Τα ελληνικά και η στήλη της Ροζέτας

Τα ελληνικά και η στήλη της Ροζέτας

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

            Οι Γάλλοι εορτάζουν πανηγυρικά τα 200 χρόνια από την ανακοίνωση του αιγυπτιολόγου Ζαν Φρανσουά Σαμπολιόν (1790-1832) στην Γαλλική Ακαδημία Κλασσικών Σπουδών και Καλών Γραμμάτων, ότι ανακάλυψε  σύστημα, με το οποίο πέτυχε να αποκρυπτογραφήσει την ιερογλυφική αιγυπτιακή γραφή. Ήταν σαν σήμερα, την  27^η Σεπτεμβρίου του 1822. Έτσι άνοιξε την θύρα αναπτύξεως της αιγυπτιολογίας, δια της ακριβέστερης μελέτης των επιγραφών και γενικά των κειμένων της αρχαίας Αιγύπτου.

            Παραδόξως στους πανηγυρισμούς για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών της Αιγύπτου παραγνωρίζεται η καίρια συμβολή των Πτολεμαίων και της ελληνιστικής κοινής γλώσσας, που είχε καθιερωθεί στην οικουμένη της εποχής. Αν δεν υπήρχαν στην στήλη τα ελληνικά θα ήταν πολύ δύσκολο να ανακαλυφθεί στην πληρότητά του ο αρχαίος αιγυπτιακός πολιτισμός.

            Την ανακάλυψη της ανάγνωσης των αιγυπτιακών ιερογλυφικών πέτυχε δια της λεγομένης «στήλης της Ροζέτας». Πρόκειται για ογκώδες απόσπασμα μαύρης πέτρινης πλάκας από γρανοδιορίτη, διαστάσεων – σε εκατοστά – 112,3 ύψος, 75,7 πλάτος και 28,4 βάθος. Επ’ αυτής  είναι χαραγμένο Διάταγμα του βασιλέως Πτολεμαίου Ε΄ του Επιφανούς σε δύο γλώσσες και τρεις γραφές: την αιγυπτιακή ιερογλυφική των  ιερέων και  των λογίων, την αιγυπτιακή δημοτική (γραμμική)  του απλού λαού και την ελληνιστική ελληνική της διοίκησης. Γράφτηκε το 196 π.Χ. και αποτελεί πολύτιμο δείγμα της συμπεριφοράς του Πτολεμαίου Ε΄  έναντι των Αιγυπτίων υπηκόων του.

Οι Πτολεμαίοι κυβέρνησαν την Αίγυπτο για τριακόσια περίπου χρόνια (305-30 π.Χ). Είχαν πολλά ελαττώματα, αλλά έκαμαν και σπουδαία έργα. Ανήγειραν τον Φάρο της Αιγύπτου, ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου, οργάνωσαν την Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, την σπουδαιότερη της αρχαιότητας, συντέλεσαν στη μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης στα ελληνικά της εποχής, με την επιστράτευση 72 λογίων δίγλωσσων Εβραίων, ανέπτυξαν με έργα υποδομής τα οικονομικά της χώρας και έδειξαν ωφέλιμη για αυτούς προσαρμογή στις συνήθειες των αιγυπτίων, ιερατείου και λαού.

            Για την ιστορία, η στήλη της Ροζέτας ανακαλύφθηκε το 1799 στην πόλη Ρασίντ  κατά την εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο  από τον Γάλλο αξιωματικό Μπουσάρ. Τότε οι Γάλλοι μετονόμασαν την πόλη σε Ροζέτα. Οι επιστήμονες που συνόδευαν τον γαλλικό στρατό αντελήφθησαν την αξία της στήλης και θέλησαν να την μεταφέρουν στη Γαλλία. Όμως οι Άγγλοι στον μεταξύ τους πόλεμο  νίκησαν  και την πήραν ως λάφυρο στη χώρα τους... Από το 1802 βρίσκεται σε περίοπτη θέση του Βρετανικού Μουσείου...       

            Από το 1803 έγιναν απόπειρες να αποκρυπτογραφηθούν τα ιερογλυφικά της, με την βοήθεια των ελληνικών, αλλά οι ασχοληθέντες επιστήμονες ήξεραν την αρχαία ελληνική, αλλά  δυσκολεύονταν στα ελληνικά της ελληνιστικής εποχής. Ο Σαμπολιόν αντίθετα ήξερε άριστα και τους δύο τύπους της ελληνικής και κατέκτησε τα πρωτεία της ανακάλυψης και τη δόξα...

Σημειώνεται ότι Γαλλία και Αγγλία έριζαν  για την κατοχή της στήλης της Ροζέτας, που ανήκει στην Αίγυπτο... Από το 2003 η εν λόγω χώρα ζητά να της επιστραφεί, αλλά η Αγγλία και το Βρετανικό Μουσείο της το αρνούνται.-