Γιατί βαπτιζόμαστε "εἰς τό ὄνομα" τῆς Ἁγίας Τριάδος;

Ἡ μεγάλη ἑορτὴ τῶν Θεοφανίων, μὲ κέντρο της τὸ Βάπτισμα τοῦ Κυρίου στὸν Ἰορδάνη, ἔρχεται, μεταξὺ τῶν ἄλλων, νὰ θυμίσει καὶ στὸν καθένα μας τὴ μέγιστη ἐκείνη στιγμὴ τῆς ζωῆς μας κατὰ τὴν ὁποία δεχθήκαμε τὸ ἱερὸ Βάπτισμα. Συγκλονιστικὴ στιγμή! Ποὺ πρέπει νὰ τὴ θυμόμαστε πάντοτε. Κάθε μέρα. Κάθε ὥρα!

Τὸ κεντρικὸ σημεῖο τοῦ Μυστηρίου τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος εἶναι ἡ τριπλὴ «βάπτισις», δηλαδὴ ἡ ὁλόσωμη κατάδυση στὸ ἁγιασμένο νερὸ καὶ ἀνάδυση ἐκείνου ποὺ μετέχει στὸ Μυστήριο, μὲ ταυτόχρονη ἐπίκληση τῶν τριῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Νά πῶς γίνεται:

Ὁ ἱερεύς: «Βαπτίζεται ὁ δοῦλος / ἡ δού­λη τοῦ Θεοῦ (…) εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός»· καὶ συγχρόνως βυθίζει τὸν βαπτιζόμενο στὸ ἁγιασμένο νερό.

Ὁ διάκονος (ἂν ὑπάρχει) καὶ ὁ λαός (οἱ ψάλτες ἐκ μέρους τοῦ λαοῦ): «Ἀμήν».

Ὁ ἱερεύς: «Καὶ τοῦ Υἱοῦ»· δεύτερη βύθιση.

Ὁ διάκονος καὶ ὁ λαός: «Ἀμήν».

Ὁ ἱερεύς: «Καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»· τρίτη βύθιση.

Ὁ διάκονος καὶ ὁ λαός: «Ἀμήν».

Ἡ τριπλὴ κατάδυση καὶ ἀνάδυση τοῦ βαπτιζομένου ἀποτελεῖ μυστηριακὴ συμ­μετοχή του στὸ θάνατο, τὴν τριήμερη Ταφὴ καὶ Ἀνάσταση τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἐπίκληση τῶν τριῶν θείων Προσώπων γίνεται κατὰ ρητὴ ἐν­τολὴ τοῦ Κυρίου: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. κη´ [28] 19). Γιατί ὅμως ἡ βάπτιση γίνεται «εἰς τὸ ὄνομα» τῶν τριῶν θείων Ὑποστάσεων;

Πρῶτα-πρῶτα νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι ὁ λειτουργὸς λέει «εἰς τὸ ὄνομα» καὶ ὄχι «εἰς τὰ ὀνόματα» (ἂν καὶ ἀκολουθοῦν τρία ὀνόματα), διότι ὁ Θεὸς εἶναι ἕνας: ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἡ Ἁγία Τριάς. «Ἓν ὄνομα τῶν τριῶν, ὑποδηλοῦν τὴν μίαν φύσιν τῆς Ἁγίας Τριάδος». Ἕνα εἶναι τὸ ὄνομα τῶν Τριῶν – τὸ ὄνομα «Θεός» – τὸ ὁποῖο ὑποδηλώνει τὴ μία φύση (τὴ θεία φύση) τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἑρμηνεύει ὁ Εὐθύμιος Ζιγαβηνός.

Ἡ βάπτιση «εἰς τὸ ὄνομα» τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος σημαίνει ὅτι ὁ βαπτιζόμενος ἀφιερώνεται στὸν Τριαδικὸ Θεό, ἀνήκει πλέον σ᾿ Ἐκεῖνον. Ἐλευθερώνεται ἀπὸ τὸ κράτος τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου, φεύγει ἀπὸ τὴν ἐξουσία τοῦ διαβόλου, καὶ περιέ­ρχεται στὴν ἐξουσία τοῦ Θεοῦ, γίνεται κάτοικος τῆς βασιλείας Του. Ὁ πρὶν ἀποκομμένος ἀπὸ τὴν ἀληθινὴ ζωή, τώρα, μὲ τὴ δύναμη τῆς σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου, γίνεται κοι­­νω­νὸς τοῦ Θεοῦ καὶ μέτοχος τῆς αἰώνιας ζω­ῆς.

Ἐκτὸς αὐτοῦ ἡ ἐπίκληση αὐτὴ ἀποτελεῖ ὁμολογία ὅτι τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώ­που τὴν ἀπεργάσθηκε ὁλόκληρη ἡ Ἁγία Τριάς.

Βαπτιζόμαστε στὸ ὄνομα τοῦ Πατρός, ὁ Ὁποῖος ἀπέστειλε τὸν Υἱό Του γιὰ νὰ θυσιασθεῖ γιὰ τὸν ἄνθρωπο· τοῦ Υἱοῦ, ὁ Ὁποῖος θυσιάσθηκε, ἀπέθανε, ἐτάφη καὶ ἀναστήθηκε «ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας»· τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ Ὁποῖο, μὲ τὴ μεσιτεία τοῦ μεγάλου Ἀρχιερέως Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀπεστάλη στὸν κόσμο καὶ ἐνεργεῖ τὴν ἀναγέννηση καὶ τὸν ἁγιασμὸ τῶν πιστῶν.

Ὅπως ἡ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, ἔτσι καὶ ἡ ἀναδημιουργία του, ἡ ὁποία συντελεῖται κατὰ τὸ ἅγιο Βάπτισμα, εἶναι ἔργο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὁ Πατὴρ ἀνέπλασε, σημειώνει ὁ ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας, διὰ τοῦ Υἱοῦ ἀναπλασθήκαμε, ἐνῶ τὸ Πνεῦμα εἶναι Αὐτὸ ποὺ ζωοποιεῖ (τὶς ψυχές μας)· διότι καὶ στὴν πρώτη δημιουργία διαγραφόταν σκιωδῶς ἡ Ἁγία Τριάς. Ὁ μὲν δηλαδὴ ἔπλασε (ὁ Πατήρ), ὁ δέ (ὁ Υἱός) ἦταν χέρι τοῦ Πλάστη, ἐνῶ ὁ Παράκλητος ἦταν ἡ πνοὴ Ἐκείνου ποὺ ἐμφυσοῦσε τὴ ζωὴ στὸν ἄνθρωπο (1).

Παρομοίως σημειώνει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ὅτι ἡ ἐπίκληση γίνεται «γιὰ νὰ μάθεις ὅτι ὅλα αὐτά (τὰ χαρίσματα ποὺ χαρίζει τὸ ἅγιο Βάπτισμα) τὰ πραγματοποιεῖ ἡ δύναμη τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ὁ λειτουργὸς εἶναι ἁπλῶς διάκονος τῆς τριαδικῆς Χάριτος. Γι᾿ αὐτὸ δὲν λέει· «Ἐγὼ σὲ βαπτίζω» (ὅπως στὸ Τυπικὸ τοῦ «Βα­πτίσματος» τῶν Παπικῶν), ἀλλά· «Βαπτίζεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ…». Καὶ ἀλ­λοῦ ὁ ἴδιος Πατήρ: «Ἐκεῖνος ποὺ τελεῖ τὰ πάντα εἶναι ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅ­γιο Πνεῦμα, ἡ ἀδιαίρετη Τριάδα. Ἡ πίστη στὴν Ἁγία Τριάδα χαρίζει τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, αὐτὴ ἡ ὁμολογία μᾶς δωρίζει τὴν υἱοθεσία» (2).

Στοὺς πρωτοχριστιανικοὺς μάλιστα χρό­νους ὑπῆρχε ἡ τάξη ὁ βαπτιζόμενος, πρὶν ἀπὸ κάθε κατάδυση, νὰ ὁμολογεῖ πίστη στὸ κάθε ἕνα ἀπὸ τὰ τρία θεῖα Πρόσωπα: πρὶν ἀπὸ τὴν πρώτη κατάδυση, στὸν Πατέρα, πρὶν ἀπὸ τὴ δεύτερη, στὸν Υἱό, πρὶν ἀπὸ τὴν τρίτη, στὸ Ἅγιο Πνεῦμα (3).

Ἑπομένως ἡ ἐπίκληση τῆς Ἁγίας Τριάδος κατὰ τὴ βάπτιση δηλώνει ἐκτὸς τῶν παραπάνω ὅτι ὁ βαπτιζόμενος ἔχει ἤδη ὁμολογήσει πίστη στὸν ἀληθινὸ Θεό, ἔ­χει ἀποδεχθεῖ τὸ βασικότερο χριστιανικὸ δόγμα, τὸ τριαδολογικό, καὶ ἑπομένως τὸ σύνολο τῆς ἀποκαλυφθείσης ἀληθείας. Ἔτσι ἐντάσσεται στὴν Ἐκκλησία, στὸ χῶρο τῆς κοινωνίας Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων.

Ἡ βάπτισή μας λοιπὸν «εἰς τὸ ὄνομα» τῶν τριῶν θείων Προσώπων σημαίνει ὅτι ἀφιερωνόμαστε στὸν Τριαδικὸ Θεό, ἐντασσόμαστε στὴ Βασιλεία Του, γινόμαστε υἱοὶ τοῦ ὑψίστου Θεοῦ· σημαίνει ἐπίσης ἀναγνώριση ὅτι ἡ σωτηρία μας ἀποτελεῖ ἔργο ὁλόκληρης τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀλλὰ καὶ ὅτι τὴν ἀνακαίνισή μας στὸ ἐν λόγῳ Μυστήριο οὐσιαστικὰ τὴν τελεῖ ὁ ἐν Τριάδι Θεός. Δηλώνει τὴν πίστη μας στὴν Ἁγία Τριάδα, στὸ μόνο ἀληθινὸ Θεό, τὸν Ὁποῖο λατρεύουμε καὶ δοξάζουμε, ὁ Ὁ­ποῖος εἶναι ἡ πηγὴ κάθε ἀγαθοῦ· μᾶς χάρισε τὴν παρούσα ζωὴ καὶ ἐλπίζουμε ὅτι θὰ μᾶς χαρίσει καὶ τὴ μέλλουσα.

 Σημειώσεις:

(1) Ἁγίου Νικολάου Καβάσιλα, Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς Λόγος Β´, ΕΠΕ.Φ 22, 328. Τὸ παρόν, ὅπως καὶ τὰ παρακάτω παραθέματα, ἀπὸ τὸ βιβλίο Ἱερομον. Γρηγορίου, Τὸ ἅγιον Βάπτισμα (Σχόλια), σελ. 236-239.

(2) ΕΠΕ 14, 710· 13, 122· SC 50, 148.

(3) Π. Ν. Τρεμπέλα, Ἀρχαὶ καὶ χαρακτὴρ τῆς χριστιανικῆς λατρείας, σελ. 182-183. 

Ορθόδοξο Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”