«Συσταυρωθώμεν αυτώ και συνανιστώμεν» (Α’ Μέρος)

Ηρακλής Ρεράκης, Καθηγητής ΑΠΘ

Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενώσεως Θεολόγων

«Συσταυρωθώμεν αυτώ και συνανιστώμεν» (Α’ Μέρος)

      Η σταύρωση του Χριστού, χάριν της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους κατέστησε τον Σταυρό βασικό πνευματικό σύμβολο και οδηγό των Χριστιανών, καθώς πάνω σ’ Αυτόν καρφώθηκε ο Χριστός και έχυσε το τίμιο αίμα του υπέρ ημών.

     Η ορθόδοξη Εκκλησία, μέσα από την εμπνευσμένη υμνογραφία της, έχει προσδώσει στον Σταυρό πάμπολλες σωτηριακού χαρακτήρα ονομασίες και ιδιότητες. Τον αναγνωρίζει ως: «αήττητο τρόπαιον της ευσεβείας, ακατάλυτο τείχος της Εκκλησίας, θύρα του Παραδείσου, ζωηφόρο Σταυρό, ευλογημένον ξύλον, τίμιον ξύλον, ξύλον αφθαρσίας, ακαταμάχητον όπλον, δόξα μαρτύρων, καύχημα  πιστών, στήριγμα αθλητών, φύλακα της οικουμένης, ωραιότητα της Εκκλησίας, τραύμα δαιμόνων,  πρόμαχο δικαίων, διάσωσμα οσίων, λιμένα σωτηρίας, ιατρό ασθενούντων, ανάστασιν των τεθνεόντων» κ.ά.

       Εντός της λατρευτικής θεολογίας, συνεπώς, κάθε πιστός βιώνει το Μυστήριο της σταυρικής θυσίας του Χριστού, ως χαρισματικό μέσο νίκης, καθώς του δείχνει τον σταυρικό δρόμο και τρόπο για να φτάσει στη μέθεξη της Αθανασίας.

    Τροπάριο των Μακαρισμών, από την Ακολουθία των Παθών, παραπέμπει στις ευεργεσίες που προσφέρει στο ανθρώπινο γένος ο Εσταυρωμένος: «Εσταυρώθης δι εμέ, ίνα εμοί πηγάσης την άφεσιν. Εκεντήθης την πλευρά, ίνα κρουνούς ζωής αναβλύσης μοι» (Σταυρώθηκες για μένα, για να γίνεις πηγή αφέσεως. Κεντήθηκες στην πλευρά, για να αναβλύσουν για μένα κρουνοί πνευματικής ζωής).

     Άλλο τροπάριο τονίζει τον λόγο της θυσίας του Εσταυρωμένου: «Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ και του θανάτου λύσας την δύναμιν» (Υψώθηκες στον Σταυρό και κατήργησες για μένα τη δύναμη του θανάτου).

     Η εκκλησιαστική διδασκαλία, στο σύνολό της, θεωρεί τον Σταυρό, ως το αποτελεσματικότερο όπλο, για να αντιμετωπίζει ο πιστός τα εμπόδια που βάζει ο πονηρός στον δρόμο του για τη σωτηρία. Γνωρίζοντας ο Θεάνθρωπος τις ύπουλες μεθοδεύσεις που χρησιμοποιεί ο διάβολος, προκειμένου να παρασύρει τους Χριστιανούς στη θανατερή απώλεια, διδάσκει, τις σταυρικές ενέργειες, που χρειάζεται να κάνουν για να μπορούν να προστατεύονται από τα βέλη του πονηρού:

   Πρώτον, να έχουν οντολογική επικοινωνία με τον Χριστό, μέσω της αέναης αναφοράς και της νοεράς προσευχής.

   Δεύτερον, να σταυρώνουν και να απαρνούνται τα ψυχοσωματικά τους πάθη, όπως είναι ο εγωϊσμός, ο ατομικισμός και οι εμπαθείς λογισμοί, που τους υποδουλώνουν στα δίκτυα του διαβόλου.

   Τρίτον, να σηκώνουν, με γενναίο φρόνημα, καθημερινά, τον Σταυρό τους, αναγνωρίζοντάς τον ως σύμβολο και οδηγό έμπρακτης αγάπης και θυσίας προς τον πλησίον: «Ει τις θέλει οπίσω μου έρχεσθαι, απαρνησάσθω εαυτὸν και αράτω τον σταυρὸν αυτού, καθ’ ημέραν, και ακολουθείτω μοι» (Λουκ. 9: 23).

Η ορθόδοξη Εκκλησία, ποτέ δεν αφήνει τους πιστούς της αβοήθητους πνευματικά, καθώς τους προσφέρει, ως επικουρικά μέσα, τη μυστηριακή και λατρευτική της ζωή. Για παράδειγμα, η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, είναι μια ευλογημένη πνευματική περίοδος, που διδάσκει, βιωματικά, πόσο ωφέλιμο είναι να χρησιμοποιούν οι πιστοί στη ζωή τους, ως ασφαλή πυξίδα, για να μην χάνουν τον δρόμο προς την εν Χριστώ σωτηρία, τα αναγκαία πνευματικά και μυστηριακά της μέσα.

Τους εισάγει και τους προσαρμόζει στο Πνεύμα του Σταυρού και της Ανάστασης, που τους συνδέει με τις πνευματικές αρετές, που έρχονται μυστηριακά άνωθεν. Η ευχή του Οσίου Εφραίμ του Σύρου, που ακούγεται στις λατρευτικές ακολουθίες της Μ. Τεσσαρακοστής, εκφράζει τον σταυρικό και αγωνιστικό χαρακτήρα της νηστείας και της αγρυπνίας των πιστών κατά την περίοδο αυτή: «Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου, πνεύμα αργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, και αργολογίας μη μοι δως. Πνεύμα δε σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής, και αγάπης χάρισέ μοι τω σω δούλω».

Το σύμβολο του Σταυρού, νοηματοδοτεί και στηρίζει την πορεία προς τον Γολγοθά, μεταγγίζοντας στους πιστούς, σοφία, πίστη και δύναμη, για να είναι, πνευματικά, σε θέση να συνανυψώνονται στον Σταυρό μαζί με τον χριστό.

Όντως, ο Θεάνθρωπος, πάνω στον Σταυρό, πήρε πάνω του τις αμαρτίες του ανθρωπίνου γένους και το ξεχρέωσε από την κατάρα του προπατορικού αμαρτήματος.

 Ωστόσο, εάν θέλει ο κάθε πιστός προσωπικά, προσωπικά, να συμμετέχει στο πνευματικό κέρδος της αποπληρωμής του χρεογράφου που πραγματοποίησε ο Χριστός, οφείλει να σηκώσει και αυτός τον Σταυρό του και να πορευθεί προς τον Γολγοθά.

Το πρώτο βήμα για τη σωτηρία των ανθρώπων, το έκανε ο Χριστός, διότι με τη σταύρωσή Του κατήργησε το άτρωτο του θανάτου και έδειξε, συμβολικά, τον τρόπο και τον δρόμο για την Αθανασία.

Ο θάνατος, με τη Σταύρωση του Χριστού, κατέστη, για όλο το ανθρώπινο γένος, από υποχρεωτικός, προαιρετικός. Προϋπόθεση για να συμμετέχει κάθε πιστός, προσωπικά, στο δώρο της Αθανασίας που προσφέρει ο Θεάνθρωπος, είναι η δική του εκούσια ύψωση στον δικό του Σταυρό. Να συνδέει τη δική του πίστη με την Ορθοδοξία και την Ορθοπραξία της Εκκλησίας, καθώς «πίστη άνευ έργων νεκρά εστι».

Η εκούσια συσταύρωση με τον Χριστό, συνεπώς, δεν σημαίνει απραξία και απάθεια, αλλά εγρήγορση, με προσευχή και νηστεία, εγκράτεια, με αποχή από τα θανατηφόρα πάθη και ενάρετη ζωή, με θυσία, αγάπη και  προσφορά στον πλησίον.  Αυτό το βίωμα, άλλωστε, μεταφέρει στους πιστούς το Τροπάριο που ακούγεται στην έναρξη της Μ. Εβδομάδος, που καλεί για την υποδοχή και αποδοχή του Νυμφίου: «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός και μακάριος ο δούλος ον ευρήσει γρηγορούντα· ανάξιος δε πάλιν, ον ευρήσει ραθυμούντα. Βλέπε ουν ψυχή μου, μη τω ύπνω κατενεχθής, ίνα μη τω θανάτω παραδοθής, και της Βασιλείας έξω κλεισθής». 

Ο θάνατος νικήθηκε διά του θανάτου του Χριστού. Συσταύρωση με τον Χριστό σημαίνει επιλογή της μακαριότητας των γρηγορούντων και άρνηση της αναξιότητας των ραθυμούντων, δηλαδή, άρνηση της πνευματικής ύπνωσης, που ισοδυναμεί με παράδοση στα θανατηφόρα πάθη που αποκλείουν την Αθανασία.

Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς τονίζει ότι «είναι ανοησία και μικρότης κάθε τι που απομακρύνει τον άνθρωπο από τον Χριστό, κάθε τι, που δεν του εξασφαλίζει την αγιότητα και την Αθανασία του Χριστού».

Λυτρωτικό μέσο αποτελεί η Συσταύρωση με τον Χριστό, που σημαίνει, πρωτίστως, ψυχοσωματική κάθαρση, ενάρετη ετοιμότητα και μυστηριακή σύνδεση με τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος. Σημαίνει, συνεπώς, ότι οι πιστοί είναι σε θέση, να χάνουν για να κερδίζουν, να δίνουν αίμα για να παίρνουν Πνεύμα.

Η μυστική συμμετοχή στη θυσία του Χριστού, οδηγεί στην οντολογική και αναστάσιμη χαρά, όπως διδάσκει η Θεολογία της Εκκλησίας: «Διά του Σταυρού, χαρά εν όλω τω κόσμω».

Συσταύρωση, ακόμη, σημαίνει εκούσια αποδοχή της ελευθερίας,  με την οποία ο Χριστός απελευθερώνει τον άνθρωπο από το βασίλειο του διαβόλου και του θανάτου. Η μακράν του Θεού αμαρτωλή ζωή αποτελεί μια «παρά φύσιν» κατάσταση, που δεν προσδιορίζει και δεν εκφράζει, οντολογικά, τον «κατ΄ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού», δημιουργηθέντα άνθρωπο.

Συσταύρωση, επίσης, σημαίνει επάνοδο στην εν Χριστώ φυσική οντολογική πορεία ζωής, στην οποία ο άνθρωπος αγωνίζεται τον καλό αγώνα, για άρνηση του κακού και υιοθέτηση του αγαθού, που κατευθύνει τη ζωή, «από το είναι, στο ευ είναι και, από το ευ είναι, στο αεί ευ είναι», κατά τον Άγιο Μάξιμο, τον Ομολογητή.

Ένα Τροπάριο του Όρθρου της Μ. Δευτέρας  ερμηνεύει την κλήση των πιστών για βιωματική συσταύρωση με τον Θεάνθρωπο: «Δεύτε ουν και ημείς, κεκαθαρμέναις διανοίαις, συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν και νεκρωθώμεν δι’ Αυτόν ταις του βίου ηδοναίς» (Ελάτε λοιπόν και εμείς, με καθαρούς λογισμούς, να συμπορευθούμε με τον Χριστό, να συσταυρωθούμε και να νεκρώσουμε τα πάθη και τις ηδονές του εαυτού μας, χάριν Αυτού).

Όπως τονίζει ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς, «Το ανθρώπινο γένος έχει ένα μόνον γνήσιον φίλον: τον Σωτήρα Χριστόν, διότι Αυτός το ελύτρωσε από τον μεγαλύτερον εχθρόν του, τον θάνατον. Διά της ενδόξου Αναστάσεώς Του ο Κύριος εισήγαγε το ανθρώπινον γένος εις το ρεύμα του ποταμού της αθανασίας, ο οποίος εκβάλλει εις την αιώνιον ζωήν. Ο εν Χριστώ άνθρωπος είναι αθάνατος, διότι μεταβέβηκεν εκ του θανάτου εις την ζωήν» (Ιω.5, 24)».

Δείτε και -«Συσταυρωθώμεν Αυτώ και συνανυψώμεν» (Μέρος Β’)