Τα τραγούδια του Θεού. Εκκλησιαστική – ποίηση – υμνογραφία

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Εκκλησιαστική – ποίηση – υμνογραφία

“Ψαλῶ τῷ πνεύματι, ψαλῶ δὲ καὶ τῷ νοΐ”

 Γράφει ο κ. Κων/νος Χαρ. Κορλός, θεολόγος

    Μέσα στην ανοιξιάτικη φύση που ξυπνάει από τη νάρκη του χειμώνα ομορφιά και ζωή, γεμάτη χρώματα και αρώματα ακούγονται και πάλι εφέτος οι εκκλησιαστικοί ύμνοι της Μ. Εβδομάδος και του Πάσχα, του σταυρώσιμου και αναστάσιμου Πάσχα.

   Όταν η ανθρώπινη ψυχή πλημμυρίζει από αισθήματα χαράς ή λύπης, ενθουσιασμού ή συγκίνησης, αισθάνεται την ανάγκη να τραγουδήσει ή να ψάλει. Υπάρχουν τα τραγούδια του κόσμου και τα τραγούδια του Θεού. Τα κοσμικά τραγούδια κινούνται στη σφαίρα της ύλης, της σάρκας, των ανθρωπίνων παθών και αδυναμιών, της ματαιότητας του κόσμου τούτου, ο οποίος “εν τω πονηρώ κείται” και εξυμνούν συχνά παράνομους έρωτες και τη ζωή της ασωτίας και αποστασίας.

    Ομοθυμαδόν η χορεία των αγίων Πατέρων συνιστά στους Χριστιανούς να αποφεύγουν τα αισχρά τραγούδια, γιατί μολύνουν την ψυχή, την απονευρώνουν ηθικά και πνευματικά και την κρατούν σε κατάσταση πνευματικής αιχμαλωσίας.

    Η πνευματική ατμόσφαιρα της Πατρίδας μας έχει μολυνθεί επικίνδυνα από το δηλητήριο των λαϊκών τραγουδιών και των παθιασμένων μελωδιών που εξυμνούν τη σαρκολατρική ζωή. Οι νέοι μας που έχουν σήμερα εύκολη πρόσβαση στα τραγούδια αυτά κινδυνεύουν από ηθική χαύνωση και πνευματική τύφλωση και πνευματικό αποπροσανατολισμό. Αντιμετωπίζουν το άλλο φύλο ως σκεύος ηδονής και παρασύρονται σε άκαιρους και παράνομους έρωτες που οδηγούν στην απογοήτευση και στο ηθικό μολυσμό. (Σε ιδιαίτερο άρθρο θα ασχοληθούμε με το θέμα αυτό).

     Και ενώ ο κόσμος ζει μέσα σ' αυτή την πνευματική ραδιενέργεια, έρχεται η αγία μας Ορθόδοξος Εκκλησία πάντοτε, σε κάθε περίσταση, και όλως ιδιαιτέρως τις πάνσεπτες ημέρες του Πάσχα με τους κατανυκτικότατους ύμνους να μας χαρίσει αληθινή χαρά και κατάνυξη, ενθουσιασμό και ιερή συγκίνηση, να μας ανεβάσει σε πνευματικές σφαίρες, να μας βοηθήσει να βιώσουμε τη λυτρωτική αγαλλίαση της Αναστάσεως του Κυρίου.

    Η Ορθόδοξος Εκκλησία έψαλε στον κόσμο τα καλύτερα τραγούδια. Οι ύμνοι της Εκκλησίας μας είναι: “ωραίοι όπως η Άνοιξη, ευώδεις όπως τα άνθη, γλυκείς όπως το μέλι”. Η Ιερή Υμνογραφία είναι το ωραιότερο πνευματικό κτήμα της Εκκλησίας μας μετά την Αγία Γραφή. Ο Ιερός Χρυσόστομος λέει: Τέτοιο όμορφο λειτουργικό άσμα “διανίστησι τα ψυχάς και πτεροί και της γης απαλλάττει και των του σώματος δεσμών απολύει”. Ξυπνάει τις ψυχές και τις υψώνει στα ουράνια, αποδεσμεύοντάς τες απ' τις γήινες και σωματικές ανάγκες. Αλλού ο ίδιος πατέρας γράφει: “Μάθε ψάλλειν, και όψει του Πνεύματος την ηδονήν”. “Οι ψάλλοντες γαρ Πνεύματος πληρούνται αγίου, ώσπερ οι άδοντες τας σατανικάς ωδάς πνεύματος (πληρούνται) ακαθάρτου”. Και συμπληρώνει ο μεγάλος ιεράρχης: “Αν παιδεύωμεν την γλώτταν ψάλλειν, αισχυνθήσεται η ψυχή, ταύτης ψαλλούσης, τα εναντία ψάλλειν, αισχυνθήσεται η ψυχή, ταύτης ψαλλούσης, τα εναντία βουλομένη”. Η θεοσύνθετη μουσική διώχνει μακριά την αμαρτία και ελκύει την ευλογία του Θεού.

    Ο Κώστας Τσιρόπουλος γράφει σχετικά: “Στον απέραντο ανθώνα της Ορθοδοξίας μας η ποίηση θάλλει με μια εκπληκτική καθαρότητα, καταφέρνοντας να εκφράσει τα μυστήρια του ουρανού. Είναι από τις μοναδικές φορές που η ποίηση δεν παγιδεύει, αλλά φωτίζει το πνεύμα με την αλήθεια και όπου λόγος και ουσία, μορφή και περιεχόμενο βρίσκονται σε μια ιδανική ενότητα και τελειότητα. Ο ποιητής των εκκλησιαστικών ύμνων... πραγματοποιεί την ύψιστη αποστολή... εκφράζει όλο το τρομερό μυστήριο της αλήθειας του ουρανού. Τα κείμενα αυτά έχουν πόνο, ταπείνωση, έξαρση, ελπίδα, ευχαριστία, σκίρτημα αθανασίας... Ποίηση υψηλή, σοβαρή, χωρίς καρυκεύματα και γλυκερότητες, που ξέρει να πάει κατ' ευθείαν στον πνευματικό της στόχο, που αναδείχνει το εσωτερικό, το ηθικό κάλλος και όχι το επίγειο”.

    Πλούσια και πολυθέλγητη είναι η βυζαντινή Εκκλησιαστική μουσική. Είναι μουσική φωνητική και όχι έγχορδη. Σαν άσμα είναι περισσότερο έκφραση και φωνή της καρδιάς. Προορισμός της δεν είναι η αισθητική ευχαρίστηση, αλλά η συγκίνηση και η κατάνυξη και η ανύψωση του πνεύματος στο Θεό. Η διέγερση θρησκευτικών συναισθημάτων. “Τω ρυθμώ του μέλους ψυχαγωγούμενοι πάντες, μετά πολλής προθυμίας τους ιερούς αυτώ αναπέμπωμεν ύμνους”, λέγει ο ιερός Χρυσόστομος. Είναι, λοιπόν, ντροπή και αμαρτία ν' αντηχεί στα σπίτια μας η ερωτότροπη κοσμική μουσική και να μένουμε αδιά- φοροι στην ιερή Εκκλησιαστική μας υμνολογία.