Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός για την Παναγία

του Αρχιμ. Δανιήλ Αεράκη

***

Κοσμάς ο ιεροκήρυξ

Αν σε κάθε κήρυγμα απαιτείται προσοχή, στο σημερινό κήρυγμα απαιτείται μεγαλύτερη προσοχή. Διότι ο ιεροκήρυξ, πού θα σας μιλήση σήμερα, δεν είμαι εγώ' είναι ένας άγιος, άγιος του τόπου μας, διδάχος του Γένους, μάρτυρας της φυλής μας, καμάρι της Ελλάδος, αετός του πνεύματος, ευεργέτης του Έθνους. Φαντάζομαι να καταλάβατε ποιος είναι. Είναι ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.

Ποιος άλλος θα ήταν καταλληλότερος να μιλήση την ήμερα της μνήμης του; Οι Διδαχές του είναι σοφές και απλές. Λίγες, αλλά μεστές. Μέσα εκεί βρίσκεις τα ουσιώδη της Πίστεως, τα αναγκαία της σωτηρίας. Ανάμεσα στα άλλα θέματα, μιλάει στις Διδαχές του και για την Παναγία.

Είχε ιδιαίτερη αδυναμία ο άγιος Κοσμάς στην Παναγία. Πίστευε, ότι το πρόσωπο της Παναγίας είναι η λυδία λίθος της πίστεως και ότι η πίστις στο μυστήριο της Παρθένου και Θεοτόκου μας

ξεχωρίζει από τους άθεους και αιρετικούς.

Φαντασθήτε ένα σκαμνί και ένα σταυρό. Πάνω στο σκαμνί, πίσω από το σταυρό, στέκει ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Σταυραετός της χάριτος, πέταξε από το Περιβόλι της Παναγίας, όπου 'ταν η φωλιά του, άπ' τ' Άγιον Όρος, και φτερούγισε σε βουνά και λαγκάδια της Πατρίδος μας.

Έχει πολλά να μας ειπή για την Παναγία ο Κοσμάς. Άλλ' απ' όλα όσα στις Διδαχές του λέγει, πέντε στολίδια του αγίου προς την Παναγία και τέσσερα μηνύματα σε μας για την Παναγία, θα παρουσιάσω.

Πέντε στολίδια για την Παναγία

Το πρώτο στολίδι: Η Παναγία είναι η νέα Εύα. Αν απ' την πρώτη Εύα κληρονομήσαμε την αμαρτία και το θάνατο, απ' τη δεύτερη Εύα, την Θεοτόκο, κληρονομούμε τη λύτρωσι και τη ζωή. Λέγει δε ένα σπουδαίο θεολογικό λόγο ο άγιος Κοσμάς. Η πρώτη γυναίκα, η Εύα, γεννήθηκε από την πλευρά του ανδρός, του Αδάμ. Ήταν χρεωμένη η γυναίκα στον άνδρα. Του χρεωστούσε τη ζωή. Έρχεται η νέα Εύα, η Παναγία, και ξεπληρώνει το χρέος στο ανδρικό γένος. Όπως χωρίς γυναίκα γεννήθηκε η πρώτη γυναίκα, έτσι χωρίς άνδρα, η νέα Εύα γέννησε τον νέο άνθρωπο, τον Θεάνθρωπο. «Ο άνδρας, αδελφοί μου, εγέννησε την γυναίκα από την πλευράν του χωρίς γυναίκα, και πάλιν έγινε γερός. Εδανείσθη εκείνη την πλευράν από τον άνδρα και την εχρεωστούσε. Εγεννήθησαν ωσάν τα άστρα του ουρανού γυναίκες εις τον κόσμον, αλλά δεν εφάνη καμμία αξία να γέννηση άνδρα, να πλήρωση την πλευράν όπου εχρεωστούσε, παρά η Δέσποινα Θεοτόκος, οπού ηξιώθη δια την καθαρότητα της και εγέννησε τον γλυκύτατον Χριστόν εκ Πνεύματος Αγίου, χωρίς άνδρα, παρθένος, και πάλιν έμεινε παρθένος, και επλήρωσε εκείνην την πλευράν» (σελ. 107).

Το δεύτερο στολίδι: Η Παναγία είναι ανώτερη από όλες τις γυναίκες του κόσμου, από όλους τους ανθρώπους, ανώτερη κι απ' αυτούς τους αγγέλους. Μιλώντας ο άγιος Κοσμάς για τα Εισόδια της Παρθένου στο Ναό, λέγει ότι άγγελος Κυρίου την έτρεφε με ουράνια τροφή, συνωμιλούσε με τους αγγέλους, και έγινε «καλλιωτέρα από τους αγγέλους».

«Μέσα εις το άγιον Βήμα η Δέσποινα η Θεοτόκος ήτο δώδεκα χρόνους. Άγγελος Κυρίου την έτρεφε με ουράνιον τροφήν, με τους Αγγέλους εσυνομιλουσε και έγινε και καλλιωτέρα και από τους αγγέλους» (σελ. 238).

Η Παναγία είναι «η τιμιωτέρα των χερουβίμ και ενδοξότερα ασυγκρίτως των σεραφίμ». Το διαμάντι, πού λέγεται Παναγία, αστράφτει όχι μόνο κάτω από τις ακτίνες του φυσικού ήλιου, αλλά και κάτω από τις ακτίνες του νοητού ήλιου, της τρισηλίου Θεότητος. Η Παναγία είναι «καθαρωτέρα λαμπηδόνων ηλιακών».

Το τρίτο στολίδι του αγίου Κοσμά στην Παναγία: Η Παναγία έγινε το όργανο της ευσπλαχνίας του Θεού. Ο πατριάρχης Ιακώβ είδε μία σκάλα, πού ένωνε τη γη με τον ουρανό, και ο Κύριος ο Θεός κατέβαινε απ' αυτή τη σκάλα. Η Παναγία είναι η σκάλα, πού κατέβηκε ο Θεός από τον ουρανό στη γη, γενόμενος άνθρωπος. Ο προφήτης Ιεζεκιήλ είδε μία πύλη, την «πύλην κατά ανατολάς», πού είναι κλεισμένη και κανένας δεν πέρασε απ' αυτήν, παρά μόνο ο Θεός, και μετά το πέρασμα του Θεού παρέμεινε πάλι κλεισμένη. Η Παναγία είναι η πύλη, «ην ο Λόγος διώδευσε». Η Παναγία βρέθηκε καθαρή, καθαρωτάτη, για να φιλοξενήση στη μήτρα της τον σαρκωμένο Θεό. Λέγει ο άγιος Κοσμάς:

«Ευσπλαγχνίσθη ο Κύριος το γένος των ανθρώπων και ήλθε και έγινε άνθρωπος τέλειος εκ Πνεύματος Αγίου, από τα καθαρώτατα αίματα της Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας, και μας έβγαλεν από τας χείρας του διαβόλου» (σελ. Ί12).

Το τέταρτο στολίδι: Είναι το στολίδι της αειπαρθενίας της Παναγίας. Πιστεύεις, ότι ο Χριστός γεννήθηκε από τη Μαρία; Δεν αρκεί αυτό, γιατί αυτό το δέχονται και οι άπιστοι, πού βλέπουν τον Ιησού Χριστό μόνον σαν άνθρωπο, παιδί κάποιας Μαρίας.

Πιστεύεις, ότι η Μαρία ήταν παρθένος και γέννησε τον Ιησού Χριστό; Ούτε αυτό αρκεί, γιατί αυτό το δέχονται και οι αντίχριστοι Χιλιοστές. Ήταν, λένε, παρθένος η Μαρία, άλλ' ο Υιός της δεν είναι Θεός.

Πιστεύεις, ότι η Παρθένος Μαρία γέννησε τον Θεάνθρωπο, τον σαρκωμένο Θεό; Ούτε αυτό αρκεί, αυτό το δέχονται και οι προτεστάντες, πού λένε, ότι ναι μεν γέννησε τον Θεό Λόγο, αλλά μετά απέκτησε και άλλα παιδιά η Παναγία. Αυτόν τον βλάσφημο και βέβηλο λόγο καυτηριάζει ο άγιος Κοσμάς. Επανειλημμένα τονίζει στις διδαχές του, ότι η Παναγία ήταν παρθένος πριν να συλλαβή και να γέννηση, παρέμεινε παρθένος κατά τη γέννησι, και έμεινε παρθένος και μετά τη γέννησι. Είναι αειπάρθενος η Θεοτόκος.

Ο Θεός, πού διατηρεί για πάντα πάλλευκες τις κορυφές μερικών βουνών, δεν μπορούσε να διατήρηση πάλλευκο παρθένο τη Μητέρα του Σωτήρος; Λέγει ο άγιος Κοσμάς, ότι στον Ευαγγελισμό η Παναγία «γνώρισε πώς εκείνη μέλλει να γέννηση τον Υιόν και Λόγον του θεού, τον Ιησούν Χριστόν, εκ Πνεύματος Αγίου, χωρίς άνδρα, παρθένος να γέννηση, και πάλιν μετά την γέννησιν παρθένος ν' απομείνη» (σελ. Ί96). Και επαναλαμβάνει ο άγιος Κοσμάς:

«Και ευθύς έμεινε έγκυος η Θεοτόκος και εγέννησε τον Κύριον Ιησούν Χριστόν μας, τον Υιόν και Λόγον του Θεού, χωρίς άνδρα, παρθένος, και πάλιν παρθένος έμεινε» (σελ. 200).

Το πέμπτο στολίδι: Είναι το όνομα της Παναγίας. Μαρία το όνομα της. Τι σημαίνει Μαρία; Σημαίνει Κυρία, σημαίνει και Βασίλισσα. Είναι η κυρία Θεοτόκος. Κυρία, γιατί κυριάρχησε πάνω στο κακό. Κυρία, γιατί είναι η Μητέρα του Κυρίου. Κυρία, γιατί εμείς οι ταπεινοί δούλοι προσπίπτουμε με πόνο και ελπίδα και ζητάμε τη μεσιτεία της. Οποιαδήποτε άλλη κυρία τρανή του κόσμου αυτού είναι μηδενικό μπροστά στην Κυρία Θεοτόκο.

Και Βασίλισσα η Παναγία. Στο κεφάλι της έχει το στεφάνι της αγιότητας. Στα χέρια της κρατάει το σκήπτρο της αγάπης. Και οι θρόνοι της είναι δύο. Ο ένας στα δεξιά του Θεού, κατά το Ψαλμικό: «Παρέστη η βασίλισσα εκ δεξιών σου» (Ψαλμ. 44,9). Ο άλλος στ' αριστερά του ανθρωπίνου σώματος, είναι ο θρόνος της καρδιάς μας. Λέγει ο άγιος Κοσμάς:

«Η γυναίκα του Ιωακείμ, η Άννα, εγέννησε την Δέσποιναν Θεοτόκον, την Βασίλισσαν του ουρανού και της γης, και την ωνόμασε Μαρίαν, και θέλει να είπη Κυρία - Βασίλισσα» (σελ. Τ 95).

Και σ' άλλη διδαχή του εξηγεί το όνομα Μαρία λέγοντας: «Μαρία θέλει να είπη κυρία, ωσάν όπου έμελλεν η Θεοτόκος να γίνη βασίλισσα του ουρανού και της γης και πάσης νοητής και αισθητής κτίσεως, να παρακαλη δια τας αμαρτίας μας» (σελ. 226).

Για τις αμαρτίες μας παρακαλεί τον Υιό της, να μας ελεήση. Και έχει πολλή μητρική παρρησία η Μητέρα του Σωτήρος.

Τέσσερα μηνύματα για την Παναγία

Δείξαμε τα πέντε στολίδια, με τα οποία ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στολίζει την Παναγία. Ας δούμε τώρα και τέσσερα μηνύματα, πού απευθύνει σε μας σχετικά με την Παναγία.

1. Το πρώτο είναι φεμινιστικό μήνυμα. Πολύς λόγος στις ήμερες μας για τα δικαιώματα της γυναίκας και για την ισότητα της γυναίκας με τον άνδρα. Την αληθινή ισότητα των δύο φύλων κήρυξε πρώτος ο Χριστιανισμός εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, ισότητα πραγματική, όχι ισοπέδωσι. Ο άγιος Κοσμάς, φορεύς του γνησίου ευαγγελικού κηρύγματος, καυτηριάζει την ανδροκρατία και διακηρύττει τη χριστιανική ισότητα:

«Πρέπει και συ, ώ άνδρα, να μη μεταχειρίζεσαι την γυναίκα σου ωσάν σκλάβα, διότι πλάσμα του Θεού είναι κι εκείνη καθώς και συ. Τόσον εσταυρώθηκεν ο Θεός δια σε, όσον και δι' εκείνην. Πατέρα λέγεις εσύ τον Θεόν, Πατέρα τον λέγει και εκείνη. Έχετε μίαν πίστιν, ένα βάπτισμα, δεν την έχει ο Θεός κατωτέραν...» (σελ. Ί07).

Σ' άλλο σημείο των διδαχών του ελέγχει τον άνδρα και υψώνει την γυναίκα:

«Η σε ωφελεί να καυχάσαι πώς είσαι άνδρας, και είσαι χειρότερος από την γυναίκα και πηγαίνεις εις την κόλασιν και καίεσαι πάντοτε, και η γυναικά σου να πηγαίνη εις τον παράδεισον να χαίρεται πάντοτε;» (σελ. Ί 94-195).

2. Στο πρόσωπο της Παναγίας τιμάται η γυναίκα. Στο πρόσωπο της Παναγίας τιμάται συγχρόνως η μητρότητα και η παρθενία, ο γάμος και η αφιέρωσις. Στην Παναγία συνυπάρχουν μητρότητα και παρθενία, «αμφότερα γαρ ωκονομήθη».

Η γυναίκα τότε είναι αξία τιμής και σεβασμού, όταν είναι η παρθένος η μητέρα, όταν ακόλουθη ή τον παρθενικό βίο ή τον τίμιο γάμο. Λέγει ο άγιος Κοσμάς:

«Εγεννήθη ο Κύριος μας από γυναίκα, δια να ευλόγηση την γυναίκα... Εγεννήθη ο Κύριος μας από παρθένον, δια να προτίμηση την παρθενίαν. Εσύ, αδελφέ μου, οπού θέλεις να φύλαξης παρθενίαν, να μισήσης τον κόσμον τότε είσαι καλός να γίνης τρισμακάριος και τότε φυλάγεις παρθενίαν, τότε γίνεσαι ωσάν άγγελος. Εγεννήθη ο Κύριος μας από αρραβωνιασμένην, δια να ευλόγηση τον γάμον» (σελ. 200).

Γάμος και παρθενία! Τα δύο πού βάλλονται και πολεμούνται στις ήμερες μας. Ο γάμος διαλύεται με τους αντιχριστιανικούς νόμους πού θεσπίζει το άθεο κράτος. Η μητρότητα τσαλαπατείται. Τιμάμε στο πρόσωπο της Θεοτόκου Μητέρας την μητέρα. Με θλίψι όμως την τιμάμε, διότι εξεδόθη ο πιο εγκληματικός νόμος κατά της μητρότητος. Ψηφίσθηκε ο νόμος των εκτρώσεων, πού επιτρέπει την εν ψυχρώ δολοφονία του καρπού της μητρότητος, του παιδιού. Πώς να ευλογηθή ένα κράτος σαν το δικό μας, πού ανεχτήκαμε να σφάζωνται ελεύθερα τα παιδιά στην κοιλιά της μητέρας; Όσο για την παρθενία, πώς να μείνουν οι νέοι μας αγνοί και παρθένοι, όταν όλα τα μέσα μαζικής ενημερώσεως σερβίρουν βρωμιά;...

3. Σεβασμός στο πρόσωπο της Παναγίας και του Χριστού. Ερωτάται: Ποιες είναι περισσότερες, οι λαμπάδες πού ανάβουμε στις εικόνες της Παναγίας ή οι βλασφημίες πού ακούγονται για την Παναγία; Οπωσδήποτε οι βλασφημίες είναι περισσότερες. Για ένα πράγμα εξωργιζόταν ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός: για τη βλασφημία. Λέγει:

«Ένας άνθρωπος να με υβρίση, να φονεύση τον πατέρα μου, την μητέρα μου, τον αδελφόν μου, και υστέρα το μάτι να μου βγάλη, έχω χρέος ωσάν χριστιανός να τον συγχωρήσω. Το δε να υβρίση τον Χριστόν μου και την Παναγίαν μου, δεν θέλω να τον βλέπω...» (σελ. 183). Άγιε Κοσμά, έλα να ιδής πώς στην ελεύθερη πια Ελλάδα την Παναγία δεν την βλασφημούν οι Εβραίοι, όπως τότε, άλλ' οι Έλληνες, οι βαπτισμένοι χριστιανοί!

4. Το τελευταίο μήνυμα του Κοσμά: Ευλάβεια στην Παναγία Θεοτόκο. Και η ευλάβεια αυτή για τον άγιο Κοσμά μεταφράζεται σε δύο πράγματα: σε νηστείες και ελεημοούνες. Λέγει:

«Να έχετε ευλάβειαν εις όλους τους αγίους της Εκκλησίας, και περισσότερον εις την Δέσποιναν Μαρίαν, διότι όλοι οι άγιοι είναι δούλοι του Χριστού, η δε Θεοτόκος είναι Βασίλισσα του ουρανού και της γης, ήτις παρακαλεί τον εύσπλαγχνον Χριστόν δια τας αμαρτίας μας. Δια τούτο πρέπει και ημείς να τιμώμεν την Δέσποιναν μας με νηστείας και ελεημοσύνας» (σελ. 149).

Η Παναγία, αγαπητοί, μας χάρισε το μεγαλύτερο δώρο, τον Σωτήρα Χριστό. Ας της ανταποδώσουμε σεβασμό και σεμνότητα. Η Παναγία ζητάει να παύσουμε υποκριτικά να την τιμάμε, και να πάρουμε απόφασι να την τιμάμε αληθινά. Και αληθινή τιμή είναι η μίμησις.

Παναγία Θεοτόκε, πρέσβευε υπέρ ημών.

(Οι παραπομπές είναι από το βιβλίο «Κοσμάς ο Αιτωλός» του επισκόπου Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτου, έκδοσις 1971).

Μεγαλυνάριον

Ήλιος πυρφόρος εν τη νυκτί της δουλείας ώφθης, ισαπόστολε γεραρέ,

της Ορθοδοξίας τα πέρατα φωτίσας, Κοσμά τη θεοπνεύστω διδασκαλία σου.

(Αρχιμ. Δανιήλ ΑεράκηΑπό το βιβλίο του «Κλήματα της Αμπέλου», Αθήνα 2003)

Από: Ζωηφόρος