ΣτΕ Ολ 1534-6/2023: Σύμφωνη με το Σύνταγμα, την ΕΣΔΑ και τον Γενικό Κανονισμό της ΕΕ για την προστασία των προσωπικών δεδομένων η διαδικασία απαλλαγής των μαθητών από το μάθημα των θρησκευτικών

 

ΣτΕ Ολ 1534-6/2023: Σύμφωνη με το Σύνταγμα, την ΕΣΔΑ και τον Γενικό Κανονισμό της ΕΕ για την προστασία των προσωπικών δεδομένων η διαδικασία απαλλαγής των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από το μάθημα των θρησκευτικών

ΣτΕ Ολ 1534-6/2023

Πρόεδρος: Ε. Νίκα, Πρόεδρος ΣτΕ

Εισηγητής: Αικ. Ρωξάνα, Σύμβουλος

ΣτΕ Ολ 1534-6/2023: Σύμφωνη με το Σύνταγμα, την ΕΣΔΑ και τον Γενικό Κανονισμό της ΕΕ για την προστασία των προσωπικών δεδομένων η διαδικασία απαλλαγής των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από το μάθημα των θρησκευτικών. Απορρίπτονται αιτήματα αποστολής προδικαστικού ερωτήματος στο ΔΕΕ και αιτήσεως γνωμοδότησης στο ΕΔΔΑ βάσει του 16ου πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ.

Ι. Με τις 1534-6/2023 αποφάσεις της η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας απέρριψε αιτήσεις ακυρώσεως που είχαν ασκήσει γονείς μαθητών και η Ένωση Αθέων κατά της αποφάσεως 106646/ΓΔ4/2.9.2022 του Υπουργείου Παιδείας (Β’ 4644) (βλ.ΕΔΩ καιΕΔΩ), η οποία ορίζει ότι για την απαλλαγή των μη ορθόδοξων χριστιανών μαθητών από το μάθημα των θρησκευτικών υποβάλλεται αίτηση στον διευθυντή του σχολείου που αναφέρει: ”Λόγοι θρησκευτικής συνείδησης δεν επιτρέπουν τη συμμετοχή (μου ή του παιδιού μου) στο μάθημα των θρησκευτικών”.

ΙΙ. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η ρύθμιση αυτή του κανονιστικού νομοθέτη κείται εντός της εξουσιοδοτικής διατάξεως του άρθρου 37 του ν. 4772/2021 και δεν αντίκειται στις διατάξεις του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ για τη θρησκευτική ελευθερία, δεδομένου ότι η εν λόγω αίτηση γίνεται χάριν απαλλαγής από την επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα και τον νόμο υποχρέωση παρακολούθησης του μαθήματος των θρησκευτικών. Η δε θεσπιζόμενη διαδικασία απαλλαγής κρίθηκε ότι διαφέρει ουσιωδώς από τα προβλεπόμενα σε προγενέστερη εγκύκλιο που είχε κριθεί από το ΕΔΔΑ ότι παραβίαζε διατάξεις της ΕΣΔΑ. Και τούτο καθόσον η αίτηση απαλλαγής με το προεκτεθέν περιεχόμενο δεν υπόκειται σε οποιαδήποτε άδεια, έγκριση, εξακρίβωση θρησκεύματος, έλεγχο αξιοπιστίας, η δε αναφορά σε λόγους θρησκευτικής συνείδησης δεν συνιστά αιτιολόγηση, ούτε αποκαλύπτει συγκεκριμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά συνιστά επίκληση της νομικής βάσης στην οποία στηρίζεται η αξίωση απαλλαγής (διατάξεις του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ για την θρησκευτική ελευθερία), προκειμένου το δικαίωμα να ασκείται ενσυνείδητα και όχι επιπόλαια.

ΙΙΙ. Το Δικαστήριο απέρριψε επίσης τα προβαλλόμενα σχετικά με παραβίαση των διατάξεων του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2016/679 (ΓΚΠΔ). Έκρινε, ειδικότερα, ότι η συλλογή και φύλαξη των αιτήσεων απαλλαγής με το προεκτεθέν περιεχόμενο από τον διευθυντή της σχολικής μονάδας και η καταστροφή τους τρεις μήνες μετά τη λήξη του σχολικού έτους το οποίο αφορούν, συνιστά μεν μη αυτοματοποιημένη επεξεργασία “ειδικών” δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σχετικών με θρησκευτικές πεποιθήσεις, η οποία εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ΓΚΠΔ. Η επεξεργασία όμως αυτή, όπως περιγράφεται στην προσβαλλόμενη, δεν παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας/ελαχιστοποίησης των δεδομένων, διότι διασφαλίζει την απαλλαγή για λόγους θρησκευτικής συνείδησης σε εκείνους που προβάλλουν τη σχετική αξίωση (άρθρο 13 παρ. 1 Συντ, άρθρο 9 ΕΣΔΑ), στα πλαίσια της υποχρέωσης του κράτους για παροχή θρησκευτικής εκπαίδευσης (16 παρ. 2 Συντ.) με σεβασμό στις θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις των γονέων (άρθο 2 ΠΠΠ ΕΣΔΑ), περιορίζεται δε σε κατάλληλα, συναφή και αναγκαία για τους σκοπούς της επεξεργασίας δεδομένα, απαραίτητα για την οργάνωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της σχολικής ζωής.

ΙV. Περαιτέρω, απορρίφθηκε ως αλυσιτελής η επίκληση της 2/2022 Γνωμοδότησης της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η οποία είχε προτείνει ως σύμφωνη με το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ μια δήλωση των ενδιαφερομένων γονέων ή μαθητών, συμπεριλαμβανομένων και των Χριστιανών Ορθοδόξων που τυχόν το επιθυμούν, στην οποία θα αναφέρονται απλώς “λόγοι συνείδησης”. Και τούτο, ενόψει του ότι οι αιτούντες επεδίωκαν με την αίτηση ακυρώσεως την απαλλαγή των μαθητών από το μάθημα των θρησκευτικών χωρίς οποιαδήποτε αναφορά είτε απλώς σε λόγους συνείδησης, όπως είχε προτείνει η Αρχή, είτε σε λόγους θρησκευτικής συνείδησης (μάλιστα δε και χωρίς οποιαδήποτε αίτηση, με μόνη την επιλογή του εναλλακτικού μαθήματος που πρόκειται να θεσπιστεί για τους απαλλασσομένους). Κρίθηκε, τέλος, ότι δεν συνιστά, εν πάση περιπτώσει, μομφή για τη Διοίκηση η υιοθέτηση της ερμηνείας του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ που έχει διατυπώσει το Δικαστήριο σε προηγούμενες αποφάσεις του ούτε η διατήρηση του υποχρεωτικού χαρακτήρα του μαθήματος των θρησκευτικών για τους ορθόδοξους χριστιανούς μαθητές αντί για τη μετατροπή του σε προαιρετικό μάθημα, δεδομένου ότι το μάθημα των θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό κατά το Σύνταγμα, δεν αντίκειται δε ο υποχρεωτικός χαρακτήρας του μαθήματος στην ΕΣΔΑ.

V. Mε την 1536/2023 απόφαση κρίθηκε, πέραν των προεκτεθέντων, ότι η διάταξη του άρθρου 14 της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του Παιδιού στερείται αυτοδύναμης εφαρμογής, καθόσον δημιουργεί μόνο υποχρεώσεις μεταξύ των συμβαλλομένων κρατών χωρίς να δημιουργεί δικαιώματα για τους ιδιώτες ώστε να είναι δεκτική απευθείας επικλήσεως ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Με την ίδια απόφαση έγιναν δεκτές οι παρεμβάσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος και της Εκκλησίας της Κρήτης υπέρ του κύρους της προσβαλλόμενης υπουργικής απόφασης, ενώ απορρίφθηκαν αιτήματα για την αποστολή προδικαστικού ερωτήματος στο ΔΕΕ, καθώς και για αίτηση γνωμοδότησης στο ΕΔΔΑ βάσει του 16ου πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ.

ΣτΕ

Θρησκευτικά