Ἡ ἐξωτερικὴ εὐγένεια δὲν ἀρκεῖ!

 

Ἡ ἐξωτερικὴ εὐγένεια δὲν ἀρκεῖ!

Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος

Ὅπως καὶ νὰ τὸ κάνουμε, καλοί μου φίλοι, ὁ εὐγενικὸς ἄνθρωπος εἶναι ὁπωσδήποτε ἕνας ξεχωριστὸς ἄνθρωπος. Ἰδιαίτερα σήμερα, στὴν ἐποχὴ τῆς ἀναίδειας, τῆς αὐθάδειας, τῆς ἀγένειας, τοῦ συμφέροντος, τοῦ ἐγωισμοῦ, τῆς ἔλλειψης σεβασμοῦ, τῆς βίας, τῆς μηδενικῆς κατανόησης, τῆς κάμψης τῶν ἀνθρωπίνων σχέσεων. Τῆς ἐποχῆς ποὺ κυριαρχεῖ ἐκεῖνο τὸ «ἐγὼ τὸν ἔβαλα στὴ θέση του», ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος! Πολλοὶ εἶναι εὐγενικοὶ σήμερα καὶ σοῦ μιλᾶνε «πολὺ ὡραῖα», «καθὼς πρέπει», ἀκόμη καὶ σύμφωνα μὲ τὸ γνωστό μας «σαβουὰρ βίβρ». Ὅμως δὲν πρόκειται γι’ αὐτούς! Καὶ γιὰ ποιοὺς πρόκειται τότε καὶ ποιοὶ εἶναι οἱ ξεχωριστοί; Ἀλλ’ ἂς πάρουμε τὰ πράγματα μὲ τὴ σειρά τους …

* * *

Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ εὐγένεια μπορεῖ καὶ ἀνοίγει ὅλες τὶς πόρτες, ἀκόμη καὶ τίς… θωρακισμένες! Ἐκείνη ποὺ σὰν τὸ λάδι μπορεῖ ἐπίσης καὶ ἀνοίγει ἀκόμη καὶ κάθε σκουριασμένη κλειδαριά! Ἐκείνη ποὺ ἐνῷ δὲν κοστίζει τίποτα, ἀγοράζει τὰ πάντα! Ἐκείνη ποὺ ἤρεμα, ἀθόρυβα καὶ ἔξυπνα ἀντιμετωπίζει ὅλη τὴν κακὴ συμπεριφορὰ τῶν ἄλλων. Ἐκείνη ποὺ μοναδικὰ ἀφοπλίζει. Ἐκείνη ποὺ μπορεῖ καὶ ὑποχρεώνει, ὅπως λέει μία Γαλλικὴ παροιμία. Ἐκείνη ποὺ ἐπιπλέον ἐπιβάλλεται καὶ ἐμπνέει καὶ σαφῶς κατορθώνει ὅ,τι δὲν πετυχαίνει ἡ βία, ἡ αὐθάδεια καὶ ἡ ἀγένεια. Τόσο πολύτιμη εἶναι πού, κατὰ τὸν Β. Οὐγκώ, «μοιάζει μὲ τὸ καθαρὸ χρυσάφι ποὺ δὲν σκουριάζει ποτέ».

Μὲ τὴν εὐγένεια συμβαίνει αὐτὸ ποὺ λέει ἡ παροιμία: «Μία σταγόνα μέλι μαζεύει πιὸ πολλὲς μῦγες, παρὰ ἕνα βαρέλι ξύδι»! Ἤ καὶ αὐτὸ ποὺ ἔλεγε ὁ Γκαῖτε: «Ὅταν συμπεριφερόμαστε στοὺς ἀνθρώπους ὅπως αὐτοὶ εἶναι, τοὺς κάνουμε χειρότερους. Ὅταν ὅμως τοὺς συμπεριφερόμαστε, ὅπως θὰ μποροῦσαν νὰ εἶναι, τοὺς βοηθοῦμε νὰ γίνουν καλύτεροι».

Ἔτσι ὁ εὐγενικὸς εἶναι πάντοτε ἀνώτερος ἀπὸ τοὺς ἄλλους, γι’ αὐτὸ καὶ κερδίζει τὸν σεβασμό, τὴν κατανόηση καὶ τὴν ἐκτίμησή τους. Κατὰ τὸν Τσάρλι Τσάπλιν «περισσότερο ἀπὸ ἐξυπνάδα, χρειάζεται καλωσύνη καὶ εὐγένεια». Μάλιστα, ὅπως πολὺ σωστὰ εἶπαν, ὁ γλυκομίλητος μπορεῖ νὰ θηλάσει ἀκόμη καὶ λέαινα! Συμβαίνει, τελικά, αὐτὸ ποὺ ἔλεγε ὁ Μένανδρος: «Καλὸν φέρουσιν καρπὸν οἱ σεμνοὶ τρόποι».

Ὅπως καὶ νὰ τὸ κάνουμε «ἡ εὐγένεια δὲν περιγράφεται μὲ λόγια, τὴν αἰσθάνεται κανεὶς σὰν μουσική», ὅπως ἔλεγε ὁ Μὰρκ Τουαίην. Ὅμως εἶναι πάνω καὶ ἀπ’ αὐτό. Εἶναι ἀρετή. Ναί!

* * *

Ἀξίζει νὰ προσέξουμε αὐτή της τὴ διάσταση…

Ἔλεγε ἕνας ἅγιος Γέροντας, ὁ π. Ἀθανάσιος Χαμακιώτης: «Ἡ Χριστιανικὴ πίστη καὶ ζωή εἶναι εὐγένεια, εὐγένεια, εὐγένεια»! Καὶ θὰ γίνει καλύτερα κατανοητὸ αὐτό, ἂν σκεφτοῦμε τὰ ἑξῆς:

Κατὰ τὸν Ἅγιο Νεκτάριο «εὐγένεια καὶ ἀρετή, εἶναι δύο λέξεις συνώνυμες, μὲ τὸ ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ νόημα: Τὴν καλὴ διαπαιδαγώγηση τῆς ψυχῆς».

Ἐπιπλέον ἡ εὐγένεια εἶναι ἀπόλυτα συνδεδεμένη μὲ τὴν ἀγάπη. Προέρχεται ἀπὸ τὴν ἀγάπη. Εἶναι τὸ ἴδιο τὸ ἄνθος της. Τονίζει ὁ Μ. Βασίλειος: «Αὐτὸς ποὺ σπέρνει εὐγένεια, θερίζει φιλία. Κι αὐτὸς ποὺ φυτεύει καλωσύνη, μαζεύει ἀγάπη». Τόσο συνδεδεμένη μὲ τὴν ἀγάπη εἶναι ἡ εὐγένεια, ποὺ συμβαίνει αὐτὸ ποὺ ὑπέροχα εἶπαν: «Ὁ εὐγενικὸς ἄνθρωπος δὲν κρίνει κανένα… Δὲν συκοφαντεῖ κανένα… Δὲν ὑποτιμᾶ κανένα… Τὰ λόγια του εἶναι γεμάτα ἀγάπη. Κι ἂν ἀναγκαστεῖ νὰ συμβουλεύσει, τὰ λόγια του τὰ ντύνει μὲ τόση ἀγάπη καὶ μὲ τόση λεπτότητα, ποὺ δίνει χαρὰ στὸν ἄλλον κι ὄχι πίκρα καὶ ταραχή». Ναί!

Ἐπιπλέον εἶναι καὶ πολλὰ ἄλλα πράγματα. Ὁ Σωκράτης ἔλεγε: «Ἡ ἀξιοπρέπεια εἶναι εὐγένεια». Ὁ Τέννυσον ἔλεγε ὅτι «μόνη εὐγένεια εἶναι ἡ ἀγαθότητα». Ὁ Μπουάστ ἔλεγε ὅτι «μόνον οἱ εὐγενικὲς καρδιὲς μποροῦν νὰ ἀντιλέγουν καὶ νὰ λογομαχοῦν χωρὶς μῖσος». Ἄλλοι εἶπαν ὅτι «ἡ μεγαλύτερη εὐγένεια εἶναι ἡ εὐγνωμοσύνη». Καὶ ἄλλοι ὅτι «οἱ εὐγενικοὶ νοιάζονται γιὰ ὅλους καὶ εἶναι γενναιόδωροι, ὄχι κάποτε καὶ γιὰ κάποιους, ἀλλὰ γιὰ ὅλους καὶ πάντοτε». Πραγματικά, πόσα πολλὰ γνωρίσματα ἔχει!

Ὁ Γκαῖτε ἔγραψε: «Δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη ἀπόδειξη τῆς ἀληθινῆς εὐγένειας, ἀπὸ αὐτὴ ποὺ στηρίζεται βαθιὰ σὲ ἠθικὲς ἀρχές». Σαφῶς ἡ εὐγένεια εἶναι τὸ ἄρωμα τῆς ψυχῆς μας. Βλέπετε τὸν εὐγενικὸ ἄνθρωπο, ὡς πνευματικὸς ἄνθρωπος ποὺ εἶναι, πάντοτε τὸν περιβάλλει μία γλυκιὰ αὔρα. Αὐτὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Συμβαίνει αὐτὸ ποὺ τονίζει καὶ πάλι ὁ Μ. Βασίλειος: «Ἡ εἰκόνα τοῦ εὐγενικοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἐξαίσιο θέαμα, γιατί πάνω της εἶναι χυμένη καὶ ἀντανακλᾶται ἡ ὀμορφιὰ τῆς Θείας Εἰκόνας».

Ὁπότε, ὡς τέτοια μεγάλη ἀρετὴ ποὺ εἶναι, θέλει ἀγῶνα καὶ μάλιστα πνευματικό, γιὰ νὰ τὴν ἀποκτήσει κανείς. Ὁ Σόλωνας ἔλεγε τὸ «Εὐγένειαν ἄσκει».

Ὁ ἀνυπέρβλητα δὲ εὐγενικὸς εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Ἐκεῖνος τὸν Ὁποῖο πρέπει καὶ ἐν προκειμένῳ νὰ μιμηθοῦμε πορευόμενοι πρὸς Αὐτόν. Τονίζει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: «Εὐγένεια εἶναι ἐκείνη ποὺ τὴν χαρακτηρίζει ἡ εὐσέβεια, καὶ ἡ καλὴ συμπεριφορά, καὶ ἡ ἀναγωγὴ στὸ Ὕψιστο Ἀγαθό, ἀπ’ τὸ Ὁποῖο δημιουργηθήκαμε».

Αὐτὴν δὲ τὴν εὐγένεια, θὰ τὴν λέγαμε καὶ κατὰ Χριστὸ εὐγένεια.

Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸ αὐτὸ ποὺ γράφει ὁ Ἅγιος Νεκτάριος: «Ἂς εἴμαστε πάντοτε εὐγενεῖς. Ποτὲ ἀπ’ τὰ χείλη μας νὰ μὴ βγεῖ λόγος κακός, λόγος ποὺ δὲν εἶναι ἁλατισμένος μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ πάντοτε λόγοι χαριτωμένοι, λόγοι ἀγαθοί, λόγοι ποὺ μαρτυροῦν τὴν κατὰ Χριστὸ εὐγένεια καὶ τὴν ψυχική μας καλλιέργεια».

Γι’ αὐτὸ καὶ στὴν Ἁγία Γραφὴ διαβάζουμε λόγια σὰν αὐτά: «Τῇ τιμῇ ἀλλήλους προηγούμενοι» (Ρωμ. Ιβ΄10). «Εὐχάριστοι γίνεσθε» (Κολ. γ΄15).

«Ἅγιοι ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ γενήθητε» (Α΄ Πέτρ. α΄ 15). «Τύπος γίνου τῶν πιστῶν, ἐν λόγῳ, ἐν ἀναστροφῇ… ἐν ἀγάπῃ» (Α΄ Τιμ. δ΄12).

* * *

Ἀπέναντι σ’ αὐτὴν τὴν εὐγένεια, τὴν πνευματική, ὑπάρχει ἡ γνωστή μας κοσμικὴ εὐγένεια. Ἂς δοῦμε περὶ τίνος πρόκειται…

Κατ’ ἀρχὰς εὐγενεῖς λέγονταν οἱ ἀριστοκράτες καὶ οἱ εὑρισκόμενοι στὶς αὐλὲς τῶν βασιλέων, ὅπως καὶ οἱ ἀπόγονοι αὐτῶν. Ὅμως ἡ εὐγένεια εἶναι μία κατάσταση πνευματική, ὅπως εἴδαμε, καὶ ὄχι βασιλικὸς ἢ κληρονομικὸς τίτλος!

Γιὰ τὴν εὐγένεια τοῦ εἴδους αὐτοῦ τονίζει ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Τὴν εὐγένεια συνήθως δὲν τὴν κάνει ἡ λάμψη τοῦ πλούτου, οὔτε ἡ ἀφθονία τῶν χρημάτων, ἀλλὰ ἡ εὐγένεια τῶν τρόπων». Ὁ Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀναφέρει ὅτι εὐγένεια δὲν εἶναι ἐκείνη ποὺ ἀποκτᾶται μὲ συγγένειες ἢ μὲ προσταγὴ τῶν βασιλέων! Τὸ ἴδιο καὶ ὁ Ἅγ. Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, ὡς ἑξῆς: «Εὐγενεῖς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ εἶναι ὄχι ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν πλοῦτο καὶ περιβάλλονται ἀπὸ ἀφθονία χρημάτων καὶ χαίρονται μὲ τὶς λαμπρὲς τιμὲς τοῦ κόσμου, ἀλλ’ αὐτοὶ ποὺ εἶναι λαμπροὶ μὲ τὸν σεμνὸ βίο».

Ὅσον ἀφορᾶ τοὺς καλοὺς καὶ εὐγενικοὺς τρόπους τύπου «σαβουὰρ βίβρ», ἀρκεῖ νὰ ποῦμε αὐτὸ ποὺ γράφει ὁ Μίκης Θεοδωράκης: «Βασανίστε με! Ἀλλὰ παρακαλῶ πολὺ στὸν πληθυντικό»!!! Ἀνάλογο εἶναι καὶ αὐτὸ ποὺ λέμε: «Μιλάει μὲ τὸ “σεῖς” καὶ μὲ τὸ “σᾶς”»!!!

Ἀλλὰ πέραν αὐτῶν εἶναι καὶ ἡ κοσμικὴ εὐγένεια τῆς καθημερινότητάς μας. Ἐκείνη ποὺ ἔκανε τὸν Ἅγιο Θεοφάνη τὸν Ἔγκλειστο νὰ τονίζει: «Ἡ εὐγένεια χωρὶς ἀγάπη, εἶναι κεντρὶ ποὺ πληγώνει». Ἀκριβῶς αὐτὸ συμβαίνει!

Ἡ κοσμικὴ εὐγένεια, χωρὶς πνευματικὰ ἀποθέματα, εἶναι πάντοτε ἐπιτηδευμένη. Πάντοτε μὲ ὑποκρισία. Πάντοτε στολισμένη μὲ ψεύτικη λεπτότητα. Κι ὅλα αὐτὰ γιὰ νὰ μπορέσει ὁ ἄλλος νὰ κάνει καλύτερα τὴ δουλειά του, ἰδιαίτερα ὅταν αὐτὴ εἶναι σὲ βάρος μας!

Γι’ αὐτὸ καὶ εἶπαν πολὺ σωστά: «Ὅταν κάποιος σᾶς φέρεται μὲ μεγάλη εὐγένεια, μὴ χάνετε καθόλου καιρό. Πρέπει νὰ ἐξακριβώσετε ἀμέσως καὶ τὴν αἰτία»!!! Ἔλεγε ὁ Τσῶρτσιλ: «Ὅταν πρέπει νὰ σκοτώσεις ἕνα ἄνθρωπο, δὲν στοιχίζει τίποτα νὰ εἶσαι εὐγενικός»!!! Ἔτσι ἰσχύει καὶ τοῦτος ὁ λόγος: «Ὅσο περισσότερη εὐγένεια, τόσο μεγαλύτερη πονηριά»! Ἔλεγε ὁ Σοπενχάουερ: «Ὁ ἐγωϊσμὸς ἐμπνέει τέτοιον τρόμο, ὥστε κάποιοι ἐπινόησαν τὴν εὐγένεια, γιὰ νὰ τὸν κρύψουν»!

Κατὰ τὸν Ἀϊνστάιν «τὸ ψέμα ἔγινε εὐγένεια στὰ χέρια τῆς πολιτικῆς»! Καὶ ἄλλοι εἶπαν: «Ἡ εὐγένεια εἶναι κατὰ τὸ ἥμισυ καλοὶ τρόποι καὶ κατὰ τὸ ἥμισυ καλὰ ψέματα»! Ἄλλοι τὴν ἀποκάλεσαν «κομψὸ καὶ συγκαλυμμένο εἶδος κολακείας»! Γράφει ὁ Ἱσπανὸς συγγραφέας Mateo Aleman: «Στὸ μεγάλο δῶρο, μεγάλη προσοχὴ καὶ στὴν ἀκραία εὐγένεια, ἀκραία δυσπιστία»!

Μὴ παρασυρόμαστε, λοιπόν. Αὐτὴ ἀκριβῶς εἶναι ἡ κοσμικὴ εὐγένεια. Διαφέρει τόσο πολὺ ἀπὸ τὴν πραγματική, τὴν πνευματικὴ ὅπως εἴπαμε, ὅσο τὰ πλαστικὰ ἄνθη ἀπὸ τὰ φυσικά!

Γιὰ ὅλα αὐτά, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ὅτι ἡ κοσμικὴ εὐγένεια «σπάζει κόκκαλα»! Καὶ ἀκόμη τόνιζε τοῦτο: «Στὴν ἐποχή μας, ὅσο προχωράει ἡ κοσμικὴ εὐγένεια, τόσο χάνεται ἡ ἁπλότητα, ἡ ἀληθινὴ χαρὰ καὶ τὸ φυσικὸ χαμόγελο».

* * *

Μὲ πολλοὺς τρόπους, παιδιά, πλησιάζουν ἰδιαίτερα τὴ νέα γενιὰ ἐκεῖνοι ποὺ θέλουν νὰ τὴν ἐκμεταλλευτοῦν. Δυστυχῶς ἕνας ἀπ’ αὐτοὺς εἶναι καὶ ἡ εὐγένεια. Ἐμεῖς ὅμως ἀξίζει νὰ μάθουμε ποιὰ εἶναι ἡ κατὰ Χριστὸν εὐγένεια, ὄχι μόνο γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ τὴν διακρίνουμε ἀπὸ τὴν ἄλλη, τὴν κοσμική, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ἔχουμε ὡς στολίδι πολύτιμο στὴ ζωή μας.

Ορθόδοξος Τύπος