Εστία Πατερικών Μελετών: Επιφυλάξεις για το νέο διορθωμένο πρόγραμμα σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ - ΕΠΙΦΥΛΑΞΕΙΣ γιά τό νέο διορθωμένο πρόγραμμα σπουδῶν τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν.

ΕΣΤΙΑ  ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ  ΜΕΛΕΤΩΝ 

Ἐπειδή παρ'ὅλη τήν πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ,ἡ ἐκπαίδευση συνεχίζεται, μέσα ἀπό τήν ψηφιακή τεχνολογία, ἄρα καί τό μάθηματῶν θρησκευτικῶν, θεωρήσαμε ἀναγκαῖο νά σᾶς γνωστοποιήσουμε τό Δελτίο Τύπου τῆς ΕΣΤΙΑΣ  ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ γιά τούς φακέλους τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν, τό ὁποῖο εἶχε μέν συγγραφεῖ, ἀλλά δέν εἶχε προβληθεῖ,ἐπειδή τά σχολεῖα γιά εὐνόητους λόγους ἔκλεισαν, σχεδόν ἀπό ἀρχές Μαρτίου, καί δέν ξέρουμε ἀκόμη μέχρι πότε.

Μετά τήν ἀπό 27/2/20 εἰσήγηση τῆς ἐπιστημονικῆς ἐπιτροπῆς γιά τά Θρησκευτικά τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς (ΙΕΠ) πρός τό ὑπουργεῖο  Παιδείας μέ τήν ὁποία παρουσιάζει ἕνα βελτιωμένο πρόγραμμα Σπουδῶν, τά ὀρθόδοξα χριστιανικά σωματεῖα μέ τό ἐκδοθέν Δελτίο Τύπου ἀποφάσισαν νά ἀναβάλουν τήν  διαμαρτυρία πού εἶχαν προγραμματίσει νά κάνουν ἔξω ἀπό τό ὑπουργεῖο Παιδείας τήν 9^η Μαρτίου καί ὥρα 3μ.μ. Πρόκειται γιά προσωρινή ἀναβολή, ἡ ὁποία ὀφείλεται στήν ἀπόφαση τῆς 7μελοῦς Ἐπιτροπῆς τοῦ ΙΕΠ α) νά ἀπομακρύνει τελείως ἀπό τούς λεγομένους φακέλους τῶν Τάξεων τοῦ Δημοτικοῦ τίς θεματικές ἑνότητες πού ἀφοροῦσαν τά θρησκεύματα καί μάλιστα ἀναμεμιγμένες μέ τό ὑπόλοιπο ὀρθόδοξο διδακτικό ὑλικό, τό ὁποῖο δημιουργοῦσε σύγχυση στούς μικρούς μαθητές β) νά περιορίσει  τή διδασκαλία τῶν θρησκευμάτων γιά ὅλες τίς τάξεις τοῦ Γυμνασίου μόνον στήν Γ΄ Γυμνασίου σέ δύο διακριτές ἑνότητες στό τέλος τοῦ βιβλίου γ) νά περιορίσει τή διδασκαλία τῶν θρησκευμάτων στό Λύκειο μόνο στή Β΄Λυκείου σέ 8 διακριτές ἑνότητες δ) νά ἀπομακρύνει τό ἄχρηστο καί ἄσχετο μέ τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία ὑλικό (ποιημάτων, τραγουδιῶν, σκίτσων κλπ.).

Παρατηρήσεις καί ἐπιφυλάξεις

Πρίν ἐκφράσουμε τίς ἐπιφυλάξεις μας πρέπει νά ποῦμε ὅτι μέ τήν ἀνοιχτή ἐπιστολή της πρός τόν Πρωθυπουργό ἡ ΠΕΘ, πέραν μιᾶς συνοπτικῆς κριτικῆς  τοῦ περιεχομένου τοῦ προτεινομένου ἀπό τήν Ἐπιτροπή Προγράμματος Σπουδῶν, ἐπισημαίνει τή βιασύνη τῆς Ἐπιτροπῆς νά κατοχυρώσει μέ ΦΕΚ τό προτεινόμενο πρόγραμμα χωρίς νά ζητἠσει τή συνδρομή τῆς ΠΕΘ, δηλ. τοῦ καθ΄αὑτό ἁρμοδίου  ἐπιστημονικοῦ φορέως τῶν θεολόγων γιά τή βελτίωση καί διόρθωση τῶν προγραμμάτων. Καί ἐπίσης τή σπουδή  νά συγγράψει ὅπως-ὅπως βιβλία, χωρίς τίς νόμιμες προϋποθέσεις. Ἐμεῖς πρός τό παρόν ἀναφερόμαστε ἀκροθιγῶς στίς θέσεις τῆς Εἰσηγήσεως τῆς Ἐπιτροπῆς, ἀφήνοντας τά περισσότερα στήν Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων, ἡ ὁποία, ὅπως ἀναφέρει στήν ἐπιστολή της, θά καταθέσει ἐκτενέστερη κριτική  τῶν νέων προτάσεων τῆς Ἐπιτροπῆς  μέ εἰδική ἐπιστημονική μελέτη της.

Γιά νά ἐπανέλθουμε, φρονοῦμε ὅτι οἱ προαναφερθεῖσες προτάσεις ἀποτελοῦν θετικά βήματα καλῆς θελήσεως πρός τήν κατεύθυνση συμμορφώσεως μέ τίς ἀποφάσεις τοῦ ΣτΕ. Βέβαια αὐτά εἶναι ὅλα «στά χαρτιά». Μετά τήν χρόνια καί πεισματώδη ἀντίδραση τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας καί τοῦ καθοδηγοῦντος αὐτό ΙΕΠ νά συμμορφωθεῖ πρός τίς ἀποφάσεις τοῦ ἀνωτέρου ἀκυρωτικοῦ δικαστηρίου τῆς πατρίδος μας, τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας, ἡ ἐμπιστοσύνη μας, τῆς ΕΣΤΙΑΣ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ἔχει κλονισθεῖ.  Ἐλπίζουμε ὅτι τά νῦν ὑποσχεθέντα καί ἐφόσον ὑπάρξει εἰλικρινής συνεργασία μέ τήν ΠΕΘ θά συντελέσουν στήν ὀρθή καί ὀρθόδοξη διαμόρφωση τοῦ Μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν σέ εὔθετο χρονικό διάστημα.   Σέ κάθε περίπτωση ὅμως ἡ ΕΣ.ΠΑ.Μ.  διατηρεῖ κάποιες ἐπιφυλάξεις, οἱ ὁποῖες ὀφείλονται στούς κάτωθι λόγους:

α) Ὤφειλε τό ΙΕΠ, στά πλαίσια τῆς νομιμότητος νά ἐπαναφέρει γιά τή διδασκαλία τοῦ μαθήματος τῶν Θ. τό προηγούμενο ΠΣ καί τά προηγούμενα βιβλία, ἀφοῦ τό ΣτΕ,  ὅπως γράφεται στό διατακτικό τῆς 660/2018 ἀποφάσεώς του, «ἀκυρώνει τήν ὑπ΄αριθ 14375Δ2/7.9.2016   ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας, Ἔρευνας καί Θρησκευμάτων, μέ τίτλο "Πρόγραμμα Σπουδῶν τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν στό Δημοτικό καί τό Γυμνάσιο"». Φρονοῦμε ὅτι δέν εἶναι καλή ἡ δικαιολογία ὅτι ὑπάρχει «ἀναντιστοιχία ἀνάμεσα στό παιδαγωγικό καί διδακτικό πλαίσιο σύνταξης τῶν ἀναλυτικῶν Προγραμμάτων Σπουδῶν (ΑΠΣ) καί τῶν ἀντιστοίχων βιβλίων (1998 καί 2003-2006) καί στό παιδαγωγικό καί διδακτικό πλαίσιο πού ἐφαρμόζεται σήμερα μέ βάση τίς σύγχρονες παιδαγωγικές καί διδακτικές μεθόδους»(σ. 2 τῆς Εἰσηγήσεως)

β) Ἀπό τό κείμενο τῆς εἰσηγήσεως φαίνεται πώς ἡ  Ἐπιτροπή ἄν καί ἀποτελεῖται ἀπό ὀρθοδόξους θεολόγους δέν ἔχει πεισθεῖ ἐσωτερικά γιά τήν ὀρθότητα τῶν ἀποφάσεων τοῦ ΣτΕ. Ἐπιμένει στήν ἀξία τῶν παλαιῶν προγραμμάτων καί δηλώνει ὅτι «σέβεται τό ἔργο τῶν ἐμπειρογνωμόνων καί τῶν συντακτῶν τοῦ ὑλικοῦ γιά τόν μαθητή» τῶν ἀκυρωθέντων βιβλίων καί ὅτι ἀποφασίζει ἀλλαγές στά βιβλία «ὄχι γιά λόγους ἐπιστημονικούς/ παιδαγωγικούς /θεολογικούς, ἀλλά γιά λόγους νομικούς καί συμμόρφωσης πρός τό Σύνταγμα»(σ. 3).  Ἐλπίζουμε ὅτι αὐτή ἡ πικρία  καί ἐμμονή δέν θά ἀποτυπωθεῖ καί στά διορθωμένα προγράμματα καί βιβλία.

γ) Ἐπιμένει ἡ Ἐπιτροπή διαρκῶς ὅτι «τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν...ἐπιδιώκει νά παραμείνει ἕνα μάθημα γνώσης καί ὄχι κατήχησης, ἕνα μάθημα γιά τόν ὀρθόδοξο πολιτισμό πού ἀφορᾶ ὅλους ὅσους κατοικοῦν στήν Ἑλλάδα»(σ. 3-4) καί ὅτι «τό περιεχόμενο δέν ἀναπτύσσεται μέ κατηχητικό χαρακτήρα ἀλλά μέ κύριο ἄξονα τήν παροχή γνώσεων»(σ. 9).  Καί ναί μέν στήν ἀπόφαση 660/18 τοῦ ΣτΕ λέγεται ὅτι ἡ θρησκευτική ἀγωγή «δέν εἶναι ἐπιτρεπτό νά μεταβάλλεται σέ δογματική ὁμολογία πίστεως ἤ πολλῷ μᾶλλον σέ κατήχηση», ὅμως ἀκριβῶς στή συνέχεια ἐπιτάσσει ὅτι «ὀφείλει νά διατηρεῖ ὡς προέχουσα καί κύρια μέριμνα ὄχι τήν παροχή πληροφοριῶν ἤ τήν ἐπεξεργασία γνώσεων  ἤ προβληματισμῶν ἱστορικῆς, θρησκευτικῆς ἤ κοινωνιολογικῆς φύσεως...ἀλλά τήν καλλιέργεια τῶν καταλλήλων προϋποθέσεων ὥστε νά μπορεῖ νά μεταδοθεῖ τό βίωμα τῆς ἱερότητας, ὅπως αὐτό ἔχει ἀποτυπωθεῖ... στἠ λειτουργική ζωή τῆς ὀρθόδοξης ἐκκλησίας καί τήν παράδοση τῆς ὀρθοδοξίας μέ τίς πολλαπλές ἐκφάνσεις της στόν πολιτισμό τῆς χώρας» (Ἀποφ 660/2018 § 15) Ἑπομένως, ναί μέν ἡ παράδοση τῆς ὀρθοδοξίας καί οἱ «ἐκφάνσεις» της στόν πολιτισμό ὀφείλουν νά λαμβάνονται ὑπ΄ὄψιν στή διαμόρφωση τῶν προγραμμάτων σπουδῶν, ἀλλά τό βάρος τῆς διδασκαλίας τοῦ μαθήματος ὀφείλει, σύμφωνα μέ τήν ἀπόφαση τοῦ ΣτΕ καί τήν αὐτοσυνειδησία τοῦ ὀρθοδόξου θεολόγου, νά πίπτει στή μετάδοση ὀρθοδόξου ἤθους καί ὀρθοδόξων βιωμάτων ὅπως ἔχουν ἀποτυπωθεῖ στή λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί ὄχι στήν παροχή πληροφοριῶν ἤ ἐπεξεργασία γνώσεων «γιά τόν ὀρθόδοξο πολιτισμό», ὅπως ἰσχυρίζεται ἡ Ἐπιτροπή. 

Μικρή παρέκβαση. Προσεκτική μελέτη τῆς ἀποφάσεως τοῦ ΣτΕ ἀποκαλύπτει τήν ὑπευθυνότητα καί πολλές, πολύτιμες πτυχές τοῦ λεπτοῦ ἐνδιαφέροντος  τῶν δικαστῶν μας γιά τήν ταλαιπωρημένη ἀπό τούς  νεοεποχήτικους πειραματισμούς Νέα Γενιά.

δ) Σύμφωνα μέ τήν ἀπόφαση 660/18 «δέν ἐμποδίζεται ἡ πολιτεία νά περιλαμβάνει στά σχολικά προγράμματα, στό πλαίσιο ἄλλων μαθημάτων ἀπευθυνομένων στό σύνολο τῶν μαθητῶν...καί ἐκπαίδευση «θρησκειολογικοῦ» χαρακτῆρος μέ πληροφορίες καί γνώσεις καί γιά ἄλλες,  πέραν τῆς Ὀρθοδοξίας θρησκεῖες καί δόγματα «κατά τρόπο ἀντικειμενικό, κριτικό καί πλουραλιστικό, χωρίς νά ἐπιδιώκει κατηχητικό σκοπό»(660/18 § 14). Γιά νά εἴμαστε λοιπόν ἀκριβεῖς καί συνεπεῖς πρός τήν ἀπόφαση θά πρέπει ἡ διδασκαλία γιά τίς ἄλλες θρησκεῖες  νά γίνεται ὡς παροχή γνώσεων καί πληροφοριῶν καί μάλιστα  ἐ κ τ ό ς  τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν. 

Δυστυχῶς στά προηγούμενα βιβλία σέ πολλές περιπτώσεις ἡ παροχή γνώσεων γιά τά θρησκεύματα γινόταν μέ τρόπο πού δημιουργοῦσε σύγχυση καί καλλιεργοῦσε τήν θρησκευτική περιέργεια τῶν ὀρθοδόξων μαθητῶν, κλονίζοντας τήν πίστη τους καί μοιάζοντας περισσότερο μέ κατήχηση πρός τήν ἀντίθετη κατεύθυνση.  Ἔτσι συνέβη π.χ. μέ τόν «Φάκελο» τῆς Α΄ Γυμνασίου ὅπου τά δόγματα τοῦ Βουδδισμοῦ παρουσιάζονται ὡς «ἡ ἱερή γραμματεία τοῦ Βουδδισμοῦ», ὡς «μία ἀπέραντη περιοχή, μιά ὁλόκληρη βιβλιοθήκη κειμένων, προϊὀν ἐπίμονου καί διεισδυτικοῦ στοχασμοῦ»  καί ἡ «γκουρού Anandamayi Maa, ὡς κάποια πολύ σοφή γυναῖκα πού «μετέδιδε στούς ἀνθρώπους τή γνώση πού εἶχε ἀποκτήσει μέσω τῆς ἐμπειρίας της, μέ τόν τρυφερό τρόπο πού οἱ Ἰνδές μητέρες ἐκπαιδεύουν τά παιδιά τους».

Ἄν καί κατά περέκκλιση ἀπό τήν ἀπόφαση τοῦ ΣτΕ στά προτεινόμενα προγράμματα οἱ πληροφορίες θρησκειολογικοῦ χαρακτήρα περιλαμβάνονται μ έ σ α στά βιβλία τῶν Θρησκευτικῶν τοὐλάχιστον θά πρέπει νά παρέχονται κατά τρόπο ἀντικειμενικό, κριτικό καί πλουραλιστικό καί ὄχι ἑλκυστικό.  Ἀλλιῶς λίγη θά εἶναι  ἡ ὠφέλεια ἀπό τήν ξεχωριστή διδασκαλία τῶν θρησκευμάτων δηλ. σέ διακριτές ἀπό τήν ὑπόλοιπη ὀρθόδοξη διδασκαλία, ἑνότητες.           

ε) Τά ἀκυρωθέντα προγράμματα καί βιβλία Γυμνασίου καί Λυκείου «χρωματίζονται» μέ ἄπειρα κείμενα καί εἰκόνες ἀπό τήν οἰκουμενιστική προοπτική. Ὁ Οἰκουμενισμός παρελαύνει ἀνενόχλητος σέ ὅλες σχεδόν τίς θεματικές ἑνότητες καί τίς τάξεις Γυμνασίου καί Λυκείου  ἐξισώνοντας τήν ὀρθόδοξη πίστη μέ τόν Παπισμό καί προτεσταντισμό.  Προβάλλονται διαρκῶς ὅλες οἱ προσπάθειες γιά Ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν παντός εἴδους οἰκουμενιστικές διακηρύξεις.  Πχ. Κείμενα τῆς Β΄Συνόδου τοῦ Βατικανοῦ, ἐναγκαλισμοί Πατριάρχου καί Πάπα, κοινές διακηρύξεις Καθολικῶν καί ὀρθοδόξων, παρουσίαση τῆς πανθρησκειακῆς συναντήσεως στήν Ἀσσίζη ὑπό τόν Πάπα κ.λ.π.

Εἶναι αὐτή ἡ προβολή τοῦ οἰκουμενισμοῦ συμβατή μέ τήν αὐτοσυνειδησία τοῦ ὀρθοδόξου θεολόγου καί μέ τήν ἀπαίτηση τῶν ἀποφάσεων τοῦ ΣτΕ γιά τήν ἀνάπτυξη τῆς ὀρθοδόξου θρησκευτικῆς συνειδήσεως τῶν μαθητῶν; Καταφανῶς ὄχι. Ἡ ἀπόφαση ὁρίζει ὅτι «ὡς "ἀνάπτυξη" τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως νοεῖται ἡ ἀνάπτυξη ὀρθοδόξου χριστιανικῆς  συνειδήσεως»...ὅτι «ἀφορᾶ ἀποκλειστικῶς στούς μαθητές, οἱ ὁποῖοι ἀνήκοντες στήν κατά τά ἄνω πλειοψηφία τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἀσπάζονται τό ὀρθόδοξο χριστιανικό δόγμα» καί ὅτι τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν «πρέπει...νά περιλαμβάνει μέ σαφήνεια καί πληρότητα τά δόγματα, τίς ἠθικές ἀξίες καί τίς παραδόσεις τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ χωρίς νά καλλιεργεῖ ἀμφιβολίες ὡς πρός τά ἐν λόγῳ στοιχεῖα πού συγκροτοῦν τήν ὀρθόδοξη χριστιανική πίστη, οὔτε νά προκαλεῖ σύγχυση μέ τήν διδασκαλία ἄλλων δογμάτων καί θρησκειῶν» (ἀποφ. 660/ 2018 § 14). Διερωτώμεθα ἄν  θά ὑπάρξει ἀλλαγή νοοτροπίας καί   πλεύσεως στά ὑπό διόρθωση βιβλία.

Μέ ἀνύστακτο ἐνδιαφέρον ἀναμένουμε τήν ἐπιστημονική μελέτη τῆς ΠΕΘ καί τίς ἑπόμενες ἀντιδράσεις τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας καί τοῦ ΙΕΠ, χωρίς νά ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τόν βασικό στόχο, στόχο ὅλων τῶν θεολόγων, τῶν ὀρθοδόξων χριστιανικῶν σωματείων καί τῶν ὀρθοδόξων γονέων : 

Μάθημα Ὀρθόδοξο πού καλλιεργεῖ τήν ὀρθόδοξη συνείδηση
τῶν ἑλλήνων μαθητῶν.

orthros.eu