Ανθρώπινος εγκέφαλος: Παρών και δραστήριος από την 3η εβδομάδα της ζωής!

Αναπαράσταση της ανάπτυξης του ανθρώπινου εγκεφάλου μέσα από δεδομένα ιατρικών απεικονίσεων

Από «Αφήστε με να ζήσω!»

Πότε και πώς δημιουργείται ο ανθρώπινος εγκέφαλος; Το αριστουργηματικό όργανο που ελέγχει την κίνηση, τον λόγο, τα συναισθήματα, τις αισθήσεις; Το όργανο που διαμορφώνει τη προσωπικότητα και μετατρέπει τον άνθρωπο από σύνολο οργάνων σε έργο τέχνης; Ο εγκέφαλος διαπλάθεται πολύ νωρίς, αμέσως μετά την 3^η εβδομάδα από τη σύλληψη! Ας παρακολουθήσουμε την ανάπτυξή του εξαρχής, για να εκτιμήσουμε το θαύμα της Δημιουργίας του και να συναισθανθούμε τη τραγικότητα της καταστροφής που επιτελείται στην άμβλωση, σε οποιαδήποτε στιγμή γίνεται αυτή!

Μόλις 22 ημέρες, 3 εβδομάδες και 1 μέρα από τη σύλληψη του παιδιού, (στις 5 εβ. και 1 ημ. από τη Τελευταία Έμμηνο Ρύση, ΤΕΡ),  μία επιμήκης ομάδα κυττάρων στη ράχη του εμβρύου συγκλίνουν δημιουργώντας τον νευρικό σωλήνα που διατρέχει το έμβρυο από το ένα ως το άλλο του άκρο.

Ο νευρικός σωλήνας μεταμορφώνεται τελικά στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό του παιδιού. Για τον εγκέφαλο η διαδικασία ολοκληρώνεται μέχρι την 25η ημέρα ζωής ενώ για το κάτω μέρος του σωλήνα που δημιουργεί το νωτιαίο μυελό η συνένωση των κυττάρων τελειώνει την 28η ημέρα. Ο εγκέφαλος στο ένα άκρο του σωλήνα,  αναπτύσσεται σε τρία τμήματα: τον πρόσθιο εγκέφαλο, τον μεσεγκέφαλο και τον οπίσθιο εγκέφαλο. Ο πρόσθιος εγκέφαλος είναι υπεύθυνος για την αίσθηση, τη λήψη αποφάσεων και τη μνήμη. Ο μεσεγκέφαλος είναι υπεύθυνος για τον εντοπισμό των ήχων, την κίνηση και τον προσανατολισμό. Ο οπίσθιος εγκέφαλος είναι υπεύθυνος για τις ζωτικές λειτουργίες του σώματος, όπως κυκλοφορία αίματος, αναπνοή. Αργότερα κατά την ανάπτυξη για την αίσθηση του πόνου συμμετέχουν και τα τρία τμήματα του εγκεφάλου.

 
Η καταγραφή της εγκεφαλικής λειτουργίας του μετωπιαίου λοβού του εμβρύου των 45 ημερών. Περιλαμβάνεται και η καταγραφή του θανάτου του. Αξίζει να σημειωθεί πως καταγράφονται προότυπα που θυμίζουν εκείνα του ενήλικα.

Μέχρι το τέλος της 5^ης εβδομάδας, (7η εβδομάδα ΤΕΡ),  ο εγκέφαλος έχει ξεχωριστά δεξί και αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο και παρεγκεφαλίδα. Τα εγκεφαλικά ημισφαίρια θα κατευθύνουν την ομιλία, τη λήψη αποφάσεων, την κίνηση, την ισορροπία, την όραση, τη μνήμη και πολλές άλλες λειτουργίες. Η παρεγκεφαλίδα θα ελέγχει τον συντονισμό των μυών και των κινήσεων. Το κεφάλι του παιδιού αποτελεί τώρα το 1/3 του συνολικού του μεγέθους. Ο ρυθμός ανάπτυξης είναι περίπου 250.000 νευρώνες το λεπτό ταχύτητα που εξασφαλίζει την παρουσία 100 δις εγκεφαλικών κυττάρων κατά τη γέννηση!

Κατά την επόμενη, την 6^η εβδομάδα ζωής, (8^η εβδομάδα ΤΕΡ), το αγέννητο μωρό αρχίζει να κινείται και αναπτύσσεται η πρώτη του αίσθηση: η αφή. Οι πρώτες κινήσεις του είναι αργές, αλλά πολύ σημαντικές καθώς με αυτές προάγεται η φυσιολογική ανάπτυξη των οστών και των μυών. Για να μπορέσει το έμβρυο να κινηθεί, έχει προηγηθεί η δημιουργία  των νεύρων που συνδέουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό με τις αναπτυσσόμενες καταβολές των άκρων.

Με την ανάπτυξη της αφής, την 6^η  εβδομάδα ζωής (την 7 ½ εβδομάδα κύησης ΤΕΡ), το έμβρυο ανταποκρίνεται σε ένα ελαφρύ άγγιγμα στα χείλη ή στα μάγουλά του απομακρυνόμενο αντανακλαστικά! Το έμβρυο απομακρύνεται και όταν το αγγίζουν ο ομφάλιος λώρος του ή το τοίχωμα της μήτρας, ενώ μέχρι τις 10 εβδομάδες το έμβρυο αγγίζει συχνά και τον εαυτό του!

Μία εβδομάδα αργότερα, την 7^η εβδομάδα από τη σύλληψη, ο εγκεφαλικός φλοιός, ο υπεύθυνος της σκέψης της κίνησης και της αίσθησης διπλασιάζεται σε μέγεθος. Τα εγκεφαλικά κύτταρα, οι νευρώνες, έχουν τώρα συνδεθεί μεταξύ τους. Τα δίκτυα των νευρώνων παράγουν ανώριμα μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας ή «εγκεφαλικά κύματα», τα οποία καταγράφηκαν στο εγκεφαλογράφημα των εμβρύων που αφαιρέθηκαν κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων από έκτοπες (εξωμήτριες) κυήσεις.

 
Εμβρυο που αναπτύχθηκε έκτοπα, στη σάλπιγγα, ηλικίας 7 εβδομάδων. Βρίσκεται μέσα στην ανοιγμένη σάλπιγγα και είναι ορατή η καρδιά του, ο εγκέφαλος, το μάτι και οι καταβολές των άκρων. Σε έμβρυο αυτής της θέσης και ηλικίας (45 ημερών) έγινε ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και καταγράφηκε η εγκεφαλική λειτουργία.

Η πιο πρώιμη καταγεγραμμένη εγκεφαλική δραστηριότητα - Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα -  αφορούσε ένα αγέννητο παιδί 45 ημερών, όμως είναι πιθανό οι εγκεφαλικές συνδέσεις που απαιτούνται για τη δημιουργία κυμάτων εγκεφαλικής δραστηριότητας να είχαν δημιουργηθεί πριν από αυτήν την ηλικία. Οι 45 ημέρες απλά είναι η πιο πρώιμη ηλικία που οι επιστήμονες προσπάθησαν να καταγράψουν μια τέτοια δραστηριότητα. Η εγκεφαλική δραστηριότητα συνέχισε να καταγράφεται μέχρι το βιολογικό θάνατο του έκτοπου εμβρύου, οπότε τότε και ο εγκέφαλός του σταμάτησε να δίνει κύματα.

Το αγέννητο μωρό αρχίζει τώρα αυθόρμητα να κινεί τα χέρια και τα πόδια του. Οι καταγραφές με υπερήχους δείχνουν επίσης ότι το έμβρυο παθαίνει λόξιγκα.

 Την 8^η εβδομάδα από τη σύλληψη, 10^η ΤΕΡ, ο εγκέφαλος εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά μεγάλος και αποτελεί περίπου το 43% του συνολικού βάρους του εμβρύου. Συγκριτικά αναφέρουμε πως ο εγκέφαλος είναι μόνο το 10% του σωματικού βάρους του νεογέννητου και το 2% του σωματικού βάρους ενός ενήλικα.

Η 8^η εβδομάδα ζωής,  σηματοδοτεί το τέλος της πρώιμης εμβρυϊκής περιόδου. Το παιδί έχει αναπτυχθεί από ένα μόνο κύτταρο σε σχεδόν ένα δις κύτταρα που σχηματίζουν πάνω από 4.000 διακριτές ανατομικές δομές. Ο ενήλικας έχει περίπου 4.500 ξεχωριστά μέρη σώματος, επομένως αυτό σημαίνει ότι πάνω από το 90% αυτών των δομών έχουν ήδη δημιουργηθεί.

Η μεγάλη ανάπτυξη του εγκεφάλου μεταφράζεται σε αντίστοιχες αισθητικοκινητικές εκδηλώσεις. Το έμβρυο μπορεί τώρα να λυγίσει τους αγκώνες του, να πλησιάσει τα χέρια του, να κυλήσει μέσα στον αμνιακό σάκο, να γυρίσει, να πιάσει και να δείξει τα δάχτυλά του. Όταν αγγίζει το πρόσωπό του, απομακρύνει το κεφάλι του. Κάνει ακόμη διακεκομμένες αναπνευστικές κινήσεις.

Αυτό που είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι πως στην 8^η εβδομάδα ζωής έχουμε τις πρώτες ενδείξεις για το αν το παιδί θα είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας. Αυτό γίνεται μέσω υπερήχων. Περίπου το 85% των εμβρύων προτιμούν το δεξί τους χέρι παρά το αριστερό. Περίπου το 85% των ενηλίκων προτιμούν επίσης το δεξί τους χέρι, και η πλειονότητα των εμβρύων δεν αλλάζει προτίμηση στο χέρι μεταξύ της μήτρας και της ηλικίας των 10 ετών!

Επιπλέον, από τώρα και μέχρι την 14η εβδομάδα, το έμβρυο καταφέρνει προοδευτικά να κάνει στοχευμένες κινήσεις προς το τοίχωμα της μήτρας, προς τα μάτια και προς το στόμα του. Αυτές οι σκόπιμες κινήσεις, δείχνουν ότι το έμβρυο έχει συνείδηση και επίγνωση του περιβάλλοντός του. Αν έχει δίδυμο αδελφάκι, θα απλώσει απαλά το χέρι του να αγγίξει και το αδερφάκι του.

Η προτίμηση στο ένα χέρι δεν συνοδεύεται από αδράνεια του άλλου. Ενώ όμως το έμβρυο χρησιμοποιεί και το αριστερό και το δεξί του χέρι ισόρροπα ωστόσο με μελέτη που έγινε υπερηχογραφικά στις 18 εβδομάδες, φάνηκε πως θα φτάσει σε μικρούς στόχους, όπως τα μάτια και το στόμα του, πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη ακρίβεια όταν χρησιμοποιεί το κυρίαρχο χέρι του.

Περιέργως, όταν παρατηρείται για πρώτη φορά η κυριαρχία των χεριών, ο εγκέφαλος δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες διαφορές μεταξύ αριστερού και δεξιού ημισφαιρίου. Συνεπώς,  οι επιστήμονες εξακολουθούν να αναρωτιούνται για τον μηχανισμό που σχετίζεται με την επικρατούσα πλευρά στη κίνηση.

Ας σημειωθεί πως σε αυτή την 8^η εβδομάδα ζωής, όλα τα ζωτικά όργανα έχουν σχηματισθεί και λειτουργούν υποτυπωδώς. Τα μάτια ολοκληρώνουν το σχηματισμό τους, ενώ το πεπτικό σύστημα και τα νεφρά αρχίζουν να λειτουργούν. Το στομάχι και το πάγκρεας αρχίζουν να παράγουν τα περισσότερα από τα πεπτικά ένζυμα. Τα νεφρά αρχίζουν να φιλτράρουν τις τοξίνες από την κυκλοφορία του αίματος και το έμβρυο αρχίζει να παράγει ούρα και να ουρεί στο αμνιακό υγρό. Αρχίζει η περισταλτική λειτουργία στο παχύ έντερο, και το εμβρυικό δέρμα γίνεται παχύτερο. Αυτή την εβδομάδα, τα αγόρια αναπτύσσουν όρχεις, και λίγο αργότερα θα γίνει εμφανές το φύλο του παιδιού στο υπερηχογράφημα.

Στην 9^η εβδομάδα, (11^η ΤΕΡ), οι ερευνητές ποσοτικοποίησαν τις εμβρυϊκές κινήσεις και διαπίστωσαν ότι το έμβρυο δεν μένει ακίνητο για περισσότερο από 13 λεπτά κάθε φορά. Το παιδί τώρα εκδηλώνει πιο περίπλοκες συμπεριφορές, όπως πιπίλισμα του αντίχειρα, κατάποση και τέντωμα, ενώ η ανάπτυξη στον εγκέφαλο εξακολουθεί να είναι εκρηκτική καθώς αυξάνεται δημιουργώντας περισσότερους από 250.000 νευρώνες ανά λεπτό.

Στην 10^η εβδομάδα από την σύλληψη οι κινήσεις του γίνονται πιο οργανωμένες. Την 11^η εβδομάδα αρχίζει να «αναπνέει» στη μήτρα, και να παράγει ουσίες που είναι ειδικές για την αίσθηση του πόνου.

Στην 12 εβδομάδα της ζωής του, 14^η ΤΕΡ,  το αγέννητο παιδί εκδηλώνει τις πρώτες κατευθυνόμενες κινήσεις. Πριν από αυτή την ηλικία, οι κινήσεις του ήταν σπασμωδικές και απότομες, αλλά τώρα  όπως βλέπουμε στο υπερηχογράφημα, τα χέρια του επιβραδύνονται καθώς πλησιάζουν τον στόχο τους. Εάν το μωρό έχει δίδυμο αδελφάκι, ορισμένες από τις κινήσεις του κατευθύνονται και προς το δίδυμο μωρό και γίνονται πιο απαλά όταν πλησιάζει προς το πρόσωπό του. Στις 18 εβδομάδες, το έμβρυο θα πλησιάζει τα μάτια και το στόμα πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη ακρίβεια όταν χρησιμοποιεί το κυρίαρχο χέρι του.

Κατά την 13^η και 14^η εβδομάδα ζωής, (15^η και 16^η ΤΕΡ)  το έμβρυο μπορεί να αισθανθεί το πόνο. Ενώ η ανάπτυξη υποδοχέων και νευροδιαβιβαστών πόνου έχει αρχίσει από την 8^η εβδ. ωστόσο τα νεύρα και οι δομές του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού που υποστηρίζουν την αντίληψη του πόνου αναπτύσσονται από τη 13^η εβδομάδα. Οι αντιδράσεις του εμβρύου μέχρι τώρα βασιζόταν στην αφή, ενώ τώρα νιώθει και αντιδρά και με βάση το πόνο.

Μέχρι τώρα έχουν αναπτυχθεί τουλάχιστον εν μέρει όλες οι εμβρυϊκές αισθήσεις. Έχουν προηγηθεί τα μάτια και τα αυτιά, τώρα ακολουθούν ο οσφρητικός βολβός, ο οποίος επεξεργάζεται τις μυρωδιές και οι  γευστικοί κάλυκες, υπεύθυνοι για τη γεύση.

Η εκπληκτική ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου αλλά και του νευρικού συστήματος συνολικά, συνεχίζεται εντυπωσιακά από εδώ και πέρα. Εκφράζεται δε με πολυπλοκότητα στη κίνηση και τις αντιδράσεις του παιδιού. 15^η και 16^η εβδομάδα ζωής, (17^η και 18^η ΤΕΡ) αναπτύσσεται το μεσολόβιο που συνδέει αριστερό και δεξιό ημισφαίριο. Η μητέρα αισθάνεται τώρα το μωρό να κλωτσά.

Στην 17^η και 18^η της ζωής του, (19^η και 20^η  εβδομάδα ΤΕΡ), το μωρό αντιδρά στα επώδυνα ερεθίσματα με κουλούριασμα και απελευθέρωση ορμονών στρες. Εξασκείται στο κλάμα και την αναπνοή ενώ τώρα όταν κάτι το αγγίξει στο πρόσωπο στρέφεται προς αυτό κλείνοντας το στόμα του, αντίθετα με πριν που απομακρυνόταν από ό,τι το άγγιζε. Αυτό πιστεύεται πως είναι αντανακλαστικό που θα εξυπηρετήσει αργότερα για τον θηλασμό, καθώς θα στρέφεται αναζητώντας τη θηλή της μητέρας του.

Στις 19^η και 20^η εβδ.  από τη σύλληψη, (21-22 εβδομάδες ΤΕΡ) έχουν αναπτυχθεί διαφορές ανάμεσα στα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια και το αγέννητο παιδί αντιδρά στις γεύσεις, τις μεταβολές της θερμοκρασίας, την πίεση, τη κίνηση, και το φως, με μεταβολές στο ρυθμό της καρδιάς του και τη κίνηση. Έχει διαμορφωθεί ημερήσιος-κιρκάδιος κύκλος στη κίνηση και την αναπνοή του και το μωρό από εδώ και πέρα κοιμάται σε κύκλους περίπου 45 λ. Πολλά μωρά που έχουν γεννηθεί σε αυτή την ηλικία (21+ εβδ.) έχουν σωθεί και ακόμη περισσότερα σώζονται σε μεγαλύτερη ηλικία κύησης και σε εξειδικευμένες μονάδες.

  
Νεογνά λίγο μεγαλύτερα από 21 εβδομάδες ΤΕΡ, μπορούν με ειδική φροντίδα να επιβιώσουν!

Στον 6^ο μήνα το μωρό αντιδρά στη μουσική, το διάβασμα και το τραγούδι της μητέρας του!

Στον 7^ο μήνα κύησης, εκδηλώνονται ποικίλα πρότυπα ύπνου καθώς και οι δύο φάσεις του, REM και non-REM.  Το  μωρό αντιλαμβάνεται τις διαφορετικές μυρωδιές στο αμνιακό υγρό, τις διαφορές στα ηχητικά και φωτεινά εξωτερικά ερεθίσματα, ενώ ο εγκέφαλος έχει τα περισσότερα νευρικά κύτταρα από όσα θα έχει ποτέ!

Στον 8^ο μήνα κύησης αναπτύσσονται περαιτέρω οι αύλακες και οι έλικες του εγκεφαλικού φλοιού και οι συνάψεις μεταξύ των νεύρων, ώστε να μπορεί το μωρό να μαθαίνει γρήγορα!

Τον 9^ο μήνα κύησης, στις 38 εβδομάδες μετά τη σύλληψη, ή 40 εβδομάδες ΤΕΡ το μωρό έχει ολοκληρώσει την νευρολογική του ανάπτυξη του και είναι έτοιμο να έλθει στο κόσμο!

Τώρα μπορεί να κινείται ποιο άνετα, να αντιλαμβάνεται, να μαθαίνει, να αντιμετωπίζει το νέο περιβάλλον και τις προκλήσεις του!  Αναγνωρίζει τη φωνή, τη μυρωδιά, τη δραστηριότητα της μητέρας του! Αναγνωρίζει ακόμη και το γάλα της! Όλα αυτά χάρη στη θαυμαστή ανάπτυξη του εγκεφάλου του και την πολύμηνη συμπόρευση μαζί της!

Η ανάπτυξη του εμβρυικού εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος συνολικά είναι ένα δυσερμήνευτο και ανεπανάληπτο θαύμα! Μακάρι ο καθένας μας να μπορέσει να το αντιληφθεί, να το εκτιμήσει και να το δει στο πρόσωπο του δικού του παιδιού! Τότε θα φανεί πόσο εξευτελιστική και κατώτερη πράξη είναι η έκτρωση, αυτή η αδιανόητη καταστροφή ενός θαύματος της Δημιουργίας!

Πηγή επιστημονικών στοιχείων: https://lozierinstitute.org/voyage/  

https://www.afistemenaziso.gr