Η Κοίμηση της Θεοτόκου

«Μακαρία η κοιλία η βαστάσασά σε, και μαστοί ούς εθήλασας».

Η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι η μεγαλύτερη από τις θεομητορικές εορτές που καθιέρωσε η Εκκλησία προς τιμή της Μητρός του Κυρίου. Γι’ αυτό και έχει ξεχωριστή θέση στην ορθόδοξη πνευματικότητα. Γενικά, ολόκληρη η ορθόδοξη πνευματικότητα, όταν αναφέρεται στην Παναγίας, δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να φανερώνει και να ερμηνεύει το μυστήριο της Ενανθρωπήσεως του Κυρίου.

Η αγία Παρθένος είναι ο καρπός της κηδεμονίας της ιστορίας από τον Θεό και η αγνότερη προσφορά της ανθρωπότητας στον Θεό Λόγο, προκειμένου να επιτευχθεί η Σάρκωση. Η Παρθένος Μαρία αποτελεί τον καρπό του δέντρου των οσίων και των δικαίων της Παλαιάς Διαθήκης, το πιστό «κατάλειμμα» και το σημείο αναφοράς, στο οποίο κατατείνει όλος ο προφητικός λόγος. Στο πρόσωπο της εκπληρώνονται τα γεγραμμένα, σύμφωνα με τα οποία ο Χριστός θα είναι η «ράβδος» και το «άνθος» που θα βλαστήσει από τη ρίζα του Ιεσσαί και ο βασιλεύς που θα καθίσει στον θρόνο του Δαβίδ. Η Παναγία είναι η γυναίκα εκείνη, το σπέρμα της οποίας συνέτριψε την κεφαλή του «αρχεκάκου όφεως» (Γεν. 3.15). Αυτή είναι η αληθινή «Κιβωτός της Διαθήκης» (Εξ. 25.9), η «Πύλη η κατά ανατολάς, η κεκλεισμένη» (Ιεζ. 44.1). με μια λέξη, η ανακεφαλαίωση της Ιεράς Ιστορίας, η πραγμάτωση των «τύπων» και των «σκιών» της Π. Διαθήκης.

Γι’ αυτό το μόνο όνομα της Θεοτόκου, Μητέρα του Θεού, περιέχει όλο το μυστήριο της οικονομίας της σωτηρίας, λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Ο αγιογράφος, όταν αγιογραφεί στην κόγχη του Ιερού Βήματος την Πλατυτέρα, δε θέλει να εικονίσει μόνο την Παναγία, αλλά όλη την Εκκλησία που έχει κέντρο της τον Χριστό. Η Παναγία έγινε Εκκλησία και γέννησε την Εκκλησία. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει ότι ο Κύριος «ενανθρωπήσας σάρκα Εκκλησίας προσέλαβε». Έλαβε δε χαρακτηριστικό ότι ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων συνδέει το πρόσωπο της Θεοτόκου με την έννοια της Εκκλησίας, γι’ αυτό λέγει: «υμνούμεν την αειπάρθενον Μαρίαν, δηλονότι την αγίαν Εκκλησίαν».

Πρώτος ο άγιος Ειρηναίος (202 μ.Χ.) ανέπτυξε σε βάθος την αντίθεση μεταξύ Εύας και Μαρίας και τόνισε ότι, όπως η ανυπακοή της μιας έφερε στον κόσμο τον θάνατο, έτσι η υπακοή της άλλης χάρισε στην ανθρωπότητα τη ζωή. Το θεμέλιο όμως της θεομητορικής θεολογίας τοποθετήθηκε το 431 στην Οικουμενική Σύνοδο, η οποία επικυρώνοντας τις απόψεις του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας ονόμασε τη Μαρία «Θεοτόκο». Είναι γνωστό ότι ο περιεκτικότατος αυτός όρος υψώθηκε σε δόγμα τον καιρό της διαμάχης της Ορθοδοξίας με την αίρεση του Νεστοριανισμού, που ονόμαζε την Παναγία όχι Θεοτόκο αλλά «χριστοτόκο» και «ανθρωποτόκο». Η Εκκλησία, που ένιωσε να διακυβεύεται με τη διδασκαλία του Νεστορίου η ίδια η σωτηρία – αν πράγματι δεν ενώθηκε πλήρως ο Θεός με τον άνθρωπο, πως είναι δυνατό να τον σώσει; - κατεδίκασε τον Νεστόριο και διακήρυξε: «Ει τις ου Θεοτόκον ομολογεί την αγίαν Παρθένον, χωρίς εστίν της Θεότητος».

Μέσα στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται ότι ανήγγειλαν στον Ιησού ότι Τον ζητούσαν η μητέρα Του και οι αδελφοί Του. Και Εκείνος απάντησε δείχνοντας του μαθητές: «Ιδού η μήτηρ μου και οι αδελφοί μου· όστις γαρ αν ποιήση το θέλημα του Πατρός μου του εν ουρανοίς, αυτός μου αδελφός και αδελφή και μήτηρ εστίν». Εδώ βρισκόμαστε στο μεγάλο μυστήριο, ότι όλοι, ζώντας μέσα στην Εκκλησία, μπορούμε να γεννήσουμε τον Χριστό στην καρδιά μας και να γίνουμε δούλοι Κυρίου, όπως η Παναγία μας. Αυτό δεν σημαίνει επιβαλλόμενη υποταγή, αλλά σχέση αγάπης και συγκαταβάσεως Σωτήρος και σωζομένου και ερμηνεύεται μέσα σε ένα απόλυτα οντολογικό πλαίσιο. Απαραίτητη προϋπόθεση αυτής της πραγματικής σχέσεως αγάπης είναι η αληθινή πίστη. Γ’ αυτό και η Παρθένος Μαρία αποτελεί το πραγματικό πρότυπο πιστού. Η ζωή της είναι δρόμος αφάνειας, πτωχείας και βαθύτατης συναισθήσεως της αποστολής, που είχε να επιτελέσει ως «δούλη Κυρίου».

Μητρόπολη Πάφου -Γιώργος Σαββίδης