Οι Τρείς Ιεράρχαι

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΑΙ

Τοῦ Δημητρίου Γ. Μπράνη, Σχολικοῦ Συμβούλου – Νομικοῦ

Τρεῖς Ἱεράρχες. Τρεῖς πολύφωτοι Ἀστέρες τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Στερεώματος. «Τρεῖς μέγιστοι φωστῆρες τῆς Τρισηλίου Θεότητος...» Βασίλειος ὁ Μέγας, Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καὶ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος.

Ἦταν θεοφιλεῖς καὶ φιλάνθρωποι. Ἦταν ἄριστοι γνῶστες τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῆς Κλασικῆς Παιδείας. Ποιμένες ἐξαίρετοι. Ρήτορες δεινοί. Κήρυκες τοῦ Θείου Λόγου ἔξοχοι. «Θεῖα τοῦ Χριστοῦ στόματα». «Μεγάλοι θεολόγοι». Συγγραφεῖς θαυμάσιοι, σοφοὶ καὶ ἅγιοι. Ἦταν τρεῖς ὑπέροχες μορφὲς τῆς Ἐκκλησίας.

Στυλοβάτες τοῦ Χριστιανισμοῦ ἀκλόνητοι. Προστάτες τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων ἔνθερμοι. Μαχητὲς καὶ ἀγωνιστὲς τοῦ δικαίου, τῆς ἀρετῆς, τῆς ἀλήθειας. Οἰκουμενικοί διδάσκαλοι καὶ παιδαγωγοί.  Ἦταν ἔναντι τῶν τότε ἰσχυρῶν ἄτρομοι καὶ ἄφοβοι. Ἔναντι τῶν πειρασμῶν ἀλύγιστοι. Ἔναντι τῶν προκλήσεων τῆς ἐποχῆς ἰσχυροί. Ἀνυποχώρητοι. Ἀναστήματα ἠθικὰ καὶ πνευματικὰ μεγάλα.

Ἀναδείχτηκαν σ᾽ ὅλους τούς τομεῖς: τὸ θρησκευτικό, τὸν πνευματικό, τὸν κοινωνικό, τὸ συγγραφικό. Ἐφήρμοσαν κοινωνικὴ πολιτική μοναδικὴ καὶ ἀνεπανάληπτη. Ἀνακούφισαν τὸν πόνο χιλιάδων ἀνθρώπων. Ἄσκησαν τὴν ἀρετὴ τῆς φιλανθρωπίας σὲ βαθμὸ ἀπίστευτο. Ἡ «Βασιλειάδα» τοῦ Μ. Βασιλείου ἀποτελεῖ τὸ αἰώνιο σύμβολο τῆς φιλανθρωπίας, τὸ σύμβολο τοῦ «Καλοῦ Σαμαρείτη», τὸ σύμβολο τοῦ ἀνθρωπισμοῦ, τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν πλησίον, τῆς συμπόνοιας τοῦ ἄλλου, τῆς ἀγαθοεργίας.

Δίδασκαν τοὺς πιστούς. Τοὺς ἀνέλυαν τὸ Θεῖο Εὐαγγέλιο, τὸ Αἰώνιο Βιβλίο καὶ τὸ Βιβλίο τῶν Βιβλίων. Τοὺς διαφώτιζαν γιὰ ὅλα τὰ θέματα τῆς ζωῆς. Καὶ γιὰ νὰ μποροῦν νὰ λατρεύουν μὲ θεάρεστο τρόπο τὸ Θεάνθρωπο, τὸν Ἰησοῦ Χριστό, τὸν Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Θεοῦ, συστηματοποίησαν τὴ λειτουργικὴ ζωή τῆς Ἐκκλησίας.

Τὸ συγγραφικὸ ἔργο τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν εἶναι ἔργο θεόπνευστο, θαυμάσιο, διαχρόνικο καὶ παγκόσμιο. Ἀνέγγιχτο ἀπὸ τὸν «πανδαμάτορα χρόνο». Ἕλληνας ἱστορικὸς γράφει: Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες: «Ἀπετέλεσαν ἐποχὴν λόγου νέαν, μεγάλην καὶ ἔνδοξον διὰ τὸ ἀνθρώπινο γένος». Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἦταν πολυπροσωπικότητες, πολυχαρισματικοὶ καὶ πολυταλαντοῦχοι, διορατικοὶ καὶ προορατικοί. Συνέλαβαν ὅλο τὸ νόημα τῆς ζωῆς. Ἐλέχθη γιὰ τὴν Τριάδα τῶν Ἱεραρχῶν ὅτι ἦταν: «Εὔγλωττοι κατὰ τὸν λόγον, εὐγλωττότεροι κατὰ τὸν βίον, εὐγλωττότεροι κατὰ τὸν θάνατον».

Ἦταν λάβροι κατὰ παντὸς κακοῦ, ἁμαρτίας καὶ αἱρέσεως. Ἀσυμβίβαστοι. Κατὰ τῆς γλώσσας τῶν συμβιβασμῶν καὶ τῆς διπλωματίας. Ἦταν εὐθεῖς καὶ κατηγορηματικοί. Ἔβαζαν ὑπεράνω ὅλων τὴν ἀρετή, τὸ δίκαιο, τὴν ἀλήθεια. Δὲν λογάριαζαν οὔτε τὶς λοιδορίες οὔτε τὰ σκώμματα οὔτε τὶς ἀπειλές οὔτε τὶς φοβέρες τῶν αὐτοκρατόρων οὔτε τὶς ἐξορίες οὔτε τὶς φυλακές οὔτε καὶ τὴν ἴδια τους τὴ ζωή. Δὲν πρόδιδαν τὴν πίστη τους καὶ τὰ ἰδανικά τους.

Κρατοῦσαν ψηλὰ πάντα τὸ λάβαρο. Καὶ ποτὲ δὲν τὸ ὑπέστειλαν. Καὶ σήμερα καὶ πάντοτε οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἡγέτες θὰ πρέπει νὰ εἶναι γενναῖοι καὶ τολμηροί, ἀσυμβίβαστοι, ἀκλόνητοι, ὅπως ἦταν καὶ οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες. Ἡγέτες στιβαροί. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες τόνισαν τὴν ἀξία καὶ τὴ σημασία τῆς μετανοίας καὶ τῆς νηστείας. «Οὐδεὶς ἀναμάρτητος εἰ μὴ μόνον ΕΙΣ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός». Μετάνοια εἶναι ἡ ψυχικὴ συντριβή, ἡ ντροπή, ἡ λύπη, ποὺ αἰσθάνεται κανείς, ὅταν συνειδητοποιήσει τὸ κακὸ ἢ τὸ σφάλμα ποὺ διέπραξε. Τὰ δάκρυα εἶναι ἀπόδειξη ἔμπρακτης μετάνοιας. Σημειωτέον ὅτι τὴ δήλωση μετανοίας λαβαίνει ὑπόψη του καὶ τὸ Δικαστήριο κατὰ τὴν ἔκδοση τῆς ἀπόφασής του.

Ἡ νηστεία εἶναι θεσμὸς πανάρχαιος καὶ παγκόσμιος. Ἡ χριστιανικὴ θρησκεία τὸν διηύρυνε καὶ τὸν πλούτισε. Σημαίνει: ἀποχὴ ἀπὸ ὁρισμένα εἴδη φαγητοῦ καὶ ποτοῦ κι ἀποχὴ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Ὠφελεῖ διπλά: τὸ σῶμα - τὴν ὑγεία - καὶ τὴν ψυχή. Ἀπ᾽ τὴν ἁμαρτία θὰ πρέπει νὰ ἀπέχει πάντοτε ὁ ἄνθρωπος. Κι ὅταν ἁμαρτάνει, θὰ πρέπει νὰ μετανοεῖ. Ἄλλες γνῶμες τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν.

Ὁ Μ. Βασίλειος προτείνει οἱ νέοι νὰ μελετοῦν τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ συγ- γράμματα καὶ νὰ κρατοῦν ἀπ᾽ αὐτὰ ὅ,τι τὸ καλό, τὸ χρήσιμο, τὸ ὠφέλιμο. «Πάντα δοκιμάζετε, τὸ καλὸν κατέχετε». Ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος φρονεῖ ὅτι τὸ μέγιστο καὶ τὸ πρώτιστο ἀγαθὸ εἶναι ἡ παιδεία ἡ διπλή: ἡ χριστιανικὴ καὶ ἡ ἐθνική. Τὰ δὲ ἔπη τοῦ Ὁμήρου τὰ καλεῖ: «Θαυμάσια» καὶ τὴ στωϊκὴ φιλοσοφία καλεῖ «σεμνή». «Οἱ Χριστιανοὶ - εἶπε - τιμοῦν δεόντως καὶ πρεπόντως τὰ γράμματα». Τὰ γράμματα ἀνοίγουν νέους ὁρίζοντες».

Ὁ Μ. Βασίλειος ἐπαινεῖ καὶ ἐξαίρει τὸ συναίσθημα τῆς φιλοπατρίας. Καὶ θέλει ἡ Πατρίδα νὰ κυβερνᾶται ἀπὸ ἄντρες σώφρονες, ἠθικοὺς καὶ τίμιους. Ἀπὸ ἄντρες μὲ πολιτικὸ αἰσθητήριο. Ὁ Γρηγόριος γράφει: «Ἡ τιμὴ πρὸς τὴν μητέρα εἶναι ὅσιον. Μητέρα δὲ ὁ καθένας ἔχει τὴν δική του.

Κοινὴ δὲ πάντων μήτηρ εἶναι ἡ Πατρίς». «Οὐδὲν γλυκύτερον Πατρίδος», λέει ὁ Χρυσόστομος. Ὁ Χρυσόστομος γράφει: «Ὁ γάμος ἀποβαίνει εὐτυχής, ὅταν ἡ γυναίκα θεωρεῖ τὸν ἄντρα ὡς τὸ πλέον τιμιώτερον καὶ ὁ ἄντρας θεωρεῖ τὴν γυναίκα ὡς τὸ πλέον προσφιλέστερον».

Ὁ Μ. Βασίλειος γράφει: «Τὰ δύο φῦλα, ὁ ἄντρας καὶ ἡ γυναίκα, εἶναι ἴσα. Ἐπλάσθησαν ἀπὸ τὸν Πλάστη. Καὶ εἶναι ἴσα. Εἶναι ἰσότιμα. Ψυχὴ ἔχει ὁ ἄντρας, ψυχὴ ἔχει καὶ ἡ γυναίκα». Ὁ Χρυσόστομος λέει: «Ὁ πλοῦτος, ἐφόσον ἔχει ἀποκτηθεῖ μὲ τίμια μέσα, δὲν εἶναι κατακριτέος». «Κατακριτέα εἶναι ἡ ἀπληστία, ἡ πλεονεξία, ἀλλὰ καὶ ἡ φιλαργυρία».  Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες δὲν καταφρονοῦν τὸν πόνο καὶ τὴ θλίψη γιὰ τὸ θάνατο προσφιλοῦς προσώπου.

Εἶναι ὅμως κατὰ τῆς ὑπερβολῆς, κατὰ τοῦ ὑπερβολικοῦ πόνου καὶ τῆς ὑπερβολικῆς θλίψεως. Διότι προκαλεῖ παραφροσύνη. «Τὸ γὰρ πολύ τῆς θλίψεως, παραφροσύνη φέρει».  Ὁ Γρηγόριος γράφει: «Τὰ προσόντα τοῦ λόγου εἶναι 3. α) Τὸ μέτρο. β) Ἡ σαφήνεια. γ) Ἡ χάρη».  Ἀπέραντοι εἶναι οἱ ἀνθῶνες τῶν συγγραμμάτων τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, στυλοβατῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Τὰ ἀνωτέρω εἶναι ἄνθη ἀπ᾽ τοὺς ἀπέραντους συγγραφικοὺς ἀνθῶνες τους.

«Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες πῆραν ὅ,τι ὑγιὲς στοιχεῖο εἶχαν οἱ Ἀρχαῖοι Ἕλληνες καὶ τὸ μπόλιασαν μὲ τὸ Χριστιανισμό». Ἕνωσαν δύο κόσμους, τὸν ἀρχαῖο ἑλληνικὸ καὶ τὸν χριστιανικό. Ἡ ἕνωση τῶν δύο κόσμων, ἕνωση λαμπρή, ἁρμονική, ἱστορική, ἔδωσε ἕνα νέο πολιτισμό: Τὸν Ἑλληνοχριστιανικό. Πολιτισμὸ διαχρονικὸ καὶ παγκόσμιο.

Ὁ Ἑλληνοχριστιανικὸς πολιτισμὸς εἶναι πολιτισμὸς ἠθικῶν, πνευματικῶν, θρησκευτικῶν, μορφωτικῶν, ἐθνικῶν, ἀνθρωπιστικῶν καὶ κοινωνικῶν ἀξιῶν.  Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἀνακηρύχθηκαν ἅγιοι προστάτες τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων καὶ τῆς Ἑλληνικῆς Παιδείας, διότι τὰ προστάτεψαν καὶ τὰ διαφύλαξαν.

Ἡ 30η Ἰανουαρίου κάθε ἔτους εἶναι ταυτόχρονα γιορτὴ διπλή: Γιορτὴ τῆς Ἐκκλησίας καὶ γιορτὴ τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων καὶ τῆς Ἑλληνοχριστιανικῆς Παιδείας. Καὶ ὡς γιορτὴ ἐκπαιδευτικὴ κα- θιερώθηκε κατὰ τὸν 19ο αἰώνα, τὸ 1842.

Στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας ὑπῆρχε «ἔρις» γιὰ τὸ ποιὸς ἀπ᾽ τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχες ἦταν ἀνώτερος. Οἱ Χριστιανοὶ χωρίστηκαν σὲ τρία στρατόπεδα. Ἡ «ἔρις» ἔληξε μὲ τὴν καθιέρωση τοῦ συνεορτασμοῦ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν στὶς 30 Ἰανουαρίου κάθε ἔτους.

Ὁ συνεορτασμὸς καθιερώθηκε στὰ μέσα τοῦ 11ου αἰώνα.  Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες: Βασίλειος ὁ Μέγας, Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος εἶναι Τρία Πολύφωτα Ἄστρα τοῦ Ἐκκλησιαστι- κοῦ Στερεώματος.  Εἶναι οἱ παγκόσμιοι διδάσκαλοι καὶ παιδαγωγοί. Ὁ εὔγλωττος λόγος τους, ὁ εὔγλωττος βίος τους, ἡ εὔγλωττη διδασκαλία τους, ἡ εὔγλωττη παιδαγωγία τους, οἱ εὔγλωττες πράξεις τους συγκροτοῦν τὸν παγκόσμιο κοινωνικὸ κώδικα. Τὸν κώδικα τῆς ἠθικῆς καὶ τοῦ δικαίου, τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς ἀλήθειας, τῆς θεοφιλίας καὶ τῆς φιλαλληλίας, τοῦ ἀλτρουϊσμοῦ καὶ τοῦ ἀνθρωπισμοῦ, τῆς εὐσπλαγχνίας καὶ τῆς φιλανθρωπίας, τοῦ οἰκτιρμοῦ καὶ τοῦ ἐλέους, τῆς ἀλληλοβοηθείας καὶ τῆς ἀλληλεγγύης, τοῦ ἀλληλοσεβασμοῦ καὶ τῆς ἀλληλοκατανόησης.

Ὅσοι τὸν παραβαίνουν, προκαλοῦν τὸν πόνο, τὴ δυστυχία, τὴ θλίψη, τὴν πεῖνα, τὴ δίψα, τὴν φτώχια, τὴν ἀνέχεια. Προξενοῦν τὴν κακοδαιμονία καὶ τὴν ἀθλιότητα. τὸ φόβο, τὸν τρόμο, τὴ βία, τὸ θάνατο, τὸν ὄλεθρο, τὴν καταστροφή, τὸ χάος καὶ τὴν ἀναστάτωση. Τὴν τραγικότητα! Ἡ κακοδαιμονία καὶ ἡ δυστυχία ὀφείλονται στὴν καταστρατήγηση τοῦ παγκοσμίου Κοινωνικοῦ Κώδικα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν. Χωρὶς ἠθικὸ δικαιϊκὸ κώδικα, ἡ κοινωνία σπαράσσεται.

Ορθόδοξος Τύπος, 24/01/2014