίας». Αυτή μεν είναι η μορφή των γεγονότων, η αλήθεια όμως είναι η εξής:

    Και εμείς εσθίουμε πάσχα, τον Χριστό. «Ἐκκαθάρατε οὖν τὴν παλαιὰν ζύμην, ἵνα ἦτε νέον φύραμα, καθώς ἐστε ἄζυμοι. καὶ γὰρ τὸ πάσχα ἡμῶν ὑπὲρ ἡμῶν ἐτύθη Χριστός(: Ξεκαθαρίστε λοιπόν το παλιό προζύμι της διαφθοράς του παλαιού ανθρώπου, για να είστε νέα μάζα ζυμαριού, καθώς έχετε απαλλαγεί από την παλιά κακή ζύμη με την πίστη και το βάπτισμα. Και οφείλουμε να είμαστε άζυμοι, διότι και εμείς εορτάζουμε θείο και υπερφυσικό Πάσχα. Ο δικός μας πασχαλινός αμνός είναι ο Χριστός, που θυσιάστηκε για χάρη μας)» [Α΄Κορ. 5,7]. Άρα και εμείς εσθίουμε πάσχα πολύ καλύτερο από το ιουδαϊκό.  Βέβαια και εμείς οφείλουμε να εσθίουμε έχοντας υποδήματα στα πόδια και ζώνη στη μέση μας. Γιατί; Για να είμαστε και εμείς έτοιμοι για την έξοδο, για την αποδημία από τη ζωή αυτή. Κανείς από όσους τρώνε τούτο το πάσχα ας μην προσέχει προς την Αίγυπτο, αλλά προς τον ουρανό, προς την άνω Ιερουσαλήμ. Για τον λόγο αυτόν εσθίεις ζωσμένος και έχοντας τα υποδήματα στα πόδια, για να μάθεις ότι ευθύς μόλις αρχίσεις να τρώγεις το πάσχα, οφείλεις να αποδημείς και να οδεύεις. Και  υπαινίσσεται δύο πράγματα και ότι πρέπει να εξέλθουν από την Αίγυπτο και  ότι όταν μένουν, να μένουν στο εξής σαν σε ξένη χώρα.

     «Ἡμῶν γὰρ τὸ πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει, ἐξ οὗ καὶ σωτῆρα ἀπεκδεχόμεθα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν(:Η συμπεριφορά τους και τα φρονήματά τους είναι τελείως αντίθετα με τα δικά μας. Διότι η δική μας πατρίδα και πολιτεία και τα δικά μας πολιτικά δικαιώματα είναι στους ουρανούς, από όπου με πολύ πόθο περιμένουμε και τον Σωτήρα μας, τον Κύριο Ιησού Χριστό)»[Φιλιπ.3,20], λέγει ο Παύλος, και πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι πάντοτε σε όλη τη ζωή μας, ώστε όταν κληθούμε, να μην αναβάλλουμε, αλλά να λέμε «Ἑτοίμη ἡ καρδία μου, ὁ Θεός, ἑτοίμη ἡ καρδία μου, ᾄσομαι καὶ ψαλῶ ἐν τῇ δόξῃ μου(:Είναι έτοιμη η καρδιά μου, ω Θεέ μου, είναι έτοιμη, για να ψάλλω με τη φωνή μου προς δόξα δική Σου, να παίζω μουσικά όργανα με όλη μου την ψυχή)»[Ψαλμ.107,2]. Αλλά αυτό μεν μπορούσε να το λέγει ο Παύλος που δεν συναισθάνεται τίποτε να τον βαραίνει· εγώ όμως που έχω ανάγκη πολλού χρόνου για μετάνοια, δεν μπορώ να το πω.

     Και το ότι το να είναι κάποιος ζωσμένος είναι δείγμα της γρηγορούσης ψυχής, άκουε τον Θεό να λέγει προς τον δίκαιο εκείνον άνδρα, τον Ιώβ: «Ζῶσαι ὥσπερ ἀνὴρ τὴν ὀσφύν σου, ἐρωτήσω δέ σε, σὺ δέ μοι ἀποκρίθητι. Ποῦ ἦς ἐν τῷ θεμελιοῦν με τὴν γῆν; Ἀπάγγειλον δέ μοι εἰ ἐπίστῃ σύνεσιν.τίς ἔθετο τὰ μέτρα αὐτῆς, εἰ οἶδας; Ἤ τίς ὁ ἐπαγαγὼν σπαρτίον ἐπ᾿ αὐτῆς;(: Ζώσε, λοιπόν, τη μέση σου ως άνδρας παλαιστής και πάρε θάρρος, διότι Εγώ θα σε ερωτήσω, και εσύ δώσε μου απόκριση: Πού ήσουνα, όταν Εγώ θεμελίωνα την γη; Απάντησέ μου, εάν έχεις σύνεση. Ποιος έθεσε τα μέτρα αυτής; Πες μου, εάν το γνωρίζεις. Ποιος, όταν αυτή χτιζόταν, έβαλε νήμα στάθμης για την ακρίβεια της οικοδομής;)»[Ιώβ, 38,3-5]. Τούτο λέγει και προς όλους τους αγίους, τούτο δε και προς τον Μωυσή. Και ο ίδιος πάλι φαίνεται ζωσμένος στο βιβλίο του Ιεζεκιήλ, μάλλον δε και οι άγγελοι φαίνονται σε μας ζωσμένοι, επειδή είναι στρατιώτες. Από την περίζωση γίνεται γενναίως ο τρόπος κατά τον οποίο στέκεται κανείς, όπως από την στάση η περίζωση.

   Ας περιζώσουμε λοιπόν και τους εαυτούς μας, διότι και εμείς πρόκειται να εξέλθουμε και πολλές είναι οι ενδιάμεσες δυσκολίες. Όταν διέλθουμε τούτο το πεδίο, έρχεται αμέσως ο διάβολος και τα πάντα ενεργεί και επινοεί, ώστε, αφού συλλάβει, να καταστρέψει αυτούς που σώθηκαν από την Αίγυπτο, αυτούς που διάβηκαν την Ερυθρά θάλασσα, αυτούς που απελευθερώθηκαν από τους δαίμονες και συγχρόνως από πάρα πολλές συμφορές. Αλλά εάν είμαστε νηφάλιοι, έχουμε και εμείς στήριγμα ισχυρό τη χάρη του αγίου Πνεύματος· το στήριγμα αυτό και φωτίζει και σκιάζει. Έχουμε μάννα· μάλλον δε όχι μάννα, αλλά πολύ περισσότερο του μάννα έχουμε. Από την πέτρα δεν εξέρχεται ύδωρ, αλλά πόμα πνευματικό. Έχουμε και παραπήγματα, κατοικώντας την έρημο και τώρα. Διότι πράγματι και τώρα έχει γίνει η γη έρημη από την αρετή και περισσότερο εκείνης.  Για ποιο λόγο έπρεπε να αποφεύγει κανείς εκείνη την έρημο; Άραγε όχι διότι είχε σκορπιούς και έχιδνες; Από την οποία, λέγει, δεν διήλθε άνθρωπος. Αλλά δεν είναι , δεν είναι εκείνη τόσο άκαρπη, όπως η ανθρώπινη φύση;

   Πόσοι άνθρωποι σήμερα είναι σκορπιοί στην έρημο αυτήν, πόσοι έχιδνες, πόσοι φίδια, πόσοι γεννήματα εχιδνών, τους οποίους τώρα διήλθαμε; Αλλά ας μη φοβηθούμε, διότι αρχηγός της εξόδου αυτής δεν είναι ο Μωυσής, αλλά ο Ιησούς. Πώς λοιπόν δε θα πάθουμε τα ίδια; Ας μην πράξουμε τα ίδια και δε θα πάθουμε τα ίδια. Εκείνοι γόγγυζαν, εκείνοι ήσαν αγνώμονες. Εμείς λοιπόν ας μην πάθουμε αυτά. Πώς έπεσαν  όλοι εκείνοι; Περιφρόνησαν την επιθυμητή γη. Πώς την περιφρόνησαν; Και μάλιστα τη θαύμαζαν. Με το να δείξουν δειλία και να μη θελήσουν να αποδεχθούν υπέρ αυτής κακουχίες. Λοιπόν ας μην περιφρονήσουμε εμείς τον ουρανό· τούτο είναι περιφρόνηση. Μεταφέρθηκε και από εμάς καρπός από τον ουρανό, όχι σταφύλια μεταφερόμενα μέσα σε αμφορείς, αλλά ο αρραβώνας του αγίου Πνεύματος, το ευρισκόμενο στους ουρανούς πολίτευμα, το οποίο δίδαξε ο Παύλος, όλος ο χορός των αποστόλων, οι θαυμάσιοι γεωργοί. Τους καρπούς αυτούς δεν έφερε ο Χάληβ, ο υιός του Ιεφανή[: ο Χάληβ ήταν αφοσιωμένος στο Μωυσή· στάλθηκε από αυτόν να κατασκοπεύσει τη γη Χαναάν. Αξιώθηκε μαζί με τον Ιησού του Ναυή να εισέλθει στη γη της επαγγελίας], ούτε ο Ιησούς, ο υιός του Ναυή[: διάδοχος του Μωυσή ως θεοκρατικός αρχηγός του Ισραήλ κατά την περίοδο της κατακτήσεως της γης Χαναάν], αλλά ο Ιησούς, ο Υιός του Πατρός των οικτιρμών, ο Υιός του αληθινού Θεού έφερε όλη την αρετή, όλους τους καρπούς έφερε από εκεί κάτω και σε μας, εννοώ τους επουράνιους ύμνους. Διότι εκείνα που λέγουν τα Χερουβείμ στους ουρανούς, αυτά διέταξε και εμάς να λέμε, δηλαδή «Άγιος, άγιος, άγιος».

    Έφερε σε μας την πολιτεία των αγγέλων. Οι άγγελοι δεν νυμφεύονται, ούτε παντρεύονται. Την αρετή αυτήν φύτεψε και εδώ. Εκείνοι δεν αγαπούν τα χρήματα, ούτε τα άλλα υλικά αγαθά· και τούτο εγκατέσπειρε σε μας. Εκείνοι δεν πεθαίνουν· αυτό χάρισε και σε μας· διότι ο θάνατος δεν είναι πλέον θάνατος, αλλά ύπνος.  Διότι άκουε τον Ιησού να λέγει: «Λάζαρος ὁ φίλος ἡμῶν κεκοίμηται· ἀλλὰ πορεύομαι ἵνα ἐξυπνήσω αὐτόν(:Ο φίλος μας ο Λάζαρος έχει κοιμηθεί. Αλλά πηγαίνω να τον ξυπνήσω)»[Ιω.11,11]. Είδες τους καρπούς της άνω Ιερουσαλήμ;

    Και το πλέον αξιοθαύμαστο είναι ότι ο πόλεμος δεν κρίθηκε ακόμη, αλλά έχει δωρίσει όλα αυτά πριν από την επαγγελία σε εμάς. Διότι εκείνοι μεν κοπίαζαν, και όταν ακόμη ήρθαν στη Γη της Επαγγελίας. Μάλλον δε δεν κοπίαζαν, διότι εάν ήθελαν να υπακούσουν στον Θεό, θα κατελάμβαναν χωρίς όπλα και μάχη όλες σε πόλεις. Την Ιεριχώ λοιπόν κατατρόπωσαν χορεύοντας μάλλον παρά πολεμώντας.  Εμείς όμως αφού εισέλθουμε στη γη της επαγγελίας, δηλαδή στον ουρανό, δεν πολεμούμε, αλλά μόνο όταν είμαστε στην έρημο, δηλαδή στην παρούσα ζωή. «Ὁ γὰρ εἰσελθὼν εἰς τὴν κατάπαυσιν αὐτοῦ καὶ αὐτὸς κατέπαυσεν ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὥσπερ ἀπὸ τῶν ἰδίων ὁ Θεός(: Πράγματι λοιπόν πρόκειται για ιερή και αιώνια ανάπαυση, για σαββατισμό. Διότι εκείνος που μπαίνει στην ουράνια ανάπαυση του Θεού, αναπαύεται και αυτός από τα έργα του, όπως ακριβώς αναπαύτηκε και ο Θεός από τα δικά Του έργα)» [Εβρ.4,10] και: «Τὸ δὲ καλὸν ποιοῦντες μὴ ἐκκακῶμεν· καιρῷ γὰρ ἰδίῳ θερίσομεν μὴ ἐκλυόμενοι(:Ας μη χάνουμε όμως το κουράγιο μας όταν κάνουμε το καλό. Διότι στον κατάλληλο καιρό θα θερίσουμε τους καρπούς των κόπων μας, εάν δεν αποκάμνουμε τώρα, αλλά είμαστε ακούραστοι στο καλό)» [Γαλ. 6,9]. Βλέπεις ότι καθώς οδήγησε εκείνους, έτσι οδήγησε και εμάς; Εκεί αναφερόμενος στο μάννα και την έρημο λέγει: «Καὶ μετρήσαντες γομόρ, οὐκ ἐπλεόνασεν ὁ τὸ πολύ, καὶ ὁ τὸ ἔλαττον οὐκ ἠλαττόνησεν· ἕκαστος εἰς τοὺς καθήκοντας παρ᾿ ἑαυτῷ συνέλεξαν(:Όταν όμως μέτρησαν το ποσό που είχαν συλλέξει με το δοχείο, που χωρούσε ένα γομόρ, είδαν ότι όποιος είχε συλλέξει πολύ δεν ξεπέρασε το ένα γομόρ, και όποιος μάζεψε λίγο δεν είχε λιγότερο από ένα γομόρ. Ο καθένας δηλαδή είχε στη διάθεσή του ένα γομόρ για το κάθε άτομο της οικογένειάς του)»[Έξ.16,18]. Και σε μας αυτό έχει προστάξει, να μη μαζεύουμε θησαυρούς επάνω στη γη.

     Αν όμως μαζεύουμε θησαυρούς, δεν τους καταστρέφει πλέον ο αισθητός σκώληκας, όπως ακριβώς συνέβη στην περίπτωση του μάννα, αλλά αυτός που διαρκεί αιώνια μαζί με το πυρ. Τα πάντα λοιπόν ας πράξουμε καλά, για να μην ετοιμάσουμε τροφή στον σκώληκα. Διότι λέγει η Αγία Γραφή: «Καὶ μετρήσαντες γομόρ, οὐκ ἐπλεόνασεν ὁ τὸ πολύ, καὶ ὁ τὸ ἔλαττον οὐκ ἠλαττόνησεν· ἕκαστος εἰς τοὺς καθήκοντας παρ᾿ ἑαυτῷ συνέλεξαν(:Όταν όμως μέτρησαν το ποσό που είχαν συλλέξει με το δοχείο, που χωρούσε ένα γομόρ, είδαν ότι όποιος είχε συλλέξει πολύ δεν ξεπέρασε το ένα γομόρ, και όποιος μάζεψε λίγο δεν είχε λιγότερο από ένα γομόρ. Ο καθένας δηλαδή είχε στη διάθεσή του ένα γομόρ για το κάθε άτομο της οικογένειάς του)» [Έξ.16,18] και: «Καθὼς γέγραπται· ὁ τὸ πολὺ οὐκ ἐπλεόνασε, καὶ ὁ τὸ ὀλίγον οὐκ ἠλαττόνησε(:Και να γίνει η ισότητα αυτή σύμφωνα με εκείνο που είναι γραμμένο στην Αγία Γραφή: ‘’Εκείνος που μάζεψε πολύ μάννα δεν είχε περίσσευμα, κι εκείνος που μάζεψε λίγο δε στερήθηκε, ούτε πήρε λιγότερο’’. Αυτό λοιπόν που έγινε στους Ισραηλίτες τότε αναγκαστικά με το θαύμα του Θεού, κάντε το εσείς σήμερα με την ελεύθερη προθυμία και γενναιοδωρία σας)» [Β΄Κορ. 8,15].

    Και τούτο βέβαια γίνεται καθημερινά και σε μας· διότι όλοι γεμίζουμε την κοιλιά στο ανώτατο όριο· το περιττό όμως είναι προσθήκη των ανόητων φροντίδων. Διότι εκείνο που ήθελε μετά από αυτά να διδάξει λέγοντας: «Μὴ οὖν μεριμνήσητε εἰς τὴν αὔριον· ἡ γὰρ αὔριον μεριμνήσει τὰ ἑαυτῆς· ἀρκετὸν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία αὐτῆς(:Μην κυριευτείτε λοιπόν από ανήσυχη φροντίδα για όσα ενδέχεται να παρουσιαστούν αύριο. Διότι η αυριανή ημέρα θα φροντίσει για όλα όσα θα σας συμβούν τότε. Αρκεί για την κάθε ημέρα η δική της σκοτούρα και ταλαιπωρία)» [Ματθ.6,34], αυτό ήδη δίδαξε άνωθεν και ούτε έτσι δέχτηκαν. Αλλά εμείς ας μην είμαστε άπληστοι, αγνώμονες, ας μην επιζητούμε λαμπρά σπίτια· διότι βαδίζουμε, δεν κατοικούμε. Ώστε αν κανείς γνωρίζει ότι η παρούσα ζωή είναι μία οδοιπορία και εκστρατεία, και όπως θα μπορούσε να πει κανείς το λεγόμενο από αυτούς «φουσάτο»[:περιχαρακωμένο στρατόπεδο, δηλαδή στίφος ενόπλων, στράτευμα], δεν θα ζητήσει λαμπρά οικοδομήματα. Διότι, πες μου, ποιος ενώ είναι πολύ εύπορος, θα προτιμήσει να κτίζει λαμπρές οικίες πλησίον του λεγομένου «φουσάτου»; Κανείς· διότι θα γίνει καταγέλαστος, και θα κτίσει για τους εχθρούς και μάλλον αυτούς θα προκαλέσει· ώστε εάν είμαστε νηφάλιοι και αγρυπνούμε, ούτε εμείς θα ζητήσουμε εδώ να κτίσουμε λαμπρά οικοδομήματα. Η παρούσα ζωή δεν διαφέρει καθόλου από την εκστρατεία και το φουσάτο.

    Για τον λόγο αυτόν, σας παρακαλώ, τα πάντα να πράττουμε ώστε να μη μαζεύουμε καθόλου θησαυρούς εδώ, διότι αν έλθει ο κλέπτης, αμέσως θα απομακρυνθούμε: «Ἐκεῖνο δὲ γινώσκετε ὅτι εἰ ᾔδει ὁ οἰκοδεσπότης ποίᾳ φυλακῇ ὁ κλέπτης ἔρχεται, ἐγρηγόρησεν ἂν καὶ οὐκ ἂν εἴασε διορυγῆναι τὴν οἰκίαν αὐτοῦ(:Από την πείρα σας μάλιστα γνωρίζετε και εκείνο, ότι δηλαδή εάν γνώριζε ο οικοδεσπότης σε ποιο τρίωρο της νύχτας έρχεται ο κλέπτης, θα αγρυπνούσε και δε θα άφηνε να του διαρρήξουν το σπίτι του)» [Ματθ.24,43], λέγει ο Κύριος, αποκαλώντας έτσι τον θάνατο. 

    Προτού λοιπόν έλθει ο θάνατος, ας αποστέλλουμε τα πάντα στη δική μας πατρίδα. Εδώ πάλι ας είμαστε καλώς ζωσμένοι, για να μπορέσουμε να νικήσουμε τους εχθρούς, τους οποίους είθε να έχουμε νικήσει κατά την ημέρα των επάθλων της άφθαρτης δόξας, με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μετά του Οποίου ανήκει στον Πατέρα και στο Άγιο Πνεύμα, δόξα, δύναμη, τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

                      ΟΜΙΛΙΑ ΚΔ’[ένα μέρος της]

     «Στῆτε οὖν περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ, καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης(:Σταθείτε λοιπόν στην παράταξη του αγώνα. Ζωστείτε την αλήθεια σαν ζώνη, ώστε ο φωτισμός της αλήθειας να σας δίνει πνευματική δύναμη και ευκινησία. Και φορέστε ως θώρακα τη δικαιοσύνη, ώστε να είστε απλήγωτοι από κάθε βέλος αδικίας και να μην παρασύρεστε σε κανένα άδικο έργο εναντίον των ανθρώπων γύρω  σας), καὶ ὑποδησάμενοι τοὺς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης(: και φορέστε στα πόδια σας ως υποδήματα που θα σας διευκολύνουν να περπατάτε ελεύθερα, την ετοιμότητα και πρόθυμη δραστηριότητα που δίνει στην ψυχή η τήρηση του Ευαγγελίου, το οποίο παρέχει την ειρήνη), ἐν πᾶσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι(: μαζί με όλα αυτά πάρτε επάνω σας και φορέστε ως θυρεό, δηλαδή στενόμακρη ασπίδα που θα σας σκεπάζει ολόκληρους, την πίστη,  με την οποία θα μπορέσετε να σβήσετε όλους τους καυστικούς πειρασμούς του πονηρού που μοιάζουν με πύρινα βέλη)· καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου δέξασθε, καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ πνεύματος, ὅ ἐστιν ῥῆμα Θεοῦ (:και δεχτείτε σαν περικεφαλαία την ελπίδα της σωτηρίας, ώστε, όπως η περικεφαλαία προστατεύει το κεφάλι του στρατιώτη, έτσι να περιφρουρούν τη διάνοιά σας οι αγαθοί και χαρούμενοι λογισμοί που εμπνέει η χριστιανική ελπίδα. Πάρτε και το μαχαίρι που δίνει το Άγιο Πνεύμα, και το οποίο είναι ο λόγος του Θεού)»[ Εφ.6,14-17].

   «Περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ(:Ζωστείτε την αλήθεια σαν ζώνη, ώστε ο φωτισμός της αλήθειας να σας δίνει πνευματική δύναμη και ευκινησία)», λέγει. Τι τέλος πάντων σημαίνει αυτό; Έχει λεχθεί σε μας κατά την προηγούμενη ομιλία ότι πρέπει να είμαστε τόσο ελαφρά οπλισμένοι στρατιώτες, ώστε να μην υπάρχει κανένα εμπόδιο για να τρέχουμε.

   «Καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης(:Και φορέστε ως θώρακα τη δικαιοσύνη, ώστε να είστε απλήγωτοι από κάθε βέλος αδικίας και να μην παρασύρεστε σε κανένα άδικο έργο εναντίον των ανθρώπων γύρω  σας)», λέγει. Όπως ακριβώς ο θώρακας είναι άτρωτος, έτσι και η δικαιοσύνη. Και «δικαιοσύνη» εδώ εννοεί γενικώς τον ενάρετο βίο. Κανείς δε θα μπορέσει ποτέ να καταβάλει ένα τέτοιο βίο, αλλά πολλοί μεν τραυματίζουν, κανείς όμως δεν αποκόπτει, ούτε ο ίδιος ο διάβολος. Όπως θα μπορούσε να πει κανείς, «αφού ενστερνιστείτε τα δίκαια πράγματα». Γι΄αυτούς λέγει ο Χριστός: «Μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται (:Μακάριοι είναι εκείνοι που με σφοδρό εσωτερικό πόθο σαν πεινασμένοι και διψασμένοι επιθυμούν τη δικαιοσύνη και την τελειότητα, διότι αυτοί θα χορτάσουν, καθώς θα ικανοποιηθούν πλήρως οι πόθοι τους)» [Ματθ.5,6]. Εκείνος που ενστερνίζεται τη δικαιοσύνη είναι τόσο ισχυρός, καθώς ο θώρακας· αυτός δεν θα οργιστεί ποτέ.

     «Καὶ ὑποδησάμενοι τοὺς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης(:Και φορέστε στα πόδια σας ως υποδήματα που θα σας διευκολύνουν να περπατάτε ελεύθερα, την ετοιμότητα και πρόθυμη δραστηριότητα που δίνει στην ψυχή η τήρηση του Ευαγγελίου, το οποίο παρέχει την ειρήνη)».Κάπως ασαφέστερα έχει λεχθεί αυτό. Τι λοιπόν σημαίνει; Φόρεσε σε μας τις καλές περικνημίδες, την ετοιμασία του Ευαγγελίου. Ή τούτο λοιπόν εννοεί, ώστε να είναι έτοιμοι για το Ευαγγέλιο, και για τον λόγο αυτόν να χρησιμοποιούν τα πόδια τους, και να προπαρασκευάζουν και να προετοιμάζουν την οδό Αυτού, ή εάν όχι τούτο, ώστε να είναι αυτοί έτοιμοι για την έξοδο. Η ετοιμασία λοιπόν του Ευαγγελίου δενσημαίνει τίποτε άλλο παρά βίος άριστος. Πράγμα που έλεγε ο Προφήτης: «Τὴν ἐπιθυμίαν τῶν πενήτων εἰσήκουσε Κύριος, τὴν ἑτοιμασίαν τῆς καρδίας αὐτῶν προσέσχε τὸ οὖς  (:Ο Κύριος άκουσε την δίκαιη επιθυμία των πτωχών ανθρώπων. Και το αυτί Του το έτεινε προσεκτικό στους δικαίους πόθους της καρδιάς τους)»[Ψαλμ.9,38], δηλαδή την προετοιμασία.

    «Τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης», λέει· εύλογα. Αφού λοιπόν μίλησε περί πολέμου και μάχης, δείχνει ότι η μάχη πρέπει να γίνεται εναντίον των δαιμόνων, διότι το Ευαγγέλιο είναι της ειρήνης. Εκείνος ο πόλεμος διαλύει άλλο πόλεμο, τον πόλεμο εναντίον του Θεού. Αν πολεμούμε εναντίον του Διαβόλου, ειρηνεύουμε με τον Θεό. Να μη φοβηθείς λοιπόν, αγαπητέ, το Ευαγγέλιο είναι· ήδη η νίκη έχει έλθει.

    «ἐν πᾶσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως(:μαζί με όλα αυτά πάρτε επάνω σας και φορέστε ως θυρεό, δηλαδή στενόμακρη ασπίδα που θα σας σκεπάζει ολόκληρους, την πίστη)». «Πίστη» εδώ δεν εννοεί τη γνώση, διότι δε θα έθετε αυτήν σε κατώτερη θέση, αλλά τη χάρη, με την οποία γίνονται τα θαύματα. Και είναι φυσικό να ονομάζει «ασπίδα» την πίστη· διότι όπως ακριβώς εκείνη υπερασπίζεται όλο το σώμα, σαν να είναι τείχος, έτσι ακριβώς και η πίστη, διότι τα πάντα υποχωρούν σε αυτήν.

    «ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι (:με την οποία πίστη θα μπορέσετε να σβήσετε όλους τους καυστικούς πειρασμούς του πονηρού που μοιάζουν με πύρινα βέλη)». Άκου λοιπόν τον Χριστό που έλεγε προς τους μαθητές Του: «Ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, ἐὰν ἔχητε πίστιν ὡς κόκκον σινάπεως, ἐρεῖτε τῷ ὄρει τούτῳ μετάβηθι ἐντεῦθεν ἐκεῖ, καὶ μεταβήσεται, καὶ οὐδὲν ἀδυνατήσει ὑμῖν(:Αληθινά σας λέω, εάν έχετε πίστη θερμή και δυνατή σαν τον μικρό σπόρο του σιναπιού, θα πείτε στο βουνό αυτό: ‘’Πήγαινε από εδώ, εκεί’’ και θα μετακινηθεί. Και τίποτε δεν θα είναι αδύνατο σε σας)» [Ματθ.17,20]. Πώς όμως θα έχουμε την πίστη; Όταν θα κατορθώσουμε εκείνα. Και «βέλη του διαβόλου» καλεί και τους πειρασμούς και τις παράδοξες επιθυμίες. Και καλώς πρόσθεσε «τα πύρινα», διότι είναι οι επιθυμίες. Εάν όμως η πίστη διέταξε τους δαίμονες, πολύ περισσότερο και τα πάθη της ψυχής.

   «καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου δέξασθε(:και δεχτείτε σαν περικεφαλαία την ελπίδα της σωτηρίας)», δηλαδή την ελπίδα της δικής σας σωτηρίας. Προφυλάσσει δηλαδή αυτούς από παντού, σαν να οδηγεί αυτούς σε πόλεμο.

   «καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ πνεύματος, ὅ ἐστιν ῥῆμα Θεοῦ(: ώστε, όπως η περικεφαλαία προστατεύει το κεφάλι του στρατιώτη, έτσι να περιφρουρούν τη διάνοιά σας οι αγαθοί και χαρούμενοι λογισμοί που εμπνέει η χριστιανική ελπίδα. Πάρτε και το μαχαίρι που δίνει το Άγιο Πνεύμα, και το οποίο είναι ο λόγος του Θεού)». Δηλαδή λέγει, το Πνεύμα, την πνευματική μάχαιρα. Διότι με αυτήν τα πάντα τέμνονται, τα πάντα κόπτονται, και με αυτήν αποκόπτουμε το κεφάλι του δράκοντος.

         ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

          επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

·       https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-ad-ephesios.pdf

·       Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα  έργα, Υπόμνημα στην Προς Εφεσίους επιστολή, ομιλίες ΚΒ΄- ΚΔ’, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1980, τόμος 21, σελίδες 281-323 .

·       http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

·       Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

·       Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

·       Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

·       http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

·       http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm