Κυριακή ΙΣΤ΄Λουκά (Τελώνου και Φαρισαίου)- «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται».

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ: Β΄ Τιμ. γ΄10 – 15

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ: Λουκ. ιη΄ 10 – 14

«ΠΑΣ Ο ΥΨΩΝ ΕΑΥΤΟΝ ΤΑΠΕΙΝΩΘΗΣΕΤΑΙ, Ο ΔΕ ΤΑΠΕΙΝΩΝ ΕΑΥΤΟΝ ΥΨΩΘΗΣΕΤΑΙ»

Η σημερινή ευαγγελική περικοπή σηματοδοτεί την αρχή μιας καινούργιας εκκλησιαστικής περιόδου. Της περιόδου του Τριωδίου. Είναι η περίοδος που ξεκινά από τον εσπερινό της Κυριακής του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι τον εσπερινό του Μεγάλου Σαββάτου.

Η περίοδος του Τριωδίου θα μπορούσε να χωριστεί σε τρία στάδια. Το πρώτο είναι αυτό που ξεκινά σήμερα, Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και την Κυριακή της Τυρινής, το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί ως προπαρασκευαστικό στάδιο. Μας προετοιμάζει, σωματικά και ψυχικά, για να εισέλθουμε στο δεύτερο μεγάλο και αυστηρό στάδιο, αυτό της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που έχει διάρκεια έξι εβδομάδων. Τέλος, το αποκορύφωμα αυτής της μεγάλης πορείας είναι η Μεγάλη Εβδομάδα και τα Άγια Πάθη του Σωτήρος Χριστού.

Η σημερινή παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου, έχει να κάνει με δύο χαρακτηριστικούς τύπους ανθρώπων της εποχής του Χριστού.

 Και οι δύο, ο Τελώνης και ο Φαρισαίος ανέβηκαν στον Ναό για να προσευχηθούν. Ο Φαρισαίος αφού πήρε θέση στο κέντρο του Ναού, ώστε να τον βλέπουν οι υπόλοιποι άνθρωποι, άρχισε να προσεύχεται απευθυνόμενος προς τον εαυτό του μάλλον, αντί προς τον Θεό, όπως θα όφειλε αν επρόκειτο για προσευχή. Παρόλο που ξεκινά σωστά, ευχαριστώντας τον Θεό, στη συνέχεια κάνει σύγκριση του εαυτού του με τους υπόλοιπους συνανθρώπους του και φτάνει, μάλιστα, στη διαπίστωση ότι: «οὐκ ἔστιν ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοὶ, ἤ καὶ ὡς ὁ τελώνης».

 Ο υπερόπτης Φαρισαίος, θεωρώντας τον εαυτό του ανώτερο και πιο ευσεβή από του υπόλοιπους ανθρώπους, σε μια προσπάθεια του να κάνει επίδειξη των προσωπικών του αρετών, επιλέγει τον Ναό ως κατάλληλο χώρο, διότι εκεί θα υπήρχε κοσμοσυρροή αφού, όπως φαίνεται, θα επρόκειτο για ώρα προσευχής. Υπερήφανος και εγωιστής ο Φαρισαίος γιατί θεωρεί τον εαυτό του καλύτερο από τους υπόλοιπους συνανθρώπους του, μεταφέρει και αυτό μέσα στον Ναό εν ώρα προσευχής. Ωστόσο, μόνο με προσευχή δεν έχουν να κάνουν όσα με υπερηφάνεια διατείνεται. Δεν ζητά κάτι από τον Θεό, αντιθέτως αισθάνεται πλήρης και ικανοποιημένος από τον εαυτό του. Δεν ζητά δικαίωση από τον Θεό αλλά αυτοδικαιώνεται ο ίδιος. Η αρετή και η ευσέβειά του προς τον Θεό εξαντλούνται στην τήρηση, τυπολατρικά, κάποιων εντολών του Μωσαϊκού Νομου: «Νηστεύω δὶς τοῦ Σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι», παραθεωρώντας τις σοβαρότερες και ουσιαστικότερες εντολές, όπως το: «ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν». Ο Φαρισαίος δεν χρειάζεται τον Θεό γιατί, απλούστατα, είναι σε όλα τέλειος. Ο εγωισμός και η αλαζονεία του δεν του επιτρέπουν να δείξει έλεος προς τον συνάνθρωπό του, που δεν είναι όπως αυτός. Κρίνει τους άλλους έχοντας ως απόλυτο κριτήριο τον εαυτό του και όχι το θέλημα του Θεού. Μόνος αυτός είναι τέλειος και δίκαιος! Όλοι οι υπόλοιποι δεν είναι άξιοι συγχωρήσεως, όπως για παράδειγμα ο Τελώνης, που προσεύχεται την ίδια στιγμή στον Ναό. Άρα ο Φαρισαίος δεν χρειάζεται τον Θεό, αφού δεν έχει τίποτα που να χρήζει διόρθωσης. Απεναντίας, ανυψώνει το διογκωμένο εγώ του, παίρνοντας τον ρόλο του Θεού και κρίνοντας τους άλλους.

Από την άλλη, ο αμαρτωλός, για τον κόσμο, Τελώνης με συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του και της απομάκρυνσής του από τον Θεό και τον Νόμο Του, επιχειρεί, προσευχόμενος, να επιτύχει την επανασύνδεσή του με τον Θεό και τους συνανθρώπους του. Συνειδητοποιεί τις αδικίες που διέπραξε εις βάρος των συνανθρώπων του και ζητά το έλεος του Θεού. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι η επίγνωσή του ότι αμάρτησε ενώπιον του Θεού, στο όνομα του καθήκοντος, και ότι οι πράξεις του ήταν αντίθετες με την εντολή της αγάπης για τους συνανθρώπους του. Η στάση του απέναντί τους είναι συνειδητή και δική του επιλογή. Γι’ αυτό δεν κατηγορεί κανέναν παρά μόνο τον εαυτό του.

Ο Τελώνης, αναγνωρίζοντας τα λάθη μιας ζωής προσέρχεται ταπεινωμένος στον Ναό, ελπίζοντας στη μεγάλη αγάπη και ευσπλαχνία του Θεού. Είναι βέβαιος ότι ο Θεός θα του προσφέρει άφεση των αμαρτιών του και ψυχική γαλήνη για μια νέα και αληθινή ζωή. Αναγνωρίζει ειλικρινά τα λάθη και τις αμαρτίες του ενώπιον του Θεού, γι’ αυτό δικαιώνεται από τον Θεό.

Η στάση και συμπεριφορά του Φαρισαίου αποτελεί, διαχρονικά, παράδειγμα προς αποφυγήν για όλους μας. Τα όποια πνευματικά κατορθώματά μας, όσα κάνουμε για τον Θεό και τους συνανθρώπους μας, δεν πρέπει να μας οδηγούν στο να θεωρούμε τον εαυτό μας καλύτερο η ανώτερο από τους άλλους ανθρώπους, γιατί η αγάπη μας για τον Θεό και τους συνανθρώπους μας θα έχει πάντα περιθώριο βελτίωσης και επιπλέον διόρθωσης. Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να ανεβαίνει πιο ψηλά στην κλίμακα της αγάπης και της προσφοράς, πάντα με τη βοήθεια και συμπαράσταση του Θεού και όχι με τις δικές του δυνάμεις και ικανότητες.

Αγαπητοί μου,

Η τελευταία φράση του Χριστού στο σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, συνοψίζει όλο το μήνυμα της παραβολής που ακούσαμε: «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται».

 Ο νομοταγής, για τα ανθρώπινα δεδομένα, Φαρισαίος που με υπερηφάνεια υψώνει τον εαυτό του «προς το θεαθήναι τοις ανθρώποις», στο τέλος θα ταπεινωθεί, ενώ ο αμαρτωλός, για τον κόσμο, τελώνης που με συντετριμμένη καρδία ζητά το έλεος του Θεού για τις πολλές του αμαρτίες, αυτός θα σωθεί και θα υψωθεί από τον Θεό. Γι’ αυτό, λοιπόν, ας ακολουθήσουμε τα όσα περίτεχνα συνέθεσε ο υμνωδός: «μὴ προσευξώμεθα φαρισαϊκώς, ἀδελφοί· ὁ γὰρ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται· ταπεινωθῶμεν ἐναντίον του Θεοῦ, τελωνιακῶς διὰ νηστείας κράζοντες· Ἱλάσθητι ἡμῖν, ὁ Θεός, τοῖς ἁμαρτωλοῖς». Αμήν.

π. Χρ. Χριστοδούλου

………………………………………..

Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ

              Κατά Λουκάν, κεφ. ΙΗ΄, εδάφια 10-14

     10 ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. 11 ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· 12 νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. 13 καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. 14 λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

    ¹⁰ Δύο άνθρωποι ανέβηκαν στο ιερό για να προσευχηθούν˙  ο ένας ήταν Φαρισαίος και ο άλλος τελώνης. ¹¹ Ο Φαρισαίος στάθηκε όρθιος, για να φαίνεται καλά, και προσευχόταν προς τον εαυτό του και για τον εαυτό του με τα εξής λόγια: “Σ’ ευχαριστώ, Θεέ μου, διότι δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους, που είναι άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και σαν αυτόν εκεί τον τελώνη. Ενώ δηλαδή όλοι οι άλλοι είναι ένοχοι και αξιοκατάκριτοι, εγώ είμαι ο μόνος ανένοχος. Σ’ ευχαριστώ λοιπόν, διότι δεν βλέπω στον εαυτό μου τις τόσες κακίες που έχουν οι άλλοι. ¹² Έχω όμως και αρετές: Νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα, κάθε Δευτέρα και Πέμπτη. Δίνω το ένα δέκατο από όλα εκείνα που αποκτώ, ακόμη και από τα πιο μικρά και τιποτένια, για τα οποία δεν επιβάλλει ο νόμος τη «δεκάτη»”. ¹³ Ο τελώνης, αντίθετα, στεκόταν μακριά από το θυσιαστήριο όπου καίγονταν οι θυσίες, και δεν είχε την τόλμη όχι μόνο τα χέρια του, αλλά ούτε τα μάτια του να σηκώσει επάνω προς τον ουρανό. Αλλά χτυπούσε συνεχώς το στήθος του, που περιέκλεινε την αμαρτωλή και ακάθαρτη καρδιά του, και έλεγε: “Κύριε και Θεέ, σπλαχνίσου με και συγχώρησέ με τον αμαρτωλό”.

        ¹⁴ Σας βεβαιώνω ότι αυτός ο περιφρονημένος τελώνης κατέβηκε από το ιερό και πήγε στο σπίτι του αθωωμένος και δικαιωμένος από τον Θεό και όχι ο Φαρισαίος εκείνος. Δικαιώθηκε λοιπόν ο τελώνης και κατακρίθηκε ο Φαρισαίος, διότι όποιος υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί από τον Θεό και θα κατακριθεί. Αντίθετα όποιος ταπεινώνει τον εαυτό του θα υψωθεί και θα τιμηθεί από τον Θεό.