Εγείρονται ερωτηματικά με το νέο Καταστατικό της Εκκλησίας της Ουκρανίας

Αύριο, Τετάρτη 24 Μαϊου 2023 σύμφωνα με πληροφορίες των ουκρανικών ΜΜΕ θα πραγματοποιηθεί η Ιερά Σύνοδος της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ουκρανίας, όπου θα εγκριθεί σχέδιο του «Καταστατικού Χάρτη» το οποίο αναρτήθηκε από το ουκρανικό κανάλι Telegram Churcher.

Να αναφερθεί ότι η ΑΕΟ μέχρι σήμερα τηρούσε τον Τόμο και το Καταστατικό του Οικουμενικού Πατριαρχείου που ενεκρίθη το 2018.

Κατά την αντιπαραβολή του παλαιού «Καταστατικού» του 2018 με το νέο «Καταστατικό» της ΑΕΟ, διαπιστώνεται σειρά τροποποιήσεων σχετικά με την εσωτερική διοίκηση της Εκκλησίας.

Χαρακτηριστική τροποποίηση η οποία είναι οφθαλμοφανή, είναι η επιθετικότητα του νέου Καταστατικού έναντι των ανταγωνιστών.

Συγκεκριμένα η ενότητα Α’ «Γενικές Διατάξεις» είναι στο περιεχόμενό της πολύ πιο επιθετική απ’ο, τι τα παλαιότερα έγγραφα της ΑΕΟ.

Στην παρ. 1.4 αναφέρεται ότι η παρουσία στο έδαφος της Ουκρανίας «Εκκλησιαστικών Επαρχιών, Ιερών Μονών και Κοινοτήτων» του Πατριαρχείου Μόσχας (δηλαδή σύσσωμης της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας) «αποτελεί παραβίαση των αρχών του κανονικού δικαίου και στρέβλωση που απαιτεί διόρθωση».

Επίσης η ΑΕΟ δεν θέλει κανένα διάλογο με τον Μητροπολίτη Κιέβου κ. Ονούφριο, ενώ απαιτεί την «κανονική ενότητα όλων των ορθοδόξων της Ουκρανίας υπό το ωμοφόριο του Μητροπολίτη Επιφανίου.

Υπό τις συνθήκες των διώξεων, που σχεδόν κήρυξε το ουκρανικό κράτος κατά της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, το κείμενο κρίνεται ως τελεσίγραφο σε όλους τους ορθοδόξους χριστιανούς της Ουκρανίας με το δίλλημα να προσχωρήσουν στην ΑΕΟ, διαφορετικά θα διαλυθούν οι κοινότητες και θα καταληφθούν οι ναοί.

Στην ουσία, η Εκκλησία του Μητροπολίτη Επιφανίου διεκδικεί το δικαίωμα εφ’΄όλων των Ορθοδόξων Ιερών Μονών και Ενοριών, σε οποία δικαιοδοσία και να υπάγονται.

Ακόμη ο νέος Καταστατικός Χάρτης της ΑΕΟ για άλλη μια φορά δηλώνει ότι δεν υφίσταται το λεγόμενο "Πατριαρχείο Κιέβου" και διάδοχος όλων κοινοτήτων του αναλαμβάνει η ΑΕΟ (παρ. 1.5).

Επίσης «επιφυλάσσεται του δικαιώματος για την αποκλειστική ονομασία» του οργανισμού «Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Πατριαρχείου Κιέβου», όπου σύμφωνα με αναλυτές μοιάζει με υπαινιγμό για μελλοντικό Πατριαρχείο.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντιπαραβολή του νέου «Καταστατικού διοικήσεως της ΑΕΟ» του 2023 με το παλαιό κείμενο του «Καταστατικού Χάρτη» του 2018, που καταρτίσθηκε με τη συνδρομή Ιεραρχών και Εμπειρογνωμόνων του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Στο νέο «Καταστατικό» η αμοιβαία σχέση με τον Οικουμενικό Θρόνο αποτυπώνεται πολύ πιο απλά, ενώ αγνοούνται ορισμένα προνόμια του Οικουμενικού Πατριαρχείου που αφορούν την συνεργασία.

1. Το δικαίωμα προσφυγής ιεραρχών κα κληρικών δια της ασκήσεως του εκκλήτου ενώπιον του Οικουμενικού Θρόνου, που αναφερόταν παλαιότερα στον «Καταστατικό Χάρτη» του 2018 (παρ. 1.4, 11), λείπει από τον νέο «Καταστατικό» του 2023. Ο τελευταίος δικαστικός βαθμός για τους επισκόπους καθίσταται η «Τοπική Κληρικολαϊκή Συνέλευση», δηλαδή Συνέλευση των κληρικών και λαϊκών (Καταστατικός Χάρτης του 2023, παρ. 12.3.1), ενώ για τους κληρικούς «Σύνοδος Ιεραρχίας» της ΑΕΟ (παρ. 12.3.2), και για τους μοναχούς και λαϊκούς Ιερά Σύνοδος της ΟΕΟ (παρ. 12.3.3).

2. Δεν προβλέπεται πλέον από τον νέο Καταστατικό Χάρτη του 2023 η δημιουργία Μικτής Επιτροπής μαζί με το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την αντιμετώπιση θεμάτων, που δεν περιλαμβάνονται στον Καταστατικό Χάρτη (Καταστατικός Χάρτης της ΑΕΟ του 2018, παρ. 1.3). Επίσης λείπει από τον νέο Καταστατικό Χάρτη και η αναφορά της «Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας» στον Οικουμενικό Πατριάρχη «διά μείζονα εκκλησιαστικά ζητήματα» (Καταστατικός Χάρτης της ΟΕΟ του 2018, παρ. 4.3). Τουναντίον, ο νέος Καταστατικός Χάρτης τονίζει κατ’επανάληψιν ότι η «Κληρικολαϊκή Συνέλευση» αποτελεί τον «τελευταίο βαθμό» για αντιμετώπιση όλων των σπουδαίων για την εκκλησιαστική ζωή της ΑΕΟ ζητημάτων.

3. Επίσης από τον νέο Καταστατικό Χάρτη της ΑΕΟ λείπει η μνεία από τον παλαιό του 2018: «Οἱ ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Διασπορᾷ Οὐρανοὶ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ ποιμαίνονται ἐν τοῖς ἐφ’ἐξῆς ὑπὸ τῶν ἐπαρχιούων Ἀρχιερέων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου» (παρ. 1.4). Στην παρ. 1.4 του νέου Καταστατικού Χάρτη τονίζεται ότι η ΑΕΟ ασκεί τη δικαιοδοσία της όχι μόνον «εφ’όλου του εδάφους της Ουκρανίας», αλλά και «εφ’όλης της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας». Τούτο δύναται να ερμηνευθεί διευρυμένα, όπως ερμηνεύουν λ.χ. τα Πατριαρχεία Μόσχας, Ρουμανίας και Σερβίας, που ιδρύουν τις εκκλησιαστικές επαρχίες και ενορίες υπερορίως. Άλλωστε, εάν κάποιος κληρικός της ΑΕΟ βρεθεί π.χ. στο Άμστερνταμ ή στις Βρυξέλες, αυτός όπως και πριν θα υπάγεται στη δικαιοδοσία της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας, ακόμη και εάν ιδρύσει εκεί την οικεία αυτού ουκρανική ενορία…

4. Λείπει από τον νέο «Καταστατικό» η ανάγκη αναφοράς στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για το ζήτημα της ένταξης νέων Αγίων στο Μηνολόγιο (Καταστατικός Χάρτης του 2018, παρ. 4.9). Ο νέος Καταστατικός ορίζει την ένταξη των Αγίων στο Μηνολόγιο από την «Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας» και την «Κληρικολαϊκή Συνέλευση» της ΑΕΟ (2.5.4, 3.8.5).

5. Κάπως εξαλείφθηκαν από τον νέο Καταστατικό Χάρτη και οι όμορφες διατυπώσεις του παλαιού Καταστατικού του 2018 (παρ. 1.2) περί του «χορηγηθέντος του καθεστῶτος αὐτῆς (του Αυτοκεφάλου σ.σ.) κενωτικῶς ἐκ τοῦ μαρτυρικοῦ ἱεροανονικοῦ σώματος τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Μητρὸς Ἐκκλησίας». Η εξάρτηση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο περιορίζεται στην απλή μνημόνευση του ονόματος του Οικουμενικού Πατριάρχη μαζί με άλλους Προκαθημένους (4.26.2), την παρουσία των σταυροπηγίων της Κωνσταντινουπόλεως στην Ουκρανία (1.4) και τη λήψη του Αγίου Μύρου (5.9.22).

Περισσότερο απ’ όλα περιπλέκει την κατάσταση η ενότητα «Ἀκροτελεύτιον» του νέου «Καταστατικού Χάρτη» (παρ. 13).

Εκεί αναφέρεται ότι και ο Τόμος Αυτοκεφαλίας του 2019 και ο «Καταστατικός Χάρτης της ΑΕΟ» του 2018 και ο νέος «Καταστατικός Χάρτης Διοικήσεως» είναι «τα καταστατικά έγγραφα» της ΑΕΟ και παραλλήλως «έχουν ανωτέρα ισχύ».

Με όλα αυτά δεν γίνεται κατανοητό πώς θα συσχετίζονται μεταξύ των εκείνες οι αρχές και των δύο Καταστατικών, οι οποίες προσκρούουν οι μεν στους δε.

Λ.χ. περί της «Κληρικολαϊκής Συνελεύσεως» της ΑΕΟ ως τελευταίου δικαιοδοτικού βαθμού και περί του δικαιώματος ασκήσεως εκκλήτου των ιεραρχών και κληρικών αυτής ενώπιον του Οικουμενικού Πατριάρχη.

Τέλος εκκλησιαστικές πηγές διευκρινίζουν ότι το κείμενο του νέου «Καταστατικού Διοικήσεως» σχεδιάσθηκε για «εσωτερική» κατανάλωση από τους Ουκρανούς, προκειμένου να αποδειχθεί στην Ουκρανία και τους πολίτες η κατά το μέγιστο δυνατόν ανεξαρτησία της ΑΕΟ, την ώρα που ο παλαιός «Καταστατικός Χάρτη» του 2018 παραμένει προς επίδειξη στον «εξωτερικό παράγοντα» το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Επιμέλεια - μετάφραση: romfea.gr